f B
Gen.i.
uifa ,id e ft , Comtóunia efle diCuntuc : quiaquicquidpo-
tcntia geritur,idcm fapieritiamodëratu^&bonitatecon-
ditur.'Vnde bene in Kis quxfacimus,vel Deum facere exoramus,
Iohiïkfirj’.
Lue.zi. “
commetfcofàtionem crinitatisfacimus,dicentes:
In nominepacris rpiricusfan^i; v e l , inmomine
fanâæôdiadiuidaætnnïcatis, vtficuttriümperfonarura
iridiuifa cft operatio*de & eai®m infeparabilis fit inuoca-
tio. Hinc eftquod Moylès,cum prius dixiffetrI»p»»fip*<>i
creauitDemcalum.&terrarU,adiècit : & Jpirttusdoinintfereba-
turfuperaqiias.lhDeo quiderticreatore patreminfinuans,
| duiinampotentiam, 'per qùa creaire denihilö omniapo-'
tuit, congrue commémorât,quia hoe nomen Deus interpretatur
timor, &poteftati reuerétia timoris maxime ex-
hibetur.Norninc vero priricipij,fiHùm defignat,id e fi,d i-
uinamrationemïeu fipientiarri,i h qua perprouidentiam
cünd^prius confiftere quodam raodo habuerunt^quam
uht .-cum fciîicet auc prx ambre fiilpiramus, aut præ do- J
loris vel laboris anguftià gemimus, vnde hoc lotforpiritüs |
pro boho affeéfcu pottitür,iuxta illudSâpientix.-Bewig»«« eft i.
lbirimfapieniïa.Etin Pialmo : Spirim tuus bonus dedusetme: r/a/.i4t.
Et Apbitolus’: Deus cbaritas eft. quia tefté Gregorio,fpiritus
ipfedmor eft,qiib amore fecundum Iohanném patërdiii-
git filium,&inde qüædàm partis & fity communioeit
Scus^u«5tu s ,q u i& am b o rum dicitur'èternùm donum,
ideft, donabile : donatum vëro,cx tempore.
Huiusaurem trinicacis neenoh genitucx pâtre, ac
procelïïonis Ipiricus ab vtroqu e , huinfinodi^efti^ia' pro-
pbnicdoâorumvigilantia. P
Àuguftintis hbro X I.’de ciuitate Dei: In v n ^ u ^ c r e - Augu^
âtura haie tria rèqniruntunquis càm fecferic,per quid le ceric
| quarcfecerit.Parerità'qüe eft » qui omniafecicper filium
,prop ter bô n i ta te m lu am .Q u îë b o niràsqui a fpiritus
n i , apÉrtefpiritarorai.au ra ià flng a a d ç ft ,d iu in * g rV iæ j qu.ppemraenfuatemtetunsi p o temu m r o m e d e ^
bonicatctBAhcteatloneqaoque'ho?minisnondixir,faciS I tür;fa'pientiaquoqaepn^bernandocreata:&in.Padcm
bommcm:fed,raria»*/MMia«miyt'ttin;i«bsplaralitat<!m adó;pti»óWeaentumdcduccdo,benigiutas«iplis«iea
defiàirâtèVfcumaütem tbbus ttinitaüsvnafic^o&dt.fa, i tansHianifeftatac* < „ „ .» f t i i i i -
vnaiàpieritia. vn a b on fiaw n a a ad em ^ e op e râ tiô : q u * lt e jn 'rE *mentenoftranalc.mrfap.amia V « « “ '
tam Jadp oK n tiam a ffign an tu t,pa tb ifec« lioe tam ib a - p fa .& ira em i^& P ieMiapro ccd itamo r.-q uo ip ia.mcns
un d in q uiad fapiemlam ipe&atic, f$LÔ.-quas ad bomtate diligitTapientiàm àfe gemram ; & funyhaec tua hmul in V-
pertinent, feïhâiurâbftnubftantiaanwnæ*^'-
1 JipMtmibipttcrJ Quot.ésiuteniipfaharaanitasfilij, p-ÿ uàrisqafcicur , & inde pfonemt Iplendbr m e d â n lo fe
! piëmynitæ fibi diuinicatis implorâ t, autaliquas preceseï
j fundiEjfijlopatrisvciturvQeabulo,ipfiirnfciliçetcomme-
' morandbpbtentiam » qua po.tenseft Deüs effieere quod
r og^ tu r,velu t c um dicicuKP^r«/fan£le,ferita eos.Pater tin marna
tuâtcommendojpiritummeum, milia quaeatlorationem
percinent. H tn cvfusecciéfi^adfolui'h patrem^locuftaptiâl
; 5'' ;■ v-"'"7 ! ' . .'v ' :
ItethiImago de ære ad figillandum fà£ta, quod éft imag
o , id ëft,fictormatum æs,exære tanquam ex materia cô-
trahit:& quod eftfigillabile feu figillans,ab v^toque pror
ceditiSunt igitür in vnaeademqùe ellèntia tria pfoprieta-
tediüérlà:quia àliudeftelïè hocîéSî aliud » e(ïè hanc imaiohan.
