Caf.9.
436 * ^digcriy
omnium peccatorum primitiasiuftificauit oit laluauit fee- libérée,, fi eut 5c Petrus iiv, transfiguration e dixit: Bonmn
leratilfimum ? Tantam g ratis prsrogatiuâ in Sacramen- | eft no.bis hic elle, faciam'us hic triatabernacuia.Quodf vt
toCbr:ftiB.Ambcofiusintuens,aitinferm.deSacràmen-1 aitLeo^nQnewtimprobüjfedjtiordinatiriii. VndeÔCjple
|tis ad Neophytos,nouaSacramenta veteribus præfereris:, Chriftus filips.Zebedsi perenres fibi fedem à dextriseius,
Suramo ftudiovolumu.#comprobare, quod 5c antiquio-1 velàfiniftns.-priusmifitàdlaborem quâ ad requiem d i-^ H
rafuntSacramentaEëclefïs,quàm fyop.gogæ,Ôc.prsftan-J cens* Calicemmeumbtbetü: quiaviditeis magis èxpedirel 'fàühç,
dora quammanna.Etpauoport.-Probatumeftantiquio- v tpe rmeriço ruipo rdinemdignius&fiu6luofiusadpis-|H
raefleEeçlefiæSaeranienta, nunccognolce potiora.R e - 1 miaperuenirent.Quia igiturnecper fë Sacrarnctïim, neç
itéra mirabilé fuir, quôd Deus mànna pluerir patribus; | ,perféexped iebacinfàcrificio fuo dare corpusluumfSa-
fed tamen qui ilium panenï'raandücauerunt, omnes in ! cRamencû vnum omnibus legalibus S acram e n t isdignius
delèrto mortuifunt. Iftalauteip efca quamaccipis,iftepa- ! fuperordinanit : quo &nobisprædiéta^incommoditacesl
oisviuusqui defcenditdeccelo.*virssternæ fubftantiam I horrpris vel-fpleudoris çorp usfuumabfcond e n d o a u le 1
Ambrof.
lib. de Sa-
cram 6.
fiib miniftrat,5c corpus eft-Chrifti. Confidera nunc y trum
præftantior fitpanisAngèlorum an caro Chrifti, qusevti-
quc'ëftCorpus virâs. Manna illad è coelo, hoclUpraccelû.-
Illud cccli, hoc Domini coelorum. Illud çjjrrupti cfni ob-
uoxium , hoc alienum ab omni corrup'ripne. lllisa -
qua. de petrafluxi,t,tibi languis èChrifto. Ill os ad horam
làtiauit aqua, ce languisrlduit in sternum. Iudæus bibit
ôc licit : tu cùmbiberis fitire non poteris. Illud in vmbra,
hoc-in veritàte. Siillud quod miraris.vmbràéft, quantü
iftudeft, cùius & vrabram niifaris HSognouifti prsftan-
tioca. Potioreftenim lux quàm vmbra, veritas quàm figura,
corpus auchoris quàm manna de coelo. Ëtpaulo
poftî Accipequod dico^diuinioraeflçSàcram'enta Chri-
ftianorü quàm Iudeoiü, lure ergo noua facramen ta fuper-
ordinaca luntveteribus: quæ 1 ta eis preeminent veritatc;
rec, Ôcv.eri taie fui eprports^vmbras & figuras {àcrificîotü
veteruro eomplêpdo yrfuperfiuasjepelîeretj&eisipfa lui
Sacràmentifigufa quia plus quàjn figuraefi, prsçeiïçret.
