Chriflus
fplcndor
gloria:.
Ignis ,|’
fplendof;
Solis radius,
s
ö ra t io
rationis
Fi/io, quetnpofuit h&redcm vnïuerforum, per quém fecit & fir , Expedit vobis,vtego akam,ntßenimabiero, fyracletus noîïvèniet
cu^a' ' ad vos,8c riibi.Ctmaufemwn$ritParacletusjpiritMÿerïtatis
Chriftus
Verbum mm
Coüfufc
ftamialis
Patri.
loan. j.
Ibid.
Pi
G
Imago
■yiuens
Ibid. ’
Dcum
| videre
; quid.D
Quia verö qui diuina diüino fenfu intelligere nolunt,
fieripöflciaonputant, vtDeó coteternusfit, qui ex Deo
e ft: nam duin ftultèïüxta 8c ccmerè natufam diuinam
humante natura: le g io s fubiacere p ütarit, Patrem Filio
feniorem ëffe füfpicati fan t: Beatus Apoftplu's de his ab-
unde difpütans.., vnigenitum Filiura ,s& ex-Deo, Sc curif
Deo efle eüidenter oftëndit. Eum énimTplën'dorem gló*-
n * nomihauit: fiquidem Iplendor Sc cxigne,-& cumighe
fubfiftit.Igni enim Iplendor ihnatuseft, vt& Soli fading
Exquoëriim Sdl,ëxebdemÖcradij ,fed tarnen radiorum
caulaSoli, Sc fjfiendorisigniafcribitur.rièc enirh Sol ex
radijs,fed radij ex S o leoriuntur, Sc fpteridor ëx igriëprö-
‘cedit.Proinde vnigenitus & Filius ex Patrë quidem natus
eft,Patri autemhonfecus atque oratio ratiorii,' fplendor
_ignij& radius Soli cbhafcfpt. At harumremift hulla per fe
iubfiftit,fédih eo hypoftafiujlioc éft fedimentum & fub-
fiftentiam habet,ex qua enaicitur.Dëusaiitem Verbum,
Iplendor glbri£é,energia non eft P a trc , feu a
Patris hypoftafilèiunóta,' fed viuens 8c per lèfubfiftens
hypoftafis. Nee enim fimpliciter Verbum nominator,
lèd;Deus V erbum: nee Iplendor gloria: duntaxat, fed hy-
poftafèos quoque fu$ charader. Quia enim vnaeadem-
que imagine res diuinas apèrte exprimere impoflibilè e-
rat.pluribus eas hoepadoimagmibus difcimus: Sc fplen-
dorquidemgloriscoxte rnura , hypoftafcos autem chara
d e r fimilitudinisperfedtonem 'arguit., hypoftafèon-
queieuperfoharüm differentiam docet.
I Verbum autem cüm dieitur, generationem nüllipaf-
iioni obnoxiam oftendit. Ne enim filij nómine audito
humanisfufpirionibusinuolueremur j mündique totius
opificem eademnobilcumlege natum arbitraremur, ea
de caufa Verbum nuncupauit, innuens generationem il-
lamabomni paflxone liberam. Nee enim menti feu' r a - '
tioni noftnead fermonem concipicndum 8cefForman-
dum fffimina:‘ëbmplexu opus eft-s aiït vlla f e d io , vllufve
fluxus tólerandus eft : fed perfedus manerisperfedum
lèrmonem effigit. Hisitaque Scgeneratioiïemoullipaf-
iioni obnoxiam,Sc cojeternitatem ynigeniti didicimus.
Eft verb etiam eiuIHem cum Patre po ten tie , eiquë;fi-
mills & a:qualisin omnibus : vt ex Domini d o d rin a dil-
cere quiuis facilè pótéft. Ait enim, m e m etiam mine 0-
peratur^érego ópéroriSc^Sicut Paterfiifcitat mortuos, & viuifi-1
cat.Sc,Ömnid qumcuhquehabet Pater,meafint. Sc, Ego inpatre,
■&'Éatèfinme,ScfQmvïdetniè,videtpatrem.
