\ eile, in quibus volüerit,bene rexerit, ëa materia laudis fit
I fanétidris vitættudiofis.Q uæ Tuntfecundum naturä fiutit>
tjuae contra fonr,fugiuhrar,ficùtin ptaecedentibus aocui-
mùs. Siautem ratio princeps nobene regat ,qm a débat*
cuius eftquid deceat iudicareji'àè caetero omne detrimen-
tum -in fe vertit. ' ; . .
Gregorius Nyflèniis. Decèptüminieüeâus indicium,tpja res
fequitur. Cum enim impéritaratio noninueneritWivtiluprarmis
vtatur, infe ipfamferrum auxiliatonum conuertit,ei qui male vfus
eft,pern'tcïofum. J
Res forfom ac deorfiuneunj: illico enim veritas puta-,
tur mendacium ;& quod dulce eft,amarura,& arnarü dul-
ce. Lumen fit tenebræ , & t e n e br æ 1 u me n; mala natura ,
videntur optima, & optima lugiénda* S i quis iftiuiinodi
falfaiu diciafaciat, vitium & peccâti contagio abefle non
poteft. Et tunc zizaniâ cum genuine excrefcunt, fiirpe*q>
inutiles in agris ip iritualibus fe profundunc>vt|^<l> triticu,
& al i tpenfo idoneu m difcoloria, Sc à natura a^horrentia
foffocanc. . • ■
' Maximus. Res ip fa quidem extra animumfunt, edrunt vero
cogttationes ac fenfus intra animum confiftu'Ht. Tenet ipfum igitut
eft, hifee dut bene,aut[ecusvti : nee aliudquidquam efttnalum,qua
operations facultatum natura adfinem propofitum infitarum defe-
ftiojiue bona omnium rerum çaüjfaignorantia qua,cum mentem
dicatione$totaudmtM(\\&\icro re^no habebis partê tnècö.
Q u i enim fecundum fpiritum,non fecundum aiiimam
tantum, fiue fecundum carnem hanc viuerecófueuerunr
eoscertum eft à nonbono propter bonum pungi deftimu^
lari. Q u i verb viuunt in carne,carnaliarapiuniÿ;^>jjjjW^ i.
enim homo nonpercipit ea quafuntJpiritus, Paulus velut ex alto *
pronùntiat ; noneniméft fpiritus, qui fecundum camera
JviuitCcuius prudétia eft m ots,& peticulü màgnü,& pugtia
&diftatiaa diuinis penitus}diuinis enim legihué qmnfiuo-
dis aduerfâtur. Prudentia autem fpiritùs, pacem vfoatn
fcaturin Quicarnale femen feminatjdé carne metet,me- c
tet autem mortem. Q u i autem in fpiritu feminat,(piritua-
lia metët, & meflem incorrup tio nis.
C A P V T X I I I .
Quijham carnalis,quis animalis,quis fpiritualis appellandusJit.
Solum idh'omm,quod ex libera voluntateprocedit,
laudtm & pramium meren.
A N i m a . Sed age, difFèrentiam perfonarum,&tqui$,
JLjL carnalis, quis fpiritualis, quis demum animalis fit,
mih i déclara : nec enim nofeere queo.
G A R. o. Primushorum corpori obfeqUitur.&corpo-l
ris voluptatibus ferait, vitamq; tantum fenfibusfobiedâ
in rebus caducis exigir,in quo & dererius dpraftantiore
/w Hm v*.»»« 5 i. .......... • r I r> n a • 1- C 1 o 1 n i l t •
i P S j Animait, rolucus&laxuseftad habitus re-
" ' u eran onbonos,animumquenondumiUuitratumhabet;
fed viuit ad appetitum,qui videturoptimus, motibus, de-
fiderijs,& naturæb landi mentis indulget. Spirituale ravoreddip,
&altudprorjiu nihil.']
Nam vt tetçrrimâpræterque naturam,& adukerina fe-
mina cum naturalibus eomprehendant, & prouemant,
fieri nequit. Voluntas corporis,prudentia carniS|Völupta-
tumimpoftiirapræternaturam propagines funt. Quas u
fantftis laboribus oppreflerimus, fpiritualiacrefcunt. Tri-
ticum eft-fecundum naturam. Etenim vittutis igniculia
natura nobis funtinfiti mbtus autem turbidi, praeter naturam
funr,vtdixi.
improbttas,aut illaudata djfefiio , naturaliter in natura non co-
barent at fubjijlunt 3 Deus enim turbulentarum tnotionum non eft
conditor.y ' . . . ' .