Licet enim Augultinus.dicac quia Sacramenca in figiiis
diuerlà lunr.in re quæ fignificarur paria hoc tamen lin-
gulare Sacramen turn, d ù m figura & corpus Ch rillie(f,fi-
cut Ioannes,quiaquod prædixit.pftendic jivpphtftf cr.pius
quàm Prophet;! fuit: ita etiam hoc Saçramentum figura eft
& plus quàm figura, fignificando qui de, p a rc ôfignifiça n-
tibus, lèd fignificans & iignificatum exi ftendoprscellens
rantü fignificantibusrNëcfolùm pius Dominus vmbias
5c figuras veteres 5cfuperfluas, fupèiuenienre nouitate &
veritàte fiij làcrificij difpulit ; fed5c multiplicitateSacrifi-
cioRum veterum fipgularitate fui Sacrifier},abbreuians,
occu pari ô nçm exte ri ore m npbis minuit, benefidprum
dignitate, poceftate'&gracia, vt.omnia Gompleant,quæ nobis graciam mùiriplicauic: vnp vnicó fuo Sacrificiqreillis
fuerancimmobilia. ■ ver^enim Chriftusfeip-
fum dacurus eft lariClisad gloriam infurixro, cam vete ad
omnem graciam dac leipfum E cclelis liis m odo : quam-
uis non ica manifeftb, led fub Sacramento. Si enim fine
Sacramenti velamine corpus luiim &c languinem datec,
quis fumere non abhorreret ?
Yicenini fuperius ait Aüguftinus& Hieronymus, homines
homfnem comedere fiagicium eilet auc facinus:
quia interdidum eft diuinis & humanis legibus. Vnde
ecia difeipuli audiences qtiodcarnemfuam darecad man-
ducandum 2c languinem ad bibendum, putantes quod
e-rudum, antcodtum aqua, vel veru aflltin, vilibilicer da-
tucus ellec leipfum :recelleruntab eo dicenres; Durus eft
hiefermo. Igitur, ytaicAmbrofius, neplures hocdice-
kenr, velutquidaeflct horror cruoris, fed maueret gratia
redemptionis.: ideo in fimilicudmequidcm accipis Sa-
ccamentum, led vers natursgratiam virtutemquc con-
lequeris.
Et vtprobemus Chfiftum falubrius fiittricumSacra-
m&nto quam fine Sacramento, quidinde proueniatjmo-
dis omnibus attendamüs. Autenim eumviuumlumere-
musaut morcuum.Sed fumi m ortuuefttmpolfibile, cum
fitimmortalis : Chrifius enimrefurgens exmottuisyiam non
moritur- De csceroj quam vitam ab eo Iperaremus quern
j mortuum fumeremus i Non igicurperpartes concilum,
! vel elixatum, vel aflacum, v tilli putabant, polluräus eum
demptionem remiffienemque peccatorum fàciens, pço-
fédtùqucfidei csterarumqueyirrinum, ad vitam àseinâ
p e rducens.Scien d u m e n i m .quodided D e us t am m ,u]ta
facrificia dédit in lege, vt nullü eorum furHcicsclIèoften-
deret,quia estera client fuperflua, fi vnü lùfficere polier,
vt ynu p ïù u tn fufficiens magis defidef^retur; 8c intérim
in eis, effimodicum fentirgnt fufFràgiUm, in eorum tatné
multitudine maiori ocgt^arentURexercirio, quo D^um
difeerent cqlere, & ab idolorum cultura recedere, 5c cer-
tiori toc figurarfr inftruerentur teftimonip., quo futuram
veritatem nondubitarent Iperarei Egr eg i qm igii ur 5^ 111 -
per omnia excèllehs Saçramentum nobis-prouidit Deus
in facrifieio fu,o, quocprporis ôç lànguinis loi veritàtem
panis&v inr qualitaribus t§<5fcam ablcondjt dignacapîa;
ne fcilicecinfidelibus pateat, & eorum biafphemijs vilcf-
car,neve nos iudicenti.nhumanps & crudçIes,vtpotè hu-
mahicorporiscomeftpres8c lànguinis bibitores.Judeli-
bus autem quibusparaüit ad lalucem,- in papis 8c vinilpe-
cie & lâpore fumendi fecit aptitudinem ■: neV y.t fupérius
diétum eft, fi car nis 8c lànguinis humani colorem bi beret,
fapotemq;lèntiret,humanapiet.as abhorreret; Iplendo-
re auté eius fi intolerabili prsftringefetur, ftuporé mentis
incurreret: fi gloriöfo demulçeretur, bonorü Qperum
torpore hébefeeret. Sicutenim carnalem nobis occupa-
tionem abftulit, exrirpata multitudine facrifiçiôrü v,e.ce-
rum.vt mente fpiritualibus expediret.-ita ipufiratis qui'
fumere.Si auté yiuü : aut in eo. ftatu qua fuit ante paffio- ! bnslibetlàcrificij fûi circumftantijs impediré npiuit, quo
inem, aut in eo quo fuit poll refurredionem. Sedin eo j fpiricualius 5c liberius nos fifii in fiio Sacramento vnirec.
