H ter cm.
Gregor.
wm m
c
Hierony.
Tfal.zi.
Hierony.
M. !1 R.* L. r A. '*
Pmccrtutfixeruntcumeoduoslatrones,vnumadextns,&al-
t e ü t o ta f tm ß r i s e im ^ . J J „ •;'
’ SiGcjfgathä tarnülus e il Adam , : & n q n damhaforuni
IoeÜs:&i3eo Dominus ib ic fu d fig in if; vtEifcitet Adami
ctup lättbnes qü are ineod emloco crudfiguntur I Latro -
nesl igpi fifanteos, qiiifub fide&gönfcffiöne C hrifti, vdl
agqhemmarcyrijjVelqu^libetinfti:utäaT<^prisyit^fubr
euntvSedqaiprptolaxteruägloriäVfidcdextnIaciQriis
fignantur: Q u j yeröpEoahodatronefignanturfiniftro'.
De ü lisqu id eu ididum e f t : Beati quvpetfepuiuonem patiun-
turproptetrtuftitiam, qttia ipforum cft\egnum ccelomm.J?to
his \eto dicit Apodohis: Sitradiderocorptts-meimita vtar.-
deam^cbantatem amninon babeam,mbilmflnprodeft.
M. 337* R. 217. ,
Pratereuntes autem blajphemabant eum ,mouentescapita fua,
& dicentes:Vah qui definnttemphm Dei&intriduo iltudrudi-
ftcat.Salua ternetipfum^fifilm Dei es, defcende decrtice.
: ,Hdtt;e?at difficile de eruce defc.endcfey Sed patern£
iVoluncäfisexplendum erat kcramentum,&rnaiora ope-
ra in crace pöfttus agebac tptjus commotiqne natura:.
Bla(pheman.t autem qui prsetergredi lin tut v ia tp ,& in re-
^pitine re fchpturatumincedere holünt. Moüebarit'ca-
pita,quiaanteamouerantpedeSvn'oiencesftäreTuptape-
tram. Obiöes quippe ha:reticiprte tereuhtes>& de ä i n a n -
tes,.blafphemao tle fu nj,rion hab erites cäputfirliium; fed
mouehtesilluq färmm & deorium4v qi^niamnonfurif
prudenres»nechabent o culosiuosin capü £e fuo , in;quö
habere d e b u i r a n cE c c le fia fte dieente : Sapientis oculi
incapiteeiusfunt. Pra?tereuntiüih ergo eft,filium D e i bla*?
Iphemare : quia nemo in Jpiritu loqtiens, dicit anathema
lefu. $ , ,y
M. ”* R. i7s L 512 /
ftimilitßr&prindfesfaferdotum iüudentescum fcribis eftfe-
hioribus,d'tcebant: faluumfaceye.,
'. , F Y A
. Nolentescppfitenturquiaaliosraluösfeeit. Q u i ergo
aliösfaUips fbcitVfe laluaßet fiyellet.
, -pSiresilJrdeleft, defcendat nunc de eruce vtvideanm & creda-
mtis ei^onfidiiinDeumÜiberet. nunoeunfftvitlieum. Dixit enim
quiaftlius Deifpn. 7
Peruerruntyerba illa VfalmSSperauit in Domino, eriptat
eum/almrnfaciateum, quoniam vulteum- Fraudulentapro-
miflib quodeicnedaptjfi defcendatnunc deeruce. Qmd
eft maius?de cruce adhuc viuenfcpn defcendere, an de ie-
pülchrömorc:numjefmgere?Rerurrexir,&noncredünf.|
Ergo fi de cruce deicendereE,non crederent. Sed mihi vi-
deturho.cda?moneiimrnififfe. Stanmenim ytfuitcruci-
fi-xiiSjfehfejriint vir<tü tem c ru c is ,;& intellexerunc fra6tas
efl'e vireshias ’, &hoc;agiihti v rd e crucederc'enäac. ,Sed
Dominus permanet in patibulö , y t eÖs defVruat.^Ideo
^poq^de cruce deleendereneglexit,quia etiäm quofdam
Ethorahdum qubdiudaeiyocabulum filij D e i, fcriptüra
fibicredicum,blafphemantesirrid^rir:miliresvero,V£pö-
te feripcürxnefGihnonfihoDei, fed regi Iudaröruinin--
liilcanc. , . \^,y.rJy-L
qpamuisvnustahcuminfultetïP.aganietiadixeruntPh^-
dras,&Glyteidneftrasjcum fin gu ls & er in t.N o h eft ergo
Pcdntrarium-Marco & Matthaeb, quod Lucas de vno ma-
nifeiiaufüïM'Sed mnceiTet contrarium,fiillidixi{ïeht;am-
bos latrones conuiciatos Domino. Ita enim nó pollet lub
numero plüralivn us tantumirttelligi.Qupd autem latro
eonditionem pjilli oh is èxprqbrat jVniüerfis étiamfidèli-'
busfc^ndalumcruciselTe futurum fignifieat.
