; A
I Chriftus
fcide-
Circunci-
Co non
adfalua-
tionem,
fe d ad
difcretio-
ncm data
eft.
Leu it.ix.
lofue ƒ.
B
Mulieres
& patres
in lege
j vecere fi-
; de ac fall
crificiis -
- feroaci
funt.
f Chriftus
■ Celoff*.
c
. Neftoria.
niât la-,
Baptizat
liyfcei &
anci-
r'Tege
Moyiî ac-
' sipientes.
P e t t i t^dlphunß Dialogi
vxorem. Ec hoc quidem rorum præceptum eft,quia de
lèrnine Abrahæ » & lège Moyfi , & tribu Iuda Chriftus
venrurus erat, vt videlicet cum veniret, poflecagnolci,
qüiaipfe eflet , öc ne de alia natipne quis furgeret, qui
Ghriftum eflè fe tltcerer » & fic in errotem mundumdi-
mitteret. Et quod ad gfhris difcrecionetn mandata fue-^
ritcircunçifio, non Vt dixifti ad faluacionem , duo fane
habeirfus argumenta. Vnum quidem quod præceptum
eft, fieri odaua die» & nonantea proptet hoc quod nec
ante odauarn diem puer à matte feparatur, nec formido
vlla habetur,quod aliis^ommifceatur, die autem o d a ua
qua de ilkpollution e mundari mulier aclauari praeci-
pitur, priufquam hoc faciat puer circunciditur, ne remota
matte cambiatur, ieu alius commilcearur. Aliud ve-
ro qiiod, quadraginta annis, quibus in delèrtofilij U riel
mo ratifun t, opines qui ibidem nati (une circuncifi non
fuerunf, ex quo autem ad terràm habitalem venerunt, ne
aliis gentibus'mileereptur, ■ ftatim per Iofuc à Domino
circumcidi iufll funt, ficut inüèniunc qui ipfi.us Iofuc li-
brumlcgunt. • Q u od autem circuncilionem , faluatio-
n is eau lain elle dixifti, vtique circuncilio tantum caufa
non fuit eius r e i , immû etiam h des bona , ■ la cri fi cia1,
dices modo de die Sabb ati, quem & multis in locis Dominus
per Moylen prxcepit obieruari per fëipfum
loquens ad filios Ifrael de monte Syriai, Sc cuius obfer-
uationis piteceptum in tabulis lapideis fuit feriptumita,
Memento, in quit Deus, vt diem Sabbati fanäißccs} Etcau-
lam fubdit in lequencibus, dicens: Sex emmdiebus fecit
Deus exium & térram & mare, & omnia qua in eisfunt,&re-
quteuit in diefeptimOê idetreo benedixit Dominus diem Sabbati,]
& fanäificauit eum, & prxterea lapidate praecepit, qui
non obferuauerit ilium. Apoftoli autem eum refpue-
ru n t , & diem ahum obletuati pneceperunt. Pe. Sanel
qu o d diem ilium Dominus obferuari praecepit »in exor-
dij mundi memoriam ficut d ixifti, & rei cuiufdam alte-
rius quae Ventura erat> fignum fecit. Mo . Et quae erat res
ilia ventural Pe. Aduentus C hrifti, qui omnia operafust
qu x in mundo viuens patrauit, fexto d ie , id eft die veneris
com pleuit , quando pro nobis mortem fufeepic. Die
autem-feptimo, id eft die Sabbati réquieuic, qu in&o-
mnes qui ante mortem fuam in 1c credences obieran t , fe-
'cum ab inferni doloi i busrequiefeerefecit., Completo
autem illo cuius obferuario Sabbati figrium fu it, iam il-
lud Vltra obferuari necefie non'fuit. Mo. Secundum
atque opera r ed a -, & poft datam citcuncifionem, ôc an- | verba tua fi o bleruatioSabbati.eius quam dicis réi lignum
tea, ficut patet in A dam ySe ih ,Enoch ,Ma thu fa le ,'Noé i | fuit» compléta i l ia , multo magisoblCruari debuit.tum
& S em ,lo b &foeiis eius, atque ludaid$mu1ieribus, qui ob roemoriam mundiexordij, tum ob fandorum requièl
omnesfine eircuncifiorie, fide red a faluati funt, aeboms à doloribus inferni. Pe. N o n eft, vtiqué res vt cureris.
