Bitron.
ß
Ambrof.
get. Formam beneagendipræbuit, & vtpoflînta giquæ
dqcuk,adiutorem fpirkum in jfand^.Nam.prççepcalega-
liâ compar^tiônèEüatigëiij etiam non bona dicuntur,
quia quod præcipiunt,non perficiunr. Gratia vero Euan-
g elijquod exteriusimperat.interius vtperficiaturiiuuat.
lezechielisemmtëftimbniodicitur : Dedi eis proecepta non
bona. V tique nbrfDona, Euatigelio comparata. quia in eis
quædam inütilia in fir ml pr i b us fe n fi b u s agenda pérmifïà
(untiücucilJud vbi Deuslfraelitarum cüpiditatçm (p^lij^
lurefacer vitulus,qui moeniafaturauita.
i Ioaimes fremit ore leo fimilis rugientt.
Intonataternapandemmyftertqvita.
AugUftinus v ero ficin libro de contordiaEuangelifta-
rum: Matthasusincarnarionem domihifecundu regiatn
ftirpem fufcepit.Marcus tanquam pedifFequus,& brcuia-
roreius efle videtur,cum (bit) Ioainne nihil dicens. Lucas
faceidotalem domiaiftirpem accupauk,adT&uidafcen-
dens, nontegium. ftemnia fccntus^ fedpetregesexijtad
d-gygt.orum fatiari permifit. Nam pro eo quod carnalis Nathamfqui rex non fuk) filium Dauid : non iicut Matpopulus
mddum egrcdereturv in d iâæ , lexpermictit car- thæus,quiper’regera Salomonem defcendens.cçcerosrenalibus
rependere vieem mail,quod Euangelium firmio-
ribiis vetac. IuniliusinlibroadPrimafiuEpifcopum : Veteris
teftamentiintentio eft ', nouunvfiguris& ænigmati-
bus demonftrare : Euangelij autém, ad,ætern<ebeatitudi-
nis gloriam mentis humanas aceendere. Hieronymus
Paulæbc Euftochio in Epiftolam ad Galacas : Non pute-
mus in verbis fcripttirarum eflè Euangelium,led in fenfu:
non in fuperficie,fedin niedulla:rion in fermonum folijs,
led inr'adice ratibms. Vnde Ambrofius fuperLucanr.Ec-
clelia cum quatuorEuangelij libros.habeat,vnum Euangelium
habet, vnura Deum docet.RemigiusinMatthæü:
Sciendum quia ficuteft vna fides & vnutn baptifma,ka,&
vnum Euangelium,quia vnaeftdo&rina. Et quod v'num
Marc.is. fit,dominusmanifeftat cum dick; Ite3pradmte euangelium
Matth, i. j ommereatura. Eckern : Pradisabkur regnum in toto orbe. Et
Paulus. Nota;» vobisfadofratrg Euangelium,quod Euangelijgesprolècutus
eft. Non ailtern habuic breuiatorem Lu-
caSjißcutMattha^us. Et b o e fo r tenon fu k line aliquo fa-
cramento.quia rëgum eft nön elïe fine eómkuob fequ io .
Lucas v eronon habuit breuiatorem comitem. narafa-
cërdos in faniftafan&orumjfolusintrabas. Hi tEe&maxi-
ïTje circa hutiianitatis fa&ayerfati fu n t, loannes vero circa
diuinitatem.PrQinde cum du® vkcutes fint anima:,vna
a<ftiQa,altera contemplätiua, quabfigmfi caueru nt.vxores
ïacob.Lia qu*interprëtatur laboranf:&: Rachel,quann-
terpretatur vifiuïi principium: datur intelligi, tres Euan-
gëliftas circa a&iuam virtutem fuiflè verfatos, Ioannem
vero circa cpntemplachiam.-Vnde mihi videcur probabi-
liusattendifIeillos,quileonemin MaiÜhaeo,hominem in
Marco intellexerunt, vitulum vero in L u ca, aquilam in
Ioantïe: quam qurhominem M a tth ä o , aquilam M arco,
leonem Ioanni tribuerunc. De principijs ei)im libroruni
Suguß
Bitron.
