xxv j P R Æ F A T I O.
fa x daretur : ecclefiamm confondis in ïejicienciis Moiitaniftis pariter enituerat.
Quod ergo Cyprianum & clehanï Ronuiumi adduxiî ut rem ad concilium integrant fërvàrent,
non ea fuit opinio, <juæ 'illis1 attribuitur; fed quod viribus fuis diffiderent iiiejuftnodi caufà, quæ, ut
ait Cyprian us ep, x ïv. non paucomm, ncc ccckfia. ternis mit imius provincial .fia i totius orbis cmlfia erat.
Examinandæ étant caufe & voluntatcs finguforum, & varii peccatorûm gradus fuis quique modulis
pondéraitdi ; quod examen prorfus inutile fiiiffet, fi quotquot ficrificaverant, nullo difbimine exclufi
à fjte veitiæ fuifTent. Deinde vero irt perfequutione Decii tantus exftitit lapforum mimeras, ac tantum
dcdecus nomiiti Clirilliano inuflcre, qui, ut ait Cyprianus in libro de Lapfis p. 18 H ad prima ftatim
verba'miiiantis inimici fidem fuam prodiderunt, ac ultra ad forum cucurrere, feque liortamentis rnu-
tuis in exitium impulerunt, ut non immerito dclibcrari pot lient, an non fcvcnus aliquid, quant in prio-
ribus perfequutionibus, in ejufmodi homines ftatueretur. Sed tamen videntur in troM ia ip jth a ji*
nenfi lenitatis potius, quant fevcii talis exempla conftituta. Nam,ut modo viclebimus,LibcJIatici, qui
jam poenitemiam egérant, in ipfoconcilio admiffifinit;: fkrificatis autemplenapoenitentia impôfita,
lie tamen ut pace non defraudarentur, fi ante exadfum poenitentiæ tempus in periculofum niorbum
inciderent. Nihil poterat lenius his temporibus eonftitui. Itaque fieri potuit ut.goneilfi lenitatem re-
prehenfam ab Antoniano defenderet Cyprianus, quamvis nova in hoc concilia difeiplina iitdufla
non fuifftt. Utiumque autem a le Cyprianus non fine librata diu ,& pondéra ta ratione iiictunt déclarât,
ut & vigente perfequutione feveritatem, & pace reddita indulgentiam adhiberet. A t feveritatem
in eo enituifîè non dicit, quod pacem omnino lapfis negandam decreviffet, fed quod earn per fis
& nefas petentibus reftitiffet, atque excommunicationem intentai!«, fi quis cum iliis injuffu fuo
eommunicaret : fie etiam inlenitate quæ fubfequutaeft, negat ecclefiafticas leges fuiffe violatas, fed
prôvifum fuiffe contendit, ut liée iapfi defperatjçine-deficerent, me rurfus ceufitra enmgeîica fibrerv-
mr, ut ad conimumeationem temere profiiirent. Uno verbo negat à fe aut à CorneJio,.qtiidquam fadlum
effe præter exempla majorum. Nam ficut mtecejfores nofin fa p efeierm t, inquit p. 69. colltgendisfra-
trîlus nofiris cùrffimusfraternofier[EIori\eE\\\s)neceffitanfuccubwt,
Priftinam feveritatem interdum a Cypriaito retentam Albafpinætjs & poil eüm Gotofredüs lib.
16. Cod. Theod. p, 21p.' ex his epiftolæ LII. verbis colligunt ; Apofiata vero & defertores vel ad-
verfiarù ir hofies & Chrifii Ecclefiam diffipames, me f i occifipro nomine fo fisju e r ïm , admitti fiecun-
dum Apofiolum pofiimt ad Ecclefia pacem, quando neetSpiritas nec Ecclefia: umtatem tenuerunt.
Ut hôc. Cypriani teftimonium explicetur ,A>bfervandiim eft 1.» Apoftatâs dèfertores non eo?
