sÀuguftin.
cramentapercipiamus: aüdiat quia tune hçcclïcétat ty-
picum palcha confummari, & fie ad verumipafeha tranfi-
ri. nuhe autem in hortorécailti fàcramehti placuîlTc ma-
giftrisecclefue, primo rtos dominie* pairibnisparticipa-
rione muniri.&lpiritualibus epulis fatiavi.deinde terretfis
dapibus.cprpus rcfîci. Lucastte calice praebccüpauir ante
benedidioné papis, & poftea repetendô ô idinauit aliorü
ordine.Quod veropoft calicem datum, trâditorem com-
memorat.praftermilTa recapitulate videtur. Probat enim
iHilatius lu per Matthæum, prpditorém difeeffiflç {Sriul-
qiiam mÿfterium corporis &ianguinis a Domino dilcipu-
li$ date tut. Tun e enim bibentes calicem D omipi poftca
ccipirunnfide,benedicfturin nuinerô,frangitbrinpàf?
fionibus,daturexemp!is,{hfniturdb<Sh'inis. Fbrmatfari *'
guinetn fuum in calice , vino & aquae mixtis : vt alib ptir-
geftiuraéulpis,alio redimamurâ parais. Sanguinenâni-
qùè agni,domus feruàncur a perçulïionç angeli. 6c aqua
maris rubri çxtinguuntur inimiti $;qu* funt rhyfteria ecclefia:
Chrifti. Tr« enim teftesfunt aqlta, fanguis &fpiritus. A-
qua ad lauacruni, languis ad precium, fpîritus ad relurre-
dionem. Amplus, PaniS eft fàcfamentum charitatis, vinû
lpci,aqua fidei. Sine quibu$,fciHcetfidc,{pe, charitate, v-
nitas 6c conformitas Chriftinon potefteiïe. Eft igitur res
facramenti haec tripartite Chrifti.conformitas in vnitate
fecü bibitutierant in regno patris, ad quod lùdasdignüs corporis épdefiæ-, #c ipfe Chriftua, qui % ilitç^ td partita
non fuerat. Bibentibus etidm, nullum excipiens, dixit: rationecomprehenditur/ecundum humanam naturam,
Sanguis metis effundettirprovobùs fed ih alijs excepit ,dicens : ex anima ratiqnali &humana carne fubfiftcns: fccundüm
proinuttis. Vérumtamen^uiafiraulpotüeruntfieri, quae diuinâ,exverbôvtriufquein vniuteperfon*cphiun£fco.
fimuîdïci non p o fT u n t,V d o :huius libri nil répugnât exi- Sed hic diftinguèndum e ft, quia Chrifti Vifibilis fo rma,
ftimahribus Dôminum diftribuiflè faciatnentum corpo- nobis modo inuifibilis, res eft vifi^ilis facramenti altaris :
ris & fanguinis lu i, anté’qua per buccellam rindlam fuum & inuifibilis forma cæleftis panis ,q u o viuunt an geli, tes
exprihiêiet traditorem. N üncauté gratiatantifacramçn- eft vifibilis&palpabilisformæ Chrifti. Eft itaque Chri*
ti.quod pet excellentiam dicitur eudharjftia, id eft i bona ftus & facramentum 6c res facramenti. Notandum, quia
gratia, videamus facramenta inftituca clic prbpter erudi- prædida conformitas Chrifti & ecclefia? paritër & caro 6c
tionem,humiliationem,exercitatïon6.Èruditioeft,quod .fanguis Chriftiappellatur, eo quod fit propiiuscffeÛus
mens per vifibilia fttomôuetur ad inuïfibilia intèlligenda. incarnatlanisverbi, & finalis càufadothinicæpaffiônis.