G
turn eîiàme,quïa non ab homme accept illudôcc.bt nos quotief- conie âarîrapMev.oloe runt.noqdetotainientioneEu-
cunquc pluralinumérodicimus Euangclia, nec doctrina angeliftatum.quæ magis fuerat perfcratâda. Mulro enim
diujdimus, lcdlibros diftinguimus. iieda quoque fuper congtiientiusMattliaeiisregiara Clirifti pcrfopani maxi-
Lucam : Cam (lut quatuor Euangpliftc „nqntam,^ua- I me cqmepdans,perleonem figoificator.Vndf-fciaApo-
tuoreuangelia, quam'Vnum quatuor H 6fctnm veritate" ca ly ^ c u ln ip jâ trib a iegU kocommemora tuseft vbi
confonumedideniut. Sicutenim duo vetfus eandem dicitur: Viîitiioittribuluda. S e iifn iam UM hm m m i-
proiiushabentesmateriam, prodiuerfiratehietri&ver- ginarranturveuide, abôrienceadregemquatrenduio &
borum duo fo n t, & tamen nounifi vnam continent feu. adorandum, qui eis per ftellam natus apparuir.&ipCe rex
centiam.-iicEuaugcliftaramlibricumfincquatuor,vnum Herodesregemformidatin£knteoe , atquevteumpoffit
continent£uangdium:quiaô!na%cioarinamficiuntde | occidere, rorparnufosnecat. EueampcrvituFumfigme-
fidecathohea , decotnraunioneiaÊramentomm , àede U:arineutridubitauemtrt, quiqualfaniroal hofti/sdepu-
præmiovircutum. Iuxta hoc dicic edam Hieronymus fu- tatum,circa remplum maxime dr Hierofolymâ narracio-
per Marcum,quatnor EuangCliaefiè vnumj&yhum qua- [ nis fitteverfàturinccflù. In principioiàcerdotcm eediocat
tuor. Nam licet quatuor d ic a n tu r, quiax diuifim&vario ! adâram orantem, populo:forisftanre. Mariam conèeprb.
ordine quatuor eaperfcripfere, tamen vnum fimt in fum- ; domino Hierofojymam raittit ad domum pontifie is. ibi
i î î " * 1 “ “ *■ S.C etiam drec Auguftinus Pfalufo baptiftam natum re fe rt, Ülucdommumnatumcumho-
C L . qqodplureseec/euæfuntvnaecclelia. Pluresqui- ftiatransfert,illuccüparentibusfingulisannisducit,duo-
dem varietatecnbuutîf & linguarum&populorum, vna : detrnem intemplochoris doftorum îhterferit,& poft cæ-
I luntparticipationefidei&facramentpEum. Euangelium ! teradilcipulosDeumintemplo laudanccs in fine Euan-
I interpretatuÇ'bonaannunciàtio. Græceenimli/bonum, ' gelijconcludit. ' 1
i àununciatiodicicurjVnde&angei’us imnciusin- j ^Concordia Âuguftiniin quartolibrpiIdeo Marcus vi-
j terPre^a^ur- I t f rdetuthotninisdemoiïitrareperfonam& Matéhæicomes
j DefigurisEuangeliftammnonadueriâs, feddtuerfas effe , quiacumillopluradicitpropterregiam perfonam,
patrumienrentias po n ém n s | v t lefto r eligac quod iibi ,« , f i« c om i t am e fli noq. foïet. ve,! qued plobabilius
potilumumvidebirur. Hteronymus in argumente,ante eft,quiacumambQbusincedir. N am qu am u isM a tth ,o
»! E namel, a.-Quatnoreuan gelta tvulto auteptódtaa,Ieae- j „ pluübus.tàmën in nonnuilis Lucæ magis cbngtu kx vt
i t ' T 70}e T n P,-0^ V t i q “ o P1” “ V'ÔGS K» W ,tbr h o t «Pft demonftretutad leonem Et in medio ljcut hmilitudo quatuor animàlium vul- & ad v d u lu * fh o c c V
! rus eorum facies hominis; & faciesleonis, & facies vituli,
j & facies aquilæ.Primahotninis facies Matthæum fignifi.
i cat,qui quafi de homine éxorfus eft feribere : LibergenerationislefuChrifit.
