3?&
Gemfi
Gaiefji
Eccjffy.
B
i $tum. MoyV Hucyfque ratispl\ilorQphicecraótafti3qui£
diftantiaficinter fpiritum carp orale m , & am mam ratio -
! naletn. Sed qüqniam minus do&orum fimphcësmêhtes.
fabtilmmracioniim profundanoh p e n e tran t,e a a d cm I difFereiuiam legis äuc lhiphetarum quxip fi yalèsreftilmonio.
EzJtb. 37.
Ezteh.37,
Propheta
pro,ba;,vrquoiümprofundarunyrationumgr«midem.
Pc. I11 exördio libriGen cfeö s Moyles aitÏPrp-
phertn FomaüitDetis hominemdeimoterra^&inftirauitih
fack'm eins ftiraculum v iu , &,faätts efthomo in animamvt-
uentem ».per^iräthlüin fcjlicct vitss Ipiricuni eorpprar
lem,peranimam-vérqyiaentem,ratibnalemmtelligens
^nimam. Mo y. Perfpiraculum v ie * rationalem ani-
matn nos Anteiligere poflumus. Pe. Q u od dicis fta-
renónpoteft. In eödem enimlib. in fequentibüs fori1-1
q j j t tm ë f t Confumpta eft oyinis euro qua mpuepatur fiiper
tenant, volutrum, animantium, befttarum atque reptihum
qiureptantfuperterrain ,vniuirfihomines , [& iunctamquibus
Jpiraculum v'ttaeftfm ter fit viortua funt. Ec<^-enumera~
tisyolucribus y animantihusjseftjaruim'atque réptili-
bus >^fiüe4 öimnibu s,rab icointu lit, eun d a in qu ib u s ,
‘èftIpi^cdumfit*''moi*ua-]raat.; -Si-igituT-per,lpiravuf,
lamvitxanimaminteiligi voluilforationalem,iamcun-
därationalera animam habeut. Sed^cum n p lk . ereatu- •
ra praeter.hominem rationalem habeat animäm , cqn-
ftaf qüiäper fpiraculum vitae nequaquambationale'mli-
gnificauerit animató ■-* Sa lomonqu oqu e fapientiffi^ .
musidera fentiensvaft || Quu nouit f i Jpmtm-.ßlioriim A-
dam dfceh'ddißrfitin, gr. fijpïritus iumenidrum defeendat deopf
Jum ? Ecceifpiritum hominis quoniam .poft corpus ift-
}(Cotrruptibilis permand, furfum afeendere £ f piritmn ve-
^rotumentorum qui cum corppre. fimul cortumpitur'
&-interic>deorfunvdeft:endefe''perlybet. Mo y. .Aliud
rationalem animam., aliud fpiritum co.rporalero ef-
fe, ex omnibus .partibus manifefte' to gn oui ,,‘ ipluni-
que Ipiritum' Corporalem de quacuor .elemencorum
coniun&ioiie fieri. Spiritum ergo quern |tz,ccbiel Pro-
phetaa quapuor mund i partibusexV pe^ iu fju venire«
praetepit-, -fpiritum >corparalem infelllgi d^bere /cp-
gnpfpO; , & de mo,rtuis:qup^fukita!.ut quod rationalem
animanj receperUnt * lip&t'fic am u lti x cfedatur,nul-
lam:;.confiteo,r audoriräcem ref*frio\ I p f tm ^ p e n
quoquo.v modo. fa d a fuerit refurredionem , i t - I
grium futurse refurredioriis , ' Sc dico 8c c|ëdo fuiffe,
quod Deus icilicet noftros quahdoque qui ,de-.J
nuo'terrasinhabitentre{ufcitaturbs.|itmpicups, quern-
admodum Idem Propheta luperiüTs . oftehdit dicensr
Ltfcietis qiiia ego Dominus cum apetuer0 fepulcbra Veßra,
* & eduxero vos de tumulis vejlris populus mem , .& 'dedemm
di&i^rdjpiritum metiminvolßsß&vixeritis^ gr requiefeere vos ß -
lud^icor- dam fuper humum veßram. Pe. H o c ian e potuit d icid e
porahter pb rfu orum rffuietta,tiorib in die Judicij.. Mo y. Si de
illb intelligi volebät iudicio ; non debiiérat in. ien-r
tentiie fine &xccteß requ\eßpfemifaitw fuper humum ve-r
ßram. Tuncenimneniiniruper terram-iUam iequiefcer
re ; HcitumemcÄ.Pe. Requics ifla hoe modoaccipipo-
te f t , vt'-ahimain hgnifieet requiefeere in ...corpore*
quodnon immeiico teiTasjiomine de qua fumptum eft
exfirimitur j te fte iftfU p fe^ n p tu r ft^ ^ a fEéqj^hte^
lud nomine terrs appelläf^ '' A it enira- Moyfes- iyFar-
maitit Dem. hominem delimo terra. .Ecce homo-cum; .quar
tu o ï elementbium fit coniun.dione pe rfedü s., 1 dê;te^-i
f a tantoun qüae eft .vnum elemcntum dicitür fa d u s ,:
led n ö n incóüeniehter, quia terra riomine iignificat corpus.
