G A P V T X I I .
Exempld Manafsis, & Ddui'dis pcen'tter.tium, &falutem
coiiftiutorum.
AN f m a . Verumego omhes.mbrtales pcccando fuy
peLauiromnespc'ccacisbmaigemsptxteEgicfla'vSUj
ifihum ppQdigum,principem ratrqdeffi,meretrices,& pu-.
Micafios ,So,domkasift(uper, SiNidiuitas. pmricsqu i
tcmppifibusNpevixerun11 S^quinidc ab Adamo.prfifiq
hucufqVpiocreatirimt.Ec rnetuo, ne fcdu&ormc dbuo-
ret;* C a r o . Ncad eo timeas ^ne fupra modnnfrhetu^s.
Nam dolor immodicus mentenieiiertir. Etformidan-
dum,de quod animse damnum hinc aecipia^&in ipuun
exiciumprsecipircS. .
I Ouomodo penitus non dolere propter adi^ijfa criminapertu^'
ci umcu um D o mi h e y q irom o do non cito iüdica&it Kg
tantum vr(ëris’;&: feddlib petiueris ? '
CKryfoft. Perfiuerandum eft inafiiduisfrecibus & vigiliis,
'ficenim exaudimut. Primum qtiidemexeo qupddignifumus,qiii
nnpetremiis. Deinde, quiafecundümlegepi d Dêo.pr£fcrtptdmpe-
tïmiu.Tertib,qiiiafinemtermïfsione. Quart%,quia nihil ad yj-;
tam iftamfpecianspetimus. Ouintb, quia coriducehtia orando
quarïmus. Ouod ntfihds c'onditiones habeat oratio ,dudiemus,
pe tris & non acdpiti$>_eb quod malè pctatis fupra
quamdecet,T ‘V
A N i m a . .Gloria Domino meo,glóriaChrifip;meo,
.qui nlifericorditervult,&iudicat,&(aluat.CARö.Aliud
■ quiddam m a iu s ,& elegantiüs acdpe , quo&mdiorem
omhino lafiitiam haurias, doceanjqj,&: iiipuntate cön-
firm em : qüaan ob cauflam (ermonesytiles ^ S i ^ v ^
|.lu ifti;,Qbind bbn imy crb o& :rmp enö dxmörias eiicie-
bat a da:moniaco jrogabancilli Dpmiminr itqpudcntërl
ciojumeft, & extrem cuiufdarhftuporis: itaafsidub,&nimturn ƒ trein cruciatum mittercntut : fedip porços maximèfquidolere,
omnibus eft noxium. Nam angor & triftitia fenïper ammo
incümberis yfepius mentedfuafede dimota, adinfaniam redigere
conftieuity&itdomnubona bpÈefta^inufili'dfi^eKfw'':
Sed patere te códfola», aud iesënim verba a yiro quo-
diam fpiricuali prplata, & ad hoede qud^gfinus fpettan-
tia.Inuchio,inquit,Manaffem regent tahtpperc peecafle,
diuinaiq; leges tranlgrcffüm e(Ie,vtaduetfum Deiglö-
riam etiam detëftanda idola eonftitueret: qua de eau (la
genus Iudaeorum, in lamèntis v idelicet, ploratibus,&
i (upplicatione ieiuniorum ad D omin^vclam aba t.Non
tarnen illorum lamenfatunc, (edpoffea exaudiuit,& in
..F ar al. jj- cdtcitic^iebbrdiSjin humiliadOjneanim* humiliate Ma-
naffë|cpntritioném iUam minimi eftafpernhtus. Q u jn
etiain idololatriai fcelus, quod maximum, & peffimum
eraüomnium,ëidimifit.
TheódorctusEpileopusHetaclece.Afiyêricordt^iowjiwi
Pfalm.jG.