Magna quoqj humilitatis exhibitio eft in iftis vifibilibus Hinc Hieronymus Paul* & Euftachio ih epiftolam ad fige
homidé'huiltü inferioribus, 1 D eo faluté quærere, quâ phefios : Dupliciter fanguis Çhrifti& caro intelligitur.vei
fuperbia perdidit. Cum enim nô poftît homo elle fine eX- fpirirualis illa atquc diuina, 6c de qua ipfe dicit : Caro ma
ercitacionc,vt femoueretur a mala & fuperflua.ÔC exerce- vereeftcibm,&fanguismeus vereeftpotus. & , Nift manducaueri-
retfeinbona,inftituitDcUsfacramenra&eorumcertalo- tiscarnem meant,& fanguinem mèum biberitts.nonhabebitisvita
ca , vt in ecclelïa audiatùr miftà, fùfcipiàrur euchariftià & aternam. y el çato & languis quæ cmcifixa»ft, & qui mili-
fimilia.Cbnfiftitauternfàcramentüinrebiis,fa<ftis,didHs. tis effufuseft lancea. Idem adEbidiaminlibroduodeci-
Resautem facramentales funr,vt aqua,oleum, & limilia. mo quæftipnuni: Aiidiamus panem quem fregit Domi-
Fa(fta,vtbaptizandotüfubmerfio,iniafflatio.Diâ:a,velut nus difeipulis corpuseius,&vinum fanguinem eius. Do-*
fa n d * trinitatis inuocatio. Et notandum quantafic con1 . minus ipfe eft cpujua & conbiuiùm.iplè comedens p qui
Üerfioin rebus facramentalibiis ex virtute diuinæconie- ; conieditutq, illiusbibimusfanguinem | & iîneJpfo pota-
ctationis. Indiffetcnter enim fe habent aid communes v- i re non pollumus. Quotidie in facrifiçijs eius de genimine
fusante coniècrationcm. ièd virtnsnimirum diuinæ be- vitisverae&.yineaSoreth,quæinterptetaturçleâ:a,rùbc-
nediâionis omniho conüertit easàd fpiritftalia. Hincjeft tiamufta càleamus.&nbuum vinüm ex hisbibimuS in re-
iuxta cenfuratn canonum, quod àquabàptiimatis vfu fpi-*' gno patris,id eft,in ecelefia,non in.vwuftate lite r * , fed in
ritualiexpletoeftunditufindiuerfotiô. cnrifma&eUcha-1 nouitateipiritus, çahtanteicanticumnouu, qu odnemo
riftiâprb vetuftace cremantur,eciâlignadedicatæecclefiç i poteftcantatenilî ecclefia. Q u orqu o tin Chriftobapriza
inlaicorüoperanonadmircuntur.&ficdecæteris.Vnitas ! mur,panetncomedimusangelorumAaudimusdominü
duoqùe cuiulque facramenti attendenda eft,quia vna ec- prædiçantem : Meus abus eft, v&cuim voltintatem eius qui mi-
clefiain vnitare fidei VnümDeumcolir: vnob aptifmoi ' fit me. Faciamus igittir volunratem ciùs qui mifir nospa-*
licet in diuerfislocis & diuerfis teniporibus, regerieratur: ; tris,& Chriftùs nobifeum b ibet in legno ecclHïæ fangui-
vnaconfirmàtionccdhtraaduerfamunitur,vnahoftiaià- nemfuum.Modusconfecrandipèrtinetadgradumlacer-,
lutari præcipüeChrifto Vnitur, quandô facramentüpaf. | dotij, ad locum verilacrifici|, qui fcilicet non eftcxtràca- j
fionisillius eu b i t adrédemptkj|iem fumitur,ad imitan- I tholicam ecclefiam, & ad ipfius férmonëm dornint. Eftl
dumquoqueintentàmente cogitatur.Sicenimlanguine j enim faccrdotis, verbaDominiproferr^cumincentiope
. Chrifti corpus &animam linimus,quia fânguis agni fuper confecrandi,& in perfonaeccleiiæ dicere,offerimus.Mo-
Vtrümque portem dômuS liberauit Hebræos ab angelo dus eciam fumendi triplicitcr diuiditur. Comcftioenim
exterminatore. Igitur in ftfsramento altaris diligenter at- alia fit ore, & eft façramcntalis. alia fit corde j 6c eft realis.