i$.-
■ Pfalm. ÿçl
loan. r. j
-pjnhioi.
i P
tionem diuéicin Ipecialibus orationibus, quæ m célébra- ginem:& aliud,eire hoc figdiabile.Scientia quoqv fiue fa-
tionibus Jplarum Hunt. Àpoftolusquoq-,cumait pâtre f pientia cum ht potenua dilcernendi, neceipno exigu aq
rufckalïèMuni àmortuisi vel viuificaturum eire corpora ; éi0fé il&dn9'|iötenriaih: fed potentwnon exigit rapiequam,
nofira, vel filiiim aut rpiritumTandum m ififie, vel e ifiliû ] quod fimilitddine materiæ àd matenatum y tacite viüen
obedlflèîcuminquamraliadicitiq aafi proprie&fpeeia- potei^ Etenimq'uiaftàcuaconftacexæreôétQrma^snott
liter proprietati patris aflcribir,quæ ad potëftàtem attine- J exigit ftâtuam ad felle fiium.-ftatua vero exigit æs, ÔC quorèvidentur.
Sieqdoqueperforiæ filij q u x adrationem jdaminodôimproprieabfiguÿtepoflecdici.ltatuamexa:-
v e lfapientiampertinent,fpeéialiteraflignantur^iuxtail- |régenitamleuprocreatamefle , & omne; materiatumex
lùdïÂttro»memdi««wdédi^/w. Potentiafiquidemlàpié- |materJà.ApQtèntia’vero:&lapientiaproee4ub o næ v olu -
t& indifcrétiohe iudici) c e d ic V b i æquitas magis eft exa- tàtis1 afFedusrquiadiis exigentibus colequenter tacçre vo-
minanda,quam vis & pbjeciaexercenda. Qupclautë fup- lumus.nifi vitium præpëdiat,quae poflumus ôc Icimus taponitur,
quia filius eft KominiS, inde màximëîudicium
pédere declaraci quodimp'ij in ter cætera mala milïùm et-
iam dpatrtfciium refpuefurit.Vnde filiùs ait ï Si non ventfccre
,f i cognofcamusea fieri oportere. Sèd quo fpeólant
prbpofitæ limilitudines î Nunquidgràfumet alfignare
quilquamgeneratiohem fiiiÿâ^patre, procéflîonéfpiritus
7m ,é liim m iism n fù i$m ,im a tum m n h d trm m n cMén ! |bv ito qu e;Dic iten imH ic ro n ynms in !Qldç[inqiyuli>& s ^^^
exmfMimmmnbukmde f u a t t . AcUioc etianfilliinfcti« Ambroüus ialibro de T a n in « : Quamodo geiunt pater H M
ptioPfalmi'pertineîjquiaitpreotMirbjHj.ideft.iudicijs, fflmm.ctian. ïngelinéiciunt. Sedfbrteicntieshocideô
dequibus d iâ um e lk Judiciatuaafajfùs multa. Quiaficat diaumeflè,qoiapotentiaeùiottinia(ùntpo(iibilia,tncoj- K|
diâttmçft.fapientiæèftidâicare , id e it, quideshiftitia fprebenfibdiseft t&fapientiavidensimiuctfaatqidilçer-
caitfuedebeaturagnoibere.CiffS^aàiDeivirtuttm& Deify- neBsfiogaU,ineorapreheniîbiliseft,fimuleturàgenera-
• m* n i r . ___ :_______:___ ___U » S A „fl- Ttinro ptemiam Æpoftolus nominat.Sapiéciam quippc, perquain inrpltpl^lim eftaSenomniaadintegrum
nouit : virtutem vero , per quam bo-
norum omnium ëftiéaçiam complet.Vnde illud: Omnïa
peripfnmfactafiait.Et alibi.-Owwi/i infapietiafeciftiilnàe dex-
tera fiuë manus partis appellatur, per qùem pater omnïa
operatur.Quietiam bëne mens patris fiue ratiqïfiue angélus
confilij diélus eft, quia in hacfipiëntia rationabiliter
pater omnïa dirpqnit,fiuemundum creâdo, fiue euridem
lapfum reparandd. Et in h o c pater veriim coriûliürnno-
ftræ ignprantiædëdit, êum fapientiæ inçàrnatib nbsvifî-
|tauit. Diuinæàutém gratiæ operatio&omniaquaead di-
uinæchàritatis bolîitatem manifeftiüs Ipeëîant Vïpiritui-
