A
K totutn:
rcfcrûcur,
noflcö titra.
Spiritus
digitus,
Ei eh
Dextrs
Dei digh
t ;
JÜ* JÄ- ä . r
[CurSpi-
fritüsFi--
; lias non
dicatur.
G
*f*l 77-
P/4/.I4 J.
tfäl.uz.
IZoarchicaTrioitas.
fapientiajSdfermo huiushorninisdicitur : fed homo de-
xtræ,àut fopientiæ, aut fimilium, nonitetn,quemadmo-
dumnequeramiarborem,Tedarborisrarnum dicimus.v1
Spiritus infuper Dei digimshpmihätur, quia vero di.-'
gitus éx manu procedit, mérité Spiritus hon Patris tan tum,
fed etiam Filij, qurdextra Patris èftiefle d ieitu r.: At
n<^ e conuerfo Filius à Spiritu dependet. Nec enim mantis
digiti dicipoteft.Noritàtneneamob remloeo Patris
Filius,aut Spiritus id quodinitiö conducibile erat enun-
tiafledicetür. QuandoquidemDcus hominum quoque
pater, v t iaindiXi.dicebatur.Filium verbfi Patris noftri
nominecompellémus >id p rb fed b inter ilia cenf^bimr,
quai fieri,’ aüt éxpræcedcncibus itiferrl nullo m odo pof-
funt.Proindecùni Pater prèdièabaturypropter vocisabiiipernaturalis
T ririitatls. V nitas enim ire vera eft Trinitas
illa,qujediuinitateconiungitur, 8c Trinitas viciffin- Ce
vera ilia rü slh i-w ,, $ i / « » ^ ^ '’»»qusproprictatibus
ita diuiditur,vt tarnen in partes haudquaquam dif-
focetur, cadera coxterna, cuiulque fubftantiae par honor
exhibetUr.Neeenim tempus eft, aut fiat,q u o tpiidem cu
Patre Filius non fiierit.qui enim fiat,yt Pater dicatur ni-
fi confortem imped j Filium habeat? neqiiefuitvnquatn
tempus, quo Spiritus Sandus cum vtroque non fuerit.
Cum tres inter le co n iu n d i vnus fitD èu s, Colacmufquc
diffsrentiaineflentiiecommunioneindiuidue perfonam
diuidente. Solus' enim Pater, Pater. SoluS Eilius,Filius.
SolusSpiritus S a n d u s, Spiritus,. His enim differentijs
non conueminturinter fe. Sed in his indiuiduè quidem
ufumj'quituncinóleuerat,perronam vhicam plerifq; de- | diuiduntur, eflentiæ autem ratione communicant. Tril
notàbatj&fubindicabat. X^ôdfi Filius aut Spiritus ah- nii;dSjfimplex,inrecabilis,&incompofita, ex tribus per-
nuritiaretur, duæprorfus hypoftafes in confeflb eranr. ! fedisper fe perfeda,&pluis quara perfeda eft.Cuius vna
QuienimFilijhom«naudiebat,excontinenti adPàtrem j natura,diiiinitas,& voluntas,vnadeniqueadioglorifi-
aniihq'ferebàtùr. Idem prorfiisihSpiritusappellatione catur.Qupriim enimnàtUravnaeft^eorum&volâhtas&
rn n ffn oA n a f.iß n iiiiildm ^ n im Q n in rn cp 'flif.contingëbat. Guiüs ham enim Spiritus eflet rraatrioin dniiflqnuiiii-- R J: J. •
rebar. A tquè, v t ita dieamj quicunque Deum rationis expertem
non profitera;:, is eadem prorfus opera rationis
parti cipem elfe contendit.EiUs porto quieit immortalis,
immortale quöqj verbum çehfétur. lam immortale ver-
burrtaliudab co,quêFilium dicimus, nemo redèdixeriti|
Qupd fi quis dubitet,qui fiat, vt cùm'Filius & Spiritus
æquogräduèx Patreprocédant,illeFilij,hic Spiritus nomine
VocetUr: nec ambo Filij appellationem, quemad-
modum&habitum, recinéant : ita refpondendum eil,
qUodinvniüeffiim naturædiuinæ.Theologia idipfunl à
notioribusnobis defcribens, qpodin Trinicate legitimü
eft,honoreque perfimili colitur,nominibus Patris 8c Filij
& SpiritusSanéli ineffabilediuinitatis nomen, nullique
intelledui peruium, appellatipnibus inter nos vütatis,]
quæque npbifcuin c6aluerunt,indicâuit.Et qùiamos hiç
inoleuit, Vt cùm de Fi lijs noftratibus Ipquimur, recen-
tem eorum generationeihj Spiritus autem procèffionem
di£amiïs>* Aitcnim fcriptura, Spiritus vadens&nonredïens.