tendenda funt, inftitutio, caufa inftitutionis, lacramentû, alia fit ore 6c corde,in j altero facramentum, in altero rcs
tes facramenti, mod us çonlêcrandi,modus fumendi, co- facramenti. Sola factamentalis, tantum m alorumeft,qui
meftib fpiriçualis. Ihftitiitio eft : Hocfacitein nteam comme- 6c fi fub vifibili Ipecie eièmentorum corpus Chrifti acei-
nioratioriem. Caufa inftitutionis triplex e f t , vtfcilicer me- cipianc.tamen quià nec v erecredunt,necdiligunc, pant
moria d omin ie *pallîonis habeatur, vtlpiritus hominis c*Icfticonnirinon polfunt;S o la realis, bonorumefttan-
purgetur & reficiatur, vtinfirmitas humana côtra frequé- , tum , qui & fi fùb vifibili làctàmento earnem Chrifti non
teslapfus toboreeur & müniatur. Sàcramentum triplex fumant,-tatnen fide & dileâ ione panemcæleftemman-
ëlL-quia in pane & vino & aqua. Eteftpahis, lacramentû ducant,tkeicouniunnir. Vnde Auguftinus: Q u id paras
dommîcicorpoïisjillud vero incarnat*diuinitatis.E/?,in- dentes ôeventrem ? Grede& manducafti. Re a lisv ero&
quitApoftolas,mdgttumpietatisfaCramemum,quodmdnifelia- facramentaliscomeftio iunguntur,cum accipientesin pa-
tum eftincariie. Vnde Auguftinus : Iliud corpus vifibile 6C ne quod pependitin lignp,acciprentésin calice quod ma
nauit de latete, pertingunt mente vfque ad efum panis^ vir;
ta . Grisinquampereeptio& incorporatio, quæeft in a f
fumendo euchatiftiam , faeramentum eft comeftionis
cordis: qua,fieutverbis Hicronymiprædi(ftumeft,man-
ducamus cum domino camera fuam, & bibimtis cum eo
lànguinéfuum.- Hoc eft, per cfficaciam earnis fuæ& làn-
guinis fui manemus in eo, & ipfe in nobis. Itaque aiiiac-
cipiunr corpus Domini ad mortem ^ quia non attingunt
panem v ita : alij accipiunt ad vitam, qùià'couniuntur
cum vefbo vira. IncOiheftione Ipltituali lèpterti déb’ent
confiderâri : fides'.cogitatiojintelligentiajrnemotia.a^
mor^mitattO,adh*fio. Homo quippe qui comedir^priri
buccçl-
,+ altero
fit.
palpabilc, (acramentum eft inuifibilis forma, id eft, panis
caîeftis'quO viuunt angeli. Cum enim nihil in corpore
gëlTeric anima Qhrifti, nilî quantum verbum cui vnira eft
infpiràbat, quis non' videt corpus efle facramentum inha-
bicantisDeitatis î Vinum autem facramentum fanguinis
e ft, in q iioimelligitûr anima. Aqua Verovel illins aqua,
quæ fluxit de 1 atereChrifti,vel fidei ecclefi*,VtneqjChri-
ftus fine e ed efia, nequè ecclefia fit fine €fi?ifto, fed eins
carnf&arfim*vniatur & conformetur. Amplius, Panis
ciilaéramèncum cotpöris C hrifti, qubd eft ecclefia. V n de
Hieronymus in Marcum.- i^ceepitlelus panem, figurons
corpus fuum pane, quod eft ecclefia pralèns. quod
i fideratione vematisinterpfefatio perquirenda^eft. ablit ^
enim quod fanda ecclefia contraria çredac,cum talia prç- I
d cat:Deuseftlimplex&iiiçorporeanatura,Deusêftho-
kmo , Dcusipfaætcmirascft, Déus de virgine natus eft;
! Deuseftimmortalis,Deusincrucem"ortuuseft4Dcuseft 1
himmenfiis, Deusin fepulchroiacuir, Deus eft immutabi-
lisr,illocalis, Deusà morte furrçxir,cælos alcenditi Hie ex
oflïciq.'comméntatoris, v e ladeligenduni, vel âd euitan-
du m piqrima prbppnentis, falua pace ecclefi#, quorun-
! dam notabimusopiniones.Virtusenim ferle diligit>afpcr-
f naturquecontraria, neevirarevitium niftcognirum poteft.
büccellampanis lumit, Seinde ponitin os & dentibus
tefiri 5<_perfaliuam de,capite dfefccndentem, fit cibus ille
g!utibjhs,& fic in Ventrem delCendit, inde corpiisfobq-
fatur,&Ipiritus fuftentatur. Büccellapanis,eftportio fa:
dei, quam ponirDebs in óre cordis. Hanc lequittu cogiT
ratio,qua inqüirititerit,apudfe frequenterréuoluit. D è ^
inde intclligentia, qu a panem tritum gluribilem reddit.
Gum auxilio fa liua, id e ft, 'gratia defcendlntis dé capjre
Ghrifto per intelligentiam, nanfit.& défeendidn ventré,
id eft>memoriam jmemoria nutritamorëm,amor ducit ad
imitationem, imitatio facit plenam adhafionem. Vnde
qui adhmt Deo.vtmJptrim eft cum eo.Hoc pané confirmaties
hbmopotdl: calicem biberejid eft, palfioném fuftincre,&
cibum potus fequ ftu f Calix eft paflio in manu domini,&
cito trapfit paflionisimpetui, ficut pótUsCitö tranfigituf.