fanifto allcubuntur.-ficuceft ré,miffio pecdaforUm‘,d iftri-
butiô quorumeunq; bonorum ex fiia bônitaté, nô ex m e-
* riti&ribftis prouêhièn'iîHinceft qùodaqUa & fpiritu,non
aq üa& pacte velfilioregeneraridicimur,curntamenCo-
tius trinitâtis operatio in fingnlis eadem fit. Omnia de nique
f^ am lh t a , quæig eccléfiaconficiuntùrex bonitate
Dei^ fpiritui funt attribùendà; vt ex hoc patehterliqueat,
afteâumpaternæmaieftatiSÿideft, dulcedinem diuinàe
bonitatis 7 fpirituslàn dti vocab||lo exprimi. Spirit u nanq^
oris noftri, id eft, a nhe lit u,affe 6tus animi maxime patefitiocius
in hoc qu od c ft aeterna,fupca inteiiei^um eftiS.eiities
ante fortafle iuxtaprxmil&s^imilitudines facile intêL
ligipQ Se, v c di eas: Cum fapiehtia,quia eftpotentia diicer-
nehdijfit id i pfii.m quod eft ex p o té ntia :tra nslati ue fapié-
tia Deinata lêu genitadicitut dpotentia d iuina i&appel-
latUL'filius?iuxta quod filijde patribus funt'veluteorüex-
-pteflsimagines,&mutqadile(ft?onemhabentes. Potctia
qUoq»diuina in éo cp exipfa eft lapientia, nimirü per tcair
iatiotiem nucupata,eftpater. Petmultananq; nomina de
crèaturis ad crcatörem traslata funti Iliud aütfirmiterfcic
dum,quia vnus Deus vna potentia eft,-ex qua om nia, nec
dicitiir omhipotentiafeu omnipotésYqualrper colleAio*
né poténtiarö,fed quia poteft omnia qitai v ufi-Filiusergo
pet qiicm omnia,xq; eft omnipotentia yt pater, cü fitpo-
tentia diuina in eo q? eftpotentia difeernendi & guberna-
di vniuerfa. N e mireris Deum ynapotenria pofte omnia >
vno in tuitu mentis-videre& ordinate omniaivnoafte^u
benignitatisampleótiomnia;, cuetiamtuvideas vnbiótu
oculi iuh55cftellas,& aha tadiuerfi.Spiritusfan&us a pa-
tre &fiIio^eedi^quoniaideifc6vultDeiisomnia q facie,
quiapoteft&quia Icit.H^caür jpCeffio inde eft,quia beiii-
gnurdiuinitatis affcéf9, ex potctia&lapiétia ad creationé
^giibérnadonem rerUm , addiftributionem gratiarum
excendrtur. ÆternaliterenimvultDcus,vtvniuerlafiant
quae facit temporalibus luis: & voluntas fua omnium
boh’ûtfuUi caula eft;. Hie igitur diuinitatis atfedluserga
creaturas habitus , proccdit à patre, procedic & à filio :
non vf natus, fed vt datus per collatam creaturisgtatiam:
Filius veto'procedità patre vt natus. Cum ergo bonitas
Dei fit caula rotjus diuinx creationis , & cooperetur po-
centiæac (apientiæ in omni operationediuina , patetex
fupradiclisauthoritatibus, quia vnjus eftentiae 1 unt ties
fubfiftentix fiueperfoftx , idcft,pater& filius&fpiritus
(andtus, vniusmaieftatis,vniusindiuiduænaturae, xter-
næ deitatis. Licet igitur aliud fir eftè potentem, aliud elfe
fapibntem, & aliudefie benignum, cum hæc tria propri-;
etatibusdiuerfa, lint vnius fubilantiædiuinitatis in Deo,
conftàfquiacota trinitas eft fiimma potentia, tota fumma
eft fapibntia, tota fiimma bo'niras. Non enim aliud eft di-
cere , Deum efle poten tiam,lapientiam,bonitatem: & di-
cere t D eum elle potentem, làpientem, benignum. Eft e-
nim porens,fapiens,bonus,non participatione,fednatu-
ra. •Vereitaquelecundumfubftantiamdicitur quod pater
eft, filiuseft, Sc fpiritus lin d h is ,& econuerfo. Ac vero
