iïilij Dei.
[gratia.
- Chriftus
Pili® Dei
PfaL 88.
j Natura..
Adoptio
Filij ado;
priai.
Filii Spirituales.
Gm.ij.
L % Demonftratio, quaDeumex eo quod natura Filium habet,
adopt tone quoque Filios hab ere:& nifi naturalis Fi-
üus prxceßtjfetiädoptiuit loci nihil re-
iiquum,fuijfe,probatur. ■•■■■
•
C A P V T X X IV . ; |
9 Vod fi Chrifto quis^vt Filitis Dei vocaretufyquem-
dem quoque pöteft; Q u p d Propheta his verbis àpërtè
demoniftr'àt. Omww enim quàcunque voluit DominusJecit.
Praédifftorum porrb veritatem'ikcra fcripturacónfirmat.
Audimus énim DeUm ficin legiflatiohis fuè'initio verba
facientèm. Ego [um Dominus Deusiuus, qui eduxi te de terra
AtgyptiiNoneriint tilt Dqatienicoram me. Item alio loco. Audi
ifra el, Dominus Deus tuïts Dominus vmts efi, Klis aftipulan-
tür &i{la,;quæ perEfaiam Prophetam dócèt. Egó, eUi'm,
in q u it^w Deus primus, & ego nouißimus, &abfque me non efi
Deus. Ante me nóji efi formatas Deus alius nonfuit, nee pofime fa tu
m efi. nee a lm éftpraterme.Item , Ego Deus,nee efi pYater me,
iuftusfertiatorjiec eft prater me. Quibus certè verbis Valéntinum,
admodum&San<ftis,&IfiaHi,obtigilTegtatiacon-'
teda t, fciredebetSari<ftorümneminemperfpicueFilium
a Deo vocatum yideri.. Imo commufii omries quodam
nomine Filiosäppell^:i,noniccüsacqueTefuosbeneuo-
los ä Domino Eiliqsdici videmus. Magnus ’certb fuit A-
branamus, atDciFiluisnequaqüam di&us eft. Magnus
fiiic M6yfes,&ca:tcribmnesProphetiE,eorum tarnen neminem
Deus nomine Filiörunl dignatus eft. Chriftu verb
Marcum,Bafilidem,&Marciorieihyanitatiscoarguit,
neque enim ante eum, ncque p o fteum , alipcuil
quam Dei nomen tribuit.fed eundem primum &poftre
mum elfe confirmât.
tumDensiprePaterdile<3:umFiliumvocarTtumProphe-
tffi quoque ipfi,idem te ftan tur. NecidTolum p6ft;fed &
* De Pdtre. Videntur hacpracedentibus Jfttriis
anrc,qüam humänamcärncm indueret, imb hercle Verb
adnettenda.
apterjuarn mund'uScönderetür. Illüdenim,Ear vtero ante
Luctferümgehui te.Ezi[\ud,Anteomnes.coüesgenuit me, hoc ;ir
C A P V T X X V I .
pfum cpnfirmac. In hominibus autem nö italeres habet.
Itaque ex his prim b Chriftum non adoptipner'& gratia,
fe d natura & veritate Filium Dei dici conftat : eb quod
eorum qui gratia Filij funt nullum Deus hoc priuatim
.nomine compellarit; cui quidem amici, ferui, & famuli
nömenin ore-frequens öbueriatüriRlij verb nunquaim
Chrifto autemfolipe rlpicuejiy^il^^jhoce ft per excel-
lcntiahiy homen Filij d ileü i attribuir. Q u o d Dauides
quoque his verbis eft vaticinatus. Q m in nubibus aqualis
fie i Domini,aßimildbitur Domino in Filijs Dei} quibus verbis
naturalem pcculiaris Filiationis 0 h rifti prsenagatiuam
cache fubindicät, pr<e ljs quos Deus adoption e 8t gratia
fihideuinxit. Deinde verb pöteftSchaecinmediurmpro-
ferri ratio. Vbicunqüc naturalenon praheflhrir, fierinön
pöfleiVt adoptiuum fublequätür. Narti ex nat urali gehe-
ratione ea qiue peradoptiönem f^,excogitata eft. Priore
füblara^ppfterior quoque tollatur necelfe eft.'Neceflarib
enim naturam; lubleqqitüir adoptio. Proihde nifi Deo
P atoFiliusnaturalis eilet,necadopriuum etiäm haberet.