! operibus. Quin etiam nullum prædidorum faluatiô- ! Parentes enim veftri j qu i ante aduentum fuerunt Ghr -
rnisgenerumfalutëm conferebatî nifi eis tantum quid.i* j fti, diem obferuarunt Sabbati, & ob memotiam yt di-
• feretionem habenres, Chrifti credebantadiientum, & le d um eft mundi exordii, & quiaeadem die pet Ghriftum
Ifaluari polTe non credebant, nifi per eura. Gum vero lerequiefeeredebete credebant,à doloribus infernj. Polt
'Gluiftus fcluator fcilicet quern expeólabant aduenit.vt refurreiftionem veto C h r if ti, quæ'cau&;f(HC^b'liftianæ
Moyii legem eompleret »circuncidi fe vo lu it, & vt etiam credulitatis, & credulitas caufa laluationis, quamuis ex
I tv. £9 31
"I.UM9.,26'
per hoc patefeeret,quod de lemioe Abrahæ,& lege Mo y
f i ,& triou Iu d a, ficutprædiximus veniredeberec. Com-
plctb etgo omnibus propter quae circuncilio data fu it,
iam nemo viterius cirCuncifione , quia nec generis aliqua
difetetione tndiguit/ Quifquis enim ad legem Chrifti
leconfetens, euiufcunque generis ae linguæ f i t , fidelis
tantum elle v elit, caeceris Gnriftianis par éxiftit. Præter-
ea poftquam baptifmus venir,'cum iple generalis lalua-
rio virorum ac mulierum fit, iam vltra circuncilio ad fal-
uarionem neceffaria non fuit. Quoniam igitur modis
omnibus oftenfum e f t , eircunciliqnem poll Chrifti ad-
uentum neceftanam nori elle , ideo patenter agnofeere
potes, cut earn Âpoftujfi nequaquam fieri præçepêrè. M b.
Et fi earn non praeceperuni, quare etiam fieri prohibue-
runt ? PeJIdeo vtique fecere, ne-repucarent homines vt
baptifmum ita & circuncifioncm faluati one mconferre,
veicirCuncilionem.laluationem, vnacum iplobaptifma-
t e ,& i t a in errorena d écidèrent, ficut Neftonam & Iaco-
biræ, qui nullum hominem latuari polie putant, nifi per
vtrunquC, & ficut vos ipfi quifquis hodie de externa pro-
genie ad legem veftram voluerit conuerti, 6 v it fit pri-
mum ciccüncidi,& poftea prtecipicis baptizari,fivero fee-
mina, tantum baprizari. Mo . Ex iftis tuis innuitur ler-
monibus, quod nos non nifi poft Chrifti aduentum baptifmum
feceritpus, quafi ab ipfo ilium Chriftoaddidi-
cifieraus. Pc. Si ab ip lo non,à quo ergo addidieiftis? Mo,
A Moyle. Pe. Fallum eft. Et inde duo babe mus argumenta
, vnum, quod cunvDominus M oyfi de exrràneis
præceptum daret,dicens, ƒ quit peregrinorum in veftramvo-
hterit tranfire Colomam , & fa.ertphafe domim^ circunctdetUr
morte Chrifti proiienerit faluatio omnis, led abfque cre-
duliratenibil contuiit vtilitatis ,p o f t refurrei5kionem in-
quam C hriftiiam omnibus in cum ctedentibus Sabba-
tum.obfcruate necefiarium non fu it ,im módiemdomi-
nicam, diem Icilicet relurretftionis, quæ fuæ laluationis
caufaextitit. Mo . Et quare nonobferuaueruntvtrumqjl
Sabbatum.videlicet ob memoriam mundi briginis,diem
vero alteram ob memoriam fuæ faluationis ? Pe. Quod
ob memotiam originis m undiSabbatum diximus obler-
