qùæ ei ab inimici$(ifis,vid.Iudæis & paganis,& fimilibus flatus eft,ficut Euângeliilæ teftanrur,quos,vt pùtôjnon
tui,reputahturad ftultitiam & ad in firmitatem.Sed ficut ( audetis dicere fuiffe m entitos.Qupd U vere npn fuititi
dicit ApoftolustQttodftultum eft Dei,fapientius eft bomihib. Et
quod infirmum eft Deiforiiuseft homimb. Non poflum, inqs*
cre,derehoe>q> dicituv de corpore Chrifti.quia nullaten9
intelligo qtialiter efle poflit. Infipiens homo, nunquid
putas Deum nihil pofle fäcere. q> tu nö poffis intelligere?
Stquideftin ompib. qua: credcre nos oportet,quod homo
fu per terrain viuens'fuo fenfu valeat pmnino penetrate
aut intelligcrcsqüpmodo fit aiit quomodo luerit?
Iamtandem pone ptinaeiam inimice veritatis Sc erede
lecuc9 ea quee dixi,quia-nihil periculi ex hac fide patieris,
imo&mqltun#fLU<Stuni ex ea inuenies. Si vero non cre-
diderisjin infidelitate tua aternaliter peribis. Secure di-
co , quod nihil ex ea fide quam praedicö , penculi .pa-'
tieris^quia fan6ii virU’quifuerunt ante nos, quorufandi-
tas pradicatur Sc glqrificatur in vniuerfo mundpinhac
fide'fäluati funt. S- Äpoftoli 8c-Apoftoiici patres miflas
celebraflelegunturxin ea fide qua crecliderunt fe corpus
& fanguinem Dominiconficere&a,ccipere,&aliis dare.
Legitur quod accidit aliquädo,vt hxc iiifidelitas de cor*
ppre Ghrifti, qua vos irre?iti eftis., etiaifi populo Romano
increuiflet 8c roagnam partem-ciuitatis occupaflet
tempore GregomPap?:q cum oraret pro infidelitate poeofubftantia
carnis, fed vmbratilisquædam fimilftudo
corporishumani, nullo modoifta vera potuerunteflç de
eo.Dicitis forte, quod qui affimilauit fe éfurire ;fi tire,8c
cætera omnia quç diximus.Ideo Euangeliftæ ita de èolo-
cuti funt, vt illos geftus fimulationis eius talib.exprime-
rent vcrbis.FilijBelial,qua vos audaciaimpönitté fimpli-
.ci agno fimilationis duplicitatem» veritati, quæ Deus eft,
falfitatem ?Ipfc verum corpus 8c animam fe habuiflete-
llacuseft: 8c qua temeritate vds dicitis neutrum in ipfo‘
fuifTej& magis credcndum inhoc arbitrarnfni fallaciMa-
nichæo,quam veraci Deo? Verum corpus habere fe tefta-
batur, quand© ad difeipulos fuos dicebat. Viditemanus
meas, & pedes meos, quiaego fum:palpate & videte,quia ßnritus
carnem&offa non habet ,JicutmPvidetis habere. Et cutn hoc di~
xiJfet>oftenditeis manus& pedes: Sc pofthæc cum obtuliflent
ciaefmanducandum partem pifeis affi 8c fauumellis,mä-
dueauit coràmillis.Animam'quoq; fç habereöftendit in
,eo,quod imminente fibi paffion'efuadicebat : Triftisefta-
nima ntea vpfeadmortem. Similiter&in e ö q dicebat : Poteftatem
habeo ponendi animam m e am ,& iterumfumendieam.
Quid ergo dubiras infcelix Cathare veram humanitäre
eum.habuiffetiquem ex verbisdpfius intelligere potes
pulj^intermiflarumfoleuniafecundum con fire t udiné : verum cotpus humanû & animam habuiflè? Si dubitâs
ob.tuhflet fuper altareDei panem & vinum,8c folitaS be-.j eum de virginis vtero corpus afTüthpfifle, curre miferad
nedi&ioqes fecifTet > hoc precib\à:Dep obtinuit, vt appa-i Euangehum Lucæ,in quo léguntnr vèrba Angeliad Ma-
reretibi carodominicaficutierat, & pftendereturhisjq1 riamloquerttis hoc modo: Et ce concipies in vtero, & pariesfi-
aderatin fpecïe carnis, quæ prius illiçfueratin fpeciepa- /i«»i.In vtero,inquit,concipies,ÿtfîntèlligasdçipfa carne
nis:ûcqi liberatus eft populus abinfidelitatc hac.Legim9 j virginalis vteri i & non aliunde eum carnem aflumpfifTe.