Sed Filij dile<ftibeneficio,ämor quo pios quofqueprdle-
quitur,adlcribendus eft. Eadem quoque de caula FilioS"
adopt ionc vöcat. Alioqui qu id o b ftat, quo minüsÄhge-
li.cfimfinthöminibusmultbpraftanriores.Spirituälium
FiliorumPatres dicantur, homines autem dicanturPque-
admodum de Abrahamo Dominus ait, Patrem mult arum
gentium conßitui re. quod de nulio Angelörum diäanri eft.
Omni noau tem,quia naturalis hominibus eft liberörum
proereatio, Angelisverbnonftem, iccifebilliquös per 1 . _ i ._ , ............
gratiam Deus adoptäuit, naturalem Chrifti Filiacioriem circumG^riptum eundem eile y alijs ex vtriufque^Refta-
confirmant. Vbi enim yeritas.ibi veritatis fpecics. Vbi | menti loeis didiciinus. y Arque in vetere quidem Deus
corpus,ibi 8c vmbra. Vbi exemplar,ihr & imago; Proin- ait. Nonnecoelum&teiram eg^conipleoidicit Jiom m iiA ieta ,
de quia naturam fequitur adoptipyfi riatuta priexiftat, | Ccelum mihi fedes eß y terra autem fcabeüum pedum meorum.
adöptiomquoque ideas erit. E contra rio, nifi natura I Quamdomum adificabitismihi, dicitDominus. Vel Quislo
8Is porrb lacrarum icripturarum dodkrina conlenta-
nea eft.Seruator enim &Dominus nofter is eft,.qui
omnem^ronobisiuilitiam adimpleuit. Ipie enim dixit
Ioanni. Sine modof fic enim ieeet no simpler e omriem iuftitiam.
Idem quatenus homo, oratipnevfus eft, & aPatre petijtj
v,c Apoftolosdoeeret. Atque in orationis forrUaTheo-
iogicam doflrinam difcipulis infinuauit. Hat efi enim,
inquitjVhrf at erna,vt cognofcant tefolum ver um Daim. Item]
Gonfiteor tibi Pater, Döminecceli & terra, quoniam abjeéndifti
hat a fapientibus & prudentibus „ & reuelnfii illa paruulis.
Qn in & SanélUs Apóftólus fic ait , Regi autem feculomn
immoriali, inuifebih, foli Deo, honor &gloriain fecula feculo-
rum,Amen. Item, Vnus Deus, vnus mediator Dei & hominuml
homoCbriftus lefus. Item, VnusDeus Pater, ex quoromma.
Hajc-& hüiufrnodi pleraque teftimoniain Vtroque Te-
ftamento reperire eft,qua hancéorieördiam confirment,
vnumqüe Deum p radic ent, quern tiim vetère, turn n o l
uoTeftamentOjinuifibilem efiecöhftatiJh vetefe enim
ad Molèmficait. Non enim videbtt mehomo,&viuetï In la-
èris autem Èuangelijs Dominus dixit, fieriiö vidit patrem,
nifi qui eft ex Deo,hicyiditPatrem. Hoe ipfum diuimis-gtiam
Euangeliftafieexclamansatt^eftatur. Deurnaeihóviditvn-\
quant.! Indicatvero etiam vndéid didicerit, fubditenim.
Vhigenïtus Film quieftinfim Patris, iüe nanauit., Apoftolus
Iquoque fic éxclamat. Immortals,inuiftbili,folifapïenti , ho-
ntfr &gloriuinfeculafeculorum, Amen. Item, Ouemnemo vidit
hominum, neque viderepoterit. Immenfum porro^& in-
¥ * 44.
Êd flti.
Valctiö*
Marcus
Baßlidc:
Marcio,
loa. 17.
Vitaztti
I .Tim. 2,
prae-xiftat, adoptio neuriquam cù n fiftere poteft. 1
*De Principio. Principium, id eft Deus Pater, qui quacunque
vultieapoteft.Prmus &nöuißitfms inuifibilis, immenfus, :
infircumféiptus,incorponus, indefinite
,aternM,Seculorurn creator '
varijs firiptura lotis
pfobatur.
C A P V T X X V .
n p O tiu s r tr u m vniuerfitatis vnum elle principium &
X vetèris,& noui Teftamenti feriptura conftat. Nirni-
rum vniuer^e mundi maehinaDeuni & PatretnDomini;
noftri Iefii Chrifti, ingeniturri, interitüi n o n obnöxium,
arernum, irnraenfUrn, incirCumfcEiptUm, indefinitu"m,
! ineompöfitum, incorporcum, in,tiifibilem, fimplicem,
bonum, iuftum, lmtten fólo in te lle ä ü perceptibile, pö-
tentiam imräenfurabilem;. cuius täriien vnica mehlüra'
eft,diuina fcilicec voluntas. Qi^a.cunque enim vult, ea:-
Ioimcfas,
Inciccäferiptus.