uari,profe<fto obleruatum eft propter rerum crearionem,
quæ tunc compléta fu i t , ficut feriptum elt, Complétât^
Deus die feptimo opus fuum quodfecerat, & requieuitab omni opéré
quod patrar at. Q u ia vero cadem dies damnacionis a-
nimarum prima extitic, & hoc quidem per Adam r qui in
præcedentis diei velpere bora videlieet duodecima pec-
c a u it, quare de gloria in damirationem d c c id it, poftquam
per .Chrifti refurreólionem faluatio animarum venir
, iam amplius damnationis diés celebrari non debuit,
immo ilia , quæ faluationis exordium fuit. Ec hoc pet
exemplum tibi fi placet oftendere pofliim* Rex enim]
quidam eiuitaiem quandam fe cit, in quaædificrôprècio-
lafundauit, virgulta & vineas circunquaqueplantauic,
&-pet mediam illam hae illacque aquarum riuosdedu-
*i t , qui n & om ni u m deliciaru m fertile m redundantem-
que patrauit, aduerfus quam rex gentiscuiuldaififitépit
belligecari , vndé quotielcunque aliquis de ear exibat pa-
rams erat höftis ille>& infidians eum capiebac, & in te-
nebiofum careerem detrude bat. R e x autem ille,qtfici-
uiratem condiderat, eius incolis venturum ©lie tempus
promitcebai, quo eos de hofte illo liberate decreuerat.
q u a i c i j !
ltltll^
Saby
ludztj
c |
paffiÿ
prm omne mafcultnum eiusy & tune rite telebrobityertpcfeficut ; Nullum autem alium ab eis cenfum volremuneratjonem
tndigenaterra , vtique fi baptilmus tunc nGccllaiiusefièt, | exigeba6,nifiytdiem iliumceleberrimumcolerent/quo
ipfomficut&cireuncifionemprajciperet, öicunvuecltic f ciuirasperfectafuerac, &obhocetiamquodeadem,die,
y b f prajeipue ft verum clFct quod diGis deberet , nec vf- i de hoftepradiifto eos libcraturus era t, uui eam diu cele-
qiiain alibi inde n^iKionemfeeerkMöyifcsi vösillum ab brarunt, ficut re-xeis praeceperat. Tranfaéfco autem ndb-
addidicille nullatcnus- approbate potes. Aliud vero nullo temporis fpacio,(uper eos milcricordiam atque picargumentum
eft, quod doótores veftri, illiquidem,-qui
ante Ghriftum fuerunr, nunquam de baptifmoillo quic-
quam locuti funt, per qubd-il lu m à Mo y fe vos nonacce-
pilïeoftendunr. Q u i vero poft-Cbrifti aduencum fuerunt,
bapiilmum ab ipfo didicerunt, öcitacumcircun-
ciliom coirnnifccmes , in errorem populum dimilerunt.
Mo^-De circuncifione quodpl acetri
tatem habuit,- Ôc eos de ilia capciuatione præfintiaiiter
liberare d ifpofiiit, filium igitur fuummifit. Quideui-
â o bofte, de eius manu captiuos emifiw L ibe ra ls ita-
que de iugo inimici rex prædiâuscaiicervrbein qvdina-
uic, quod ncquaquam amplius dims captiuacionem in-
. , . imiciibrmidarç ôpoituit. Scd dic b Moyfesi vcradiesl
eipondifti. Sed quid potms debuit celebrari ,-velilla quaciuitas pera<ftaeft,ieil
I _____ . **" plebs/
T itu l t i ï X I L
plClwin.thanutTrdcciditinimicijVeliUaquacalitétordina-
taeft, quod amplius ab illo hofte non timuit eâpriuarii
Dies proculdubio illa , qua ordinafâ eft eiufmôdi.