Eix hispörro q u* fcquuntur,incommutabilis eius fi-
militudo per^)icua fitd^hilippoënim Patrem fibi oftèn-
dirogantéjfeipium Dömmusoftcndit,fe yiuentémPacri?
imaginem ëffè fignificans-, q u x perlpicuos genitoris ca-
raderes,feu figna,pr£ fe ferret.Dixit enim Philippo. Tan-
ium tempus vobïfcum fum,&non muiftime, Pbilippei Patrem,
inquitjCupis videre3'cum me videas_ ? id q u e n on nduifti
qui ex Pâtre procedttïlle teftimoniumperbibebitdeme.Eo autem
q u o d ipfumexPatre proeèdèrèait, FatrèrtifontemSpi-
ritus elle indicat, neq; verb procedfet inquiti fed prçcedit
eândemvtnuique naturam, fûbftantiamqueindtuiduam
Sc indifFerentem, perfonarum deniquè coniundiónem
oftendens.Qupd enim procedit,ab eo àqüôproçedit fé-
parari non poteft. Bèàtus pbrrö Apoftolusin{priore]ad I
Connthiqs epift olahæc dë Spiritu dixiir. Spiritus autem 0-
mnidfcrutatur,etiamprofundd ßei.quam quidêm idutatio-
nem nè vllavnquam deleret ignorantia, fubiiïhxit. jQtó
inis, qui in
ipfoefii ita&qm Deifurit nemo cognóuityniji Spiritus Dei. P o ft-
quam autem hïsverbis ömnem ei eognitione adfçripfit, L
indicatetiam vndé fubftantiam habeat. Nosautem^nepik, V>u\
nonJpiïitum mundikccepilnm^fedspiritumquièxDeoeß, quibJ "
certèverbis ebdem ilium in ordine,quo 6c Patrem &Fi-
lium collbcat, ad crëationi? autem ordinem nunquajn
redegit : nee enim cr^ationis ilium partem elfe intelligit,
neq-, Ârrij,Eunomiji& Maeedónij blafphemiam fecutus I f S
srçiirov hoeeft primam créatura homihat. Sed gratis
diuinæ d o u ademónftransita inquit. Dïiiifionesautem 1 F ]
grdtiarumftmtjipftdttierriDetisOpèratur omnia mpmnibtu. De- Ani^Cl
inde commónftrata chirifinatum differentia fubiecit. Eunom^
Hac verb cuncia opera fur vnm atque idem Spiritus 1 diuïdemfih- 1
giiiitpro vt VH/f.Neque enim feruilis eft,inquit,minifterij; bljfphJ
fed dûminicæ dignitaris fandilÏÏmusSpiritùs. neque mi- ^ia* I niftrat, fed cqopératur, 6c canquam DominusoperamK ‘•Cör uj
Sic Sc in fine fecundæ ad eofdem epiftolæ beneeiieboné;
* tte x u it;G jÄ Domini nofin IefuCbnßi, & ebantm Seiy & 2 Cjr, j
communieAtiofanäi Spintm,cum omnibus vobis^Ame^ Atque PigoM
in priore quidem epiftola, primuni locum Spiritui, hiç tüaiiEe
verbextremumalfignat, docens dignicarmn differenda ordi"^
exoidme nommuranon elfe colligendam. Spiritus itâq‘,
Filium Patri præpofuir,rion vr ordinem femel d Deo po^'noQ
fitumfubuertereci fedyteodem honore Trinitatem co- Trinitasj
lendam eflè iubindicarer. Idem Apoftolis quoque diuh eod^ |
nitusinfufuseft.Primoenim domum concuflit, vt diui~ Eo,no^ j
nam denotaretappariti0nem. H oc enimProphetade v- jfa, ij
niuerliunsDeodich.(^reßicitterramy&tremerefacite4. FfxUoiM
Deinde difeipulis quoq; in Ipecie ignis infeditv.Quemad- Spiritus J
modum iam oiinrDeum in rubo apparuifle Moles arte- ignî 1
ftatur: 8c quemadmodum rubusille, qùàmuisarderet no
tarnen confumebatur: ica Apóftoloriim Iïngu ç liàudq ùa^
quam vim energiàmyeàduftiuam expertæfunt; Quæ eu AP°M non verbis* fed rebus Ôc faétis Petrus ille diumicare præ |orum ]
cæterisconfpicuus didicilTec,ipfum Deum vocauit , cuit 2 *
Auaniæ furcum redargueret.Cùm cnim dixiflec, Cur ten- Q |
tantSatanascortuum,mmtiri te Spirituifanâo ? fubiunx.it î -Spiritus
N onmentitm es hominibus, fed Deo. His aftipulantur & ea, Deus. I
qux a B.Paulo déSpiricu didta finit.Credences enim tém- J
I Gcneri-
j tio de
Spiricu
m6 dietpiaöeïvocac.