i'läjphe- ,„v, *v,
i r ' d ^ B u Tti“ ’5 ^ ‘Hisiqiuaptimfi vterq, t i i S e g S «
L. 32«.
- - RefyoMensautem alter jncrepabkt eunijicens: Ne^ttitimes
ppum;quódtnead emddmnatione ePPtnps quidem tufte, nam di-
gnafachs ncipimusjuc ver o nihil mahgéftit, Etdicebatad lefuth:
Domme, memento meicum veneris inregnum tuv.rn. EtdixitiUi
lifwMWiMduQytbtibodtemecumeTkMpdradifaïïè'ï: v ’
>' N ih ilin hoe latroneliberum erac* nifi cö r& linguji, vt
^?-lNr*-eret:ur'Domnao^iiixta hd'c quqd lèfipt u eifiri Ap p-
ftoloi'Gör^eri?^ir«r adiujittiam, orïautem cónfeftiófifadjaiii'-
^ T T r e s v ir ra te sd id tA p o fto lu sm an e r e ih córdibusfir (
delium,qüaslatfo ierüauitincruee.HiEauteni hint
Jpés; cbdritM>> Efdem hab uit ,q uiap om in um regnaturum
. credidit.Spem habuit i quiaregnieius ad itum p ol lulauit ï
'0 h arü a^mtenüit,quiacbl]atronéde iriiquita tearguit.
D o i^ lu um q u én j videbat lêcum.m,prien-
iS^i^l>q<i©iT1 Pch'iis negauerat-j qui'viderat:eü miracul£t&
clent?m;Magn'afligrahaDomirii^&plustribuitqu;aro-
gatur.Latioétiani rogabatDöminü,vt menior fui fuiilet,
Domihus auteiTvpTpmilïtei paradifum; Vbi G h riüusfuitj
ibi p^r|aiFus hiit. In duq buslatronib.vterq;populus ex-j giemj.
pritpitur'',. epiorum gencilis adhuc blafpliematïud^um.
Quidam aijitedirqslatrpnes cum Chrifto crucifixbsjduo--
busbaptizatorum generibus coaptant. enim baptïz,
ntifumus in CbrftöPfu,ïnmorteipfimbaptix;aufumm.ScdL\ !p^*3-|l
alijhaben tes opera fi dei de D o ipi n b i n cfarnepaflojcoro-
nantur:alij renuentes^dopö.gratije priuantür.
Stabant autem.iuxta crucem léjU mater eius, & joror m^ÊÊp
eius Mafia <?lfoph&&IvtayidMagdalene:Cum vidiJfetfergdDpts
matrem Ó'MifciptdumJïantettiquemilif/gebai', dicittnaffijud:
illa hora ac'cepiieani difcjpulus in fuaitii 11 ,
^ o^ k iu fin u a tU r lo eu s . Facit.qiiqd fadendum ad-
monetjfcil.yt d J>ijsfili|s curaparentibus ïmpendatur* Ex
hacdoTSlrijjadidiceracPauIus quoddocebat s dieep^; St
fauautemfuü &niaxime domejlicïsnon prouidet,fidem negauit,
Ó?ëft infidelideterior.Qüid autem tam domefticum cuique,
[ quatti parentes fi lijSjaut fi liiparen|ibus, ? D h mi n üsfpró le
matrialtèrum q^ódantinodofilium pröuideb at, Idan-
nem fcil-eiiangdiftarn. ;
M,_t340.v R; ,220. 3^;
t. A fextd autem hora tenebrafaftaJunt fuper vnitferjarn ier-
tam,vf^ad^brdm nonam. r-;
i,, fcripferunt contra e uangeli um, lu ^ i eantürdi lei-
P;^ P S C hfiftifoh s deliquiu^qühd ftatutis-temporibui ac-
efdere loletjobrinpentialifpcrDomirio interpretat<Js,cu
^ efeftus fblistnunquam fiat nifidrtu lunar.Nulli èuté du-
bi4iuyft,palch$ te-nipore fui (leplenaml'Etn e videretur
ymbra ceritE & luna foliappofica, breües fecillè tepebras:.