pe. Eadem fané ratione d iemdom i ni ca m deb cm us nos
celebrare, propter refurrcdlionemChrifti, quæficùtdi-
ximus & credulitaris fuit caufa, Ôc faluatipnis prætipüæ,
quia quicunqjante morte Chtiftiinipfumcredentesobi-
ere» vtique ipfo moriente ialùati funt,fed inferni tenehras
prius iubiere. Q u i vero poft refurreiftionem .credide-
runc, ôc per mortem eius faluantur, & tàmen târtara ne-
fcieruiir. Hæc igitur caufaeft,-quareeam Apoftoli fum-
mopereoblèruari præceperunt-, ôc S.aibbatum n p n , lic^t-
Dominus nofter Çhriftus ipfum obferuauerit, fed hoc;
nequaquam nifi vt legém Moyfi compleret, & quia non-
dum vénérât diesrelurre&ionisquam feruaret. M ° ‘ Et
quid de phafe dices feftiuitate, quam præcepit Dominps
obferuare, Ôc in eaagnum immplare ,ipfumque cum pane
azimo ôc amaris herbis comederc, quod totum.Apo-
ftolidimifére, & aliudfeftum præceperunt, & alio ord i-
ne, cum Chriftus [quern dicitjs] quoad vixit nunquam
illud, quoad,Apoftoli præceperunt ,.yqluerit celebrare ?
Pe, Inprimis fane ô Moyfcs diligenter debemusinfpicere
ritus, & eau fas riruum , quibus in Aegypto fieri præceptum
eft phale , ôc quare poftea vice altéra præceptum eft
utfahguis illiusagnijVt diximüs, de morte corporis eu- i
ftodiuif fideles Domini ^ita Sc ëdelesfuosdeihtÈrituanjV '
mæ, fanguis redemit Iefu Chrifti. Sicut etiam languis
illé domum n u llum , nifi illas in quibus comedebatur
conferuauit, vnde & in illis tantum præceptus eftponi,
ira & languis Chrifti qui fuper crucem effu fus eft nullum
lhluat,nifi in quo agnus Dei éomeditur ilium videlicet
qui eiufdem corpus cqmedit Chrifti. Præterea quem-
admodum agnus n o d e iuflus eft manducari, fiç& Çhri-
iftus n o d u ru o tempore captusfqlt , ne à populo liberari /quare'*
poflet aut defeiidi. Quemadmodum etiam nec crudus I Chriftus
nec aqua eo d u s , fed afîus igni, ita &.C,hriftus,nec fine iu-
dieio, nec tarnen iuftq iudicio;, fèd in iu fto eon de qm at us
fu it, ficut non omnino cruda, necbene codaeffe^roafila
igni. Sed & ob eandem caufam feftinanter ôc cum
pane azimo præceptus eft manducari. Sicut enim pa-
nis azimua nequaquam donee fermentetur pafta expe-
^ratur fieri,immq feftinanter fitA ita & in Chrifto dullam
redjtudinera expedarunt iudieij, jimo feftinanter coo-
demnatus fuit. Per âmaras vero hetbaS cum quibus
præcepmsÆft agnus ille co medi , defignatur, quod ex ilia
damnatipnè iniufta, calamitàs «Scamarirudo venit.Quod
aurem & totus cum capite ôc pedibus &intéftinis;manda-
tus eft coq u i, & poft co me ftio n e mqs il Ifusn o n eon fri n-
gi infinuat, quod nec in qccilione membrum Chrifti aliquod
in foiitudine. Q u od cum fecerimus, profcôto videbi-
musvttum poft mortem Chrifti feftiuiratem phafe cele- l
brare, vel non debeamus. - Mo, Placet. Pe. Hi nempe
r itus,&religiones, illius funt. Décima die mentis eft,
poeceptiisagnus vel hcedus colli, Ôc vfque inquartamde-
cimam diem leruati.' Quem étiam .mafçuium efTe præceptum
eftac iuuenem» & alpfque infirmirâte omni, &