intellige|e; pbflumus .ergo quod d ic if , faciet(éös.
reqüiefcdeluperhumum fuain , qupd anima redibit äd
corpjisi & iudieabitUr vtrumquew Hie autem fenins in
illiüs prophetia expianatioiie fano in tellcd u conci-
pi poteft ^itaybnéefcriptura aliqua vel ratio;v.lJa-eis vi-
deatureohtratia; C^iiequid aUcem in itn eb ro ü s d id is
prophetarum, multis äecipi pöteft módis , ita v t quis
eamexponens, ne cafd ip tur« teftimoni^y nec a rarjO-,
nis.exorbitet ienvi ta , nihil e il incon ue'niens ii quis eam
diuerfoyledmi^bexpofuerit fenfu.; Sicuius autem talis
lit expofitio I quie vcl a^ lcriptura vel a ratióne aut fit
Gentf.2.
.Cor. ij.
•- Cor. -g:
Propheta
uobfettra
dida
juoraoaut
videatuc extranea, éa iùftoiümcip.càrére vMbus eft
æfbiihantla. Q^Opiam érgb tua explanatio tam ÏCriptu-1
ræ quàm ratibni inuèniturbpntraria , æquitatis iudi-|
cippflrepéllenda. Moy. Q u onammodo fenteritiamea
li c feriptUra? çon tîaria, audire deled at. Pe . Daùid Pro-
phëta de mortuis talker,inquit. Sepùlchraeoruni donm il-1
lorum in aternunt-, taberrMCulq eorum ih progenie. Item de
éadèmrte.;înirpiim(qM'mpf9gm m f4(rum.fm»m, & v{~
que m atermtm non videbit lumen. Item alibi. '5k«f vtt/ne-
rati dôrtnientes in Jepulçbris ,• quorumnon es “iiiémor amÀ
flim , &ipfi,dènianutua repulji funt. lo b etiam Idem fenj
tiens dicit : Memento quiayentus eft vita mea, & nohreuerte-
türoculm.- mem vt Videat bona , nec afticietme vtfus :shomi\
nis. Oculituiin nie, & nôiifubftftam. Sicut confùtnitur »n i
besgr pertrimfit,ftc qui defcenditad inferosftonafcendetr, nec %if
uertetur vitra in domum fuam , nepcogiiofcet eum am-
plim locm eim. Idem alibi : Vadam & non retiériar ad ter\
ram tcnebrôfam. Item idem : How* cum dornuent no,nrefur-1
«r.Salomon étiam his cofqna fèntit dicens; V meutes fatrnt
fteejfe moritumpmortui veto nthilnoruhtamplm,nh,mkent vlquoqüeér
odium &iii;udmjhnul peril; uni, nec habent partem in
Imfeculô & in opéréq'Uûd.fub folègentiir. Ecce Salomon fa-
pientiflîmus, cæ'terorum..audoritatibus\çoncprs,exiftitj
quod mortui fcilicec ad hoc.vt terras i n habitent * .rehnei-
randi noniinr,& ramen quod'quandoque relurgent per-
liibet dicens, quod non habent partem in hîsquælUb l'oie
geruntur,ideft,-in terrenis,per hpèyideliegtinn|ens,
quodin his pattern lint habituri,quæ fuprafblemfiunt,
id eft,in coelçilibus. Mpy.- Int^ôdudarum ratiorium àut
audoritatum inedretas fàpienti euilibet fatis fu|S|èrct.
