I A
Honor ij Augußodunenßs Ptesbyteri,
Terra.
Aqua.
B
Chaos.
Ouid. It.
Met am.
'érHefiod.
c ita te n i& fic idemeflet quod tèrra: vcl ab igne cald*
rem,d terra frigiditatemmrater hocvt opinor, nihil poteft
confingf: fediropombile eft aliquid effe calidum &
frigidum. Cumenim lint elementa quatuorJ& quatuor
iilorUm qualitatcs,inde Hunt fcx complexiones j'quarum
quatuor font po(lîbiles,duæ impolfibiles. Sunt autem
quatuor poflîbiles, u/irftt»« &ficcum, calidum &htmidum,
ftigidum & humidum, ftigidum & ficcum. Duæ verb impôt-
fibiles(nnt,•calidum (ftfrtgidum. bumidum&ficcum. Duo
ergo elementa Creator in medto pofui.t, quia vnum præ-
“dibfcis rationibus in medio fufficëre non potuit.Elefoen-
tbrumtalis eftdifpofitio, quod inferiorem locum obti-
n et tèrra,deipdpaqua,poftea aër: fuperior eft ignis. Si
enim aliquid inferius effet, quia natura grauisadillud
tenderet: grauia enimnaturalitertenduntdeorfum. Si
vero aliquid fupraignem effet,exieuitateadillud tenderet
; & aiffolui ab aïijs quæreret. Iuxta terrampofitàëft
aqua,quia cum natqralitergrauis fit aqua , etfi non quantum
terra,fecundum locùm obtineredebuit. Deinde aër
qui grauior cft. igné, Sileuioreftaquia, meritô inter y-
trumque ponicur.
Et quoniam quid fit elemehtum docuimus, & quot.
fin t,& quarepluranonfinc , ôc caufam ordinationis fi-
gnificauimus, de Chao, id eft eleiîientorum confufionc*
quæ fuitinprinçipio,dicamus, communemfententiam
proponéntes, deinde probantes,ad vltfomm probatio-
qem noftram confirmantes.
Dicunt omnesferè elementa in prima creatione ceçta
lôcâribttobtininffe, fed in vnammaflam mixta fuiffe,&
bb hoc modo fîmul afcendere, mbdofimuldefccndere:
fobiungurft & rationem quare, vt Creator, videlicet o-
ftenderet: nifi fua potentia ôc fapientia & bonitate res
ordiHaret,quantarerüm conftifio£bret.4,Deinde autori-
tate Platonis hic p ro b a n t, qui in Timæo a it: Dem ex
wordwataiattationc,elementa redegijfeni ordinem. Nos vero,
dicimus fallàm effe fententiam quam p o n u n t, probantes
non conuenientem rationem quam inducunt , ncc
beneeffe intelleblam auéloritatem quam prætendunt.
Prias ergo probemus lententiam effe fallam, poftea rationem
inconuenientem, deinde autoritatem non bene
intelle&àm. Die eçgo quifquis' affirmas : Elementa
tu n e ë rân tcorpora,an nota? fi corpora.non erant, étant
îpifcîtiis,vel pro p rie tie s fpiritus aut corporis eranttÜ ne-
que fpirituà,neqüè proprietas aliqüa fpiritus,materia efle
poteft: nec igitur elementa. Corpora igitur & loca
obtineant : ornne enim corpus in aliquo loco eft : fi in
loco erant,velibi funt, vel alibi, fed extra elementa nulnon
habeatquô defcendat,nechicquoafcendat. Exiti-
ordinata igitur iabfcatione, quæ non fuit,fed effe potuit,
Deus elementa redegit in ordinem : vèlutifi monitu ali-
cuius amici noftri,aliquid qùod contingeret, nifi ipfe effet,
effugiamus s. dicimus, ifte liberauit nos ab hoc ma-
lo : non quia hoc malum primum fuiflet, .& poftea nos
indeliberaftèt:, fed quia ifte nobis nifi effet, acçideret.