dici, ut Albafjtinæus & Gotofîedus putant, qui ex Judæis etbnici aut Chrifliani fiebant, fed qui
nomen dabant Feliciffimi fchifntati. 2.” Revocandumeft inmemoriam quod fupra diximus pacem,
illis negatam in mortis diferimine qui poenitentiam fani contempfei;ant, q a à videlicet dubium
nterito videbatur, an fincero aninti affedlu refipifeerent. Quod autem'de ejufmodi ,hominibus fta-
tutum erat, id in pluribus aliis par enat obfervari, quorum aut infànabilis videbatur, aut cæteris ovi-
bus perieulofa improbitas. Hinc cum multi perfpeda Feliciffimi nequitia remearent & ad Ecclefiam
puifârent, Cyprianus anxie ponderabat, & fbfficite examinabat qui recipi ir admitti ad Eccle fiam
deberent. Quibufdam enim, inquit epift. l v . p. 87. ita apt crimina fua obfijhmt, aut fm tres ek t
fim ate id firmiter remturitur, ut récipi omnino non pojfint nifi cum feandalo & perimbflurimorwi- A d
hos videntur..fjteélare Cypriani minæ in epift. x x x vm . ubi fie loqmtui . S ed & qutfiqms fe cmfipi-\
rationi & fadicmi ejus adjmxerit, feia t fie in Ecclefia nobificum non tfifi commmicatuntm, qui fitm te
înaluit ab Ecclefia Jeparari. Et in epift. XL. S i quis autem poenitentiam agere & Deo fatisfacere detre-
dans ad Feliciffimi ir fatellitum ejus panes cm a ffirit, ir fe hccretica faciioni conjmxerit, feiat fe,
poflea ad Ecclefiam redire, & cum epifeopis & plebe C h rif i communicare non pojfe. Has minas non
omnino m rem contulit Cyprianus. Ipfe.enim teftatur in epift. l v . multos a feè fchifittate redeun-
tes elle fufeeptos, ac plebem gaudere & lætari /obtain , cum tolembilès ir minus a,habiles redirent -
Quinetiam plebi interdum perfuadebat, imo extoiquebat, ut ex iis qui inemendabiles & proteivi
erant nonnulli fufciperentur ; & unus atque- alius, obnitente plebe -& contradicente, Cypriani tamen
facilitate fufcepti, pejores extiterunt quam prius fuerant.Non abfimili fententia Cyprianus cum
pluribus aliis epifeopis de virgmibus quæ cum mafeulis in eodent ledto deprehenfæ ftierant, fie de-
cermt. Q u o d fi obftmate pefieverant, nec fie ab invicemfeparant ,fciam fie,cum hac fila impudica obfli-
Îiatione mmquam a nobis admitti in Ecclefiam poffe, ne exemplum cæteris ad ruinam déliais fuis focere
mcipiant Mémo obftmatis ejufmodi peccatoribus, itidem ut pertinacibus fchifmaticis, non modo
venia, fed etiam mtroitus in ecclefiam negabatur. Sed fi cum debitis converfi cordis fignificationi- -
bus rediiflent, ac dm multumque fores Ecclef.æ pulfàfTent, non dubium quin cos patemo finu ex-
cepifiet Cyprianus & ad poenitentiam admiTiffet. Igitur Febciffimus'ejufque præcipui fcdatores ‘
P R sE FA. T I O. xxvij
cum homines eflènt ad omite feehis parati ; non difeeffiflèt ab Ecclefiæ reguli's Cyprianus, fi om-
nem illis in Ecclefiam reditum præclufiffet; neque id videri deberet veftigium quoddam difeiplinæ ante
Cypriaiium in omnes graviorum criminum reos obfêrvatæ. 3.° Objeélus ab Albafpinæo locus
Cypriani non dicit apoftatasi-& defertores, etiamfi relido fehifmate fànguinem pro Chrifto fundant,
ad Ecdefiæ pacem admitti non jioflc, fed tantunt nihil illis martyrium’extra Ecclefiam ad pacem
prodeflq pofîe, quia nec Spiritus nec Ecclefia umtatem tenuerunt, id quod fæpe alias Cyprianus in-
culcat. Opponit ejufmodi defertores aliis lapfis poenitentiam in Ecclefia agentibus, & quos Domr-
1111s intus inveniet, cum mundum judicatiirus apparebit.
X I . Utrum S . Cyprianus la p fs in decûrfu poenitentiæ morientibus pacem ne gayer it >
h is tantum exceptis qui libellos à martyribus acceperani.
Poftquam probavimus Cyprianum nihil novi feciflè, cum lapfis poenitentibus pacem conceftit ';
fequitur ut inquiramus, an iifdem ante, exatftam poenitentiam periculofe ægrotantibus communio-
nem negaverit, nifi libellos à martyribus accepiftènt. Cyprianum contendit Petavius iis tantum pacem
indulfiftè, qui libellos a martyribus accepiftènt, cæteris vero ne in præfènti quidem mortis dift
crimine id concéfliflè ; alioqui nihil diferiminis futurum fuifte inter iftos & priores, quos tamen
meliori aiiqua conditione uti oportuit. Sed ipfa S. Martyris verba profèrenda ftiht : Qiioniam tamen
v id e o inquit in epift. XII. facultatem veniendi ad vos nonditm ejfe & jam cejlatem coepijfe, quod
tempus infirmitatibus ajfduis & gravibus ïnfejlatur, occnrrendum puto fratribus noflris ; ut qui libellos
a martyribus acceperunt, & prærogativa eorum apud Deum adjuvari pojjufit, f incommodo aiiquo fr
itifirmitatis periculo ûccupatifuerint, non exfpedatapmfentia noflra, apudpréfbyterurn quemeumque pm~
fen ten i, velfiprcfbyter repertus non fu erit, èd ùrgere exitus coepérit, apud diaconum quoque exomologe-
f nfacere déiidi fu i pojffint ; ut manu eis in poenitentiam impofta veniant ad Dominion cum pace, quant
dari martyres litteris ad nos ja d is defderaverunt.