V^runfameU: quoniam expoiîtionem noftram. taîq feri-
pdnæ quàm rationi contranaiiXiefTe d ixifti, reftat pilen-
das ip quo'à ratione dilfcntiât. ^Ee. Nonne creditis quia
cUmveltriïefutrexerint mortui aduenientë vndo^#dain
q u o qu e& S u h ,M à th u fà lam , Abraham, Ifaaç,ôt Iacob,
Moyfes & A a to n , cæterique.Patriarchte 8ç Prppketæ, &J
omnes iufti qui ante a^uentjim ëiusobierunt, p^riter eu
eis fîntrefurrediirt/ &^omniahumanIeprpoiisPfficiaa-
geutcs&patiences,priiïihofque-ritusrecolentes,antiquol
'm ore'terlasdènup lint inh^bitaturL,& Aaron açfilij eius
fàcrificiumvrolimoblaturi, .ôf àMoyfefacerdotalibus
veftimentisinduendifintî Mo. Itanoftrpsdodores;éun-
d ad ix ifle negare non valeojPe. Q uifnamrPgo ttmc, ma-
ximus eritponnfex 2 Mo. Q u is Aaron maioreC^qterit?
P e.Qujdigitu r de Eleazaro n iultirquealijstuncfiet, qui I
olimbmnes Fümmifuereponçifices'î Eruntnefimulvno
tempoiemâximi , anillius ordinissdignitate.priuabun-
tur ? Sidixêris viuente Aa roneos/umm o laee,rdoci<^fui\-
gi non polie , quid ergo eis proderit refurredipl Plus enimaddedecus:&
incommodum,quàm-Sddgçus&vtilitatementeisEelurgere5meliutqueeisfùiirefimrgprteper|
manere, quàmærumnofam ducere v itam, licet^Moy.u
lexinhoctadq-deftruacur, qua.prareeptum hàbg'tuj, ne
f quis maiori fublinfat^s ordine vlterius àd minorem reducatur.
Siautebmnisinfummifacerdotijbrdine^qua-l
les fururosefTeeôeeEëris, hohqremruum Aaron^diniis,
qüia nul 1 us inter com plu riesæ qu0es^x ce llentf9ij^e'
rp-Èotefthonorem; Praetereamultis pontificibüs multal
neeeflariafu n t templa.. Ex h9.eergo al i ud in co^|niens s ■ Sicotó
■
iteipq^legisdeftfudiorequitùr^ræcipicnsjnecplusqua g j||
vnumlàcerdotem,uecplus quapj vnûexiflere templup' jnl^ i
Moy.Argumentumquod tuæ obftec ratipni non habéo. temptaj
yideqenim au tnou anino s legem habiturpsicpneedei;e: Ÿfl J
aur Mpy fi legem nequaquam totam çb n fik d ç ppfic.Pet. j J
>Gaüdeq quia yeritatis lunjé cjt parce iam anirho, .tup ilk" j
btur.Dîc ergo.Nüqiiid plures regès habituri eftii an ynû? j . j
Mo.Vnum vtique habere debemus3fiçut ProphetaEzeif. itM
perhibet dicens i Viium pnftorem omnes hqbèliunt^^Sftenitn | h
t’ucf in t plures, Cum concordes elle non pocerünt ,regm
paeem deftituênt. Pet. Sapienter ré^ondere incKpaft«'
Sed quifnam ille rex erit porcs edicere J Moy. Vndus,in
cuius aduentu Captiuitatem luipus euafuri * ;.morcuiqHe
hoftri funtiufckand,iî noftrique merito moderamenha-
bêre dcb'ecimperij. Pet. Benc quod dicis eflè poflet, 1'
vndus ille h om o& Deus efTeb. Si vero y t creditis homo
tatum futurus fit,quid tUnc Abraham Ifaac, & Iacob fiint
faduri,Moyfes eciam cieterique propheteJNunquid.eius
fubijeientur ditioni?Non mirum videridebec/ieius fub-
iedifuerintpoteffcati. Sic enim 6c Samuel fiubiedus eft