Si enim improbitas effet aliqua , v tita dicam, fubftan-
tiatio aut natura,nec feâatoribus eius f u pp H ci u m ,ne cv i r-
tutum caltoribuspraemiüm'efretpropoficum.Si qüisergö I
confuecudine m ala,& vitamaleferiata aftetftionesanatu-
alienas i h habiturnxonuerterit, is rurfumtconfuetudine.
bona vimillamvitij in vittutis vim remigrare cogat.
Ifidprus. Multi mortalespeccata & vttia quamuis non diiiçe-
rint,tarnen perpétrant, bona autem quamuis ea do ftp,jion intedi-
gunt : Jed.fuppliciisgrauida perfeamare &cocupifcerendJ,eftnunt:
coronas'auteconciliantia,vt exfequdntur adduci neutiquapojfunt-']
Niftis.' Per conatumftudiofeamandiDeum, negligentia vim
debeüare, &fr angerevelis. c onfuetudo enim confuetudinemutatur:
tantum ne tjranmdem obtendasi]
Poftquam énim fines fuos ègrefla fuerit, denuo in fei-
pfam celeriterredire compellatur. Et idcirco magnus ille
agricola praecepit, relinquendazizania, vt cirefcant cü t ci-
ftcO.ytplaftes prouidéns nobis, ne re natura pulcherrima
brbaremur, ne cupiditas euro germine,improbitatis fifnul
exfcinderetUr. Nam fi vnàcum.ijs, quae præter naturam
fo n t , ea quae fecundum naturam font omniaextrahe-;
rentur , .natura humana ad auxilium fuum aliter bene
ijs vti non poflet. Charitate enim , quae pukherri-
ma eupiditâtis proles eft, è Uobis fimul exçifa, quod]tandem
pharmacum vtiliter adhibebimus ? Ira autem fimul
diftluente, quae arma quis ad defenfiemem foi contra
•hoftes occulte nos öppugnantes habeat? Armorùm quip-
pe loCo'hominibus font appetitus* & ira. Q u od fi haec ra-
di.çituseuulfèris, quomodo.nudus fpiritusadpugnam &
lu clam contra dæm ones, atqueadaciem contra principes
tenebrarum inftruendam aggrediatur ? , -
Cupiditatis ftirpesfunt chantas, & temperantia,ad hac intempérant
ta & libido. Exirafortitudo emit at, infuperdudacia, & ti-
rnditas,prater naturam. Ex anima qua eft rations particeps , pru-
dentiaj&iuftitia,prater-napuram vero ftultitia^uaritïajnaquali1-
ias,& iniuftitia.Quodfi, qua prat er naturamfunt,euellenda ejfent,
fimiil omnia qua fecundum naturam funt eueüerentur.
g Bafilius. Quid lüerieft, in muUs vacareomm perturbatione,
ft ab vna corpus cotriïpaturl Na Pétrûsppft tot egregiafafta, &pracamus,
dniantern rerum cceleftium,qui internis oculisdi
uina refpicft,& tantum modo vitam fompiternam diligit,
o mnia völ uptuaria con culcat, fan ftis exereitaiionibus fe
dedir,6c fpiritui carnem fobijeit. Q u od fi placer ribi|rem
alio m odo explanabo. Vnufquifque fecundum naturam I
&cärnem viuentium,planèvöcatur animalis, vtqui-men-l
te npndurn profocerit. ;
Cyrillus. Animals eft,quifecundum carnem viuens,animo per I
Jfiiritum nonduillußratuseft-, fed inielligentiamtantuthmodohuM
manaingenitam habet, quam omnium^titnabm opifex inferit.f \
Viuentes extra fpititum,carnalesappellamus.-QuiauJ
tem naturam ad fpiritum attemperarunr, fpiricuales am
diunt,vcquivirrucemexerceant. Adhiic terciam explica-l
tibnem aneram. Mutuo aduerfantur icaro, & fpiritus; In
qup Caro foperauent,is dicitUE carnalis. In quo fpiritus vi-
cerit,ille eft fpiri tualiSj& iure fruótus fpiritus dicendus. |
Queadmodu rebusfluxis immifta anima euaditcarnalisjta corpus
perincorruptioneanvnafemini domtnicovnitujpirituale reddituri] I
Q u od fi inter ambq pax inutiiis fueri^erit is’homb ani-
malis, qui verè cógnitibné ha b e t, & vitara anima; infitam
8c conceflam viuit. N ec enim feminauit in carne,vt corru-
ptionem metat: nec rurfus in fpiritu, vt vitam xternam
met a t; atque hinc vt mediumquiddam, & animaliséft.