PfaL 94,
Manus
I eus quietis meaefi} Dauides qupque diuinis moribus eon-
j fpieuus exclamat , ln manu eiusfunt omîtes fines terras vbi
manutn pro difpenfatricis vircntis effedlu vfurpat..Quj-
bus ctiam verbis ilium omnibus in rebus meireumferi-
ptUm efle ©ftendit : ex cuitis nimirum pro.uidentia o^j
mniadependeant. Idem in alia quadam hymnodia , feu
laudum eantico,ad eum fic^it.^uoiboafisritu tuo,autquo'Pf*1-1)1
àfacie tuafugiam } si afeendero in calum, tu illic es ,fi defeen-
dero in infernjumades. siJumpfero pennas meas dilueulo,& har
bitauero in extremis maris. Etenim illic manus tua deducet me,
& pccupabit me dexter a tua. H a c vtiqueincircumferiptam
eius fubftantiam & potentiam declarant. Elaiasquoque
Pröpheta clamât. Qup fedetfupergyrum terra, é “ habitato-
res eius funt tanquam locufia. Alio item loco Idolorum j
impotentiamreprehendens,hac fubijeie, quibus Dei v -L -,
niuerforum cognitionem adipifeamur. Quisen im ,in - g U
quic,we»y«f efi pugiUo aquas, & calospalmo ponderauit î v quis
apppniit^tribus digitis inolem terra , ^ librauit in fonder?
montes,colles in fia ter a }Qùisadïuuit (piritum Dômini i
am qàis finfitiarlus eiUs fuit , <&■ ofiendit ills } Cum qutt inijt
[confijRetnm
bmoiun»
Ancrriura.
jMan“s ;
Dei. . ^
?f»l 89.
m m
Matt. 2 j,
I (andis
j concefsü.
c
j Valcnrioi
IÄ Baûii v
1 dis fecula;
tonfilium,&tnftruxit eum,&doemt eim femitam iuftttia,&-e-
rudiuiteuinfciênt'fam,& vlam prtt dent tipftendit Hls i Deinde
quantiïm humane in tc llcd u& lingia lutulenta confe-
qui poteft,quam inunenfa fitp e i virtus^oftendit. Nam fi
gsntesomnes,quafiftillafitula, & quafi momentum flater
a & tanquamfalsua repm.it a fuut, cui aßsmikßis Dominum,
aut quam Ïmaginemponetisei ? Q u ö d fi coduii), terra, & a-
queanaturabmnem natutamcreatam continent,horum
autein Omnium menfura diuina: manus menfura eft, per-
pendant ij, qui lingua De um metiriconantur, qudinatnr
menlä fit eiu sh atu ra, manumfibi in animo proponèn-
tes,non qu» éorporis me mb r umfit, fe d cnergiam illam >
feu vim effedricem, q u x c u n d a conaiderit & guber-
net. ' #
H s c fu n t, quse de vniuerfitatis Deo vetus nos feriptura
lo Arriu
âç Euuo-
! »iam. j
j Cluiftum:
docet. Caeterum antè diólis longè plura cuiuis
inüenire facile eft, quibus diuinam fubftantiam, fapien-
nam,& poténtianiincircunifcriptamefle patet. In diui-
nis autem Èuangelijs Dominfis Samaritanam haec & fi-
milia fentienda effe d o c u it, qu* cum diuinam maiefta-
tem iocoéircumfcriptam exiftimaret, eaque de caqfa di-
xificc, Patres noftriin hoc monte adorauerunt, & vos dicit is qu.ia
eft locus Hierofolymis vbi adorare oportet , Dominus illam
contrarium lentire d ö cu it, nimirum diuinam naturam
incircumfcrjptam efle. Dixit enim e i , Amen dïco tib i,
muller,quoniam venit hora ,&nunc efi, quando neque Hierofolymis,
nequèinloco hoeadorabuntpatrem. Quibus verbis cum
diuinum cultum nullis circumlcribi Deus locis docuif-
(èt,fubiunxit. Spiritus eft&adorantes eum injpiritu Overstate
adorare decet.