Sauli,& Helias Achab regi,& Helifeus Ioram & a lij m ul-
tiprpphecae regibusfiiis.Pe.Rertim praefenciiim fimilitu-
dononconueniti Nam etfi propheta: qui minime reges
fuerunt regibus fubditif uerint,nonideo co'nuenicaut eft
necefte,vtrex prophetacuiquam terreno rPgifubijciatur,
velut Abraham & Däuid, Sc Io fu e , quoruin quifque fuit
rex atque propheta,Moyfes'edamqui& rex,&; propheta
&legiflatortotius e x tititp o p u li, cuilegislibertaletefti-
moniiinaperhibet dicens : Non furrexitpropheta vltra in lf~
raelftcutMoyfes, quem nojfet Dominmfacieadfaciem,in omnibus
fignU dtque portent is qua mißt fuper ehw.N onne cum ifti tanri
talefque viri refiifcitati illius v n d i fuerint iuri fu bied i,
nonne qu^fo melius fuifleteis ne refiifcitaretur?Prsterea
duoindeincouchientiaproueniunt.Si enim minor eo eft
MoyfeSjfcriptura ergo mentirur,fi aute raaior,tarito plus
vilificacür.Mo. Ipfum ergo Mo y fen regem efTe propona-
mus. Per. Q u id ergo vn d u s file tadurus.eft ? Q u id etiam
Abraham,liaac& Iacob funt faduri,quos Mo y les ipfe du
viuerecin tantb precio habebat, quod cum aliqüid ä Deo
implorabat, proeorumamore feadepturumelfe orabat?
In magno li attendas diferimihe eftis. Sed vplp v t dicas,fi
noft», nunquid nam illi qui tunc fulcitandi funcmortui*
nacuram Sc poceftacem habe b uu t filios generandi ? M oy.'
V t quidrefponfurus fis audiam,. illos generatutos nega-
bb.Pe.Volbpriiis refppndeasjfi generationis o fficiumin
eis natura negabic,aut legisiuirum prohibebit. M o. Legis
prxeepto eos confttingendos refpöndeo. Pet.Cum igitur
Moylilex filios procrearipr?dpiat,nouain vos legem ha-
bituros demonltras,quod eit contra fidem veftram.Moy.
Natura eis non lege generatibnem inhibitam efl’emUca-
ta vice probabo. Pe c.Stare quod dicis non pbteft. Audiquaquam
fpeciàli,quæ nüc eft hominis, fubijciiintur dif-
finitioni. Diffiriitio enim hominis e ft, animal rationale,
mortale. Sed de imrriortalibus horifinibus diffinitio ifta
:predicari non poteft.C^ure nec fpecialis homo. Vridc per
hocmedium colligitur rede,v^quos homines vocas,h o-.
mines non fint,quod eftihcbnueniens.Iterum ficut fupe-
rius diximus, m iiltitudini ebrumlpacium tbtius tcrrænô
fufficere poflet,fiiplam maximam multi tudinem immor-
ralemafleramus, cum fiipra fine lntefmiffioneeosgene-
raturosefledixerimus, Scfiadlapidummodumlibimet
fuperponerentur , nullatenusin diiplicato terræ fpaçio
concluderentur.Mo.Cumimmortales eos cfledefende-
renequeam,filte rnmortales concedam. Pet. C ummori-
turos ebs efTe cbhcedas, vblo di.eas,fila rcfiirredtip vtrum
erit eis ad pcenam an ad ebronam. Mo . Adgloriam & ho-
norem ilia ericrefiuTciftio.vt vn d ig lon am & regn urn co-
fpicianti&perfedam corporis & cordis habeanclçcitiam.