Fuerunt in prima creatione vbinunc font*: etenim terra
coopertaerat aquis,aqua veto fpiffior,aeritem;fpiflîor &
obfcurior quantmodofit : quippe cum neque fol, neque
lu n a , nequealiæftellæefféntquibusilluminarentur. i-
gnis fpiffior quàm m odofit: idVero', quod terraaquis
cooperta ,necaliquolumineilluftrata, nec sedificijs di-
ftinbta, nec fuis animalibüs repleta:, nec aliquo grami-
ne ornata: q u o i aqua & aer, ôc fpiffi, & obfcuri erant î
quod in fuperioribus ftellæ non appardbàftt, vocaucrunt
^»©-jideft cohfufionenVeleÇnentorùm. Vnde Moyfes :
Terra,inqmt,inanû & vacua, & terra eratfuperfaciem abyfi,
hæcdiffoluit. Cum aquà vfque ad maximam pattern aè-
ris eleuataeft,aer verbipiilus,&:ignisiimiliter in ea fpif-
fitudinealiquid terrce&aquæiub ieinerat,quæ eXcalote
ignisfimiliter&ficcitate coagulata, ôcdurata, corpora
ftellarumyifibilia & lucidacr'eauit: Q u è d vero in com-
pofi tionc ftellarum* de infcriôribus ôc fuperioribus d e mentis
aliquid fir ,ratione tali poteft probari. quod vifi-
biliafint Ôc fplendida, ôc mobilia: Q u o d enim vifibilia
f u n t , ex vihbili f u n t, ex vifibili Ôc inuifibili habent,
fed ab inuifibili nihil poteft effe vifibile-, vt Lucretius
dibit :
Ex infenjilibus ne credos [enfile gtgni.
Macrobius: Omni* qualitos gemmât a crefcit, nunquam con-
trariumoperatur. Beams Paulus ad Hebraeos : Eide intclli-
gimusaptatacjfe fitculaverbo Del, vtex inüfibihbus vifibilia fie-
rent. No n ergo ex igné &aere habent quod vifibilia funt.
quod autem vifibilia funt, ex vifibilili, id eftàxerra&a-
quaiimul: Qu o d ip len d id a funt & mobilia, ex obfcu-
rp&immobili: non habent ergo ex fplendido&mobi--
li,fcilic.et, ex aertf & igné y Faéià funt igitur ex quatuor
elementiSjfed deinferioribus dominaturin eisaqua, de
fuperioribus ignis : ex hoq affebtu poteft probari, quod
calorem terr is conferunt, ad nutrimentùmfui,humorem
attrah u n t: fimilia namqù’e fimilibüscongaudent. Hic
fubijcietaliquis: C umin aerefithumorfiinériorquàm
eflet in igné, ôc calor, ÔC fi non tantus square itt acre corpora
ftellarum faéta'non funt ? Nos verb dicimus.Qupd
quamuisaerfitcalidus,efttamen.& humid us :. non po-
tiiit ergo non deficCando fpiffàre, &ficliicidum & vifilus
locuscft. Etant ergo elementa vbi nunc fu n t, etiam, bile creare : vèluti fi aquàfpiffa fupponatur igni, fpiflà-
fi effent fie difpofitâvt nuhç fu n t, in his quatuor lqcis' tur fæpe&vertiturin lapideam fubftantiam: : fi autem
erant •• aliquando Crgû elementa obtinebant inferio- fupponatur alicui calido Se humido,ficut aqua bullienrem
locum, aliquandofuperidreinlocum, duo media
loca. Si ergovt affis^ is, fimiliter defeendant inferius,
cum aliqui d e f e n d a n t, led non eft locus quo defeendant:
fimiliter fi a^enderent fuperius , cum aliquis
t i , ita quod ab iilo foio recipiat calorem, non fpiffatur.
