Mutt. 2ÿ.
Luc. 23.
Arcopag
iu;
, De veßibus &calïcibns.
C A P V T L X X X IX .
AP o f to li, & eprunx-fucceflores in quqtidianisvçftir
bi\s,& ligneiscalicibus miflas celebrauerunt j$ e d
Clemens, tradente Petro Äpoftolti, vfum facrarum vefti-ü
ex lege fumpfit:Et Stephanns papain facrisveftibus mif-
fas Gelebrari Conftituit. Zepbcrinnsalitera papa yitreisi
jVrbanusvero.fapa&:Maayraureis, veLargenteiscalici-
bus ,& pacenis offertf inftituit. Alexander papa panem &
vinum tantum offerri ftatuiç, fickt & Pominusm.ftitsqit,
&aquam admifeeri cenfu it , ficutÔe Äpoftolica traditio
doeuir. Siluefterpapalineocörporaüoffetri ftatuit, ficut
8c löfeph Dontroicum cörpti^in firidonemmundam in-
uolui t. Orale pro ipepeccdtore; Leo papä'diciftatuit. Hic &
præfationescompoluk. Surfum corda, de Ieremia. Gratias
agamus Domino Deobofirih.de Apoftoloeft fumptum.Præfa-
tiones'Dipiïyfius Ariopagita pntatur compoluifle. Sed
Gelafiuspapaad Miflàm eantari inltituit ,fanftus,fanctus>
fanctus. Sixtus papa dimidmm de Ilàia, dimidiumde Eu-
angelio compofuic 8c ad miflàm eantari ftatuit.
c
C A P V % X C .
Anonem Gelafiuspapa compofuit. Sed Gregorius
pôpa Capital uni fdfefquebjiros intermifcuk. Léo papa
( fanctum facrificiutn itimaculatamhoftiam Jappoluit. P4-
ter nofteti Dominuÿqai’dçm docuit : le d Matthæus coïfi-1
poluk: Gregorius ver© pipa ad Mi (làm cantari cenluit,ficut
Apoftoli<:ado&rkiatradidk.Hia,etiam prçcedensca-
yOremtu pracéptisfalutinbus moniti,8c teqàens,libiët4
nos Domine addidit.Benedidtioneir)£pi(copalem, Mattia-
;Epifc.Le4 lisEpifcopus. Apoftolorum dileipulus, ex magifterioA-
inoaicéfisf poftolorumtradidir, quorum proprium ftudium D éi fer-
uitium auxit: Ambrohusdicere coepit, M olque ex»eo'vt-
que conualuir. Apoftolicus autem hanc tantum quæfini
ta mi lia d iciturdicit, Pax Dominifitfempervobtfcutn : Innocentais
papadici conftituir, 8c pacem dari cenluiti
Agnus Dei Sergius papacompofuit, & ad miflàm cantari
inftituir. lulius papa intinchonemcorporisDominiin
lànguinem prohibuit, & Gelafius papa ilium excommu-
nicauit qui; corpus Domini acceperit & lànguinem non
fumpferir. Gommimonem Gregorius papa compofuit, 8c
ad milfam can tari inftituit.Ire tnijfd est, de veteri teftamen-
rofumptum e ft,' vt fcilicet PharaopopulumdeÆgypto
ire iulîîr, fiue ybi Gyrus-populum àBabyloniaire praece-
pin Sciendumquodabh o c , üemijfaeft, nomen accepit.
Benedicamus Domino , acceptum eft de pfalterio. Deograttas
de A po (tota led hæc di ci confti tui t papa Léo. E xhisom-
nibus Gregorius papa Miflàm ordinaflè traditur,vt hodie
per ecdeûam traditur.
DeMiffaojJitïérum nominibus.
C A P V T X C I .
H Is fubne&endum vnde fingula dicantur.
. quad efficium dicitur. Miffa quali tranlmiflio dici-
tur: Q u ia in hoc officioKatechumini,excommunicati,
poenitentes ,foris eccleliam mi ttuntur. Introitus, ab intro-
itu ; facerdotisdicitur,eoquod facerdote adaltare introqi
un te,à choro canitur.Introitum ideo cani mus, quia Çhci-
ftüra in facerdote nos fufeipere fignifi camus. Gloria
patn ideo canimus,quia Triai-
rate m n os adorare in-
- notefcinnis.