Item i Exibitjpiritusèm. Itemj Spiritus pertrânfibit in eo,&
nonfubfißet. GÎujajinquam^n hominumgehere Filio qui-
dëmgenerationem , Spiritui autem proçeflionem attri-
buimüsjeadem pro.rfusratione in natura ilia ineffabili &
fupernàturali Filium quidem genitum eiTe didicimus,
Spirituraqùë cohuenienter Dep procedere commoniti
fümiis. Hinc enim faÓfcum eft,vi: Patris quidem Spiritus,
Filij veró Spiritus Sanëtus diôlusfit, fiquidem apud nos
vtriufqüe hör um Spiritus dicitur. Pateraiitem vel Filius
ipfips Spiritus nonitem,Eltern apud nos. Çæterùm diui-
nitatem i'ûaipfius naturaineffabilem efle,eamque adeô,
quàm vixintelleétaquifquam confequi poflit, nulla id
notipcômrxiùnis opiniove difïitetur. idem quoque ple-
rifque locis fiicra fcriptura prædicat, lapientumque
Patrum noftrorum ferè chorus omnis attcftatur.
*Èxpofitio Tidei. [qua pracedentium omnium anacepba-
laôfi fucciriéta confiât."]
C A P V T X X X I.
HA(ftenüS,cprigéftisSâ(ftorum Patrum (entétijs, Tri-
nitatem eiufiiem natùræ.maieftatis, potentiæ, atqj
æternitaris èfl'e fatisiuperqi docuimus,Filijq; in carne àd-
uentümfabiunximùs. Quia Yerôfiiôtarus operæpretium
mihi videor, fi quæ multis & varijs diiftionum fenteritia-
rumqv circücihonib.&: anfraiftibus dida funt,& de Zoar-
chica, hoceftyitæ pr*fide, Trinicate, & devniusexilla,
nimirumVerbi,inçarnatione, eanunefiimmatimcolli-
gam; præftrtimfi quando tempusferat,vtorthodoxæ fi-
dei noftræ ratio nónullisreddendafic,eiufve a hobis ex-
P0^ *^e|üiratqr:iccircô haec quæ fequuntùr addidi.
Cjedimùs in Patrem de Filium &;SpintümSandum,
Trinitatem in vnitate ,& Vnitatem inTrinitate. Vnita-
tem qtndçm rarione naturalis cohiundionis,& domina-
.riônis,Tri.nitatèm verôrarione*e«<»-«'’»5»Ts,hoc eft ttipli-
ciTeribnaçQnftanris^perfëdioniSyôcrationediuiriarum
a d io vna,quemadmodumB.Bafîlio docente didicimus.
Confitémut item vnam fandæ Trinitatis perfoham,
vnigenitum, inquam, Dci Filium, Deumque noftrum’
Patri &Spiritüi San d o confortem & coæternum. à Pâtre
quidem an te fecùla genitum, quantum ad diuinitacem.
eundemque in vltimis & præfinitis temporibÜS,vt gëniis
humanum fer uaret & reformare t,è ccelis defçendi(ïe,feu
Voluntaria exinanitum humilitate pmæ Deiparæquevir-
ginis Mariievterum fubij flë,qüæà Spiritu lando.picèputgatacorpore
& animofuerat, ex eiufquefanda & incor-
rupta carne, in fubfiftentiapropria cârnem afliimpïifle.