Vel fecundum Conftantinum : Cuni fint ifta quatuor,
ôc in vnoquoque duæ qualitates, vnarn haben c.liugula-
rem ex le,aliamexalio. Ignis ex le calidus eft, ficcus ex
afécnderpt, fed non eft.lqcusquoafcenderet: nec etgo"! terra: aer.humidusex fc, calidusexrgne: aqua humida
fimulafcendebant, necfimuldefccndebant: falla ergo J ex aere,fed ftigidaex/e: terra verbeltficCa,led exaqua
eftillorumfentcntia. Jncpnueniens ei,lratio , qiiam itir e ftfr ig id a . Q u o d verb in vnoquoque eff , ex ie,^)lus in
ducnnt,fcilicetDeum adhocfeciffe,vt oftenderet quaiv ; co pramalet, quam quod ex alio eft. C um verb in aere
tarerumconfufioforet, nifibonitaseiusordinaret:Cui j humiditas fitexfe,calorexalio.quamexigne: ergo p,r$-*
oftéhdëret i Angelo : fed angelus ex natura Sc gratia j uäluit in eo humiditas, nec poteratdeficcandocorpora
dMinäm Volüntat'èm innotéfcit homini : led nondum i ftellarum creare. herum q uod maius..eft,tu it voldntas
èratnömo,vt.homini oftenderet Faélaeorum, nifi vfque j creatoris,fteliasinaere.efle: Cumenim vicinus fit terrre,
ad hominem leruarentur:' fedanrchominis creationem | fi in eo ftella: effent, ex vicinitatc terrain incenderent,
ordinata funt. Inconueniens ha?ceffetratio. Autoritas
verb Platonis. non bene intelledla eft ab eis : cum enim
dicit Plato: beum irtordinata taclatione elementa reduxijfe
T>rdirtem: nonidCd dicit,qubd vnquaminordinate ia-
claren'tur. Quis enim locus effet mordjnationi , Deo
cunbladiiponente? led fi qua.effent,nifi fievt non lint,
Ordinata a Deo ellent. Cum 'enim terra natiira naturale
fitdeorfumtendcre,ighilquefurfum, nifi inferiorem locum
terra obtineret, Sc ignis fup‘eriorem,h®c qmereret
lemper inferiorem,hie fuperiotem: & fic efl’et inordi*
nata iadlatio. Hanc redegit Creator in ordinem , cofi^-
ferendo te rra locbm inferiörem,igni fuperiorera: vt hie
c aliquid in ea viuere pollet.
Decrmione pifcium& attium.
C A P V T X X I I.
C Orporibiis ftellarum cireatisj quia ign'ex (tint natura
, coepci unt moüere fe,&ex m otu aeris fubditum
‘èàlefacere : fed mcdiànté aère àqua calefaéta eft. Ex
;àqua calefaEta, diuerfa gedèraanimalium creatafunt :
” : , De Phïlofophiâ AiUncli^Lib. 1.
quoÂi m quæ p 1 ush a b uepi ne fupe ri oru m ele m en t o r u m
** j . . . . . . i n D p r e . e x l e i i i r à r e f i l
I •\nmno
Wjhobro'-
U .ad :
tbejperas.
quo® m - r rF . r
auesfunt. Vnde aues tnodo font m aere* ex lemtate iu-
periotum: modo defcéndunt in terram ,^.ex grammate
mferioruml Aliæ Vcrbqnæ plu§ aqu æhàb ue.r un c, pi fees
•font. Vnde.inhocfoloelemento,nec in aliqviuere pqffuntiSic
ergo pifees & a»es fabti font. Vnde (criptutneft:
Magna Detu potentia,qui ex aquis orturngenus, par uniremittis
gurgiti,partim leuas in aéra.,
De creatione caterorum antmalivm ■ &. homïnisi
. . $ quo témpore mundi creaito
- [actafiiu r
qujerere: &fi inquirentem aliquem fc ia h t, ilium effe
hsereticufo clamant , plus dc Tuo caputio prafumen-
?tes, quam-lapientiae fore confid^tes.^ Sed quxfo , ne
habicui credas, iam.enim impHtum eft quod ait Saty-
ricus^v Eronti nullafides. Quis enim non vicusabundat,
Trifiibus obfccenisi— *?