Pet. D e ftatu interim bonorum donee refurgant, iqdire
vblo quid fentias, fcilicec vtrum in poenis an in quiète vf-
que ad refurredionis tempus permaneant.Moy. Quietis
eos beatitudine cumDeoperfrùi certiffimü eft.Pe.Quan-
doquidem vtallèris ita e ft, refurredio ilia ad pcenam po-
tiusquàm'ad ebronam futuràëft. C um enim nucæternæ
vitæ munere glorien tuivcur iterum in corporum érgaftulis
récrudétiir,vbifame,liti,vigfiijs,&varijsaiq;innumeris
denuo cruciacibus agitenturtQuin infuperfêcundùni
tuam fentenriam feèundæ mortis timorem Sc poenam fii-
ftinebunt.His omnibus fatis cuilibec patet,reuirr‘edione
Rcfurrè-
illammagisillis ad dedecus qu im honorem Sc glbriam
dio qua
Iudæi fuquâmodo
neri.Mo.Etfi nunc in quiète &:delicijspermanët,de qui-
Bus ad corporum fin t rediturianguftias * fed ramen cantà du'tqualis
eis erit exÄltatib v rid i præfèntiani cérnerè, Sc ëiùs rëcrno
exultare,Hierofolymis v t olim habitare, in templo vete-
rum ritu facrificarë* y t Sc corporum poena fit eis nülfä &
habent, requieshabeaturpoftea pro minima.
r,. ...... ...... .. .. h.. Pe.QmjddicisàventatisexorbicatfemitavNullüsëuiih
tus enim abhorrée, & mens credere réf ugie , aliquodahi- | præfentis mundi honor & gloria æte rniy iræ d e lic i jîlc
mal modo eftè cui fit natural? generaré non polie, nifi a- j quieti comparatione con üenic a liqu a, quia née vno mo -
liquointeruemence, yim generandi àmictac. Q u od fi na-.j mento quilquam hüius mundi pbcérit fine labore & poecedente
moieftiapétfnànècpèrpès &: continua,præcipuë
cum vèftri teft e ne ü r do d o re s 3o m n e ih h ui u s mundiho-
norem &gloriamidem elfe ad illius v it* delicias.quod eft
vnumadLX.Patetinfuper cuilibec, nifi qüîs totiùs ratio-
nis fit expers, in comparabiliter maius eflè »audiUm cer-
nere Dflim,quàm talem,qualé vos dicitis.Mo. Quæcunturamipfam
efie dixeris rioùàm, non debes dicere eos te fl
fufeitandos ,fednouam creâturam futuram fimilem pri-
mæ in forma tancum,non in nacura cota,comeden c quip-
pe ,& bibentjfed nongenerabunc.Moy.Qujcquid h ad e -
nus murataaltercatione'lpcnti fiimus, non tam ex verita*
tis defenfione * quam ex fyllogifmoriim ambagibus dixi-
mus.Fides ênim noftra eft,quia quëmadmodü caetera hu-
manitatis officia* fie & generandi naruram habebunt,ad-
eoYcmulierèm cotidie concepturam, cotidieparituram
credamus.Pet. Q u od dicis vix humanæ aurés pofiunt au-
dire. Vt enim quæ dicis vera fatcar efie, fcilicec vt m und fi
& crediturifunt omnes 6crefulcitandi; At cum cotidie filios
procréateur,profedo née tèrra èoscaperetetiâfi du-
piicitermaioreflèc, aucponçusetiàm tèrrafieretôcadeo
loci coartarentur anguftia,quod nonhaberent quç cole-
repoflèntarua, imo ihde lemperefletinter.eospro terne
anguftia certamen 6c rixa. C um item fufeitentur omnes*
redibit quifque vir advxorefuam q,uain hâb uit,aut aliâm
