ccvi; E X P O SI T 10 IN SŸMBO
lm Dei. Vide ergo cooperantem fibi invicem
Trinitateni. Spiritus fiindus venire dicitur fo-
per virginem, 6c virtus altiflimi obumbrare ei.
Quæ eft autém virtus altiflimi , nifl ipfe Chri-
ftus, qui eft a Dei virtus 6c Dei lapiential Cuius
autem hæc virtus! Altiflimi, inquit. Adeft
ergo altiflimus, adeft virtus'-altiflimi, adeft Spiritus
fendus. Hæc eft Trinkas ubique latens ,
ubique appareils, vöcabulis pèrfonifque-decreta,
■ infeparabilis vero fobftantia Deitatis. Quamvis
folus filius nafcatur ex virgine, adeft & Aitifli-
- mus, adeft 6c Spiritus fandus, ut 6c conceptus
.virginis fendificetur & partus.
r i . Verum- hæc quia ex Scripturis Propheti-
•xis aflèruntur, poflimt forte Judæos quamvis
fint infidèles & inoredüli confutare. Sed paga-
ni folent ridere nos cum audiunt prædicari à
nobis virginis partum : propter quod paucis 6c
eorum obtredationibus refpondendum eft. Om-
nis partus, ut opiner, ex tribus coriftat. Si adul-
tæ ætatis fit femina, fi virum adeat, fi non fit
illius vulva vitio fterilitatis obclufa. Ex his tribus
in hoc partu quem prædicamus , unum de-
fuit, vir fcilicet; & hanc partem, quia qui nâf-
cebatur non erat terrenus homo -fed coeleftis, per
coeleftem Spiritum dicimus, fai va virginis in-
- corruptione , completam. Et tarnen quid mi-
rum videtur fi virgo conceperit ; cum Orientis
avem quam -Phoenicem vocant, in tantum fine
conjuge nafci vel renafei conftct, ut femper 8c
una fit, & femper fibi ipfa nafcendo vel renaf-
cendo foccedat? Apes certe nefcire conjugia >
nec foetus nixibos edere, omnibus palam eft.
Sed & alia nonnülla deprehenduntur uti hujuf-
cemodi forte nafeendi, Hoc ergo incredibile vi-
debitur, divina virtute ad totius mundi redin-
tegrationem fadum ; cujus exempta etiam in
animalium nativitate cernuntur! Et tarnen mi-
randum cur hoc gentilibusimpoflîbile videatur,
qui credunt Minervam foam de cercbro Jovis
natam : quid ad credendum difficilius! aut quid
magis contra rtaturam! Hic femina eft, hicna-
turæ ordo fervatur,-hic conceptus & partus tem-
poribus fois cditus. Ibi nulquamfemineusfexuS,
îèd vir folus 6c partus. Qui ilia credit, cur ifta
miretur! Sed & Liberum de femore ejus afle-
runt natum. Ecce aliud portenti genus, & talmen
creditur. Venerem quoque, quam Aphro-
■ ditem vocant,"de fpuma maris, ficut etiam no-
minis ipfius compofitio oftendit, credunt eflè
progenitam; de ovo natos Caftorem Pollucem-
que confirmant; ex formicis Myrmidones : 6c
alia mille finît, quæ contra rerum naturam ve-
nientia, ipfis tarnen vife fontcredibilia : ut Deu-
calionis & Pyrrhæ lapides jados, 6c hominum
* D ei virtus i f Deifapientia] Pamel. Domini.
■ h Illius vulva] Défunt in cod. Sangerm. Remb. Erafin.
c Excejfîis] Sic cod. Sangerm. Remb. Erafrn. egrejjiis Morel. & Pamel.
d Numquidnam aliquid inde] Sic codex Sangerm. &.
Remb. ac Morel, numquid inde jam aliquid Pamel. qui ex
L U M A P O S T O L O R U M . ccviij
ex his fegétem natam. Et cum haec tot Sc talia
figmenta crediderint, unirni eis verbum impof-
fibile videtur quod adolefcens femina divinum
gef men, non hominis vitio, fed Deo infpirante
conceperit. Qui utique fi ad credendum diffici-
les font, illis tot 8c tarn turpibus monftris fi-
dem >nequaquam commodare debuerant: fi ve?
ro faciles font ad credendum , multo promtius
base noftra tam honefta 8c tam fanda recipere*
quam ilia tam indigna & tam feeda credere de-;
•buiflènt*
i 2. Sed dicent fortaflis, quia poflibile quidem
fuerit Deo ut virgo conciperet, poflibile
etiam fuerit Deo ut pareret; fed indignum videri
ut tanta ilia majeftas per genitales femincC tranfiret
c excefliis: ubi quamvis nulla fuerit ex virili ad-
mixtionecommixtio,fuit tarnen ipfius puerperii
obfeenas attredationis injuria: pro quo pauli/per
eisfecundum fenfumfoum refpondeamus. Si quis
videatparvulum in p'rofundo coeni necari, 8c ipfo
cum fit vir magnus 8c potens, extremis, ut ita
dixerim, plantis ingrediatur coenum, ut parvu-
lum morientem -liberet; pollutufiie ä te accu-
fabitur hie vir, quod paululum luti calcaverit!