S e cundaMarcum,inquovoxleonisin
i eKmo ragiemisaadkuuVoxclamantisindeferio. Tertiavi-
j tuli, quæLucam à Zachariafecerdote fiimpfifle rnitium
! præfigurat.Quarta Iohannem,qui ad altiora feftinans, dë
veibo D eidilputar. Ecin Apocalypfi eadem fignificatio
! eft,vbi àkmu:Animalprimumfimileleoni ,fecundumfmilevi-
tulo,ternitfimtlebomf,.i,quartïtfimikaquiU volanti.Sedalias:
Hoc Matthaut agens, hominemgeneraliter implet.
Man tu vt dlta frémit voxper deferta leonis. >
11 ura facerdotisLucasÇenet ore iuuenci.
; More volant aqutlaverbopetit aftra loannes.
Apoc. u
Sedulitis.
luuenctu. Aliter Iuuencus:
I Mmbansf’nftituit virtutum tramite mores, ,
' j F î bene viuendiiuflo dédit ordine leges.
I Marcus amat terras inter calumquevolare,
I ' Et vehemens aquilaflrictofecat çmnia lapfit.
' Lucas huberius defcrtbitpralia Cbrifti. ' J
:pfo demonftretur ad leonem & ad virulii*i fh
& ad regàlêm quam Marthæiis,& ad lacerdotalem quam.
Lucas inlinuat perfonam J-id quod Chiiftu s homo eft,
perrinerc : quamfiguramMarcusgerit, pertioensadv-<
-tronqué.
Augiiftinus fuperloannem LXXXVI.capirev Plerique
ante nos in animalibus- Quatuor intellejteruht leonem
pro rege pofitum , quoniam videturefïe rex beftiarum
propter cerribilem fortitudinemi H * c perfona tribu ta
eftMà tthæo, quiaingeneratiohedominiregiamfèriem
prolecutus eft. Lucas autem quoniam. coepitd’lacerdotio
Zach anæ, lâcerdotisfacicns mehcioneropatrisloannis
baptiftæ,viruIo depuratus:cft,quià'magriaviâ:imavifulus
eratin facrificio lacerdotum. Marco homo'Chriftus me-
ritoaflignatuseft , quia neque de regia poteftatealiquid
d ixit, neque dp facordotali: fed tantum ab homine Chri-
fto exorfuseft.Hi ornnes de diuinicate paüca locuti lune.
Aquila eft IoanneSjlucis æterîiaeconteroplator. Dicuntur
enïm pqlli aquilarum fie àparentibusprobari.patrisfcili-
cet vngue fufpendi, & radijs lolis opponi.Qui firmecon-
templatus fuerit,filiusagnofcitur:fi acie palpicaueric, tanquam
adulterinus ab vngue dimittirur.
G
Luc. :
Attgußk
Augufii.
H
Matt.t.
I ïIt n tÀbr ifJ
\iieron.
Attgaßi.
Huron.
Matt.i o.
ffalai-'i
\lo*n.i}.'<
loan. y. ^
i Matt. h.
I Matt- f.
M Ê
loan, ij* I
ffal. iÇ.
Ffal n8.
P failli.
Pfaliî. ■
Pfal.ie.
Pfal. n8.
Matth. 7.
i.Tim.i.
loan. 4.
lunilitts.
D
Luc. i,
Gmj. i,
«C.lo.