Ixech.it.
c
Pfalnf. 5Ö.
tune paiceBantur, ingredi iuberehtur. Et obtinuerurtt
quobdefiderab ant, ptocbffitq; negotium,ßchineinea
regione » quorum erant porei in mare fummerfi, detri-
mentp funt affebli. Num igitur ïlle noo prxcognouit,
qui praenofcit omnia, (copum efle dxmonum;,vtpöïcós
iummergerent ? Nihilominus eis optata conceffit: qui
appellabantur legio, hp c eft, ingens multitudo. Tuam
autempetitionem.,cuipropofita'eftvtilitastua, anhon
multo m agis, &beneuolentiüs (gaudiumenimeftincoelo,
v t fcriptuïh e f t , fuper vno péceatore pcenitentiam agente)1
fufeipiet, & proeul adliuc tibi paternas vlpas ad com-
plexum expandet ? Sanè magis te ac e ip ic t, magis ad-
mittet > qui totum otbem iudieiaincprrupto iudicatj
Alioqü i iuftitia tanta Domini vbi tandem , & qoando
appa rebit,finbntünc apparébit? Et fi iquis audiatdse-
monasauditos fuifle^npsveröno iifudiri,iudicisxqui-
Matth, •fi
tue. m
Pfalm im
cum unploïaffet D'autd,&mUndari abimquitate,ßuedpeccato rtatem deffäerabit?Etihfoijte'in'qubm^do fonfem.
monibuS tuis: 6c ^ncaseuhi iudicaris. Çum enim Deus pee- aequam humaniterimplebit^Si taméinflexibilis ; & ign4-
mtentuim conuertentibm fe in remißionempeccatorum vertat | u a ,& remifla, & fegni? »(feacediaplena non petis,hon
(fidut & iuramento confirmait,nol\c femortem peewb ris : hqu3eris,nonp.ulfas,nonaudis.qubthodöianua aperietfifed
magisvt eonüertatur& vîuàt) perßneue verba ilia attulit bi miferatiönum ian uam ? au t quöniodo inUen ies quod
adprobdndum, tjüafidiceret:fi mihipanitentiignoueru,&c<in- defideras ?quomodo'accipi'es qüod appcti?? Nbri laüifti
uerfoptöpitiusfuerüyiußificatmesin fermombtutuisi&verusin ! ià ç b ^ 'm is p e d e S 'S i i tu a to p i^ ,& :^ ^ ^ ^ ™ ^ 'iÇ ^ ^ .
protmfsiombnstuis temporeretributions oßenäeris.fMeenimp j vocem-illàin aüdies, remittuntur tibipescatdUalzatcfiiopterpxmtentiammifericordiamconfecutum
cum in medium pro- j modolordes pcccatorum elues i
Çhryfoft.î?«w Deus oculosnobis tantum ad pidendumlar-
gituseßiHunc vfum & in animantibus rationecarentibus cerni-
vms. Et,fi diligenter explores, qu&dambruta nobis dèutius vident.
Tibiverb non folum ad vifmn, fed etiam adpænitentiam oculi fer-
uiunt. Commoue lachrjmarum fontem. Habesputeum\ eximo
cor dit,pro portionçperpetrati crminis haurias licet.]
Dicam paucis, inuitam te ,j(aluare non v u lt , n.eç fua
adho ev tipotentia. Ne cen i m m y ftc ri u m filu tis; noftr^
vio lentia ,& coabtuperagitur. Voluntatem vult.Nefcic
virtus^Dominum. Q u p d aucem v io len te r , aut yoiun-
tate tyrannica fît, non efî;, née dicitur propriè virrus.
Q u o d natura honeftum çft.voluntarium eft ,& arbitrij,
nonexternxheceffiratis,vtdixi:ièdafreétionis feruéntis
& alaçris,qua quisicmet m and^ataièruareçpgir.Qupd
fîlo lùm com p u n d ip^& eontritio côrdis yoluntacima-
ximè alacri iuccurrat, & lachrymæ, idqj ex corde ,cx a-
maioferuorc,&:humilicarc,advinculafolucnda,i3fre-
miiÏÏpncm quam conièqni defideras fufficit. ,
Bafilius. Qua. neceßitate,aut vi ahquafiant,apudDeum
pro vir tute non reputantur. Quempiam autem[pontefe ad man-
, data feruanda compellere ■ ,, manifefium efi, omnibus. Re-
gnum coelorum yim patitur , ôc yiolcnti rapiunt il-
lud.J
Ch ry foft. Medicina çorporis peregrina funt, & extranea :
anima autan médicamenta eX ipfamet, &propriis naturapraro-
G
Matth.}
duxerü,mérïtb iuduabiseos.qui poenitentiamnon egeruntfed vffe
adexitum vit a peccatis inhaferunt.]