De Kyrieeleifon.
C A P V T X C I Ï .
K3tr ie eley fon dicitur Domine mi ferere^Chriße eleyfondi-
citurChriftemilèrcre^w^, nobisi HoaideoGræcè
canitur,quia miflà'tribusjingnis, Hebraica,Graca ,& Latina
cantari prascipitur ; ficut & titulusin paflîone Domim
(criptus fuifle legirur: Hebraicum quippe e lf alleluiaiofan-
n a ,& amen : Grascgm vero Kyrieeleyfim & Cbriße eleyfon:
Latinum reliquumofficiuuikJfyrkf/eif/a« ter idpojiicitur:
quia Trinitas adoratur ,quæà prioribus ante diluuium ,d
patriarchis antejegem, à prophetis fub lege veneratur.
Cbrtftecleyfon ideo ter cantarur: quia .Chriftus in patreßc
fpiritu land© adotatur,qui patrrs. wolunute ,lpiritu fan-
d o coopérante /alutem mo ft ram operatur. Item Kyrie-
eleyfon cer re petitur ,quiapàter .filius & fpiiituflànâus ,ab
angelis ,a Ipiricibus inllorum ,ab hominibus colitur. Ideo
ScKyiieeleyfotp cantatur,vc fublequens oratio làcerdotis
exaudiatur. •
Ùe Gloria in (xqlßs. -
C A P V T X C i l l . ,
OLoriamexcelfisColas facerdos incipiti &chorus fimul
concinit.qpia&fplus angelus hoc|nccep|rJ& militia
c^leftis exetcirgs flmul corici^it., 0^,9^ ^UIP | nf ig lc
ad oricn tçrn fc coqértit: quia angelicüs cnprqs hæc aq orh
entern Eethleem apud çjûrim Adirer, cecjqit.Pzvfakvo-
bifcuui,ve 1 .Dominus yobifeum ;populum fa|tu tat,fic ut p o -
miuqsingteflg fiio, niundum laiutauic. Pref^yjçrçgnj^-
lutationeyeteristeftamqntG&: Epifeopys çum.falutàtiq-
nenoui T eftament^falutat pop uluni : quia dignius eft
nouum quamve^us Teftamentum. Populusagtçmdç-
ininumc«>wj^iriftt eius eflè orar, Ytcutqfpiritu & méte oV
rareadmoneat. Qreorat,qui tantum verba prnpuntiar.
Ore &. Ipiritu orar. qui verba per interpretatipnem dif-
cernit,quæ ore pronunciat.Spiritu & menre(prac>qni verr
bàquædicit, Domini&cæleflia intendit. N o n fro fed Or
remus dicit,quia voeçm totius eccleflæ exprim,it.
' ' - DeOrâijôtte.
C A P V T X C Ï V .
S^ \R atioab örando voçatur : quia inea populp & cor-
poçis & animæ pfæfentia Sc futura bona.prantur,
Colleftaideo difitur: quia lub ea populus in vnumTcolligi-
tur. Hæce ft autem differentia inter oratiotievi,Sccolleâam:
quod hæcpr^tiayocatgr, quod gd rmflàtndic.ij^ii^h^c autem
collecta , quod adprdceflionem jn ftatibnçfupér po-
pulum dicitur. Hæc & Hiffa dicitur : quja iheà oratio po
puli per facerdotem ad Dominum mittitur: h an ein dex-
traparte.altaris ideo.diçimus : qqiâçumdÿxtrismiudjcio
ftatuioramus.'Omnes orationes ad Déum pat rem diri-
gimus, 8c per Dominum noßrumlefum Çhjrifium in fpiritu fan-
fto concludimus, quia cundaiuftepefità à pâtre perfi-
liumin vnitate fpiritus fandi dari credia^us. Pereumqui
ventumeft,n6n nifiin exôrcïfmisdïcimus, ihquibùsdja-
bolum per venturum indicium adiuramus.
De fitu oratîonis.Tribus de caufisadorientem cum oramust
“ rtosvertimus.
C A P V T X Ç V .
V Na eft,quia in Orien te eft patrie noftra,fcilicetpara
difus, vnde expulfos pos doiemus.Orantes ergo cô-;
trâ paradilumnos vertim 11s »quiareditum illius petimus.