truihoiiarum Ipatiu ponitur-ytomniscauiantiunioccafio
tolleretür.Tuncimpletaeft Kxc,prophem:Occumbetfolin * msg.
Q g ó d genus locùtipnis inUeriipiüs:in. épift^la ad
bïxpsïeiauferuntora leónum, cü foins Daniel fi|nificëtuf;
Èt,/ê^fiy««r,'cum d efo lo îftiâd iça tû r.Èti n plalmp; Aftïte-
rwtrëgesterra,&ptincipes coriueneruntin pmm> Regès'drcit,
Pr^ . t5 ^ c^0de^-^rincipes,^róptërPilatö. Q^uidenim
vvlrtStiu|^quam.vt dLcatàlxquis » & ru llid mihi inful,tan | I
eamlatrôni|>oeoitehti, 8c ficutMoyfe manus çxtendente f e w
,in » fadæ funt tenebræ fuperÆgyptiôsjtèneilté^
Dei fernes in feruituten%ita & Chrifto in féxta horà ma-
uus exteridente in cruefi ad coelum , fuperpopulum qui [
eiaipaUerat,ro//ede té rra h u n c& f/ a^ c e« ?« , ^ û æ h in c
tén eb ra ;^ abotnii^lunaine funt^riuayi. ItemfubMoy fe
IT * . I - ■ 1S 'V ' I . I faôtæ
W M
faóbèlünt tenebræ fupér omneni terram Ægyptitribus . trium horarum,fecundum qubd tradidimus lupra. Faftus
dicbùs, omnibus autem filijslfraëlerat lumen omnibus | enim pro nobis malediäum, quiz maledi fins omnis qui pende t
locisin quibus commorabantur. Sub Chrifto autem te-
nebræfàdæfunt fuper omnem Iudæam tribus horis,
lumen autem fuit fupér ômnëm feli'quam terra, quod
vbi^j illâmiriat omnem ecclefianrDei in C hrifto. S i enim
fupér omnem terrain tenebræ tüc faâræfuilTent, fine du-
bio inueniretur in hiftorijs aliquibus eorum, qui in chro-
nicis confcriplerunt noua taiia fa fta. Et fi vfq; ad nonam
horam tenebræ fuerunt fupér omnem terrain Iudæàm,
manifeftum eft quoniamiterum lumen eisrefulfit : quia
cumplenttudogentium intrauerït ', tune omnislfraelfaluus fu-
turns eft.Qûod autem tribus horis fàcftæ lunt tenebræ fu-;
per omnem terram Iudæam,illud oftendit : qupniam qui
aufi fiint lumini vero manus fuas inferre, proptér peccata
fiiapriuatïfunt alumine Deipatris & àlplcndore C h li-
fti,&âb illuminatione Ipfritusfànôti, ficutdicitprophe-
ta:Obfcurentur oculieorum nevideant,
M. 341- R. il*.
VI.
Et circa hor am nonam clamant le fus voce magn#,dicen$ : Eli
Eli,Lamazabacbtbani:Qupdcftinterpretatum : Deus meus,Deus
meus,vt quid dereliquifti meï Quidam autem illiçf t antes & audi-,
entes,dicebant-.Eliam vocaùjle.