Siplacuiflenttibi viftimæ,fi{àcrifipiurn vçluifies^e-T
dilfem v t iq î, clàmatâd Dominum Dauid;at non hisob -
leâ:âtis,necgaüdes vllo m bdo:fedfpititus contribulat9,
& humiliatus,placitus & gratis eft cil?i. Quæfequuntur,
red iffith è,& pVÉfertim apud prudentes dibta fuht.R'ur-
fumDauid,alibi duorum peceatorumfeus peradus(nam
in èodem finiul aduîteriüm, & homicidium cômiferat^,
quiaproftratiispoenitiiïtcoràm Domino; quiapi-beides
exclamauit\peccaui Domino ;& fîan cv o c çm deditt(m'poe-
nitenfia »audit y ic iflim ;& ftat'im à Nathanç Propheta,
potoîhtïrqiioq. ■ (rànftulirpéccatumjtuum. Si tantum pqteft
humilHâs ad falutem, obtemperi, cohfide;& humilita-
tem adhibcjveluti pharmacon quoddam aduerfiis vipe-
Vamiqpæ intelligcntia peccipitur,& animas pçccatïs perdit
præftan tffllmas. .Perniciofum eft tib i, ( iterum ite -
rumq; dicam ) fiimmodératius dolucris.
C A P V T X I I I .
Deconcipïenda Jpediuina mferiCórdia,exjceniten-
W ' tia,& humilitate.
f i,&dabiturvobis,vctbum eft Verbi.Sipuiraue-
JRrisaperietu^&fiqu^fiuerifiihucnies.Qi^rCjpulfaj | gatiuis hubemus.
j3ete,nchis fâéettdisdefàtigere,donee ape:öatur,&de- , Sciendum.nosferuenti&inflammntdanima, &ardenttfide
'tufxibi. 'S i i^Px'iftiquitó.lWd^itdt'viduamdniflantémj YvtmeretriCem iUam,adChrifium accedereoportere, érpeccato-
iibportuhê ^aihahrém rumreniifsionem fiagitare.] • *
bem terrarumiufto iudicip; ( qubuiam iuftum eft iudi- Nonindigës funiptu, non labore, necalio quopiam;
—r~— 1 ; . : ! , , vnde
vnde tibipérejonrinertrem, per màfe ,p vias difficiles pe-
ricidtOïValiquod, aur moicftia pariatur. Sed in anima,in
tabuliscordis inferiprum geris, qtio;d te.volentem hull'b
negdifio meliorilin adm onèat : fi m odo etfam fides ha’ud
dubiaiiVfi't.Gûm tu pürgatibnemobtüleris,parafa iquocK
remiffio.nemàccipiis,yt dixi. Q ü pd fi tùirianis quibufda
exculâtibne'S tx cu fà s , plùrimaq; ôcdiuerfa, &fæ pe præ-
tendi,s-,in hîs 'qub'd prærendds haudiniiehiés, cüm præ-
tendiiiihilpoffit. A n\ultis prudentibiis fepenumêrb ali-
ditii,nec ieiu rtium frequentàndura;n'ec vigilias amplius,
ne'c.bü'mi cubandum.Nihil quippe horum tantum pofîè
ad falutem, quantum illud ; quod magis celebrarar.ff«-
miliattts ƒ«);*,inqitit,ér libérait fne.
C\hna£i\s-. Sipifiata defe opinio qàofda èx Xngelis damonêi
ficit,plané huŸniiïea* ex dSttnonibtts Àngelosfacerepotèjl: Quam-
obrem quicecidimuSybonàfimuianimo. Si ‘Chérubin,obfoldmfu-
pirbiam coelo extrufi fuht ,vtdendüm, ne forte etiam abfy alia
virtute, & ex fila humilitdtein coêlum afeendere liceat. Dolor
quippe cordis'& dnirMpraomni torpor ali laborefdtis eft, Q û p -
niamprope eft D eü s , his qui tribubkfo funt corde,& hu-
mileS'fpiritufiluabuntur.] .