ilium ab omni mültitudine filiorum Itrael quarta décima
die inter du o véfpera immolari;, ac de eius ianguiné fuper
vtvunqiie pon:qm & laper limmaria domornm p o n i, &
hoc in domibùs tantum illis , inquibus debebat mandu-
cati, quin & carnes e iusnoncrudasyelaquacoûta s,fed
igni tantumalTas comedi, integer etiam ÔCtotus cum ca-
pite & pedibus ôc inteflinis iuflus eftigni coqui,, n o âu -
que &: feftnranter comedi , & os illius non confripgi, ôf
fié cum azimo, pane ôc amarisjierbis m andacari.Mo. Pro-
fcétbitaèft vt dixifti. Pé, Die eigo quibus decaufispræ-
cepti funt ri rus ifti ? M o . Ne feio., fèd-fi i volu i t Do min us
fieri. De fanguine autem icio , quod fuper vtrumque
do ra or u m p oftem , & fupér.liminarià ideo poni præçe-.
ptus eft, vtyeniensmalignus angelus, domum illoinfe-
étam fanguine pertranfirec. Pe. Nonne tibi fæpius fupra
dixi, quod verbum aliquod temere nunquam exierit ab
ore Domini, Mo. D ictuergo. Quareobletuari iulfi fimt
ritus illii Pe. Agnus nempe ille Ae gypti, atque ritus fui I
figura ôc fimilitudo fuerunt agni Dei , quiimmolandus
état,id eft, Chrifti. Sicutenim per agnum ilium de manu
angeli qui corpora occidebat feruati funt fideles Do mini,
ita ôc per Chrillîum credentesin fe.de d iab olo , qui
animas damnabat erant .redimendi y .& fuit agnus file I
quaii annuncians ilium ,qu i venturus erat poft fe. Mo . I
De agno quidem quod placer ref pondifti., ied pr^didlôs i
ritusàgni quqm od op o.terisapp licareadCHR lS Îf VM , J
quem voeàs agnum Dei;? Pe. Nam ficut .agnus file die j
menfis décima tolli præceptus e ft, ôc vfque inquartam i
deçimam conieruari, fie Ôc die menfis décima,dlé fcili- !
cetlunæ, de obfèruando C H R I S T O cpnfilium accer
petunt dodores veftri. Die fiqhidem dominica præcer:
denti Hieruialem,yt ib i phafe celebraret, Chriftus yenit,
quem cum læticia& pompa magna & honore plebs cota
liifcepic,vnde dodorum inuidiaac maleuolentiam.aior
creuic, ÔC deiplb qblêruaudqatque occidendp die.crafti- i
q i alc^r cum altcrq confiliumcoepir. Illud ante coniilium
vfqiieinquartam decimam d iemtedum & cælatumfuit. i
E^ficutagnus file mafculus e llè , ac iuuenis.é.(îe præceptus
eft, âc fineinfirmitate om n i, ita C H R I S T Y S & ma- '
culus, ôc iuuenis , omni infirmitate , id eft , pepeato
eaiens fuit. Q u o d autem hoftia ilia de due vel capta
; v ptaeceptaeit, Ôc non de vaeça, licet de animahbus
c Isy?ç^ tic de quibusfiçri ftdjfiçium inlege præceptum
mt,proptet ho.dfadum eft, quod ouis vel capracura ca-1
_ , Btblioth.Vet.Fatr. Tom.iz.
pitur npii répugnât ficut vacca faCm Et fignum etiam I f t
fu it , quod Chriftus çum captus eft non reftitit, neefe vt ''* '* * *
poflet;' défendit, Q u o d Veto ab omni multitudi.né fi- ^uircbï
ïiorum Ifrael iuflus eft imjçftolari » cumfingulariterdev- tur.
n o præceptu mfi t ■ , licet non omiîes viium., ied vnusqujfi
q.pe per aqmos ôc familias fudm immolarit defignauit,
quod, oititiis Iudæorurô multitudo Chriftùm occidit.