Hosarbitrorfuîiïe Romanos , qui non intelligebant
Hebræum.Sin autem hos intelligimusfuilTe Iudæos, im-
becillitatem Domini volebât inramare. Etenim y t homo
loquitur,v t h om o z e t,vt homo turbatur,vthomo cruci-
;figitur,fufceptænaturæin primisparëtibus corruptæ, de-j
plorans milèri^.inqu o oftendit, quantum flere debeant
qui peccant,quando fi c fleuit qui nunquâ peccauit. Prin-
cipio vigefîmiprimiplàlmi vfus eft. Q u p d enim in rriedio
verficuhlegitur,rejoicewe, fiiperfluurh eft. Lëgiturenim
in Hebræo,Dm meus,Deus meus,quare me dereliquifti ? Ergo
impij funt,quipMmum ex perfonaDauid,fiuè Efthèr,fi-
ue Mardochei di(5tum putant. Et quia omriis vox Ghrifti
Pfal.6%.
Aiiguß.
in lignoiciim nàturaliter benediiftio e f lè t , confumpfit &
fó luit & dilfipauit omnem malediélionemhumanam.
A. 203' M. 33JQR. 2,,‘
Pofteafeiern le fus quia iam omnia confummatafunt,vt cofum-
maretur fcriptura,diçit:Sitio.Vas ergo pofitum erataceïo plenum.
D eh a çfcriptu rad icit, & infttimeapotaueruntmeaceto.
Tanquàm diceret.-Hoc minus feciftis,date quod cftis.Iu-
: dæi erânt acetum, dégénérantes à vino patriarcharuni &
prophetarum, 8c tanquam de pleno va l e , de iniquitate
mundihuiusimpleti. Omnia quidem iàm confummata
érant quæ oportebat fieri,antequam acciperet acetum.
K M ; R . 22^ L . 3li-
Et continuo current vnus ex eis, acceptam fpongiam impleuit a-
ceto,&impofuitarundini, & dabat etbibere.
• Inuenitfimilitudihemcorumlpongiam cauam , infir- \Hierony
mam, aridam,ignibuS aptàm. Implet aceto,hoc eft mali- 1 F
tia& d o lo .D e quo Dominus : Plantantevineam Soreth, & lerer», i.
quomodo corner fa es in am'antudinemvitis aliéna ; Et,expeäaui !
vtfaceret vuas,&fecitJpinas. Iudæi cor habebant velut fpo- Aiigufl’
g iam, cauernofisquodaminodoatque tortuofis latibùïis
fraudulentum. HyfqpumautemcuifecUndumIoannem
circumpofuerunt Ippngiam aceto plenam,quoniàm her-
ba humilis eft,&pei5tus purgat,Ghrifti humilitatem acci-
pimusquampircundederuntiVndePfalmifta:Àjpergesme pM *®.
Domine byfopo , tjrmundabor. Chriftinamquehumilirate
mundamur.Per arundinem cui impofita èft fpongia, feri-
pturafigtufiéatur-, quæ hqcfadtôimpletur. Sicutenim
linguaprpfono quem exprimit ponitur , vndegræcam
linguam vél latinam dicinius-.fic.arundo dici poteft litéra
quæàrundine fçribitur. Imponpntergq fpongiam arundiniibeuentumreipræmiflæpçpphetiæàdiungunt.
Acer-
tu m ergo f erat & acq tq pleni , quia ipfi étant corrupti, & '•{•«*«
filij Deini^gnaexiftimanda eft,& fifuerit leuis:requiren-1 cotyrüptionepleni. Hocaçeto militespotantDominum.