SicutPublicahus humilirâte cordis laluatiis eft. N o n
quialaboribiis afceticis le dela(Tauit: necquiainfudauit
oecuparionibüs ipiritüalibus : fed quia humiliatus eft,
humilitate,quam perfebtam & optimam ex fuperhagratia
fortitus eft;
C .A P V f X IV i
Deferiptio huinilitatis ex effeâis eiiis.
QV id autem fîthüm.ilitàs ,b reùiternunctibidecla-
ràbq.Si fenlèris, & dixèris te omnium vltimam : te
peccàndd vicifle omnes,& ômne facinus.nefarium-, & o-
mhe genus fùeleris, fi quis aliüs homo, nouis modis per-
pètrâfîe.Si quidaliquando deliquèris, idtuumexiftima-
iicris. Si quid rëdtè feceris ,idD e i gratis adfcripieris : iî
nèminèm' oderis, rteniinem afflixeris, nemirtem fcàndà-
lizaüeris. :
fcaridalizauerit vmim de piifillis iftis, expedit ëii
y t.fixipiïndatiir uiola afînaria iri collo ci us,& demergatur
in profundo maris.]
Si nemihem irrileris, riemiriem tiifbauèri§jinèminèm
iudicaueriSjiniüriæ non memineris;
Ifidotus. Quemadmodum vert, &feruidipudicitia arnaio-
res,ex fud ipforum caftitdte etiam aliorum dnmios, quanquam
taies fiûnjtnt ,fape pur'os ejfe cenfint, neminenuÿ libiàinofum du-
cuntfte contra proterudlibidinis deftro perciti,etiam illos,qui lui-
iufmodivitiù tarent,Jibifimiles drbïtrantur. Qilibetênimexfi
altos metincohfueuit.]
Si neminem per calümniàm v llb m odo âecdfaris. Si
nfeutiquam de aliodettaxèris, milium odio habuëris. Si
hæe ritè præftiteris,aequififti humilitatem : acquififti falutem,
hauddubièfine lab'otibiis ,fineæniniria,finefbf-
fionibus, fdla ad hæcvoldntate fufficientè.
Chryfdft.Ehrtm hocAiuim henignitatis ôpiiseft, qüodpraci-
pua Dei mandata, '& quibus vit à rnftra contihetur,ab imbecilli-
tatecorporis nihil tmpediuntur. ]
Q u od fi & lingüam loquendo quædeCëritëXèrcüeris,
fcitbtc totum deea'logum probe oblèrriàffe; Siqüis autem
Ife humiliauèrit> p iaculumq;, &execrabilèm, & lu -
dibrium honvinum duxerit,quî tandem verbüm aliquod
inutile,aut pr.ofanum,aiit ina!nè,aut gloriofum p'rpnide-
tÛ? Nunijuamenim iUpereoitftribalcsieeriget',necde-
fpiciçt, fratres 6c amicos, ncçderidebitih àliquo proxi-
mumslcd ièruum fe mûtiliffimum rep utabitj&tumad
fclicem terminum , in Scriptiira eXpreflum perùèniet,'
qui f i humiliât, exaltabitur : contra,qui fe exalt auent, httmilia-
bitur.;]
Humilitdtis imago & Jpecies freqütns eft, & circumferiurd
ntultis ,cum veritas eitts Hufquam reperidtiir. Non qu'tfeipfum
dbiicit,hic humilis eft-fed quïeutilgaudto aproXiniis contumeliat,
ignominiamjgfuftinet. Hunttlitas porrÙ [ & timor Dei
omnibus virttttib'usantécellunt.]J -
I
C A P V T X V .
tyilbgus, cum gfatiartmaciione ad jahftifsimm
Trirtïtdtyh.