an ut mifericors laudabitur, quod vitam contu-
-ierit morituro -! Sed hiec etiam de communi ho-
-mine di<5la fint. Redeamus nunc ad naturam
ejus qui natus eft. Quantum putas riatura folis
-eo inferior eft ? quantum creatura fine dubio
ereatore. Intuere mine folisradios; fi in cceni
alicujus voragmem demittantur,d numquidnam
aljquid inde pollutionis acquirunt ? aut obfoe-
norum illuftratio folis € ducitur in injuriam l Ignis
quoque natura quanto eft inferior his de
quibus fermo eft! Et nulla materia vel obfoe-
na, vel turpis adhibita ei, ignem polluiflè creditur.
Cum ergo haze ita eflè in rebus materia-
Jibus conftet ; tu in ilia fopereminenti & incor-
porea natura, qute fuper omnem ignem & fo-
pra omne lumen eft ,• pollutionis aliquid putas
aut obfeenitatis incidere! Turn deinde etiam il-
lud ad verte : Nos hominem a Deo creatum de
terrae limo dicimus; quod fi obfeenitas Deo
reputatur opus foum requirenti, multo magis ei
reputabitur opus illud ab initio fabricanti; 6c
fuperfluum eft dicere cur per obfeena tranfierit,
cum non poflis dicere, cur obfoena condide-
rit. Et ideo obfeena haec eflè, non natura fed
obforvantia docuit. Caeterum quae omnia funt
in corpore ex unoeodemque luto formata, ufi-
bus tantum 8c olficiis naturalibus diftinguuntur.
i 3. Sed nec illud quidem f ab abfolutione
vacare hujus quaeftionis omittam; quod fubftantia
Dei quae per omnia incorporea eft, inlèri
corporibus, vel capi ab eis principaliter non po*
Froben. legit demittantur, alii dimittantur.
c Ducitur in injuriam] Sic Pamel. ex Froben. folis du-
celur injuriis cod. Sangerm. Remb. Erafm. Morel.
r Ab abfolutione vacare] A d fo lu tm m vocare vet. editteft,
iiifi aliqua media fit fobftantialpiritalis, quæ
capax eflè divini Ipiritus poflit. Verbi gratia , ut
fi dicamus : Lux omnia quidem membra corporis
illuftrare poteft, à nullo tarnen eorum nifi à
folo oculo capi poteft ; folus enim oculus eft qui
capax fit lucis. Et filius ergo Dei nafeitur ex virgine
, non principaliter foli carni fociatus, lèd anima
inter carnem Deumque media generatus.
a a Anima ergo media, 8c in focreta rationabilis
Spiritus arce, verbum Dei capiente, ablque ulla
quam fiilpicaris injuria Deus natus eft ex virgi-
lie. Et ideo nihil ibi turpe putandum eft, ubi
fànèlificatio Ipiritus inerat, 8c anima quæ erat
Dei capax, particeps fiebat etiam carnis. Nihil
b b jbi riicas impoflibile, ubi aderat virtus altiflimi.
Nihil dehumanafragilitate cogites, ubi plenitu-
do inerat Deitatis,
14. Cnicifixus fub Pontio Pilato, & fipuh
lus, defeenditin inferna. Docet Apoftolus Paulus
, illuminâtes debere eflè oculos cordis noftri
ad intelligendum quæ fit altitudo, latitudo &
• profundum. Altitudo ergo & latitudo 8c pro-
fundum, deforiptio crucis eft. Cujus earn partem
quæ in terram defixa eft k profundum ap-
pellavit ; alfitudinem vero, illam quæ in aërenl
porre&a fublimis erigitur; latitudinem quoque v
' illam quæ diftenta in dexteram lævamque pro-
tenditur. Cum ergo tot fpecies mortis lint, quibus
de hac vita exitus dari hominibus folet; vult
nos Apoftolus illuminates corde foire rationem->
cur ex his omnibus crucis potius fpecies ad mortem
delecla fit Salvatoris. Unde ftiendum eft ,
quod crux ifta triumphus erat : triumphi enim
infigne eft trophæum, trophæum autem devièti
hoftis indicium eft. Quia ergo adveniens Chri-
ftus, ficut Apoftolus dicit, tria pariter fibi régna
iv, fubjecit; hoc enim indicat, ubi ait : Quia & in
' nomine Jefu omne génù fleâatur, cækflium , terre-
ßrium, è f infernorum > 8c hæc omnia fua morte
vincebat : conveniens myfterio mors quæfita eft ;
ut in aëfem foblimatus, & aëreas fubjugans po-
teftates, vitftoriam de his fiipernis 8c coeleftibus
c traderet; c expanfas autem manus tota die, ficùt
fimdlus Propheta dicit, tenderefad populum in-
credibilem, qui eft in terra, ut 8c incredulos
conteftaretur & invitaretcredentes; ea vero parte
quæ fub terram demergitur, inferna fibi régna
fobjiceret.