deS.MartinoTuronenfi EpifcopPjqui nômiuorfan&is Itemidipfiimintclligcrepotes-éx'verbis Angeli, quæ, vt
Apoftolis habebatur,q> dumfàcramenta êqrpori&ôq fan*j Matthæus fcribit,ad lofeph lOcùfus eft hoc modo ilofeph
CTuinis Domini in Ecclefiaofferretiglob9 igneus apparuit | filt DamdxnolttimeredccipereMariam eoniugem tuam:cj?erim in
uipcr caputeius. Signum hocindubi.tanter à Deoêrat,& | ea nutumèft,deSpiritu Sactoeftdn eà',fnquit, hatü eft,nepu-
démonftràuit Dëus in hoc meritum fanâi viri, & officij : tares vmbratile aliquiA, ôëfloh. veram carneriî eum edueius
fanâitatem honorauir. Qupd nequaquafecifTet, fi
falfa & itanis effet fidës eius,cum qua aftabataltari diui-
noj&qua credebat adeJfe in manibduis corpus &fangui-
nem Domini noftrilefuChrifti.Talesitaq-, viros confidexiffe
de.vtero matrisivél alhindè quamàb ipfà',cofpiîs eü
afTumpïîfle-jVt infoelix Valëntinianus dicebàiÿClîriftum
de coelo corpus attuliflein vterum .mâttds\àc p eâ quafi
p fiftulameum tranfifïè in hunemundu: velficut Apelter
fequi potes in ea fide,qua ipfi nos prçcefTetunt,& qua ïes’hæretieus dicebal, non-de coelojfedex aëfe eü corpus
à talib.fcriptam haberpusin libris quos reliquerunt poft tafflimpfifle, q> produxit de virgine. Item ad hóe iplum
fe.Manes tuus manetin inferno,ifti vero manentincælo. ji pettinet q> Ap'oftolus dicit : Mifit Deüsßittm fuum fdiïtim
Tu fuge Manem & inferpum, hos nobifeum fequere,vt
cum eis pariter maneamusin aeternum. Quod prarftare
dignetur Iefus Chriftus jqui cum Deo paere & Spiritu j
San&o viuit & regnat Deus per ornnia fiecula faeculo-
rum.Ämen. k,
Contra nonam harefim de humanitate Saluatoris.
S E R M O XI I. ,
ÆDificiumfine fundamento, vt opinor,conftruxi.
Nam quibene vosnofcunt »faluatoris humanitate
mulierejaäum ]«/>/e^.Fa6lumdn^ukNex muliere ,ytin-
xelbgasfubftantiamcorporisèiusde'fubftantiavirgineæ
carnis fabricatum fcufle. Cum verà carne natum fü'iffel
Chriftum ex prædidlis teftimoniis., liquid fàh'æ mentis
habes, intelligere potes, & in vera carnc eum fuillepäfsü
& moreuum, cxmultis feripturæ teftimoniis cUidentifh-
mum eft,&nun c vn u m pro mul dis indudlüm füfficiat ek
Ioannis Euangelio,quiin fine paflionis domiqicæ ita ait:
Vnus militum lancea latus etusperfotauit, & continua exmtftan-
guis & aqu a :& qui vidit teftirnoniumperhibuit t & verum eft te-
ftimonium eius, & feitille quia dieït vera, vt & vos credatis. ¥a-
c tu funt enim hac viferiptura impleretur, Os non comminuetis 'ExollA1'
exeo. Etiterum alia feriptura dicit: Videbuntiriquem trknsfi- l!"