Seid enim f vt difcordiam quandam optimam,ßc etiam concor-
dtam quandam nocentißimam ejfe. Melius eft enim laudabilebellu,
quam pax a Deo ftparans.J
Qii.alis fit carnalis homo,qualis fpiritualis, & quo paefto
fe veerq; habeat,perfe&ifiimè Paulus nouit. Sed tame eos
inter fe comparans, vtrumq; per fe plurimü valere contra
alrcru affirmat.Medium tenent locu,quibus npab exetci-
tatione contigit,fed ab fo; laboribus innara eft caftimpnia,
& h onor nüllus habetur, nec coronas merentur, qui ftatü
caftitatis fine certaminefant adepej. Etenim ex vtero ma-*
tris cunuchi nati, nec moleftiäs fentiunt fcediambris,nec
rerum cum pertUrbationibus coniundtariim. Necproin-
de dignandi font gloria, aut gratia, quan d o q uidem Jabo-
rcs non tolerauerunt. Bonum quippe naturale approbarf
tionem & laudem non meretur.
Equidem multos habeoproferre, qui natura ait ineunda multere
abhor ream. An igitur ho fee caftos appellabimus, aut pramiojfficie?
mm ? nuüo modo. Caftitatis enim eft, continere fefe , ^pugnando
per laboresfudoresfaperturbationes,&cupiditatemfubtgerèi] -
Sin exanimo & voluntace prasftetui^iuftè'CÓTönaförti-
tur. Prterogatiuae.nim,& adiumenru,quod'cunTfpiam natura:
adeft,no eft caufa laudis in his, quib9 adeft; fed itfpb1
düs diuino beneficio attribuendü eft, Nouhabetüt gratia'
igni v renti&filuminanti; fed magis ei qui ignem ftfüxit.
! i,Cor. ft-
I
M m Ä è grat laE agun tutniui, qu ©d ‘faciar.Sbl cl àri fli--i
,wrucec,lucet,inquamjbecviiklucero.Sólurn veile ^üîé^
.ræftànti di mU fun t, gràtia m properer b r. -Q^bd fi fooefà a
exquirâs,quamuis carne conftes,fuperiorambrecorpóns|
appârèbis, & feminabisin fpiritu euacüata carne: E g o & :
tudpiritui fetuiàmus, cbrpbri null#fobdo.“ Paulus haec
loquitufàd Romanos feribens :Si ènim fp'iritüs Chrifti
efe-çtiamin nobis fit,vt dixit.Si autem quis non foerit;par-
ticeps huius charifmacum , non eft h k Chrifti j fed Anci-
chrifti potius. Quemadmodum igiturportauimus imagïnetn terÇ
renï(&ftiïuseft inantmam vïuentem,'n ai tS criptura)porkwt«
&imaginem cceleftis,CivôUimüs, & quidem magis ;èft enim
fecundus Adam in quo eft viuere in fpiritu,& viuere in in-
corruptione.
Maximus, imagoterfeni Tiominispracipua vitiafunt, amentia
,intemperantia, imuftitia. Imago autem coeleftis catdinalesvir-
tutes,vtprudentia,fortitudo,utftitia,temperantia.
Quicunque enim ipfumreceperunt, dédit eis, inquit ,filïèfDei]
fpergrâriam^érftdeosj non fiiiosjqudd longé maiusarq;
praeftantiuseft. Q^fequuntur,admôdûm,vtréoi,intel-J
lexifti.
. C A P V T X I V .
Quemadmodum Deus hominem cum creaturis omnibus com -
municantemfinxerit. Quomodo idem Trinitatis
imaginem contineat. ■
SEb ynde coepit,eodemreuertetür oratio, dicemufq;,
vt poffomus, deprocrearionepropterduo ifta , fupe-
riorä repetentes fommatim,& tibi in memoriam d iäiare-
uocanfes.iDominusi^itur|:'qiiihofceduosmundos con-
didif.fuperiotem nempe,&priQrem,pofteriorem,& inferiore
rri;in teilige’htia'm ,& fen fu m,& Hçç om nia,hic vnüm
animal hominem facere voluit'r, quod ex ambobus iam
dióUsmiftionern&temperamentumhaberet.Etfadlum,
& conditum eft voluntate cteatotis,qui iua manu & fàpi-
entia hominem finxir.