Et icerurn:
Rartis fertno idis, & magna libido tacendi. i
fit quoniam de prima creatfbne fecimus mentionem,
quam diuerfis rationibus dicunt cfle fa,blam , docea
Iftuenalis
Sat. 2. v.V.
C A. P/ V t X X I I Ï . ’
•
IStis fic cteatis ex efte&u fiiperiorumyvbi tenuiorfuit
aq u a , ex calore Ôc creationeprædi£torum defiçcatâ
I tantum -, ôc appatuerunt in ea quafi quædam maculae,
1 in quibus habitant homines, ôc alia aninïalia. Sed cum
terra ex fuperpofî ta aqua effet lu tola , ex calore bul-
liens, creàuit ex fe' diuerfa genera ammalium : Ôc fi in
aliquaplus abundauer(t ignis ,’cholerica nata funt ani-]
malia,vt leo-:,fi terra, Melancholica, vt bos-&afiuus: fi
verb aqua,Phlegmatici,vt porci.'Ex quadam parte^e-
rb , æqiua elementa æqualiret conueniunt, .humanum
corpus fabtum eft. fit Hoc eft , quod diuina pagina di-
cit»fe Deum fecijfe hominem de limo terra. No n enim.cre-
dendaméll, ânimam quafi fpiritus, & leuis.deraunda,
ex luto fabbam'offe :^fed à Dee hominicojlatam. Vnde
aitScriptura : EormauitDeus bominemexlimo terra, & in-
Mrauit in faciem eius jpiraculum vita. Vnde cum diuerlâ
animalia Melancholioacreàta font, Seinfinita phlegma-
tica & cholerica, vnus fokis homo creatus eft,quia vt ait
'Boëcius'in Àrithmetica: Oitmis aqualitas’pauca eft & fini-
tajiuaqualitasnumsrofa& multiplex. Sed quemadmodum
quodélfeprimumæqualitati,&fi minus,tamen.aliquantum
temperatum,&ex vicinolimo,corpusmulieri^èlle
creatum veri fimile e ft, Ôc ideo nec penitus inde quod
homo eft,nec^>enituis diuerlà abhomine,necitatemjpe-
rata vt homo , quia calidiffima frigidior eft fcig'diffimo
viro: & hoc eft, quod diüina pagina dicit: Deumjectffe
mulieremex latere Ada. No n enim ad ljteram credendus
eft,conftaffe prijflüm hominem. Sed dicet aliquis : ea-
dem ratione plures homines ôc feeminas effe creatos, Ôc
adhuc ppffe? Nos dicimus,verum effe,fi diuina volun-
tas.effet, quia vt aliquid fit natura opérante, neceffe eft
diuinam pracedere voluntatem. Item dicet hoc elle
diuinarpoteftati derogate,fic effe hominefh.fabkum di-
Cerc. quibus refpondemus e contratio, id eicüaferre,
•quia efattribuimus, & talem rebus naturam dediffe, ÔC
fic per naturam eperancem, corpus humantum cteafle.
Nam in quo diui næ S cri pturæ conttarij fimus,fi q u o d in
ilia dibturn eft effe fa61 u n i, quaUter fa âum hc explice-
n>us ? Si cnirn Iuliusfapiens mihi dicac, qjiquid faétum
elle, 8c non expli cet qualitcr, ôc alter dicac hocidem ôc
exponat, qualis in hoc' contrarieras î* Sed quoniam ipfi
nefciunt vires n a tu ra , vt ignoraiitiæ fuæomnes focios
habeant,nolunt eos aliquid inquirere,fed vt rufticos no^
credere, nec rationem qùærere, Vt iatn impleatur pro-
pheticum : Erit facerdosficutpopulus. Nos autem dicimus,
'in omnibus rationem effe quærendam , fi autem alicui
deficiatfquod diuina pagina affirmât)fan6to Spiritui &
fideieft mandandnm. Vnd^aitMofes : St agnus non po-
tefi coniedi, nonftatim igne comburatur, fed priüs conuotet vici-
num. qui •comunâus eft domui fua, étfi nec itafufficiantad efum
agm,tuncdetnum igmeomburatur : Quia cum de diuimtatc
aliquid quæritnüs , fi ad illüd coraprehendendum non
fumcimüs-vicinumdomui noftraconuocemus , id eft;
manentem in cadem fide Cathblica inquiramus. S'i autem
nequenos,nequeilleadidcomprehchdiuTf lufficiamus,
tune igne fideiconib u rainas. Sed iftï vicinos mul-
tos habeo tes domui fiiarconiun&os, ex foperbià nolunt
ahquem-conuocarcmaluntque nefeire ,q u àih ab alio
ibid. V.14.