xerunt. A ttende quod ait, quia exiuit fdnguis & aqua : Sc
quodhocfevidifle teftatur, &fcirë fèréï vëritatem dice-
re,diligenter affirmât,' vt nullo niodo dubitetur verita-'
tcm carneæ fubftantiæ in Chriftofuifre.Nam fi phantà-
fticumcorpus habuiffet,ita vtnon fuifïët ineôveraca-
ro,fedinanis Sc vmbratilis quædam carnis fimilitudo,y t
mentitus eft vefter Manichæus, non magis de Cotporé
eius laneea perforato, quam de vento percuïïô potuif-
-fent profluere fanguis & aqua. Qimdveroin eademcar-
ne,in qua natus eft, & padus eriam refurrexit, ex verbis
quæ fuprà induxi patet, quæ poft refurreétionem fuam
dixit,oftendens difeipulis fuis manus fuas &: pedes: ôc ex
eis quæ dixit Thomæ dubitanti , fi ftufficere poffunt haie
quæ dixi ad eomprobandum Vobis vëtîtatem hümanæ
naturævquæ it^Chriftoîefuvfufficiant:fîn autem,mäneat
negare vosdieunt.Q^od fiitaeft,vane operamcofumpfi
dilputansvobifcumde corpore & fanguine Domini. No
eftautipcredibiiemihi,infanimag«flriinfanos effedifei-
pulos. Nam princeps erroris veftti Manes, fäluatoreno-
ftrum i ta in humanitate apparuifie docebat, vt videretur
quide hbmo effe, 8< non effet verehomo :&q>nec vere
natusfuifiet de virgine, neqj verepaflus,neq; Vere mor-
tuus,nec vereampree fufcitatus,ficnt & duo magi Zaroe
Sc Arphaxat ante ip$ü in Perfia doeuiffe leguntur.Quod
fidn hocerroreillumfequimini magis quam fandlaEuä-
gelia^dequib.yosi|,äatis, qpod vosfoliea fciatis&ob-
feruetis,proculdubioaut c*ei eftisaut infiini: C*ci eftis.
fi in eis humanitatem Chrifti non intelligitis,qu$ibi ma-
nifefte pr€edicatur:Infaniaüt,fi vere intelligitis,& tarnen,
obftinatamenteEüangeljftis cöntradicerc audetis.Sief-
fetis Iudxi, forfitan longäm difpiitatione ex lege & Prö-
phetis de hac re vobifeum aggrederer.Nuncaüt cum vos
profiteaminiefie Chriftianos, 8eEuägelialcgatis & feia-
tis,ficut dicitis,rton me finit indignatio de hocadüerfinn
voslongofermonelaborare.Legitis enim ibrmanifefte,
quödeafdem human je natura: ipfirmitates in carne fua-
tuftinuit^qbas naturaliter patf&älqhominesfolent:Efu-
'riuic & fitiuit »la^atus eft exitinerc, dormiuit, fteuit,triex
infoelixCatharus eum fuo Maneirimend’aciis fuis :'
& qui in fordibuseft , fbrdefcat adhliè,1
& pereffhiatin perditionem
loquentium men-
daciuïn.
Contra hatejim âecimdm de humanis animabus. ,
S E R M. O X I I I.
DE hærefi quam fuprà i h tercæteràsdeeimol ocoqr-
dinàui,nefciôan fitgeneralishominibusfcdtæKuquibufdam
eorum afleritùt:,ab aliisnegefur.De éâ hîérefi
loquorjquàdicunt nihiialiud eflèahimashumanàs, nifi;
illos Apoilatas fpiritus, qui in principio mundi çfecide-
runt a regno Dei, & hós poffe i ncof p o ri b lis hum'ânis
pro mereri fàl u rem : non au tein nîJÎfi n ter cds qui fun t de
fe «fta eorumiHoc au tem n p n 1 egitur intere'rroresManï-
chæi, fed alia nó m i'n q r i n ian i ad ea ni m àb 9 i bi inuehitur,^
i deir ço d u b i u m mi hi .eft, v tdixhvtrüm hi homirteshu n c
erro rem generali ter tenean t,àn n oii . Qdôd fîùe i ta fi't,fi-
ue xion , qùamuis ad magnam clementiam' pertineàthic ,
fermQj&iuftenonabahisargumen'tiscompefcideberet,
nifi, virga & baculo, ratioriabilia tamé refponfàdare nos :
decet etiam infànis.Eft autem hicerror itaabôminabilis,
8c humanæ rationi contràiius% vt non fît mihi grandis
nietus de fîmpliciori populo quôd facile in eum pOffet'
induci : proptereamon mültumlâboris inhaepaf te âffü-;
mere propono, fed breucm contradiftionem âdtierfus
iufènlatosadduco. Ex antique hoc in.communi fide eft,
& fiera fcciptaattëftantur,quöd ad hoc creauïtDeus hu-
manum genus, vtexeo reftauratetcoelefti curiænumerû
Angelprum ,qui exea ceciderunt in exordio müdi.Pôft-
quam aûcper iiiuidiam Diaboli etiam humanum genus
lapfum eft in peccatum, & de paradifo expùlfum eft ; in
primisparëntibusfiliusDei infiis nouiffimis temporibus
faéluse.ft homo, vt humanum genusà peccatisiuis,&à
poteftateDiabplfhberarec, quatinus adhuc in è'o perfi-
ceretquodpropofuerar,videl. vtexeocoeleftem curiam
reftauiaret, Sc impleretnùmerum Angelorum fuorum,
qui fuerat;imminutus pèr ruinam illorum, qui proieâS
rueqintd&cceloproptçr fuperbiam fuâ. Creditishocvos
qui ^paradifoçftis?Si non cr'editis ,écce inducam vôbis
verbf-A po ftbfi Pa uli ,ex qui b .i ntellige re po teftis ita effe
vtdixi.Hic iu Epiftolàqüam fcripfi t ad Ephefieos deDeo
pattedicit qi^odam locq.fic: Grdtificautt nos in dileftofilio
bjf^enius redemptionemperfanguinemem, & remif-
ftoneti} peccatonm,fecundum diuitias gratiafua, quafuperabun-
dautf-jnnobU,inomnifapientia&prttdentia,vtnotum nobisfa-
centjdCYamentiim voluntatisfuafëçundum bonum placïtuém,
quudpropojuiüneo m dijpenfatione plenitudinis tempprüihftau- i
rareomnia iti Çhrifto^ qua in coelis,^,qua in terrisfunt in ipfo.