relatio prohiber nedicamus,qui pater e ft, filiuseft , vel
fpirituslandlus, neque qui filiuseft, pacer eft vel Ipiricus-
fandtus; N o n enim vna perfona eftalcera, licet lie h o ci-
pfiim qu ôd altera. Alia eft enim propriecaspotentix, alia
prOprieras fapientiae,alia propriecas bonitatis: & ita efta-
liàperlona patris,alia filfj^alialpiritusfiimfti. Nota in hoc
àliam efte proprietatem patris, aliarn filij, aliam (piritus-
iandH'*. quod alia vera funt d efo lo patre, alia de folo filio,
alia de io]olpmtufiindto.Cum enim dicamus, proprietas
eft fpiritus/andli, quod ncq; eft genicus, neqj ingenitus:
necïubftantiam, necaccidensdiçiniusdfèproprieratem
eius. Similiter eft proprietas patris, id eft,proprie de folo
parce dicitur * quod neque natus e ft, neq; procedens.Vn-
de ergo fallum cft,patrem d ie filium,vel filium elle patre:
inde falfum eft,quod Deus genuerit lèipfum. Sed quia v-
naperfonagenuitaltetam, pater fcilicetfilium, Deusge-
nuitcD eum ,& e ft Deus dc D e o , lumen de luminc.Simili-
cer cu fpirirusfandfus à patre Sc filio procédât, Deus à Deo
procedit: fed n e q ;i feipfo,neq} ab alio. Ab alio non, quia
non eft nil! vnus Deus. Neque à feipfo, quoniam perlona'
procédé ns non eft ille à quo procedir .Refert u r autem pater
ad filium i fin us ad pattern,(piritus ad vtrumque com-
munirer. N
Auguftinus 1 ibro quin to de T rinitate, capite decimorertiaperfona,
ne c tamenprimaeftjecuhdavelterria,&
econuerfo. In Deo autem perlona eft velingenicum vel
genitum,vel necingenitumnecgenitum. Eft ergo vna &
eadem diuina fubftantiatres perlona:,id eft,pater & filius,
&fpirituslan(ftusiita quod pater non eft filius nec fpiritus j
fan<ftus,&econuerfo.
Ec feiendum, quia perfo«'x in deitatc dicuntur pctlo-
nx , non in refpe<ftu, fed lecundum le.
Auguftinus libro feptimode Triniratc cap.lexto :N o n
eftaliud Deum d ie,aliud perfenam d ie , fed ornnino ide.
Neque in hactrinirate cum dicivnusperfonam patris , a-
liuddicimusquam fubftanriam patris. Quocirca vt fub-
ftanria patris iple pater eft, non quo pater eft, fed quo eft;
ita Sc perfona patris non eft aliud quam ipfe parer eft. Ad
fequippe dicitur perfona, non ad filium vel fpiritumfan-
<5him. C u rergononhx ctriafimulvn amperfonamdici-
mus,ficutvnameflentiam& vnum Deum , nifiquiavo-.
hinnis vel vnum aliquod vocabulum leruire huic fignifi-
cacioni, quaintclligirurtrinitas, ne ornnino caceremus
interrogati, quid ti es, cum tres elle fateremur?
Hucufq; de vnitare d iuinxellentix, ac de perfonarum
propfietatibus iuxta magiftrorum yxiftimationem & fan-
dorum afiertiones.
E P I L O G . V S B R E V I S .
EStfumminatura bom fuper omniafimplex.
Hac eadem pater eft, gemtus, bonitas vtriufque*
Lux & origopater, non natapotentia fumma.
Splendor, imago patris, verbum,fapitntia nata.
Eftpatris,&tun donum bonitas vtriufque.
Eft tantuspater aut natus donumue duorum,
Quantus cum patre filius eft & fpiritus horum.
Sicque triplex minime deus eft, fed trwus & vnus*
Per fonts tr'tnus, natura, at emus & vnus.
Tres igiturfaciuntperfona, quod Deusomne.