j ftaru quo fuir ante paflrbnem : quis deglutire poflèc ho- j N e ergo infolita vifione mens turbarecurj confuetamfuo
miricrm trigintaannorum viuum ÔcinregrumJQuod fiet- j SacramehroreliqmtlpeciemimàdinterioraGÔtcmplan
iiam'fieripolîètpereandémpotentiam,quajpfum corpus 1 dapuriorem fidei dirige|emus acicm. Per acceptionem
integrum per integra màtris virginaliatraiecir, nonergo | enimhuiusSacramentiChriftoperfedçvniri&iniorpP-
fides haberetmeritum,cui tanta euidentis fu s ratio p rs- j ràri debemus, ôdn hacvica in conform irate innocentis
beret experiméntum. Si autem in eo ftatu quo poftrefur-
redionem eft : glorificatum ergo corpus fuüm quale in
coelo eftoftendens, intolerabilem claricatemfuam oculis
Matth. 7.;
quantum poflumus, 5c poft hanfe vitam fimili beaticudine
quantum digni fuerimus.-necdecet ad exterioradiftendi,
nec ad multiplicia diffipari.quos ab omnibus,,, vt, vndml
intuentium offereer, & nön fuftineret hu mana fragilitas. cum Chrifto fint, opprtet recolligi. Q u od tarnen Eeele-
Vnde Auguft. in libro ad Orofium: Glarifteata Carne vti- 1 fis fu s Deus voluit cfiè tamfruduofum.non omnimodo
que Chriftusrefufrexit: fed noluit in ésclarifie^tionedif- voluitélfe ociofum: qnia dum in myfterio,quod np,n eft,
cipulis apparere.quia non pollënt oculis talem claritatem j apparet, quod e ft, o tcultatur, fidei lu d a proponitur.vr
.perl{?icére. Siantequam morerëtur öc refurgeret, quando j roerltum augeatur tdum cotca hocquod videtur,credens
transfigüratus eft inmonce, dilciptrfi eum viderfe non po-1 quod non videtur. de credita-incus veritate de fuperad-
tuérurit:qüacö magis clarificata carne Domini earn vide- j dita exterins falfitate duplicem afiléqijitur grariam.C^te-
rgnonpocuerunt,? $iautemfuapotentiaclaritati vifum j raenimChr-iftimiraeiilaefimfint infidelibusin figoum,
no ftru m contem peracc t , non fuoJöco auc tempore in i v cconuer tan t folu m fide lib us daturad mericum,
contcmplarioné'fiisgloris remuneratioUemfuam nobis'j'ytilloerudiantur.lnillis enim qu^Deusinextrinfecaniaprsordinans,
meritu.m auferrec.quiaamplius laborare 116 | teria facit, roboratur fides : in hoc autem fo|o quod ex
________________ ■ - - ~ -•". ____________X .. ^v... feipfb
~ ; ~ De Sacramento L ib . J I. ^ 4 37
t v t s i a a & inuifta fdiciusl C A P V T IV
cordneruri . , _ \ . V . 1 v Vidainquamne comprehendat, fedmuida ne dimdat
dumexreriores quidemfenfus obiedapàms & vm i Vsritur autem quare fides tantopere exigatur in
Ipecie colore odore,& fapore, ipfiimquod fueracmen-1 V ^ h o c Sacramento : quia videlicet falfa fide mundns
riendo, panem 8c vinum quodnon eft nitunturaftruere: perijt, quando Adam plus d iabolo quam Deo credere
interior autem intelledus, ipliirn quod éft corpus feilicet j prsi'umpfit,dum in ligno feientis boni & mali vetito plus
Chrifticontemplans,neccovnprchenderefufhciens,non Iperauicdiuinicatem aftequi'.,.;;quxabhoftepromicteba-
Cur fides
tantopere
xigatur i
1 hoc Sacramen
to.