ita vt con fubftantialis nohis efFeduS earn in ipia,niedian-
te anima rationis Scintelledus participe »compingeret
atque efformaret. Qui ex eadem virgineintemerataque
matrç natus eft,fupraqudm dici au t excogitari,vlloveinf
te lled u percipi poflit. Cùm enim fine iëmihe fupernatul
ralifque conceptio fuiflet, iheftabiliS quoquepartus &]
i riënarrabilis fuit. More i raque noftro,qui fupranos erat
C hriftus 8c Dominusproceflit,omnianoftra eflentialiter
ih fe ferehSjVno peccato dempto, totus h om o fad u s, to-
cufque Deus rnàncns, idem terrënus 8c coèlèftiS; tvifîbiÜsJ
&inuifibilis,mprcalis &immortaiis. D u s ehim naturx
indiuulfaconiundiône cohærentes vnum nbèïsEnima-
nucleniperfecerunt. icatarnen, vceitrayllum (l||çd um
proprietatesnaturarum,exquibuscpmpofîcus ëfty.fôrcas
tedasconferuaret.Cum enim totusfimplexeffetiftpun-
dum diuinam,eandemquepaternam & æteinam geiiera-
tionem: duplex proceiIit,feçundum maternamcandem-
que temporariam 8c eorporalem generationem.: Itaquel
tametfi duas C hrifti D ei noftri generatioues profitea-
mur, vnaim tamen eius perfonam prædicàmiis , cuiuS cf-l
fenria duabus innaturisperfedis eluceicat. Qiaimuis e-J
nimynaSahdæTrinita tis p erfonaeifet, maniistamen,
vel cù m Vetbum caro fa d um eft,perfedusin Diuinitare,
idemque perfedusin humanitate : Diuinitàte quidem
Deo Patri cbnfijbftantialis , idemque nobis humanitate
confubftantialis. patibiliscarne,impatibilis diuinitàte.
Vnde fitjVtalij m iracula, & alij pafliones non diftribua-
mus: fed tanquam y ni eidemque D omino noftrolefu
Chrifto vtrunque fpecimen attribuamus. alia àuidem
ratione miraculaedentijaliaitempatienenDiûihæ fiqui-
dem naturæ ratione fignoruiri virtutem deprompfit, ex
humanæ autenvfomiæ præfcripcp, eas pafliones non de-
tredàuit,quibus eanarura obnoxia ell, vt in fe ipfo paf-
fipnes nôttras in pâflîonum vacuitatem transformaret,
pro vt his yerbis atteftatur Apoftolus. Oportet corruptibilt
hocinduereincorruptionem | ,&mortalehocinduere immortah-
hhçw.Nec enim ille humani generis amacor humanis> at
rcprehchfipni obnoxijs,paflionibüs obijci, Si qua-
uisDeus eflet immortalis,anima tauten mediante corpo-
ralitcr morriàdfigi,dedignatus eft.' Anima, inquam,om-
nib u sm rebus perfeda , fuifque numeris abfoluta, 8c cui
n ih ilomninoadhumanitatisperfedionem deéflèt. Hu-
manæpofto perfedjpnis index mens ipïà eft, qua yoiu-
rflUJ, 8c a brutis animantibus difFerimus. Eorum enim
quæ mentis expertiafunt, nullum veilepotéftlQuicqùid
BaGL\
lefiiSjTj
Chrifto
m
Narau-
ilium pro'
prituw
ih Chu-
ftoinjel
;riusc$
taMo'
lophyfi-
A /
(lo Apol-
Hinariunn
LMonolUdeEtfj
{Voluntas ■
naturalis
‘ n Chri- |S
De Deo, Angctis & Honnnibtts.
autem voiüntare, idem & in te iled u pîædiTum eft. Vbi
cniminenSjibï ctiam prorfus intélled;us eft.Iam fi.Serü'a-
to.rpcrfcdushomo lu it, i'nd iuinita tepeifeda mànçns,
procul dubionequemente5ncque vol uli tare caruit.|Qui
autem hpmanam Chrifti àniiham naturalivolünta'te pri-
iiare conantur jeâm mentlsexpertem^ ipfi m entis expert
tesidefcripferuçtj&pafliQ'nem^môrtemimpati^ilinà-
turæafcribentes.Quaquidcm hærefihocconlëquuntur,
vtperfedèfàlui fa d i non videamur. Ne c enim naturalem
hiîinanitatis eius voluntatem , naturalemve a d io -
nem negamus, ne vna eademque opera difpenfarionis
falutis noilræ canut 8c fuminàm antiquenTuSi '& diuini-
tati paflionçs aaferibamus ^ v f aftruere conati funt illi,