E IF SD EM Z A CH A fllA E l N O P V S IDEM
prafatio II* quatuor euangeliftarum vitas bre-
Auguft.
Atth-Ævs cognomento L eu i, cuiusvoca-
tio ad Deum ex pubiicanisadibusfuic,eua-
gelium Hebrxo fermone in Iudxa primus
feripfir,duorum in generationeChriftiprin-
cipia prxfiimens;vnius, cuius pritpa circun-
cifio incarne : alcerius , cuiuS fecundum c o r e le d io fuit.
quarto.Sicutpater& filiusluncvnus Deus,&adcreatura ; Sicque quacerdenaiio numero triformiterpcAho.princi-
relatiue vnus crearor:fic relatiue ad fpititumfandum,vn^ | pium acredcndi fide in eledionis tempus pordgens, & e x
principinm.Ad creaturam vero, pater Sc filius & Ipiricus- id ed ion e^ fqu e in cmnfmigracionis diem dirigens, atque
fandus vnum principium ficüt vnus creator.Sciendum i- a tranfniigracionis die in Chriftum vfq*, dcfiniciis, decur-
g itu r , fi nummgsfine fui m utationeincipit elle precium fam aduentusdominioftendiegenerationem.
illius rci qu x concur, mulro magis Deus fine fili mutario- I
neccepic elle creator, cum primo fiereht creacurx: cmpic "P X E in d eM a r e v s BSiangelifta D ei, Petri in baptif-
efle Dominus, cum ccepit ei feruire creatura : ccepit elle J L s mate filius,& in diuino fermone difcipulfis, genere
miferator, cum primp fuit cuius milerererur. /Eternaliter lcuiticus,euangelium Grx co fermone in Italia Icripfit: o -
fuuimmenlus.iuftus&mifericors,ledrefpcducreatura- i.ftendensineo,quid&gencrifuodeberet&Chrifto.Nam
rum dicitur creator,Dominus & miferator. I in voce propheticx exclamationis inftituens in itium eua-
Item Auguftinus dcTrin itate ; Secundum hoc quod geIicxpraedicationis,ordinem leu iticxe led ion isoften-
pater eft ingenitus, filius genitus, Ipiricus procedens, nec jdit.prxdicensemillumlohannem filium Zacharixin vo-
xqualicas,necinxqualicasconfideratur , led in eo quod ce angeli,annuncianris verbum carnefti fadum.&corpus
perfonx func vnus Deus,vna nacura, vna lubftantia, func
fibi coæquaks &conlu bilan tiales.Quamuis ergo filius fir
de patre,non tamen eftpofterior patre vel inferipr,lèd co
domini per verbum diuinx vocisanimatum : vein fecaro
verbum,qu odin confonanribusperdiderat, inuenirct. A
baptifmo domini prxdicareDeum inchoans,delerri ieiuxternus,
coomnipbcen$. Sic & fpirituslàndus ,cum fica I nium,tentationem diaboli, congregationem beftiarum,
parte & fiiio,neq«aquamminoreft vel pollcrior.fed con-
fubftantialis,coxternus, Sc coomnipotens. '
Notandum quia perfonxmultipliciterdicicur.Eft enim
perfona lubftatia^rationabilisindiuidua, vcquilibcc ho mo.
In rhetorica vero dicitur perfona, quicunque propter
certum d id um vel fadum in controuerfiamducicur.
In gram matica autem fic perlona deferibitur : Perfona eft
qui loquitur ad alium,vel ad quern loquitur alius, vel de
quoaliquiloquunrur. Cum igitur euenit quod idem homo
loquicur-ad aliu m,& in eum dirigicur locu rio i& de eo
fit locucio, tunc vna Sc eadem res eft prima & lecunda Sc
Sc minifteriumangelorum,cxceraq; lit in breuicompin-
gens,protulir,vt necautoritacem fadidemeret,&perfici-
endi o peris plenitudinem non negarer.Deniq^poft fidem
amputaflefibipollicem d icitu r, ^r lacerdorio reprobus
haberetur.Sed cancum* confentiens fidei prxdeftinatapo-
tu ite led io ,v tn e c fic inopereyerbi perderet, quod prius
merueracingenere^Namprimuj)Alexandre epffcopus
fuit,cum per lingula opera fcirec Sc euagelij in le didQ dif-
ponere,ik difeiplinam legis agnofcere,& diuinam in car-
ne domini naturam inc^l^gere. ibiq; odauo Neronisanno
morcuus &lepalcus eft.