rnquibus nfraifam gratia Spiriiüshabitet. ^ c,Ti:"
me:fienimmenouMes,ne<juaquamxllum videre. opcaf- ntfcitit enim, inc[uk,quia tetnplumDetefiit, & Spiritus Dei
fts Jn ;m c e n Imparer Y| d c tu r;fia mdemh ocexhISverti,s ^ kM m v o b i,llzm ,m ß it^ q Um amcotpornellwmrU ^ M
mducitur.QMVtiliîme.vidit&lUmm.Pozïohic'pczAÿc- [umfunäiSpiritus,quiefiinvobii,quemhabetiîàDzo':
a u m cqntcmplatïo fidei intélligitur^ îàmum enim.ifl- Quibus verbis ape rteSpiritumfanaiffimam drams
efle naturæ dûcçt. Nam fi Dei reraplum credehees diçun-
m r, v bip nmùm gratia fpincus donati (u n r, ex confecu-
tiöneSpiricusfanótusexDeo eft, • /
Quia enim
plurn denommati font. Apertiùs porrb ^explanatius
nobis à Domino dignitas Spiritus indicatur. Cum e-
nimbaptifmatis myfterio Apoftolos informaret, ita in-*
quit, Euntesdocèteûmnesgentes, baptisanteseos in nominePa-
triSp &Eilij, w Spiritus fanfti. Qajçid fi creata naturà vel
Filius, vel Spiritus, lantftus, prædicus fuilïèt , nuiiquam
ereatori Deo accenfi connumeratiqué füiïïênt : Verbis
enim diiimis accufanturij, qui creaturæ, loco creatoris
lerûierunt. Proinde vnigenitus quoque camera afllut-*
çlit humanam.vt homines ab hocerroreliberaret, Dei-
<jue a creatUrà differentiam oftendçret. Subi ata au-
tém creacuræ adoratione, natUram creatam adorari noà
iüffit. Abfurdorum enim hoc vél. maximumfuerit,fi
guis homines ab, ijs gui Dij non fofit abduftos , crea.
qffcjem pu s vobifckntfum,&non menouijii Philippe:? non dixit,
non yidifti, ftano«nou'tfti. Videbat enim Philipphs,
id quod fub alpectum cadebat: Diuinitatem v e rb , qu«e1
inuifibilis eft,non item. P rnindc culpatus meritb, eft,qui
Filium perfeftb n on n o fle t, iccircoque Pattern videre
optaflet. |
Dejftritu fanttot&eius charifmatis.
C A P V T X X V I I I .