Hocergaanimaducrtite in hoclermone, q> dicit propO-
patrem inftaurar<§jjj|Chrifto omnrarjuæ in
Cr *n ternsddp t in quain terris funtin
WoM eft,in prædeftinatione & èleélioneipfius,id eft oés
ele^shomineS, propofuit-Deus ïnftaurarein Chrifto,id'e(k
per Chriftuip,Item , omnia qua in ccelis funt,id eft,tötünu-
merum.Angelörum, qui fiierat immi n ut usper ruinala-
plorumfpintuum^propofuitinftaurarepeEChriftü^ita
vtredimereturhumanum genusp ipfum,& locö Ange-
IfefC0^ °Ca.letUle' e^ orum^0^ ‘nuTn numerus, atq;
coejcftis curia itaad integritatéplenitudinis fuæ rediret,
JJ qua primo cpndita fuerat. Nam fi ilic nnmerusmini-
rbrump.ei , quem in principip adTaudem nomihisfui
creauitjper Chriftum redmtegratus no fuerat,rió omnia
mcoelisperCIniftitinftaurarentni^Si.yeroperipfumTm-
pletus fdérit ille numerus, ita vt tot homines fiduentur, i
quotAngVli ceciderunt,vel plures, ficutafferuntquida,
« h nihil aliud funtanimæ humanæ, quàm illifpftic9 qui î
ceci^deruntmeccfrariocóncedédum eft^ouod Sides An-
geh qui ceciderunt, & oes homines faliifedi.hnt; Q u je -
1 An§eIi d e quib.Dominusinnouifiimo didlur9
qU| çtu n [ homines quib.diâurus eft: irt’H/rfW/cfii«
mm.quipraparatiiseft Diabolo à' Angeliscm} Nun-
q i l n o ù cognqfcitis h i c q u ó^j vos effe m e nd âcqs? I ncel -
ugitenuncinfipïenfépnfipienciam veftr:am ,Scftulti ali-
qua iq © fap; te, Sc agnôfcite q? n’qn defeendit filius Qei de
coeojvctc^imciccànioi'rc Ç[CLn.iüÇiîiones,(èdIioinincs.
moâgt , M «jwbwftcolluaatip contra
; fpiritualia neqiiitia: in cilcftibus, id eil.adocrfiisraal
gb.psfpititus.^ni non regunt, vt dlckjsj'corpoA noftta,
lsd pbtinsdeftrasrenos & in cprJo;te&td’ dn?aia jnccf-
iabiliterftudent.Non vcnitfaluare malignos fpirimsjfcd
tp tqtoccps.ficiit Im S oR tg fm n rt (U; lidi
nominum^corpbribnsciamabantad euni diccntcs: Ottii
twbi, ‘& iibipim ben^ li mteitpmorqiimnas. Hadtcii5 roe
8i fi quid miniis fijtf cicntct di-
xi.addacadhicprudens.defichipr veritatis quatcunq; ei
coinpercnnayidentut.-admnniinetttuniCathofi'cefidei"
vtai ^ y cuiif ineaB“% n*>>ilpec,ulje6fefllrtWVgucd'e-
■ ^Q ^ n fn t eam.Srquidetianifimpiiciter&quodatn'^o
; grpfie vid’ebor dSifle, lion ex
tabiiisriraplic'ipopulb.cuiusaidifibationi pracipueintj-
difftafcribendddaIiudeiSi.sjWnpteiiiIefuChi;i(liDei
& Domini noftri; Cui eft gloria & pofeiiasiin“c ilo & iti
terra permjnensin &culafie«uiptUm.\ Amen.. ' R
C^icunqpad munimenrfimCatholiciefide^Braiti.trarifcrigfeFfc & hVbplC ’
(enbat nomen dusDqus iri fibro; vity. R.ogofi:iintorein
vt Uce'qnp^ V*Stba dftribat*exfui fnp. Si: excerpnim
quod fetfuitur, npn be^igat in fine libri fuiJipp6qetp,
: F i n i s.‘ V/'
EX CE R P T VM DE
M A N IC H jEIS ' E X Ä V G V S T IN O .