15* Eteiiim ut breviter aïiqüa etiain de fe-
cretioribus perftringamus, ab initio Deus cum
a Anima ergo media] Sic multi alii feriptores Ioquuti,
quos recënfet Petavius lib 4. * Inc® n cap ■* 1 3 Videmr
autem illos ut ita loquerentur haee potiflimum cauuo addu-
xjfle, ne dolores quos Chriltus fenlit, & alii motus in ejus
anima ad occaftonem corporis motuum excitati, in divint-
tàtern ipfam referrentur ; quod impium prorfus foret, ac foli
hærefi coiwueret Ariànæ. Ruffino fane hoc in loco nihil
aliud propofitum, nifi ut divinam majeflatem, nec in Chrifti
nativitate contaminatam, nec in morte domine demonltref.
i> Ibi dicas] Ducas cod. Sangerm. Remb. Erafrn.
■= Expanfas ] Sic, cod. Sangerm. Remb. expenfas aliiv
Correxit hunc locum Pamelius ex Cauchio. Namin vetuftis
codicibus <3c editis legitur tendit manus > & paulo poll r
feciflèt mundum, præfecit ei & propofuit quaf-
dam virtutum coeleftium poteftates, quibus re-
geretur Sc difpenfaretur mortalium genus. Quod
ita faétum Moyfes indicat in Deuteronomiican-
tico, ubi dicit : Ctim divideret excelfus .gentes, fla-r Deut.q
tuit terminos gentium fecundum numerum Angelo-
rum D ei; fed Sc horum nonnulli, ficut & ipfo
qui priiîceps appeliatus eft mundi, datam fibi à
Dep poteftatem non his quibus acceperant legibus
temperarunt, nec humanum genus divinis
obedirepræceptis, fed fuis parère prævaricatio-
nibus docuerunt. Et hinc adverfom nos pecca-
torum chirographa foripta finit, quia, utPiopho-
ta dicit , peccatis noftris venundati fomus. Pretium
namque animæ foæ iinufquifque confequi-
tur, cum concupifeentiæ latisfecerit. Iftud ergo
iiniiifcujufque chirographum àb illis retftoribus
peflimis tenebatur, quod Chriftus detraxit adve-
niens, 6c hac eos poteftate nudavit ; idque fub
ingenti-myfterio Paulus indicat, cum dicit de eo '
Dclens quod adverftim nos erat chirographum, & Colof.z-
affigens ilhtd cruci jiue , traduxit principatus & pole
fiâtes, triumphans eos in femetipfo. Restores ergo
illi quos humàno generi præfecerat Deus, in
tyrannidis contumaciam verfi, impugnäre com-
miflbs fibi homines aggrefli funt, 6c peccati prie-
liis debellare. Sicut Ezechiel Propheta mylticis
defignat eloquiis, cum dicit : In ilia, die procèdent Eiech.
angeli fefiinantes >exterminate Æthiopidm, eritqite
■ inter eos perturbatio in die -Ægypti, d quoniam ecce d
venit. Rede ergo eos omnipotentia ftiidatos Chriftus
dicitur triumphaflè, ablatamque ab eis poteftatem
hominibus tradidiflè. Sicut ad difeipu-
los foios dicit ipfo in Evangelfo : Ecce dedt vobis Luc. /
.poteflatem cdlcandi fuper ferpentesdf.fiorpiones ,.éx
fuper omnem virtutem inimici. Illos itaque qui accepta
poteftate male abufi font, fobjedis.quon-
dam fois fubjicit crux Chrifti. Nos vero, hoc
eft, humanum genus edocet primo omnium ufo
que ad mortem ïefiftëre adverfos peccatùm, 8c
libenter interitum pro pietate fufoipefe. Turn
deinde 6c obedientiæ nobis in hac eadem cruce
propönit exemplum, ficut illis qui aliqüandô •
redores noftri fuerant-, pofoit c contumaciæ e
pcenas. Audi ergo quomodo Apoftolus vult
per cnicem Chrifti obedientiam nos f docere : f
Hoc, inquit , fentite in vobis quod & in Jefu Chri- Philip,
fio , qui cum informa Dei éjfet, non rapinam arbitrants
eft fe ejfe aqualem Deo , fed' femetipfuM.
'exinanivit> formain Jèrvi accipiens> & in.fimilitudi-f g
"earn vero pdrtein quæ fitb terrain demergitur -, quod infer-
■ na fibi régna fubjiceret. Sic totuiYi hune locum Morellius
legit : expenfas autem manus tota die fanélus Propheta dn
cit, Tetendi manus tcita die ad populum incredibifem, qui
■ efl in terra -, ut incredulos conteftaretur-, d f inViraret cr&
A Quonidm ecce venit] Qùoniàttt VeiUt duo 'codices mfll
Remb. & Erafin. ~ D u
c Contumaciæ] Contumeliæ duo codices mil. Kemo;
Eraff in. I _ Docere 1 Doceri duo-codices mil. _
- s Infimilitudinem] InJimilitudine duo coçüces mil. «
vetus Oxoni
d d jj