Licet enim non omnis affuit y brnnis tarnen alTenfum
præbuit. Q u iav e ro die qu itta décima, ôc iqterduové-
fpera, videndpin eft quæ fintduo diei vefpera. Et vnum I H
quidem eft * cum fol à medio cmli p und o defeendere iri- 'Agni ad
cipit, altörüm v ero ,cum ante nodem ex toto öcciditi (Vefperam
Et Çhriftus ôC die quartadecima & inter duo dièl eiuf-
de m vefpera, id eft, hora Jiona v t vos ipfî creditis expiri-
Ult. Poiiunt autem ôc per duo vefpera, duæ yeftræca- jftiin cru-,
ptiuitates in tellig i, Babylonis videlicet atqué î i t i . Et te
Chriftus inter duo vefpera-obijt, quia & poft Babyloni- !fat-
cam, ÔC ante captiuitatem T iti. Nam & quodLanguis .
agni fuper vtrunque poftem & fuper liminiriâdomorum I S q “ ,»
in fignum fcilicet crucis pqni'præceptUs e f t , fanguiném -Iquepo-j
defignauit C hrifti, qüi fupèrccucem effufuseft. fetfic- ffem.li-g
quid ad-
umbrae.
Apo.i.
F
Panis
imus.
G
)-eft man j
ter coin
édcrc.
eæfum eft , immo fulpehfus çum ommbus mem-
bris fu ir , nec poft ogcifiqnem os aliquod eius computri-.
uic, aut quambbet aliam dfflolurioncm fuftinuit, immo
totüs & integer refurrexit. ; Vides igitur quia, ficut præ-
d idum eftagnus ilfe Aegypti atque ritus fu i, figura^ fimilitudo
agni Dei fuerunt, id eft, Chrifti. Q u od ûri-
tum aliquem prætermifimus non explanatum, fi attente
inueftiges, fimiliter poteris applicare ad Chriftùm. Mo.
Quoniam Petre phafe Aegypci, vc placüic,explanafti, y o <
lo dicas fi placet, quare vice altéra phale in delèrto præceptum
eft fferi. Pé. Nulla (ànç alia de ca.ùfa aut ytilitate fa-
d um eft,nifi ob mçrnoriam phale AegyptiaÇi, Ôc ad nun-
ciandum ill ud,quo immolandus erat Çhtiftu,sagnus Dei.
Sed ôc illud phale lèmper quoad vixit Chriftus celehra-
u it , tum vc legem compleret M o y fi, tümquianondum
completi eflént ritus illi. Poftquam veto per mortem
fuamCotumcompletum eft, iam illud phsfefferi neceflè
vlterius non e ft, immo palcha illu d , quod ab Ap olio fii ;
nofttis ordinacum nobis eft. . R e d um eft enira , vc diem
laluationis aflimârum qu sco lidign io r eft commntemus
pro die faluationis corporum. ' Nam & veniente ma-
iorelætitia, minorreçedir, ÔC oriente fole.ftellarum çlari?
tas aufugit. Sed & memoriam prioris deberaus diraic-
tere pro memoria fequentis, ffçuc ôc per Hiefemiam
Prophecam Dominus promifit: Eue dies veniem, inquit >
diçit Dominus, & non diceturamplius vutit Dominus, quieduxit
filios ifrael de ferra Aegypti y fed viuit Dominus, qui eduxit &
adduxttfilm; ifrael de terra aquilon is. Mo.PrqmilffQfiinçifta
Chrifto adueniencç coroplebjrür, Pe. Verum eft quod
__ L l J aduemente I
Matth, f.
H