Immerito Petavius ex hoc teftimonio colligit pacem iis qui'libellos non habebant, denègatam
fuifte. Nam i.° Quis Cyprianum putet adeo æquitatis oblitum fiiiflè, ut iis qui poenitentiam fub-
terfugiebant, & audaciflagitatione ac violento impetupaccnï extorquere nitebantur, tam benignepro-
videret ad illorum violentiam interim quoqiiogenere mitigandam, ep. xv.fervidos autem poeniteiites, qui
fe epilcopi fui judicio committere, quam poenitentiam declinare maluerant, fine pace 6c communio-
ne mori patereturî 2.0 Clerus Romanus Cartbaginen/èm ablente Cypriano monuerat, ut iis quipojl
lapfum infirmitat e apprehenf èjfent, & poen'uente s communionem defidèrareiït, fubveniretur} epift. 111. Sc
Xv. Atque hoc confilium non modo non improbavit Cyprianus, fed etiam in epift; x v . déclarât
fe fanduni putaflè & cum eorum fententia, ne adus nofier, inquit, qui adunatus ejfe & confentire
circa omnia d eb e tin aiiquo difereparet. A t immane quantum inter Cypriani & Romanorum ageri-
di rationem diftaret, fi cum ifti pacem omnibus vere poenitentibus dandam efte admonuiffent, Cy-
prianus indulgentia 6c humanitate in eosfolos ufus fuilfet, qui peccato fuo poenitentiæ fugam 6c Ec-
clefiæ perturbationem adjecerantl 3-°Non obfeure indicat Cyprianus in epift. xiri. quibus non libelli
fed poenitentiæ opera fuffragabantur, eis periculofe ægrotantibus pacem multo potiori jure effe dan-
dam. Ceeteram quoque partem plebis qua lapfa efl, inquit» pmfentia vefirà fovetè, & ut a.fide & mi-
fericordia Domini non deficient , vefiro folatio focillate. Nèque eiiim deferentur ab ope 0? auxilio Domini
qui mites & humiles & poenitentiam vere agentes in bonis operibus perfevèraVeririt > quominus illis
quoque divino remedio confulatur. Perftiafiirri ergo effe vult ejufmodi poenitentibus fore, ut illis quoque
divino remedio confulatur; atque hoc illis concedit ut fblatium Ecclefiæ legibus confcntaneum,
quodque nova décréta non defideraret. Neque enim data opera feribebat ëpiftolam xm. ut ejufmo-
di lapfis provideret, quibus 6c Eeclefiæ Conftietudo 6c Romani cléri mon ita fatis provideraiit; fed ut
eorum tiimultum comprimeret, qui querelis fuis Carthaginenfem Ecclefiaiii incendebant. Atque id
caufe elfe arbitrer, cur Cyprianus in epift. Xïv. confirmans, quæ in décima tertia decreverat, nihil
nominatim dicat de pace veris poenitentibus in extremo periculo concedenda; Poftquam enim
loquutus eft de iis qui libellos à martyribus acceperant ^ hæc addit : Coeteri yero qiii nullo libello à
martyribus accepto'invidiain fic iu n t; quoniam non paucomm nec ecclefia imius; aut uniusprovincia ,
fe d totius orbis hac caufa cjf, exfpedent de Domini pivtediohe Ecclefia ipfius publicam pacem. Non
id profeèlo fàncit Cyprianus, nt veris poenitentibus pax in exitu negetur,( neque enim ret exit quæ
m luperiore epiftola conftituerat : fed ea potius Confirmât, dum ait it plene fcripfjfc ad Italic rent
proximis litteris,) fed nonnuilorum feftinationem comprimit, qui Communionem - petebant ante
ledditam Ecclefiæ pacem, anteqnam gravi morbo tentarentur. Hos jubet exfpedlare dum pax Ec-
clefiæ reddatur: at pacem in.exitu non negat; neque eos reprehendit quod a communione arceri
m