Quintuplex eft natura rerum conditarum omniumr Intelligent,
v tangelorum.Rationis compos, vt honiimm. Sentiens,vtbe-
ftiarum. Vimdlendi, & augendihabens,vtplant arum. ïnanima,
vt lapidum-.Hac omnia rurfum aut ctitn materia coniunäa, aut ab
eafégfegata funt. frioris generisftnt terra, aeP, ignis, aqua, & ex
bis concret a . Pofterioris angelus, & anima rations compos. Paciil-
tatumporto ad animai»pertinentidalia eft nutritions, alia accretions,
vt inftirpibus videlicet. Alia imagmfttrix, & appetens, vt in
brutis animantibus. Alidratiocinattix, & cogttatiua, vt in homi-
nibus. EtquidemfacUliatesfuperiorumgenerutnpereunt, pertijgeneris
eft fempiterna. Opifex autem horum vntuerforum Deus natu-
ramoninem.ejfentiamtfcexcedit.f
Confidera myfterium, quod intelligentiamvindt. V-
niuerfam naturam foperum & infèrüm,& rationes omnis
natùraéin vnum frequentes conduceùs,& ex omnibus,vt
colle&atri, quod effet praeftantius fecerheus, à terra frigus
Sc ficciratem fimul,& cum ipfis atram bilem fomit. Phlegma,
humorèm, frigus ab aqua. Coæua autem aèris bina-
rium humoris, & caloris, nec nou fànguinem ab eodem.
Calobem, fimiliterqueficcitatem abigne , vnde certum
eft flauam bilem exiliere. A ftirpibus vim alendi &augen-
di, hæçdub inquam. Senfomarationisexpertibus.eum-
que admirabilem. Alapidibus & lignis non fen tien tib us
denfitatem, & cohærentiatp in neruisyin ofiibus. Ratio-
nem & mentem diuinum quiddam v tique ab angelorutn
natura,ad quorumfimilitudinem perhæcaccedimus.A-
nimam autemifemetipfo contulit, infpirans fpiraculum
vitæ. Animamfeipfùm m ouentem, &moueri nunquam
definentem,animam fimplicem,immbrtalem, nunquam
.fenefeentem, nihil habentem crafficudinis, nec maceriæ
corporatæ, naturam fuiiuris Ôèarbitrij.honoratam racio-
ne.conditamque maxime ad imaginem diuinäm, non ca-
men e’x diuinafobftantia, quod rage vel cogicarë, vel di-
cere: fedexvirtuce omnipotenti,qua creauit omnia.
Thçodoretus. Habetenimipfa {anima )rationem, & Hbe-
ramftii poteftatem. Et getter at quidem mensrationein, cum qua
procedit Jpiritus, qüinongeneratur, vt rationed earnfempercôtni-
tatur , & cumgenerataprocedit. Quam obcauJfam& tatiofubfi-
ftit,&Jpiritus. ;
Subftantianjindiuiduam, in quâin eft intelligëntia ,S f'
mens omnin o,^ verbum mente conceptum:l^am feritjo
quifeftm lingua, proferri&ediforasâd äudientespöteft.
CofigenitaiftabjlirätefohaBen^fepararfonis&k
diuifionis jjrbrfus experssquin tfontfa potius; v t in feparabilis
Pater,&'Vetbü ,& SpirituSjnatura, & virtürèi eft e-
ninivKs^ »e««,quâfi dicas vriiras T rini'tasVeflenua vnifbr-
misjôtdommatusvnus. .
Deus cçtnppfitïpnem nonadmiitit, omneifquodimmateriah
efti&omneniftmpiicitatemfuperat.Pjl'enimquidddmftmßx,^
omnirnodisfincerum,non mixtum,noiiconipofm'm^
liquamrecipere poteft.