•ri.
Ambrofiusfuper.Lucam.-Pieriquepucant Dominsm
noftrum quatuor formis animalium figurari. Ip/eenim
eft homo,quianacus eft ex Mariadeo,quia forcis eft: vitu-
lus quia hoftiataquila, quia rçfurreâio.
Hieronymus luperMarçum.-Ghriftuseft homo ttafcé-
d o , vitulus moriendo , leo refurgendo , aquila afeen-
dendo.
Nuncaucem quæ ad feribéndi modurn cotigruerefer-
ri valeant,proponamus.Ex epiftola AuguftiniadVolufia-,
num : Modus iplè dicendi quo Euangelium contexitur,
omnibus acceflîbilisëft.Ea quasaperta continet^ quafi a-
. micus familiatis finefuëo'ad cor loquitürindpiâorum at--
quedotftorum. E av ero quæmyfterijs occultât ,necipfa
eloquio fuperbo e rig it, qu o non audeat accederc mens
tardiufcula&in erudita, quafi pauper ad diuitemilèdin-
; uitat omnes humili fermone* quos nonfolum manifefta
pafeat, lêd etiamlècretaexerceat veritate. His falubriter
& praua corrigunrur, & parua nucriuntur, &, magna ob-
leétantur ingénia. Summa Euangelij iuxta Ifidorum in
féxto erymologiarum,trifarie1dift.inguitnrâdeftjin hifto?
ria,in moribus,in allegoria. Rurfusilta tria multifarie di-
uiduntur.id eft, quid à D e o , quid ab angelis, vel hominj-
bus geftum didtumque fit : quid à prophétienunciarum
de Chrifto & corp'breeius ,.quid d ed iabo lo ÔC.membris
ipfius,quid4 o voteri & n o ù o populo*quid depaelenti le*4
, culo ôc futuro regno atque iudicio.
Hieroftymus lùper MarcumrQuatuor funt qualitates,
i dequibus landta ÈuangeliaiContexuntur:præc.epca, mandata,
teftimonia,exempla.In pr*ceptis iu ft it i^ n manda-
tiseharitas,in ceftimomjs fideSjih èxemplis perfeéüo.Prç-1
cepta huiiffmodi:!« viam gentum neabieritit, h o c dk,diuerte
amalo. Mandata,vt hoc:M<*»ë*f«;« nouum do vobis,vt.diliga-
tis ïnuicèm : hoc e ft , facere bonum & cbaritatem implere»
3 Tefttmonia,quæin oreduorum vel triiim^vt hoalohannes
tefiimoniumperhibetde me, fedhabeo teftimonium mains loanne.
Patër iplè qui in me m anet, teftimonium perhibec de me*
Exem pla#vt'hôc / Difctte h me quia mitu funt. Et,Ejloteperfeâi.