SPiritum itaqj fandum a Patre [Filioque] fubftantiam
habere didiciftius: cuiusfubftanti* modus neqj crea-
yune fincreatus cnim Spiritus landiiS) neque vnigenito
Filiofirhilis eft. Sandorum enim Patru nemo diuiniSpi-
ritus lubftanciain generationis vocabulo fignificauit:
quamuis ipfum ex Patre efte,'atq-, etiam diuinum,facr*
tefteturJiterz,Dominus enim Ghriftus h^C-de ip{b,<ljcic:
_ _ _
phriftus
turhoW«
iaftus.
turaiGW
turarum Itriiitio addixèrït. Itaqùe Filium Sc Spiritum
fandum increata præditôs elle natura perfpicuum eft;
j NaminPatrem,Filium, 6cSpiritum fartdumccedere ic-
j circbidoccmur, & in h om ia e , Patris 6c Filij, 6c Spiritus
i fand.ibaprizamu n ;Q u ia ë him primum hominem non1
j enim , Pai'tanuis tfominem ad imaginem &-:fmnïitûàmem no-
fr.un J meritb cercetuncetiam ,cùmrefurredio,nouaquè
mundi crea’tio péragitur , Filius & Spiritus landus Patris
conlbEtes fill n t,’Prinita ti fque ^adebinuocatio eörum qui
baptizancur vnumquemque régénérât.
1* i
-ptifini
optima
' omiuis- j
’ otionc
löUatio.
NomiDa
diuina.
Adonai j
loi Sc .
abaotii,
is Deusd.
<
donai.'
abaoth.
susftacraiufti
.ilius ear
'edius.
tnnius
jiiu Se-
.pbcaru
.¥«. I
MM
Pbteciaij:
; : « J
;• De diutnis noniinibus.
P V T X X I X .
SEd diuinorum etiam nominum inteipfetatiö fic le
habet. Quia enim væcordes illi Hebrarcorunv no-
minuminterpretetionem ignorances , Adonai,EloiVÖc
Sabaoth diuetfos eflo Deds arbitrati fu n t, operæpre-
tium mihiradurùsvi'deorifi rudibus 6c ignaris aperiarri
quid horum nominum vnumquodque Græcis Sc Lari-
nis aüribus fbnet. Eiotfi itaque ^1- Deura interpretan-
tur. Eloi autem, « Ms,ms?, Deus meus. El quoque,fi tenui
ipiritu proferatufeî-S-w» Deum : fi afpero, forcera fig-:
:n|ficat. Adonai autem,«^«Domiilum. Cæterùm Do minus
Sabaoth, idem lonar, quod Dominus
virtucum, vel r&k»*, Dominus exercituum.
Nam apud Græcos militares prdines leu virtU-l
turn poteftatiunve nomine defignantur.- Saddaiporro
^ ÿt-wso^idoneum Sc potentem. Aia vero
'eum qui éftfignificat : quod nomen Ineffabile quoque
ab Hebræiseeii(ebatur;Samaricanieundem labe dicunt,
verbi vim ignorances. Hæc cum minus væcordes- illi ad-
ueftererttjPeosdiucrfosappellauerunt.
Eiufdem Chomau fTrinitatü demonßratio, a trutina
aquilibriOiduplici alarum Seraphicarum
■ Trinitai'ejnfagio.f ^
C A Pv V T X X X ,
BVbii'ahtibus aiitemj quanain de caula Filius enun-
tiacione médius alTum i tur,extre m aautemPacerôC
Spiritus landus occupent , refpondere polfumus, quod
ciimDeusftateraiufticiædicatur, eadem prorfus raciOne,]
qua ftateram clicimus , iS'quoqUe ordo m natura diuina
excogitatus eft, vt medium locum,Fili as occupans iiira-
mamæqualitatem cum duobus extremis cdnleruet. Ipfe
enim 4c primam ill am mundi fabricatione m, 6c earn quæ
fubfecutii eft generis ccformatidnèàî perlecic. ..Cfetcrum
ftàteræ exemplo , jequalis ilia virtus 6c potentia fubindi-
Cacur, quæ in Trfiiitate (cuius immenla eft potentia) elu-
cefcic;, cum ex tribus iliispcrfonis nulla quicquam am-
pliusliitfum ferae,quàm ilia quæ deorfum yergic, fed in
æquiiibrio honoris, gloria?,.. Sc liibftähtise lib retu f, Sc
Thcplogica conftantia perliftat. Ex quo fit, v tinrebus
quoque generationi obuoxijs arqualitas d etu r, æquuraque
tanqium trutina penlèrur.