H ANts.qui & Manicha;9 a difiipulisfiiisvocatus
eft, vc vitateAr nonrtn infani®, nitrone Jetfa,
vepieniifi pattes Grarcte; Spiritiim paracletum
feeffeaffirmauit, quem Doröinüs Iefus Apoftolis (einiflurumpromiferit.
Hicexdïfclpfilisfnisdoodecim'eiemt,
eofq-, Apoftolós nominauit; adimitatiÖhéDofnini I*u!
Qttem'numernn) Manichïi adhuchodic cuffibdiubt;N5
ex eleais&is habet duodecimvqubiappellätmamffifbsj
& teEtriäodecimnm prinapem ipfoïnm. Epifisopos '^ t
feptüagintadnps; qui ordinantur dinagifttis: Sc ptesby-
terós qui ordinaritur abEpifcöpi^:habent&:diaconos
duos, 8c ly oeseledi vocaritur intet eoSiÖéteri vero qtii
noridnmadhos gradäs afeenderunt,Auditores tantum.
Mittunturaüt exomnibus qui vidènturidonejadeorum
ciTorem, vel vbi eft; Tuften candum&augendum: vel vbi
non eft, feminandum. Eftaüt dogma quodäfiioKätefi-
atehaacceperunt .buiufinodi: Cteitorem Omnium rern
■Dcnmcfier.cganr.Ic.lduoreminprincipiatllbaflinnä:,
viium bonum, &al[erutn malum: &baac fibiCoaiterna
efle & cOntrada:& bonum.quidem principiumefle a^itinantimalumvero
quendäm immähem ptindpem téne-
brarum.aquo omne corpus origi.nem ducerecenfent.Anilnasaflt
hominumdevitalem fpiritum qüotüiibet animantium,&
vitturem qua yiuifioat.atborcs, & herbas &
|femina a Deo originem haberedicuntyimbSepartéDei
isyntffnquodq; talium efle voluut: Nam diuinam fnbftan-
Ctiamioninib.generibuscorporum admixtam êflècredfit.
^Hancaut commixtionem hacratibndfidtam efleaflèrüt:
EnemritjVt alt Manich*us, ab exordlpdn^ inbftänti^a"
Tédiuifie:duo fcill tegna diueriä&eonlratiaifq; coaeter«
na,videl. regnum, lucis ®num tenebrarüm: S to rn i-
quidemludsDens paterObtinebat. Hoc quoqj iiibftan-
■tiam bonanj Man;icbyeusappellauit,fiue naturäbonam
de incommutabilemjiSe omnino inuiölabilemi & hoc dö
• aliud quam Deum efle confeflus eft. Erat autém, v tait'
^xtavnumlatua.flliusilinftrisacianétae terrK^tehebräi*
ramiménTamagnitadine. hancqi Tubftantiara roaiäap-
pellauitj flue foroummalum, fiuemalam nätüiä.DiftiuxicaüteamiuquinqielemeutajfumumiteuebraSjignehi,
aquamsveritum:6eHic quinq; maläs naturasappellauiti'
, Ei fliigulis autem monftra peftiferaac peffima natafuifle
ediceba'tdnfiimo bipediatsyndc &exhabitatotibusfumi
Hiomipcs,origmemjbabere dixit: in tenebtisäfirpentia:in
igne.quadtä^edia; inaquis, natatiliaiin Vehto.volaiïiia.
Vuiitiiquode]; auteln genus in Tuoelemehro mauere <ii-
‘ 'Bibhoib.Vet. P4tfiïÿb i.ïiZÏ