(teutpater veftef cdejUsperfettus. eih Ec alibi * Exemplum enm
didivobis,vt &vositafxctatis. .Sed de fiis dicit Dauid ; Brace-
ptum domini lucidum.illuminans oculos.Et alibi:Latunt manda*
tum tuant nimis. quia qui dtltgitproximum totam legem tmple-
uit. Item, TeJlimonia tua imeÜext.Ez alibi: Teftimonium domini
fidele, quia plus fide animi quam oculis carnisteftimoniü
indiget. Q uarto, Iudicia domini ver a tujhficata m femeupfa. vt
i fçilicct fie linMudiciorum noftrorum exemplaïuitificata,
I ficut in iudieijs Dei comperta habemus.Vnde idem alibi:
A mandatis enim fois timut. In quo enim iudicio iuditabimus, iu-
dicabiturdenobis.la his quatuor quahtatibus funt,timor,fk
des,Ipes,chantas* T imore nanque incipimus, fide fet8a,«j
mus quod incipimus/peerigimur, charitate confumma-
mur.Fi»» enim praceptteïlchantas* Hifunrquatuormen-'
'fes,quos Chriftus ante meiï'em predixit* dicens : Nonne
quatuor menfesfuntvfquead meffem ? V t & nos per præcepta
! Dei atqüé mandataac teftimonia 6Cexempla, cum gau-
I dio metamus in cælo fruiftus m aturos, portances noltrds
charitatis manipulos , qui in lachrymis cimoris * femina
pcenitentiæ iaôtauimus in terra*
Ex libro Iunilij ad Primafiùm:In fuperfiçie euangelic*
\ feripturas quatuor dicendi fpeciesattendendæfunt,vide-'
lieer hiftorica * prophecica, prouerbiaiis, fimplieiter do-
cens.Hiftoriaaurem eft reigeftae narratio. Hiftorica qui-
dem fpecie texitur principalker Euangelicaletftio, eæce-
ris tribus fecundario incidentibus. Nam ea quæ prias fè-
cundum fpecies cæteras diôta funt, poftea ab eliangeliftis
v t hiftoriarelata func. Sicut prophetiæZachariæ&c Elifa-
bet ab ipfis quidera diëlæ funt fpiritu prophecico,(êd Lucas,
qdi refërt,ordine narrat hiitorico. Similiter prouer-
bia d ominiÔC eiusfimplicem dodeinamadfèriem hifto-
riæ reuocant Euangeliftæ.S cie ndurn quod aliquando fpi-
ricu prophet ico narrat ur hi ftoria, veibi : Inprincipio crcav.it
Deus calant & terrant.Et nonnunquam parabolice, vtHomit
quidam defeendebat de lerufalem m lencho,&c cætera. Prophe-
tia autem eft return latentium,prçterkamm,præièntium,
fututarumqüeexdiuinainfpiracione manifeftario. Præ-
fentium,vcibi : Vndehoc mxb\,vt ventât mater Domini ad mel
Præceritarum & fu tu ra rum, vbi dicic : Beataquacredidir>
quoniamperficienturea qua diäa funt ei à domino. Nominans
enim matrem domini* impræfenriarum intellexit earn in
vtero porrare mundi laluatorem* Dicens vero beata quæ
Credidifj aperte indicat, q u ii Verba ahgeli ad Mariam per
fpkitum agnouitiSubiungens, perficientur, futurâ præui-
dic* Proueibialis verq fp^ ies eft figyrata locutio,quæ v-
num dicerc v idecur, fed auud intelligitur * & de præfenti
tempore commoner. Iiihäcenimallegorice furnkur in-
telleétus, kà vtq uod amm od o verbörum fuperficies äu-
feracur. Quatuor äutem mp dis in Euangelio cognofci-
musallegoriam * videlicet autfecundumtranslationem,
aut per imaginationem j. au f per coitipärationem, aut fe-
cundum prouerbialcm mod um. T i anslatio autem eft,
cüm ànimaemotus fiiiè huttiatiamembra àd infinuaftdas
cauiastransferuntuf adDeum. Vbicunque enimfacrä
feripturain Deo défcribit Caput,o culos,palpebra?,aures,
os, labia, Unguam, lor,imäginem,vterü, manus, dextram,
finiftram, d igitosfiue digkum, brachium, alaS,feapulas,
pofteriora,pedes,item motus anim£,kam,futorem,oblk
uionem jvecordationem, pmnirentiäm, & alia his fimilia;
no ö carnaliter iuxta hiftoriam à reifte intelligentibus fen-
riendafunt , ficutàiudæis&plerifquehærericiscarnali-
terfapientibus, qui Deum c.orpofeum atque localem 0-
pinanturded /piritualicer omnia de eo ihteiligedä &c con-
fitenda fu n t , veluti de illo.qu f fimplex natura eft & im-
mutabilis,neque a liu d eftip fe,& aliu d quod habet. Ima-
ginatio veto eft,vt ib i: Homo quidam defeendebat delerufaUm
inlericho.Et rurfusin parabola v ine * Sc agricolarum * O r-
doenim eorum qü^gerebanctir à Chrifto* Velue imagine
perfbnæ& negotijâltetiüsreferçürimpletus. Compara-
eioautem e ft, v tillu d : Simileefiregnum coelorumfinapi, Scc.