Pradióla comeftione roboratus occutrit SH pröponitur
calix,hunc videntes defiderant & fitiunt. Primo eft calix;
deinde fitis; hancfequiturpotus i litientesenim potant.
Felix ebrietas fequitur potum, per quam hómö a letrenis
alicnatus, caleftibusconfirmarur. Inebriationeth fcqui-
tur dormitiojdotmitióncm quies. M ulti eniih dórmiunt,
quinonquiefcunt. Quieterrifequiturvitaaterna.vtob-
‘tin eatinip farequ odiamh atetinfp e. Sane rriadiftmgui
oportet, qu * 6c fanéti dodoréS eommuniter a dé runt, 6C
?eclelia firmiter tenet. Vnum eft,guod panis & vinum per
coülecrationem vertunrur in verum corpus& fanguihem
Sunt nbnnullj,imbforfan multi, fed vix norari póf- ’
3lnnr;quiçumdamnatoBerengarioddem fentiuut, 6c cameo
ftyndem cpmeccleliadapnant. In hocvidelicet da-
.mnanteum, quiaformam verboruni eccleliæ abijeiens,
puditatefermonis fcandalum mouebat. Non fequèba-
tu f vtdicunt, vîurn Icriptufarum,, q u * param rës fignifi-
captestanquam fignificatasappellant.præfertim in lacra-
m.enjis , vt eorum vircutes exprimant. Àlij veto latenter F
iiïip&hunr,quod n onintélligant cropos 8c figuratas locu-
tionéS, ideqqj miferabili mbrtè ànimæ fignapro rebus ac-
cipianr.Illudquoque maxim,e derjdenr,quod panis & vi-
ni fpecïes quidam diedneiih aër'e àpparère : quidam vero
fenîiiscorporeos fa lli, poft conuerfionem panis & vini in' f
càrnàm & fanguinem Çhriftj,. Egregiiis autem quidam,
verfifîcàtotfane fenfir,«: dikit:'
Ghrilti. Tranfitifaq; c fcacor-porisin efeam ànirn*, cibus
veottisincibum meutisfidelis & fpiritualis, quapropter
iviaticum appellatur. Sed Apo(holopcâe,quicuriefèmandu-
cauerit panem velfùberit calicem domini indigne , reus era corpora
\&fanguinisdomini,6ciuïudiciùmfibimanducat&bibit. Hie-
‘rpnymus fupra iliud Artpftoli : Si in linteo vel in vàfe lor-
dido nullijs mittere audét ; quanto magis in cPrdepollu-
to,quamimmunditiauiDcus fuper omniaex-ecratur ? Na
6c lolèphiüftusprôpterea'in iyndone munda & n o u a in -
uoluit, quia piæfigurabat corpus doitiini accepturos ram
muridam mentemdebere habere quàmnouami' Secundum
eft , quodvifibiles fpecies partis &ViHi fèrifibusno-
; ftrisfübiacéntæque poll con fecra’tionem v t an te. Oculis
I ënimfineomnidëlulioné cetnimus 6c formam 6c colo-
! rem tam panis quam vini, guftu & odoratu abfq; fallacia
’prdbamus fàporem, tàd u calidum vel frigidum , mollë
veldurumfcntimus,auribusfradîonempercipimus.Vn-
deAmbtofius:Nihilfalfum putandumelt infacrificio ve-
ritàcis, velutifit magorumpræftlgij^ ybidelufione qua-
dam fallunturoculi, v t videatuteflè quod non eft, oinnN ;
no. Præftigium autem quafi præftrigium d icitur, eo quod
præftingacaciem oçulorum , cuius inuentor Mercurius
dicitur fuifle. Tertium vero eft,quia,corpus Ghriftiin hu-
, inana forma impaffibili,incorrupt1bili,localiter&inuifir
bilicerin cæloeft, quo vfq*,in;iudiçio omnibus appareat.