nouam habebit? Mo .Quifque fane reliabebit fuam. Hæc
namque erit læcitiæ co n lu mm auo .P e c. Illaigicurmuliér
quæpoft très aut plures habitos maritps eft mbrtua,inre-
lurredione queni ex his eft habitura? Nam li primüm ha-
bituramrelpondériSjlex Moyfi déftrùëtur dicentis* quod
poftfècühdum non debëat ad primùm redire màritum* fi
veto aliumquarri primum habxcUrâm refpondéris * in eo
etiam eft deitrudio legis,eadem namque mbente * primo
vU'Oviuencc,neceamrepudiante * cuiquamnonpocerit
nubere.Sed ecce cum toc lufeitati, to tqi poft eos tuerint
hati,quilib?t hprum erunt.quandoque mpriturilMo.Im^
mortafes exinde pêrmancbunc.Pec.Rauoftacc non polie
quod dicis demonftrat. Cum enim hoinp eomedent, bi-
ent, generandi vfum habueric * neeelle eft quod ex qua-
^^^^^®^f^:^umpôlitus lit. Q uicqnid aiitem tàliter côA
P° vtu eftjid etiam corrumpinecèfle eft. Ergo Sc eôs mpr-
tiscorrupnonicumtalitercompolicilint, lubiacerene-
cQncludic. Ruilus li immortal.esfncrint, iam ne-
VnCH cef
nere præ-
fenciam
eiûfqj regno
exul-
tare.Iudçi
bcatitudi
hé aflerife
G
que hadenus locuti fumus, ratiocinandi&argumentan-
di caufa diximus.Hçcenim eft noftrç fidei certitude», quia
refiifGitandififtt/çpmedendi,6cbibendi, fiuegeherândi
6c naturam 8c vfum linthabituti, 6c poftmille annortim
tranfadacurriculà,in perpetuæ bèàtiitudinis ôcimmôrta-
litatis regnum fi ne aliqua morte cransferendi. Pet.Si im-
morcales ëoncedis, ad priftirium inebnueniens rèBisi'Ihfra
milleetenim annos,in tàntUiù mùltjtudo propagabi-
tureorum , v t nullo m ôdointta terræ concludivaieant
ambitum.Multo miuusigitur ad inçolendos agros vllum
fupereritfpacium.inluperetiamilludquodfupràdixim9
eft in quæltione,quia'patriarche,prophetæ, 8c Omnes in-
fti,quiiam fulgebant in g lon a , noms denuo poenis fiib-
dunciir rëd n d i ad çorporaJtëm alitid: Omné enim quod
comédie,bibikdcgigriiCjçleledatUr etiam àc triftatur*pro-
ciildubio ex quatuor eiemcntis compofitum non dnbita-
tur.Qüpmodôaücem qù ode x aïs c6mponicur,6cpallîo-
nibusprædidisafticitur^Cumeifdèinâfredibus fine rtiu-
ratione m regnum illud transféretur ? Sed v t omniâ concedam
us * quid nam dé hisquiaduèniënté vn d o ôcpoft
riàfcitUri lurîtesdidurüs î Moiitâros ne efie àflèrisiiec
nè?Mo.Moriënttir lane in Ghnftitegnlfine.Pe.Quid igi-.
turfacient parentes e orii mi nm or te i p forum ? M elius na-
que illisforet no n refurgerë * quàih tànttim dolorem ex
eorum mortefuftinère. M oy. Dicamus ërgo éos non elle
morituros.Pé.Tunc mentitur feripturà qüæ dicic* Datiid
fcilicec in Pfalhvo \ Quis eft honio quivïuet & lion videbit thor-
temï Vndique ïgttur fiperpend^s fuiictibileniitæ ratioiiis
6cdifïugij c l a n i î é quodnullatenusëb quo dîtismodo
'Fides îû-
dæorum
derefur-
redlionè
îudæorû
error de
refurre-
jdionclu-
tura eli-
ditur.
P faim. 88 ■