Alia eft qiiifi in Ortete furgit çorfÂis cæli & .lux diet, Ad On
rientéitaqj nos vertimus>quia C n y i eft oriens &
lux f
lux vera , nos àdorare lîgnificamus , ciiius débemuseflè'
cæli, vt eius lu x in nobis velit priri. T er tiâ eft, quiain o-
riente fol oritur , perquem ChriftusTpl iuftitiæexprimu
tur- Ab hoc protpiflùs habemtfs ^quod in refurrediôné
vtfol fulgeamus. In prationeergo' contra ortum folis ver-
timus n o s , vt folem- angelorum nos adorare intelliga-
mus,&v‘t ad memoriam noftræ gloriam refurfédionis.te-
u.oeemus, cumSolem;qiiem in occidente quad morico-
Ipeximus, tanta gloria tefurgere in priente vide mus.
De Epifiola.
C A P V"T XCV.I.
Eftio dicitura legendo, EpißoUdjcitm quafi mijfa.E'pi-
j Hello,8cßeUo dicitur mitto: quialicut prophetiæ lu-
De Sacrificïo panis & vint’,
O A P V f x e i x :
T )4»omne dicitur. Ideo Hic offerturi qnîaomnisfalus
A animæ & corporis in eopercipitur. Vtntim quafià viré
natum dicitur. Hoc idee offertur, vt liçut palmites Vin [
ita Chriftdinlèramur./Î^tt^ab æqualitate dicitur ,;Hæc ideo
facrificio admifeetur, vt e x aqua rçnati fonte v it*
fat/emùr , 8c angelis cpaicjuenmr. Per otnnia fecula feculo-
rum dicuntur, quiafe fequuntur. A^js enim de’cedenti-
,bus alia fuccedunt. Àmen d icitu r, verum per. Hoc cocum
làcranientum confirmatur,quia per h o c& ieculum crea-
tur. Diciturenim.jîdf, qu oyçrbo vlus^eft Deus tncréa-
_____ * .»■ » ^ tionemund i, quândo dixit Fiat lux , & ç. Ipfequo'qué l ^
pec legem ,ita epiftolæ m ill* func fuper Euangeliuni.Hâc hltus Dei amen cdgnpminatur ,‘ vcin ApoCalÿplî dicitur ApJc.3,
ideo legimus , quia viam iiobis per earn ad Chtiftum fa- bac dicitamen,tejlûfidelis. Dominus vobifcum ideo hic Üici-
cimus. Graduatedgradibus dicitur^ quiairigradibus cani- nius, quiaregem cælorum præféntem populoînnotefci-
tur. H o c etiamre^o«y«w voçatur, quia choro cantanceab uïus. Surfum corda\deo dicimus,quia angeloriim exerci- P
vnoverfUsrefpondetur,&illoverlumcantante, àchoro j tumaduentàrenondubitamus, Huicenimfacrificioad-
relpondetur. Pçr/w'idepdicitur , quia ad ihcoeptionem | erunt, & noftravotafufaipientesad Dominum perferür.
reuertitur.Afle/«/<tdiciturlaudateDominum. Alleluialau- \ Grattas agamus Domino Deo noftro ideo d icimus, quia ei pro
date, indecem Deinominibus vnum ponitur,quodDo;«i. J omnibus benefleijs grates reddimus. Nihil autem line
»ta dicitur.:'Huius cantus verfus ideo dicitur, quia iterum , caufa rationalis fîgnificationis lit in ifto facramento.
ad alleluia reuertitur. Sequentia ideo diçiturvquia neumam *....
iubili fequïtùr. Traftus àtrahendo dicitur,quiatrahendo, ^ De à & Mus Orne: &.t'
id e ft , tra&im canitur. Graduate ideo cantafnus, quia de ' .
yittutein virtutemgradatim ire debemus. Alleluia ideo C À P V T C.
canimùs,quia ad gaudiûm angelorum tendimus. Sequetia
ideoiub ilamus,quiafa ciéDomini iniubilo videbmius.
Traftum ideo canimus, quia per labo'rem illuc peruenie-
mus'. Euangelïum ideo legimus , quia per eiusdodtrinam
gaudiapèreépturi furaus.