Hinc Hieronymus in minori breuiario pfalmo çentefimô'
trigefîmooâaao, Exurrexi & adbuctecumfum. Tempus fi-
gmficac, quo adhuc eft ad dexteram patris;doneeveniac
iudicareviuqs&mortuos. Auguftinus in cancicum graduum
pfalmo centefimo vigefimofeptimo.-Abfens eft,qui
nobis dédit arrara fanguinis fu i, id e ft, Chriftus fponfus
nofter, fedabfens corporé ; pr*fens màieftate. Idem fe-
ptuagcfimoquintoçapitulolbhannis: Surfum eft domi-
nuSjlëd etiam hic eft vërkas. Cprpus enim domini in qtiô
tefutrexit vno loco elfe poteft, veritas eius vbique difFula
éft. Idem pfalmo lèptuagefimoquinto : Si patrem vel fi-
lium fecundum diuinitatem cogitas,vbique præfens éft.
Si autem filium fieihtélligis, quomodo vifiiseft in carne
inter homines, 6c crucifixus, 6c refurrexic : afeendit in caelum,
§c in circuicu eius funt angeli. T enet igitur ecclefia'
corpus domini localiterelle in c * lo , tenet verum corpus
domini quodpependitin ligno,fuperalcariaefte.Corpiis
Ghrifti'impaflibileel|, inuiolabileeft ÿ morsei vl’rra non
dominabitUr,vçruin corpus Chrifttmambus facërdoturn
feiifualiteftra(ftacuiç,frangitur,inGngnlis^ortiouibusto-
cum fufcipituïécïntègre. Corpus Chrifti incomiptibile
eft,itprum,corpus Chrifti dentibus a rtctiyir& tranlgluti-
tur. LegefîdemBërengarij , 'quamfibi ficraauit ecclefia
fub Nicolao papa, &: ica elfe ingéniés. Igitur falubri con-
Melcbifedec domino panem vinum% titaujt.
Cbriftusidemftatuempaftum vetuseuacuauit.
Inter vtruno^ diufuit alterfacrtficandi
Ritus,&obtinuit vim.qualemcunfopiandi.
Agnus en'tm legisjarndles dtluit aftus,
Agnum prafignans,qui nos lauat hoftiafa ftui.
Hoc fewel oblato,curfnm prior illeperegit.
Quod^ faitftgnumprafensefte ftus abegtt.
(juts locus aurora,poftquam folyeni't aaprtum i *
<2uislocus eftvotis,teneat cum nauitaporium}.
,Lex aurora fuit,bos & capra,votafuere.
Crux fol,crux portits.bac eft >ea pratet ire.
Crux elaufit ttmplujn,truxfoluit ehighiata legisii
Subcruce ceftat.epbod^& deficit, vnftio regis.
Hircus,ouis,paJfer,veruex & adeps vituloruni,
Nilpr<econantur,Deus bofttd,finis eorum.
Tarcattiebraus out, Caro catnesdhftulit ard.
Tift pecudum,pecudetpoft Cbnftum facrificare'.
Mortutis itie femei,licet vltra non moriatur.
idem quotidiefine vulnere facrificdtur.
Rants in alt art, Deusin cruce nil dubitetur.
H ac verBo vita fieri vifk ipfafdtetur,
Q u i vegetetmentem,nifi Chriftus mania fatixii,
in Chrifti carnempantsfubftantia tranfit. %
Bab in came nihil cdrnale.ntlnlue cruentum. ,
Spirit us hie tangtt,videt3accf$'tt ad monumehtum
Or dofacer,bona iraditio,pid viftimdpartis.
Vnde proculfacinus,proculhorror & vfus in an is.
Secretion felix,nouavirtu$,vt\lefacruni,
Quo fa ftus fanguis liquor eft in tdlelauacrum.
Nam quiapeccantes mediciriafemper egemus,
Banc pro peccatis mediciriam femper habemtis.
Bac datur ad vitam,fed ft reus huticyeredris,
Out patris ad Aextram fedet,& maftaturin arts,
. Rcce vides in lege typos & ftgnaperijfe,
Adpropriumifa caput triafair ament a tedijfe.
L . T I
G
H
Ait autem dominus Simoni : Simon, ecce fatbànds ixpètitiit vos;
vt ertbraretficut tritiettm. Ego autem rogauipro.te, vt non deficiat J
fidestud.
Docet dominus nullius fidem à diabolo tçntan , nJfi Vidi.
P e p permfttente. .Sathanasexpecit bonos ad cribrandû,
hoc eft, anhelatad afflidlionem eorum. Dominus rogat
; proPetro, non v tn qn ten^etur, fed.ytpoftlapfaran'ega-l .
tioTiis ad ftatum priftinuro refurgat. Eft cnirh fartó^isytile, 1
.P 4' tentario- .