VnaverbSc eadem opera diuinam naturam incorpo-
ream quoque Sc indefinitam effe oftendit. Porro aecer-
numetiain eilè eundem vniuerfitatis Deum beatus Da-
uidesautoteft,qui nunedicat, A feculo&in feculum tu es:
naac vetOyExaudietDominus, &humiliabiteos, qui eft ante
fecula. Docet euam Elaias Pro'pheta, his verbis excla-
mans. Deusfempittrnus Dominus, qüicreauit terminos terra:
non defieset, neque la'oorabit, neceft inueftigatio fapientia eius.
Beatus iiïfuper Apoftolus eundem feculorinn creatorem
Uouit. Dominus auteur nacnram diuinam non tantum
rerum creacioni prjefuiffe , fëd' regnum etiam Sanótis
cónceflum efl'e ante conftitutionemmundi teftatur.
Haeefunt,qu*dè vniuerfitatis huius principio & veteris
& nou® IcripturiE led io n e didicimus, non autem,
yt Valentinus & ßafilides fabulantur,feculomni.vtriul-
que fexus coniugia, & cömmixtionès, quibus velut in
procintfu conliftant. nec verb etiam concraria 8c diuer-
{kiicum Cerdone, Marcione, 8c M anich*oprincipia,fed
voum principium & iuftum , vt paulo pbft pitende-
mus.- •
* De Filio. [quod vnigenitus, vetus Dei Filius,altifimus,
Dominus,ater nus, Dens,lefus Chriftus,Patri
confubfiantialis,coater-
C A P V T X X V I I .
a Vemadmodum autem in ^ vnunvDeum Patrein credere
didiciriniSjica etiam in vnum Filium.quinatus
lit ante fecula,neque (ecundum Valentini fabulas, aiiuih
Vhigenitum,alium V ërbum, alium Chriftum, aiium de-
nique lefiim cfiedocemus, neque verb Arrjanam Euno-
mianamqueblafphemiam le c u ti, eum qiifFilius di&us
cft,creaturam nórninamus. Ilium enim feriptura diuina
vnigenitunxeffe teftatur. Q u o d fi creatus eft vnigenitus,
fororem habeatcreationeni.vhiuerfafque totius creatio-
nis partes necefl’e eft, fin vnigenitus elt, vt eft, nulla illi
prorius cum rebus creatis locietas intcrcedit. Vnigeni-
tiim poirb effe vnigenitusiple hisyetbis atteftacuseft
Sic dtlexit Deus mundum , v t 'vnigemtumFilium fuumde-
derit , vt omnis qni credit in eum non perdattir, fed habeat
vitam aternam, & paulb pbft. Wm credit in eum non iu-
dicatur , qui verb non credit, sam iudscatus efi, quia non crédi-
dit in nomine vnigeniti Filij Dei. His Euangelifta quoque
ficaftipulatuseft. Et verbumcarpfaäumeft, & habïta-
uit in nobis, & vidimus gloriam eius, gloriam quàfi vnigeniti à
patre,plenum gratia & veritatis. Neque enim natura earn is
quicquamdediuiniratisdignitarediminuir, fed Vel ear-
nemindutuspaternàmnobilitatem oftendit. Iteti\,Vni-
.genitm Films, qui eft infinu Patris, ill^fiarrabit. Baptifta quoique
fic exclamat. Qui creditinFilium, habet vitam aternam,
qui au tem incredulus efi Filio, non videbit vitam, fed ira Dei ma-
netfupereym. Omhes denique Apoftoli eum DeiFilium
verum 8c legitimum vocant. Atque iple adeo Pater cum
Filium cælitus nominaffet, quàm genuina eius effetge-
netatio dembnftrat, Ait en im , Hie eft Filius meusdileäus,in
quomibibenecdmtäcitumeft. QmdporrbBaptiftam,quid
Euangeliftâm, quid Apoftolos, quid ipfum denique re-
rum omnium Deum dico t? ne ipfe quidem Diabolus,
mendacij Pateir, alio eum coihpejlare nó>mine aufus eft :
fed anrèquàm in certamen defeenderet, dubitans dixit.