dum eftaliqüidabfconditum m agnum, quoniamcîamat
adDeumjdicettsîj^rfrew/èderefifjai/îi? Séd quantum ad il-
lain quibusfueirat forma D ervifibilis & im a g ô fecüdum
pattern, derelieftus eft-à pâtre , quando fiifcepit formani
ferui:&derelidtus èft pro hominibus, v t taiia & tanra fu-
fcipecetjVt vfq; ad mortem v en iret& mortem crucis,quæ
inter homines turpilïîma eftè videtur. Extremum autem
dêreliétionis eius erat & illud, quod in ter latf ones cruci-
fixus eft:&quodpræterehntes blalphemabanceum, mo-
uentes fupér eum capita fua : & quod principes cum fcribis
dicebant , Aliosfaluos fecit,feipfum non poteftftludre.Aa-
huc autem & illu d , quod ètiam latrones improperabant
ei in cruce. E rg o mayifcfte intelligerepoteris i; quid fit
quod dicit, quare me dereliquifti î Faeiens cpmparationem
gloriæ illius quam habuit apudpatrcm, ad confufionem
quant contemncns fuftinuit crucem. Sedes enim illius
erat ficut fol in conlpeètu D e i,& ficut lunape rfeda in æ-
tcrnUin , & erat teftis eius fidelis in coelo. Poftèa autem
& pro quibus die it, quare me dereliquifti, fuperaddidit di-
cen s:Tu autem repulifti,&pro nibilo deduxift'h&diftulifti Chri-
ftum tfium. Euertifti teftamentum ferui tui,prophanafii in terra
fanftitatem eius, Sccxc. Vidensergo tenebras fa d a s , dixit
magna voce fua : Quare me dereliquifti ? Illud oftendere
volens per hæc, quoniam volens dereliquifti me pater,&
talibus exinanitum calamitatibus tradidifti, v t populus
quifuerat apüd te ho n o ra tu s , recipiat quæ in meaUfus
eft, implens menfiiram patrum fu o rum,& quç fuperpro-
phetasfecit , v t priuetürà lumine tuæprolpedionis, &
emciatur intenebris qUali te Deo nequaqüam eisprçleh-
te. Sed & pro falutegentium dereliquifti me , v t dereli-
d olfrae ljfieretgentium falus. V e li ta : Vidéns peccata
hominum pro quibus patiebatur,diCebat : Quaremedereliquifti
? Vtfierem quafi qui colligit ftipulam in melfe, &
ficut qui colli.gitracemos ifi vindemia,cu,m non fit botrio
ad manducandum.primitiua ? Et hæc4icp>quia perij t ti-
moratusa terra: & qui corrigat. » inter homines non eft.
Priusquafiniatur nona,clamauitDominusvoce magna,
quem illorum függeftiqne inorti trad unt.H oc aceto fuc-
cus loetalis pomi abftergïtur. M. 344 R .il3- L f l A io+-
Cum ergo accepijfet lefus acetum,dixit: Confummatum eft.
Nih il remifit Dominus ad keiendum de h o c , q u o d o -
portebat fieri antequam morerctur.Beneigitur dixit,confummatum
eft, de illo,qupdprophetarum erat, Velideo
dixit,confummatumeft, quia orane vitium humancé corru- ,
ptionishaufiflet.
M.<* R.
Cater i vero dicebant:Sine,vidéamusan ventât Elias libérant eu.
Q u ia vocem Domini male intellexcrant, fruftra Eliæ
aduentum expedabant» Marcus dicit ilium quiimpleuit
fpongiam,hocdixilîe^>Vnde ifitelligimus& huncdixilïe Augufi:
8c alios.Lucas hpc præoccupauit ante latronisinfultatio-
nem. Nam lemel com pled i voluit quod à m ilitibus fa-
d üm & d id um efti. V b i moueren.pn debet,quod non v -
nüm,fed plures dixitacecüm obtulilïè , ficut Ioannesge-
nuslocutionis ten ni t, de quo fupra tradauimus , plura-
lempro fingulari ponens.
M. R. L.
lefus autem iterum damans voce magna.
L.
Pater,in manus tuas comniendoJpirituni rneum.
A. I ,
Et indinato capite.
M. R, L. A.
Emifttjpiritum.
Infirmataetenim carne , mox diuinavirtus inualuit,
quæ die it: Aperite mihiportas iuftitia, ingreffus in eas,confitebor
Domino.N os cam ima voce vel nulla morimur, qui de te o
rafumus. ille cum exaltaca voce ë xpirauit, qui de coelo
defcendit.Indinauic caput,&quafi fuprapatris gremium
repaulàns , tradidit fpiritum , qui poceratilium'infinu
fiio fouerè & confortare.VÂfde alibi dicit : Nemo pote ft toU
Hierony.
Pfal.117.
quafippftulansv t oriaturfolterræ,foluensiheatenebraS lefeàmeanitnammeam fedegopono eam.Va.tttminuOcando,
loa. 10.
Beda.