qui vna ilium voluntate,vhaqùè adiorie ,non fi ftc magn;
natürasàlia fit, led quia ih n attira eiufdem perionæ to ta
haturahumanaeffpcmata fît, Quæque fuaruih fiint partium
ea fie exequitur,vt nihil défit.eu m qua quidem për-
ioha hypoftiticum Vérbum cqhærebat, yno peccato
deffipto.Quemadmodum etiâhi Verbum viciflim eaper-
fe d è 8i ablblôcè.èperabatur, æ fibipropriâ é ta n t, idq
ù e cumhumaoa'iflanafura,quamaffitmpferat. Profe-
mturiûmédiümdehuoIàndimmusilleî'Leô, qui ihfipi-
ftola âdEeonem Imperatorem, ifafcribit. Diuinitas 8c
hùihanitàs ipfo virgineæconeeptionishiomentô in tän-
tani éoièruntconiutjdibnerrt, v t nehuthanæ qüidemres
finedrftin^eflëntia fièrent. Sed vtraqùenaturaçnmalite-1
riuscomhiUnioneea qqæfibi prôpriaerant, & vellet 8c
age ter. Qüôcirça duas etiam naturales vbltintates, rôti
I
impietatc,recens cxcogitanuit, impiamque Auij, Apol : demqüe action es ad humani generis lalutem vnàcbn-
linarijjÈutÿchis,&Seuerib:^réfin innoiiatunt. , cucriflèaflërimüs. Qhare cùm BeatiPatres hæcita fum-
Nos au tem orthodoxæ confeflionis aflertores vnujn. mp Cum Audio & diligentia Vndiqüecongeflerint & ex-
eundemqüe -Chriftum Filium Pbmin um vnigenitum preflërint,pareft,vt nullusaliterprofëratiautfcribat,aut
aftiuimüs,quiduàbus in naturis inconrïlse ,j(iinplicjter, îenrint.aut dpc'éatïimà véro nediuèrfumquidemab hoc
înleparabiliter, indiuiduè dignofciçur. Ita tarnen,vt nui- Ffdèi (ÿniboltifn ijs proponat, qui vel ex GcntiljuSjVel ex
làtcnus naturamm differeptia yi cohiundionis fublata ^ ïudæis, vel exhærefi qualibetad veritariscognitionèm
fit,imo potiùs vtriufque nàturæ proprietas integra per- conueituntur.-
;
manferiCj&in'Vnamperfonam, ynamque hypoftalin co-
currerit, Non v tin duas perfonas paititioncm diuifio-
nëmve admilerit, Jed vnus idemque Filius vnigenitus,
Dêus Verbum, Dominus Iefu^Chaftusperfeuerauerit :
quqmadmpdum fuperioribus temporibus Propheræ dé
iplp vaticinati funt, ipfeque adeb Iclus Chriftus nos do-
cuit, (andorumqne Patrum Symbolum nobre quaii per
maausttadidic.Düasineodèm volitiones, feuvolunta-
ces,düaiqueadipnes,citradiuifioneth,mutariqncm,par%
titionem,cpnfufionemque,ex fan d o r a m præfcriptoPa-
trura prædicaràns, naturales, inquam, voluntates,npn
contrarias, quemadmodum impij aftruxemnt hæretici,
abfit. (èd obfequentem eius hunianam voluntatem, at
non refiftpntem aut reludantem: imo potiùs diuinæ eius
& omnipotenti voluntati morigeram. Siquidempar e-
rat, vtcarnisvoluntas moueretur, diuinæ tamen volun-
tati fubijceretUL'jvrfiipientifllmus ille feribit Athanauus.
Quemadhîôdurn cnim çaro eius caro Deidicitur .& eft,
itd& naturalis vbiùntas catwis eiqs prbpriaDei Verbi dicitur
& eft; vt .idem ait, Defiendide codötnon vtfxciam volun•
tatem mea?n ,Jhdvoluntatem eius quimifit me Patris. Quibiis
verbis prppifl^i carriiseius voluntatem intelligit;Quan-
doquiaem ipfà quoque caro ei propriafuit.Quemadmo-
dùm enim iàndiflimà^c inculpàta eius animata caro,
cùm Dei fiçatàcft^audquaquam péri j t, ita ne que earnis
^ . eius vol un tas péri j t , iitiè potiùs integra pèrmanflt, vc
piazunz. XheplogusGregoriushjsverbis aûtorëft.llliusenimvo-
11 u n tas^quipro S eruatore inrelligitur,haudquaquamDèo
j contrariaeft.cutn tûtaDeum redoleat. In ea porro fèn-
Pfliones ! tentiafiimuSjVtnaturàlesduæadionèscitradiuifionem,
iwutaies J mutàtioncm,confufibnem ,partitipnem, in eodem Dp-;
Uï mi n o n oftro Icfu C h rifto Deo vero coniundas elfe afleramiis.