Imb duplex quoque Seraphicarum alarum Trinicas
ûiidæ T riuitatisniyfterio proportione quadain relpoii-
dec,medium enim Patri, extrema autèm Fiiio 8c Sjpirkui
refpondent : trinaqüe adeo fimdiracis enunciatio cùm
perfeprOrfusimmutabihs exiftat, tresperlônas fubftan-
tia,virtute, potentiaque immutabilesamigmacicè defig-
hat, imo etiam (fibftantiæ isqualicas'6£ vnitas illa,qiiæ tri-
busineftjcerta i n d u d io ne 6cilla t i on c v n 1 eum elfe Do-
minuincônfirmac. Alæ qüoqué dupliçes omneui iiiajm
cognicionem denotant,quç.ad nos iliorunibeneficiodè^
feendje ...etiamfi Spiritus iiiam adminiftrantes ab orani
lune materiaremoti,ne.clfiiiplèxilla delceudac., led éiuL-
modiTnaceria conftans, qua: typis 6c figurisnoftratibiis.
cpniieniac,atqueadcbcompohcacompoUrisperaceoiii-
tnodafit. Duplex nutemeft.res o nui is m a t e r i al is, q u æ n i-
miium ex m ateria ôc forma confiée. DicTio porto S an -1
—
-, pii Sanftus,
Deus^cT
''iw*- .
d u s ïdfubihdica't, qupd là n d is fii peii ri fi d e t ,'cum quo
hullaprocfusalia (ànditascoiiferri queat. Q u o tq u o r ë-
nim diuiniratis ratione là n d i dicuntiir, haud diibiè prb-
fani 6c im p u ri, quemadmodum, omnës'quoque R.eges
ferui,8c eaquifuncnonefTe cenfebfinainii cum Debyid
eft co qui veië e ft,cóferan tu r. H a e rgo didiOne, Sâdus >
excellenriainDeo ôc prærogatiua denotatur, id q u e^d -
eb.quod diguitate fua rerum omnium naturàs exupdet
Sandum enim hoc loco non id fignificat , ;q u ô d à torde
qualibet corpus auc animam polluente purum exiftat.
Abfit. Q u o enim en co m t oD e us itaèxtolieretür,imbvé-
çb,quînbn extremum hoc dedecusfu'eric.fiad maiuslau-
dis argumentum percurbationibüs illis ■, quibus omnës'
obnoxij fumus, liberum eflè Numen alferamus î S ed id
pôtiùs,quod feg'regatum;ôcçæceris omnibuslongè fubïimius
eft , Sc -qiiafi quodain reCeflu fepoficùm indicat.
OiLæ did io n is fignificatio freqüëris infcripturis bcëur-
rit. Vt,Omne mafculüm adaperieçs vuluam, Sanctum Domino
vowtinn-,id eftfegregatum.Itemin lïbro Iudicum. Pariet
Pilium, & non afeendetferrum fuper caput eius. Ouonïamftn-
àificatmeftpueüm, Sc innumeris alijs in locis. ' Eodem etiam
fenfii locum, vel panem,vel.vinum'fàhdificàri dici-
mus,quæ Deo fêgieganiury n e ç iu tommunem aliquem .
vlum cedunc. Proinde fjmul atqj ad al tare facerdotçs in- )ôum, &c.
troierâtjfacrorumPfalmotum cantorfuperiùs exclâma-
b a t., SandusDeus, Sandus fortis,Sandus imm'ottaiis. lrrj/^ÿ
Qubdquidemlaudum præconiumexvënëranda illa Se- ‘'fBÊjjM
raphi c jordinis oon feflïone compofi tumeft. Idemporrb
canticüm exÇherubico„eriam prieçonio, m uficoquç fa-
crqrumPfalmorum eantu conftare difcimus,cùm inPfah
mo quidem Sandus Deus>fottis, ,yiuüs canatUr. Vbi cer-
tè d id io Viuus loco did& n is Immortalis, tanqiiam idé
fignificàns, aflum p ta. D id io aiitem Fortis in integro re~.