tamen ddittit cVedere. Hanc credctldi
atcendehtes5ccauenres, dehàcSacramentali confedio^
neaftruendadiu muitumqiie laborauerunt: quia non lo-
lumimiifibile.fedetiaminufitatumefle viderunt, & ad-
mirabile,vt inUifibilis SacerddSiVifibiles.creaturas in fub-
ftantiam-liis c a r n i s i n u i li bill t c rc ori u e r t a c, 5c quod terre-
num eft, coelefte façiar, vt qui pro nobis tanta in fe opeta-
tur, nobis de nobis maiota promittat. Q u ie n im a -
qiiarn pro nobisfigüratè oblata'm,'fient 8c yinnm pro fe
oblarum,in veritatem 8c vriitatem lui fanguinis mutât in
fuo 8c noftro SacramenloiquantÔ magis pos fecum faciet
vnuminscernitatis fus prsmioî Sed Sein tant! myfterij
fideintelledusinirinfeci 8c exteriorum fcnluum ludam
fubinnuens ait Aiiguft. in lërnrone de verbis Domini :
Q u od viderisin altari, panis 8c calix eft,quod etiam oculi
yeftri reriunciant; quod autem fides poftulat inftruenda,
paniseft corpus^ calix eft fanguis.Sed poteft anitno cuiul-
piam cogitatio talis luboriri, Dominus Iefus Chriftus no-
uimus vnde carnefn acceperit, de virgine Maria feilicet,
nutritus eft, creuit, lépultus eft, refurrexit, coelum afeen-
dir,illuc leuauitcorpus fuum, vnde venturuseftiudicare
vinos & mortuos. Ibi cft m odo lèdensad dexteram Pa-
tris : Quomodo ergo paniscorpus eius, vel quod habet
calix,quomodo eftlanguiseius. Iftaid.eo fratrcsdicuntur
Sacramenra, quia in eisaliudvidetur, aliudintelligitur:
qdod videtur, fpeciem habet corporalem,quod incelligi-
tur, frudü habet fpiritualem. In quo videtur innui, quafi
qusratur cùm Chriftus in humana forma rationabiliter
fe geflerit,-velnatura humana, vel potentiadiuina, & in
coelo vfque ad diem iudicij corporalitcr manfurus fit :
quis corpus Chrifti hue deduxeric, vel panem noftrum
illiicleuaueritjVttam fubitoin corpusChriftimutari pol-
fit ? Q u od quiaineffabile eft, qnomodo corpus Chrifti
hie fiat, & ibi mançat, ad intelligentiam-fpiritualem & fi-
dem talia cogitantes reuOcât : <}uia etfi feiri non poteft,
credi potelbquia quod videtur,non mareriale corpus pa-
^niseft, fed Ipeciescorporalis, quod aute.m intelligitur
Chriftus eft, quiomnia quscumque vult in coelo 8c in
terra poteft.Sicquedum exteriorum lènfuum teftimonio
non acquiefcit , nec interiore inquifitione comprehen-
dens, de veritàte tam en non titubai : fit per Dei gratiam,
vein tali fuo âgone' fides noftra exerceatur, exercendo
augeatur, augendoperficiatur, perfeifta roronecur'. V nde
Auguftinusinfcrmonefuperloan. d8. Fidesqua eorum,
qui Deum vifuri funt,quamdiu pefegrinacur, corda mun-
dantur : quod non vider, credit. Nam fi vides, non eft fi
des. Gredenticolligitutmericum, videntiredditur prs-
mium. Eat ergo Dominus, ear ne videatur, lateatvt Cre-
datur : creditus defideretur, vt defideratus habeatur.