Si Filius Dei w. Amifla verb vi(ftoria,iam edoûus quis effet,
hauddubiè exclamât, Quid nobis & tibi,Fili Des} venifti huc
ante tempus,vtnôstorqueresîPhiUppis autem eundem 8c ex-
cellum,&Filium appellauit. Hi enim homines,in quit,firui
Dei excelfifunt, qui qusdcmannuntiant nobis viam falutis. Chrifti
autem Apoftolos ferüos a p p e lla t, hoc nomen ab ijs
edoeftus. Beatum enim Paulum h a dicentem &,fcnben-
tem audierat. Paulusferuuslefu ChriHi vocatus Apoftolus. Ité,
Paulus (jr Timotheus ferui lefts Chrifti. Q u p d fi vel iple mendacij
dôétor & D e um,& excellum,& Dei Filium vocat,
veritatifque fulgorib.uS cedat , certè Patris lui Diaboli
compellationem vincere cbntendunt,quiéùnqueFilium
creaturamaflerere audent. Cæterùm,vt eundem à!d,iul-
nis quoque viris altilfimumdici probemus,audireeft Z a-
chariam, d umb is proprium Filium verbis alloquitur, Et
tu puer propheta altiftimi vo caber is, praibis enim antefaciem
Dominiparare viaseius. Magnus enim ille Ioannes lion
Deum Patrem,fed vnigenitum Filium praeceflerat, cuius,
rei vel'ipfe teftis eft. Interrogatfis enim, An ipfe effet
Chriftus, hoc quidem negauic, refponditque, Ego miffus
fum ante facient eius. Diuinus infuper file Dauides eundem
fic alloquitur, Cognofcantgentes quod nomen eft tibi Dominus,
tufolusaitißmusfuperomnehi terram. Si enim. Dominus,&
Deus eft. Vnus enim Dominus lefus Chriftus,per. qtiem omnia,
vt Beatus Apoftolus ait. item,F»«f Dominus,vnafides.Vvo-
inde Filius alcilfimus eft,quandoquidem Dominus. Sed
de his quidem pleraque Contra Arrhim 8c Eunomium, li-
bris aduerfus eoseditis, dilferuimus, nunc quod inftat,
agamus, Cundemque Dominum elle, qui&vnigenitus,
& Deus Verbum,&Seruator,& lefus fi t,didicifle, nostb -
ftendamus. Petrum autem in médium proferamus, qui
primus has appellationescum magno confeflucorifelTus
eft. Primus enim inter fäcios Apoftolos interrogatus à
Scmzzote,Vosautemquem me eftedicitisHeCponàk. Tu es Filius
Deiviup. Beatus autem Ioanhes Euangelifta eundem
& Verbum quod fuit ante lecula, & vnigenitum Filium,
8c mundi totius opificem, & Chriftum lefum vócar,his
verbis, In principio erat verbum, Quibus, verbis æternum
faille fignifiçat. Qui enim in principio,erar,vtique fem-
pererat,necenim dixic,Iu principio fiebac,vel In principio
çreabatur,led Inprincipioérat. Doêët verb etiam quid
eff et,fubiungi t enim,Er vefbitm erat apud Deum, & Deus erat,
Verbum.Deindeprocemio refumpto fubinfert, Hicèratin
principio apud Deum, atque hoc quidem communi nomine
ri 'ajuoiifiot^óc eft æqualitarem'fubftàhtiîe indicauit.
Q u o d infuper Deüm dixerit, his verbis, Apud Deum,
perfonarum differentiam denötauir : hunc Filiüm vni-
genitumlefu Chrifti nomine fæpè dixit. Sapientiflimus
porrb Paulus fie ait, At vbi vehït plenitude Temporis mißt Deus
Filiumfuum, factum ex multere, faäum fié lege : vteosquifub
lege er ant, redmeiet | vr adoptiànem Fttiorum recipèremui.
Item, Cum verb plaçait ei, qui me fegregauit ab vtero matris,
mea,& vocauit per gratiam ftiam p f t reuetaret in me Filium
fuum. Harc 8c iniuimera alia teftimonia injienire eft,
quibus eum Chriftum qiioqüe 0 c.æternum F ilium, &
Patri coæternum v o c a n t, quem idem quoque doélor
do cens pri mo qui den? lo c o lëèulorüm ra<ftptem effè b",
ftendit. Inquic enim, Nofiißimediebus ïjlis locuiusefi nobis in
Filio,'
' , E loan. 1,
Ibid.
Ioan-3.
Chriftus
vêtus Dei
Filius. '
Matth. 3.
Matth. 4,
Matth. 81
ASl.16. f
JsApoftoIi
jferuiDci.
'Rom. i.
|a. Cor-1. j
I F
[Arruni
I Diabolo
Pacre de-
teriorcs.
Chriftus
jaltiflim9.
Matth, u.
Pfal.%2.
i Cor. 8.
Ephe. 4.
I G j I
Chriftus I
Domin'.
Matt.16.
Chriftus
æceraus.
ibid.
H
Galat. 4.
Galat. i.
Hebr. 1.