N o n enim tiarratiöfieut înfupenoti exemple texitur,fed
eau (arum (olummodo compara tur eifeiftus.Prouerbium
vero eft, ficut ibi : Qui hon intrat per ofiium in (tuile ouiuth fed
dfcendïtaliunde,ittefureft &latro. Simplex autem d où rma
dicitur., ad différé ntiam cæterarum» quæde fideSc rfiôri-
bus do cet*: non hiftoriam texeris, neque prophetiam, ne-
que prouerbia Continens ; fed m odo præcipit Vel prohibée,
modo perfuadec vel dilfuadet. Præceptum eft, Dilige
Deum & proximum. Prohibicioeft, Nonocctdés. Perlualio
vero eft ,• Vende quacuitqué babes & dapauperibus f i visperfe*
üus effe. Diftuafîo aurem eft, Noliteiutare. Sicdeiimilibus.
De præcéptis &prohibitronibus dicic Hieronymus in E-
piftolaadCellantiam,quia cota luftitia in eis dicitur.Sicut
eniik mala prohibentur,icaeriam botia præcipiuncur* Ibi
coercetur animus,hiciricitatur. Ibi fecifie/Üc non feciiïc
culpabile eft In quourspropofitOjin quouis gradu æqua-
le pecc&umeft, vel proh ibica admitcere,vel iufta non facere*
Tribus quoquefigUris, g raüifcilicef, medio cri, atre-
nuata,ftylus Euâgelicæ leftionis diftinguicur, iuxta quod
Auguftinusin 1 V . de d^xftrina Chriftiana docet.S)ieic e-
nim : De vnaeademqueremagna&fummiÂe dicitur, fi
docetlir:& temperate,fi pr^dicatur:&granditer,fi aduer-
fus inde animus, v t conuërcarur, impellitur. A t vero hi
modi in Eiläftgelio manifeftiflimifunü.Prædicationam-
que Euangelica mundum do c u it , quod ipfe ignoïaba t:
fuafitei, quod nolebat: & rändern compuliceum glortäri
tricruceCbrißi, q a x fcandalumludais e r a t , gtntibus veroßul-
■ titia*
Beda fuper Marcum : Notàndiim quia Èuangeliftæ v-
n o fpiritu accenfi /diuerfumprimordium narrationisSc
diuerfiiraterminum ftatuere. Matthæusànaciuiratehu-
mana exordiens,vfqueâd refiirre<ft?bnem narrauit* Mar-
cusab Euangelica prædicationeincipièn's , peruenic vfq;
adafeenfionem. Lucasànatiuitacepræcurforisinchoans
Euangelium, terminauit in afceÂfione dominica,difcipu-
lisexpeiftaniibus aduentum famfti (piritus. Iohannesab
æternitate verbi Dei,pertingit vfque ad refilfreâionem*
Ambrofius in II.fuperLucam.'Ioannefflà cætsftibus ex-
ordijs ad terrenadefcendic, dicens quandocrat \«rbum,
quomodo erât,quid erat, quid eger&t, quid agebaf, vbi e-
rat,quoveneric,quon^do veneric,quo tempofe venérif,
qua caula venerit. In prtrtcipio, in quit ,erat verbum, habes
quando
E
ïbideni.
P
'Luc. là.
i.Matth. 2t. L - '•Luc. 20. I
Matth. i§.
Éxà.20.
Luc■ \S-.
Matt.pi
■ G
*Jü$ußi.
Gai G.
i. Cor.t.
H
BedtU
Ambra.
îoart. i.
Bibligth.Vet.Patr.Tom.ii4 A 1