téta,6çhocmodbfàçrademumcanrio contextaèft.Dëusj
tamç bbiteivÔcSahdUS'jexadùërlbTmpijsidolorum eùltibus
opponuntur. Quæ quidem terrehafunt,operdciue
maHuumhominum,atque abomiriaribnes re vera. Fortis
autëm eifdem O pponitur, quàtertus muta,immobilia Ôc
infirma funt.Immortalis deniqueVquatenusnec refpiiâc,
née operantur, necvlla vitæ fcintillafrûuritur. Cæterum
fiiprà memorati cantici compofitîo Beato Proclo Gon-
ftantinopolitàno Pontifici ex reuelatione innotüiflè fér-
t u r , qui Angelis quidem fâcrum hune hyninum m odu-
lantibuçillo primus omnium initiatusefti; }
Enimucro fenariusille qupque primorum dierunt numerus
, ciiiusin librp de mundi generacione mentio fit,
typoquodamrrinamDeicogniribnem ex p rim it,q u q d -
quidem cùm alijsaliquorexlocis , tum ex hoc perfpicuü
eijb,Diesdieieruttatverbum, &noxnöétiindicatfeientiam. lié
exfioc,I»c’apitéltbrifcrïptutneftdemè. Quicutique enim de
^rirais illis diebus expofuerunt ^oblburi nihil elocuti
funt.Nahîcapùt6ç prineipium libri* jd eft totius fçriptu-
ræ diuinitus infpiratæ, ille dierum fenàrius numerus eft,
quibus iabrica mundi confummata fuit.’ Ëx quorum mâ-
gnicudine 6c,decoi'e creacqr innofei'cens'laudibus effeir-
tur.
His Gregorijquoq; Theologi voxattexenda,quæ quidem
nobis ad cresvlqjperfbnasdiuiriicatismyiteriü re-
ueiïtum fuilFe ceftatur.V n it^e n irn ',in q u it,o b in fitaso -
pes ëmèrfic. Dualitasaucemvbercate;matèriæ6c fonrue,
quib.corpotaeonftanc.in maius quiddam excreuit. Tri*-
îiitas deniqj ob fui perfedioné dèfinita efti-Primus ehi'ln
ternarius bHiarij compoütiohé fuperat, ne vel in angù-
ftum d iuinitascoardetur,veim inhnitumdiffundatur..
Alia quoqj ratio adferri p.oteft.curdiuinitasad terna-
rium vlqj nùmerum proeclièrit,quia nimirum cx nùme-
ris ternarius fol us àpërti lfimû ftateræ typum référât. S ta- i
tetaporfb æqualitaris q p u s ^ ^ in b b h lm eft.vEx quofit^W m e^ ^
vc internumeros ternai'iusiolixs.omnium medium incër-ftatera
ytraqueextreuialicbbrinea^vtparôcimmutabilis ucicü ^Pus'
intenm nuila prorfiisin tribus,eompôlitio eernatur. k - ê
Iam eue tandem,Films dextrS, Verbutn.vâctufqùe
trisÿ 8c c ite r a id genus appeliatùv î contra, verô'Pater_
ex Pâtre procedic ? Præterea m anus quidem, brachium, jad fiukj
làpiê
-» ttQu&tfegregacum.
Exod. 54. ;
Iudic.11.
& 16.
F '
Sandificarc
locüj
explicatie,
v t fupra '
eod.ca. 19,
& infra
initio lit %,
ifiil.it. ;
Vi unspró]
iiprnor- t
tails. I
Deus Sar]
Ôus. (
Idola. t
G I
DeusFor-f
tis & ima
mortalis.
Ttifagij .
iultirucdi
caufa.
Proclus
Couftan:
P/al.ii.
m m
Gregor.
Naz.
H
Vnitas.'
Dualicas
Trmitas
Pro p n c -,
cas & par;