vju»u< u^iv.iv p. »
mas : q u iin quo tempore, & quibus rationibus hoc ;»nundus,
dicant. Hcbrai igitur & Licini dicunt in Vere pOnc' ; ! S ° » .
pium mundi futile. Vnde Virgilius loquens de diebus niuiiib.
Verisait: j Animad-
Notyiliosprbna crefcentis origine mundi »er. cay.
Illuxijfe diet) alittmue babuijfe tenorem ;
■ Credid’erim.-— ’ V v 1- • L j,
Deinde fubiungir:
( — Ver iUud erat',Vtr magnus agebat
Or bis.— v
Horum ratio ralis eft: Quicquid oritur proportionum ex
fqualitate Crearh led nullum tempus prater hoc tempe-
ratumeft. In Vere ergo, non in alio tqmpoj:eanni,crea-
tio rerum fa&a eft. ^ g y p tij verb dicunt,in IuliofirbUm
effecrcationem : quosfecutus Macrobius dicit in natali f
die muhdi, 'cancrum geftaffis Ltxnam: leonem'Sokm. -tnsomnii
Quorum h a c eft ratio : In prima creatione tantumfoifle Scip.c.21.
hlimorem, quod terraerat coppc rtaaquis, tantusquei
humor fine maximp calore non potuit temperari. Ergo
in tempore anni,in quo eft maximuscalor, ideft,io sfta-
te,fa6ta mundi creacio eft.
IN I IBRVM SECVND
VM , D E P H IL O S O P H IA M V N D I,
H on b k n .P k æ f a 1 1 o .
N fuperiori particula de éis qua frittt& non
videtur,&de dementis qua quid an vifibilia
doetterunt, pro paruitate noftri ingèniifum-
matimperftrinximus-y Nunc veriide vnoquoque
& ornatu eiufdem dieerefatdgamus. Sed
qüamuis multos ornatum verborum quare-
re,paucosveritatem feire cogriofcamus,nihil
i t mtihauim.fcd iefaumumprobiuti gmantes, f ili pm-
u t i infuddimm : Mdlaimus a m promimre mdam nritd-
tew, qudm pÆatamfalfitdtm. Si quit tm tn eft, cm aridita
noftri fermonis dijftlicut ,f i npftri dmmi occupâmes mgmiu-
nt,mn tmititm orttmimfernioms non qildfteni, fed de elle quod
agimusftupebit. Quit emm vllus reliquus loiMpotcfteje'oma-
tui, cumoportedtquid, & qtuliterlegamueexcogiurcjcmum
legenio exponere, mdi^ututmibrn com/fulfa decUmnre, de
aliorum inuentit iudicare, contre inuidorum détrndliones lin-
guam acuere , ret iamin nobisimpletumjititiuddeftiqsxfruel-
Qui reetdiftcantet tmphim ,in vna manu gUittim, in aha lapi-
deln habebant. Sed b ii haclenm. Sunc de finguhs. cle-
mentorum &ornatu vniujcuiufquedicerein-
• cipiamitt, à fuperiori,id eft, ab
igne,ineipiendo.
l - t
H O N O R I I
M i j
111
I; ! j