DeEüangelio.
C A P V J XCVII.
E vangelium J icitu r bonum nuncium. Eu bonum,
angelon dicitur nuncium. Nunciat enimvitampoft
mortem,requiem poftlaborem , regnumpoft feruitium.
Sequentia ideo dicitur , quia præcedentia nuncij Iêquun-
tur. Ideo 8c initium Euangelij. dicitur v quia ibi liber euan-
geljj incipitur. Vbi poft euangelium oremus dicitur, apud
Græcos 0r4rklequitur. Offertorium dicitur quafi offerén-
tium cariticum. Hoc ideo c?mtàmu,s,quiaoosipfosin là-
crificiumDeo offerre debeffius .Sacerdotes lauantmanus,
id eft,opera per lacrymas compunCf ionis. Hic liber in fl.
niftcaparte ponitur,vtexpeditiorad fufeipiendum làcri-
ficiurri reddatur. Et quia po» finiftrara triftiïia deligna-
tur, quæ tuticin palïione Chrifti repræfentatur.
DeSacrificio.
C A P V T X C V I I I .
SAcrificium quafi làcrum fadtum.Immolaùodicitur, quia
in molaaltaristerebatur.H<l/?i4dicitur, quiaanteho-
ftium adpùgnam offerebacur., Vtftima dicitur , quia pro
v id or ia lacnficabatur. Holocauftum totum incenfum dicitur.
Totum enim in alcari incendebatur. Sacramentum
diciturquaiîfacrum ittramentum. Sécréta dicitur , quia
fecreto dicitur. Cum facrÆcium fuplr crucem in
alta ricumchifmatei pontifice factum
ponitur, quafi corpus Chrifti
cruci affigitur.
IDeoque& forma huiusîiteræ T & X non fit abfqùe
tnagnofacramento. Sighificatquippe duaslubftantias
in Ghrifto : Ex vna quidc-m parte openrqr ,exalierà tegi~
tu r , £i adnedlitur , eft Chrifti humanitas , quæapactà
matrisinchoatur, 8c diuinitatieopulatur.pert) quod cir-
Culoloorbe vndique clauditur.eft Chrifti diuinjtas, quaè
necinittDaperitur,necinfinecerminatur. Apex quoque
litreræin modum crucis f coniungitur:eft lànifta crux,pet
quam humana diuinisfociantur.
Deprafationt.
C A P V T C I .
PRafatio diciturprælocutio fcilicet fequentis Canoriis.
Hæc etiam dicitur Praparatio, quia mentes nofttas ad
myfteçium Chrifti præparat. In hac ideo ordines angeloJ
rum xofnmemoramus, quia frequentiam fupernorum
ciurnm adefle demonfttamus. Maieftdsdiciturquafi raa-
ior poceftàs. Calum * dici tur quafi cafa elios, id eft folis. Séraphin
per n,func pluresangeli ,feraphim per m, vnus.
Quareduatur S antius.
C A P V T Clf.
Caüte
h« c lege
SAnftus ideo eutfi angelis c?ntamus , quiâterreha cæ- .
leftibus*coniungiperhoclacrificiumclamamûs. San-L. ” v
Ûusdicitur*fanguine taeftus vel auâus. Dominus dans mi-
nus. Deusdelens feelus. Sabaoth exercituum,fcilicet rex qaiÇifan-
exercitus angelorum.O/4»»4t dicitur faluifica, id eft Êf-
ua nos habitans in exceîfis.-
DeCanorte.
C A P V T CIIL
cittû
tB.Aug.
Incene-
clioDcm
elfe ait,
Vel ut ad-
initatis.
B Anon dicitur régula , quia pereum régula riter fit là-
cramenrorum con fcâio . Hic etiam attio dicitur j
quia caulàpopuli ip eo eum D eo agitur. Hic ob très cau-
fas fub filentio dieitur ^ Vna eft , quia cum Deo lo
qu im u r, cui non ore led corde clamare pnécipimur.' I
Ideo autem verbà dicimus ,• vt feiamus quid intende-M 2.- |
te v e l perére debeamus :• Secunda eft , tie populus îp fo t3t-
fa.m prolixa declàmatione f atrædiâtus ab fe ed at, dioaffè