Hoc eft diuînam adionem', vt Beams ille Léo,
paulp apertiùsait. Operatur vtraqüe forma cum altêrius
communione proprictatis Verbo fcilicet id opérante,
quodfuum e f t e o r p o r e yiciflîm ea efficiente|quæ funt
corporis^Nullo ènimpado eandemfuiflè naturaiem Dei
& creaturæ adionem concedimus. ne vel creaturam im-
patibili eflenriæ àfçribamus,vel dïüinæ naturæ excellen-
tiam in çreaturarum Ptdinem redigairius. Vnius enim
eiufderaque miracula & pafliones fuiflè nouimus. alia
atque alia naturarum, ex qpibus conftat, rarione h a bita,
in quibulque eius eflentia confîftit, vt Beams Cy-
rillùsait. :
Eo itaque quo d inconfufiim & indiuifiim eft ohmi :
ex parte feruato,hoc in funiihaprôfitemur, Vnami Sandæ
1 rinitatis perfonam, Dominum noftrum Iefum Chriftum
y erum Deum noftrùm eflbçrcdcntes,Duas eius na-
tutàs alTerimus, quæ in vna eiusperfona elucefcant, in
qua & miracula & paffipnes , quamdiu ex dilpenlatione
nobifeum verfatüs.eft,non fantafia,feU flmulatione, fed
reuera exhibuit, cùm præfertim naturalis differentia in
ipfavnicaperfonacQgnofçatur. non quiaperfona prætër
Fides reuelata fanttifiimo Gregorio mirifico, tanquam ex
fuper fanâa Deigenitrïcis, &fanüi Apo- ;
. fioli loannis Euangelifia
dódrina.
C A P V T X X X I I . -
T 7 Nns eft Deus principium 8c Pater Verbi viuentis,
V fapientiæfiibfiftentisÿnecnon virtutis& formææ-
ternæ,perfedus perfedi genitor,Pater Filij vnigenici.
Vnus item eff Dominus,i^folus ex fo lo , Deus ex Deo,
imago perfonæ Patris, Deus vérbutnagens, qui rerutn o-
mnium hypoftafin creauit fapientia, quæ vniüerforum
conftitutioiiem continet virtus omnium çreaturarum
efïedrix. Veritas ex verace Pâtre,inuifibilis ex inuifibili,
incorruptibilis, exincorruptibili; immortalis eximmor-
tali,æternusex æteirno. - ,•
Vnus denique Spiritus fhndus p erfed u s, p erfédà vi-
uentium yita: (anditas,& fànditâtis fons,atq; ianditafis
largitor.Ex quo fit, vt Deus omnium credentium calcü-
lo lit fuper omnia, Filius per omnia j Spiritus fondus in
omnibus. Trinitas perfedajCüius honor, fempiternitas,
& regnum,neque diflecatur, ncque alteratur. Quare in
Trinitate creatum nihil eft : neque adfcititium. ac fi qtiid |
cflèpofteà cceperit, quod anceànon fueric. Nullo enim
vnquam tempore Filius Patri defuic, neque Filio Spiritus,
nec vnitas in binarium exereuit , nec binariusin Trinitatem,
fed femper vna eadémque Trinitas citravllam
mutationem al terationemvc manfi t.
. P. M orelli n ^ y a i-a d candidumledo-
rem.j,
S I terfiorem hac,candideledor, Damdfceni feriptorum expli-
cationemvolueris>opera,qu*fo,eius adiré ne pigeât, metis a
Gràcorum buiusfecult Phoemce, R.P.D.lacoboBtüio Limitâte
donata, & apud huncipfum, qui Niceta tibiprimitias (C.V.D.
Ioan.k S,Andrea aujpicqs) excudit, Typogr.ipbum Gulielmum
Calderium profiantia. Qupd de Damafceno dico , idem &
de ÎJaz,ianz,eno did um put a. Dominus enim Billius, (eut tanquam
B. illi Hieronymo fiylum è manibus ilia foin,
prior inquam mois omnibus communis , excujfura eft) ea v-
trunique Catholica Chrifti Écclefia J*}»»#» & donauit
Limitatif elegantia,qua cum Gracia ipfa facile certet. Sei
ad Nicet'anoftriw>‘ucncwhoc velutè di-
uerticuloredeamus.
(•••;
E
Alludic
ad perfo-
ox 8c hy-
pollafcos
differen-
tiàm La-
tinis ig-
notam.
de qua in-
frali.t.'
LcoPapa
Cyril.
Bibliotb. Vet. Pair.Tom. i z.
0
Spiricus
fandus.
Pater fù* '
per om-
nia,Filius
perpm-
nia„Spiri-
tus ino-
mnibus.
In Arriu.