T J N , tiBi ialutis viain,Vahiq; facilHmam ^emonÜraui,'
A-»viam qUascompfendjo ad prïhceps lumen-perducit. ‘
Nihil ënïmhabet laboriofiifh,neq;addiipiciendum difficile,
nihil decline,nee decliu e , hec tortüofiim,vt Labyrinth
us : infuper nihil rebus ad corpus, & res caducas p-
tincntibus: hori diuitiarum abiindantia, nee fiimptü afi-
qwö^tatitummodö hümiliptë catibnë ,& tiraörë D e io -
pushabet.Cbmpledïere humilitatëm, fi fafuari defidp-
ras,8cfu,&alxüsquilibefc qüilapit,mentemq; humilem
afnat & honoratj^t etiam ad Dominiim, quem concupi-
Icii a(cendas: apptopinquat enimfibiin humilitate ap-
prppihquantibus. A i m ÜA.JSLe&iiïimè d ë k ó c etiam me
admbnüifti. Qu alis fit humilitas demonftrafti, & expla-
nafti. C A R ö .S ed a g e , h ïc (èrmönëmfiniamU^j ipfi Ver-
bó verborum largitori gratias 'agentes,
j Gloriaigitur tib i,o Trini‘tas,Dèüs omnium cónditor.
Trinicas in hypoftafibus, in diuina autem natura vnjtas.
Gregorius Theologu s . In fandia Trinitate tres quidem
fubfiftentias, &tres perfonas, naturdm & voluntatem vnam effe
dicimus.ïn Chrifto ver o vnam quidem hypoftafin,& vnam perfi-
tiam, duos autem voluntates, duos naturas, duos operationesiita
vtcarnis voluntas diuina voluntatifubiedaftt. 1 f
VnusDeus ranónéinconfu(a.Opinionemgentilium,
& Iu d so rum ,tan qü am hydrarh multicipite, autmon-
ftrofdm Typhóëüm deélinamus : Hebr^ordm quoq;
propter monarchiafn. N o s enim mbnarchiam quidem,
(èd in tribus perfonis fiuéhypoftafibus in confuse hono-
ramus,naturam vnam, & identitare g lorisja qua vtióam
a peccatis in hacvita contra<ftis liberemur. Q uam decet
g loria, h o no r, adoratio, & imperium,6 pater, & eodem
thfono illiaffidentès,Fili & Spiritus (anaè.nUnfc Kffem-
pè f, & i i i omnesgenerationes.
Ymishbrï Primi.
DIOPTRÆ
S E C V N
C A P V T 1.
LIBER
V s.
Carnisvitiofitas,&contumâcta tpfiusâb animaexprobrd*
tuf. Animant ex bis qua per corpus agit &
OperatuY, qualis qu'anfdfafit,
cognofci.
NiMÀ.Alterum tibi Zinn*, quæftionemq;
propôho.Qme enim (èrrhone antégreflp,
&■ heftetriö die ex te (cire volu i, eatu tni'hi
omnia pro eo ac rès poftulauit, expo-*
füifti. ' r
Ilidorus.5i enim quafiueris,muihïes:quaYes autem ,fitehon-
dtlhi fcirèyputdueris. Namputdrefe iam fctre,vtnecquaratur,nec
fiiâtürin cdujfaeft.Tunc naniq^fiiemiis, quàndo nos arbitrantes
iiefiïrepnagtftros a quibùs erudidmur requifiucrtmus.Etennn opinaifefciYe,
nos adfeteridum proficére,&quartre, & tniienirenon M-J _ , .... , ' Nunêhbflevelim ,di(ïbluta natura in quas ôrasfpiri-
tus,fiue anima hincprofici(citdr.Si dicas, adinfèrd$,vbi
nam fiint inferii Ho c te prb virili tua explicarè ne pigeât.
C a r 6 . Laboràs tu ne g ligentia,vtmiKi quidem vidc-
tur. Si enim aldimum qüoquc ad (ctipturas attëhde-
rés , perinde v t Cas lègis ( qùotidiç enfin p(àllis , 8c
hymrios récitas ) omnia n o ta , SceXperta tibi ihtus fo rent
: (èrmoneque 8t d o â r in a externa minime indi-
geres. Nunc ôç igrioranria quafi tenebris offunderis:
& me