Vcadrem & hocdicamus, iUud,/r£«KrfH/wiwrfgi»e/«, id
eft,anima, mens & racio, confequenç e ft, v t infepärabili^j
fint; naitlimagOj .&prototÿppneqdem férè m odo fe ha-J
ben t. Q u od fi nihil difcrepuçrint, eftidentitas: neque e-
iufmpdi res imago, née ûmulacrum. vocahdaeft. Illüd e-
nim increatum, iiüàgo preata eft. Et hoc eft rationale, tëA.
gnumanimæ & pars, & mentis quidam partus ,& d iu i -
num p ropugnaculum,&animæpeculium,&fimul pror-
fuscumeanatum. Iraporrô, & cüpiditasab anima bruta
admiftæfont animæhumanæ, & cuméadem quafi in ynà
ftatione collocatæ » Vt vnd vfqüe ad extremum éöhabi-
tent atque permaneant. Q u od quidem quàhdo Ventu^
rum fit, foli Deo cognitum eftVEr quiafimul extiterunt j
•partes quidem funt animæ , non tamçn n'âturaliter ipfa a-
nimaifiquidem anima non:efiira,& cupiditas,ficut ratio;'
mens, & fpiritus cognata, eiüfdemqüe generis furir. Ne-
que verb ifta du o ab ani ma abeflè nequeun t : eft enim, eu
illiadfunt, eft cùm non adfunr. Qüippe donecaniniain
corpore perftitèrit, hæc quoque ytin feparabilja quædam
propugnaculaei adhaeiefcunc,perquæaduerfarijsoppu-
gnantibusrefifti.Cj&adùerfumebshisindigetjficuccarné
ad operimentum&tegumenrum opus haber^u^ïidiu ih
hac vira Ver fatur. Vbi è 'çorpbrç iftp difcéfïerir,iis de cæte-
rb non indigebit; ficut nec corpus exqnime tegume'htifér
gçt. Nam cum tandem iudicij -illins tempus aderit, dusè
partes iftæ aufetentur. Cau ftahui usfei jfiiptal i b rofecuTi-
do explicataeft, dbîcjue teftisgrauiffîmns adduéfiis-Grê- j
goriüs Nyflènus. Sed Vnde digreflî fomus, eèrredeamus.*
Duplèxdicituranima,geminisépartibuscoUiuri(âa,qua-,
rumaJiarationeoonûar,alianoncoüftar. Eftinfoper tii:
plex feutripartita, & meritô propterfernibnempartium,’
quæ font ratio; ira, & cupiditas: cum-fubftaritïa vnafit&
fimplex. Nihilbnim naforæcorporeæ habet , non figura;
non colorera,non profondùmmon interuallum, non 16-
gum , non latum. Nu lla in èa magnitudô , hulla duriciës.
Quodrationiseftcompos; in eo angelosæquar, Reliquis
d u obus ad n a t u r a m an i mantium r a tio n is experti u m a c-
cedit,ira, & cuprditaténimirum, quæinbeftijsetiarprë-j
periuntur : ex corpore fiquidem , & arfirna, commïftio-
n c , temperationeq;adroirabili Deus hominem effinxir.
Anima hic duplex & triplex dicitur ipoft refurreftionem verti
nec duplex, nec triplex , fed tantum fimplex ,fitie intelligent futit-,
raeft.'J
C A P V t X V .
Cur anima, cumfit incorporea, -rebus tarnen corporeis de peritutis
adharefeat. Vnde beüum intra ipfain. Quispacificatôr.Qua- ,
tuor virtutum cardwalïum officia.Gratia Spirit
tusfanäiquando hominibus au-
■ j ■ xiltetür. '
\ NiMÀ.Aduiiratiqnem Sc ftuporemcbmtnoüetmi-
J L X hi, quomodo anima, eiÄn fitgemina beàtis fllis m'é-
tibHS'(vàcat enimp^i'co .nçtetfob e bôrporeà.Vâ'foêh'à,dr
eb rebus in&nib.q.uæ fenfù percipïuntur,implicétür,ïllarâ'
appetituferueatjillisdedica & affi'xa fitÿ .& ab iftisinfèrib-
rîb/e abripipatiatur. N o ehim oportebàt à matéria libéra
q uidquacûijs'haberecôm une,- qii æmârèriacdn fihén turj
neccorruptioni obnoxia c5fe<ftari,adeoq;corrupi d cb’rrù-
ptioaealienâ,&diuinam.;cuiüs proprium eftre fp^
/nrendereilluçomne defiderium^ vnde originc.m ducib
.Ca Ko. Q uoniam creacüta, Sc mutabilis eft, etiarn fpiiicü
I mutac.Quidquidenimconditû,&compdfitumèft;muca