Quia ergo in hae peregrinatione noftra, expedit latere
Chriftum v t credaturv&c. bene igitur Chriftus fub Sa-
crameto dedit nobis feipfum, vt per hoc nobis & fidei
meritü, 8c gratis fu s augeat beneficiüm : dum in terreha
quadam, 5c ptorfus ftolidà panis & vini forma, maieftaté
fapientis verbi Deilübftantialïter comptehelam.incom-
prehenfibilem credere & venerari non erubefeimus: q u s
quantitate & qualitate fua ita eiusexcellen tis videtur indigna,
vcnullatenus etiam sftimari debeac.nifi quiaipfe
eftDeus, quiomnia quæcumq; voluitfecitincoeloôc in
terra, nifi quia etiam caro eius ipfa eft cui data, eft orrçnis
poteftas in coelo &.in terra : vt poteftate tali fit in vnitite
perfonsin coelo & terra,quandocumque,quomodocumtur,'
quam incurrere mortem quam Deus minabatur. ;Si-
,cut ergo- diabolusuon^ vmbram in ligno inobedientis,
fed iplum verum 8c vifibilem fruiftum exhibens j promi-
fit id quod non videbatur, feilicet, eritis ficut D i j: lie &
Deus non vmbram,led ipfum quiinligno pependit obe-
d ien tis , in fuo vifibili Sacramento exhibens, promittit
vicamsternamqus non v idetur, vt dum in ea re plusei
modocrediturqu^mhofti, vc dignu-eft, fanetur haevera
fide ilia perfida fides,quaolira plusdiaboloquam llbi in-
iufte credirum eft. Sicut igitur non in ligno vetito, lie nec
in Chrifti Sacramento debec vifus aut guftus, fed fidei vi-
gere iudicium: quia ficut pomumvilu decorum Scfuaue
adcomedendum, cibusvitalisvidebatur, & mortem ip-
tulit.-ficecontrario Sacramentumcorporis Sclanguinis
Chrifti videtur cibus mortalirarisnoftcx, cumvere vita
sterna fir Quaproptervtrique rei media vera fides vi-
deturneceflaria: A d s , vtcrederetmortem ellein pomo,
5cita vitarer: nobis ,' vt in Sacramento Chrifti vitam cre-
damus, 8citaeam aflequamur.* Vtrique enim ex fe con-
trarium vflui effe&umparit, illud dum videtur cibus
volupta.tis5c v it s , mortem inferens:iftud dum videtur
cibus mortalitatis, vitam sternam exhibens. Sicut igitur
aPetro poflrtrinam negatione trina confelfio cepetita eft:
ficab homine vtfaluari polfit,pro perfida fide qua perijt,
vera fides exigendaeft : quia tantum Saci amentum ncc
fine fide poteft incelligi, nec nos etiam pet illud fine fide
laluari.
C A P V T V .
QVsritur item quare in pane 8c vino confecretur raa-
gis corpus Chrifti, quam in csteris corporum Ipe-
ciebusrcura cibo mortalitatis non videatur apte vitaim-
hiortalis defignari. Sed feiendum quia Chriftus in hoc
Sacramento non fe hoc modo fignificari volu it, quole
habet cum patrepernaturam, fed quo le habet nobilcunC
per gratiam ; quia non feilicet quod fitpatris fapientia,
led quod fit omnium hominum v ita .v t licfuameharita-
tem nobis magis commendar^et, 8c noftram erga le ma-
gisaccenderet. Vita vero stern a, cum in corporum Ipe-
ciebus nulla perfe&a fimilitudine exprimi potueiit:
nulla tamen aptiori qu^m ilia, qusaliquo m odo vita eft,
quia humans v itsa le n d s & retinendscopgruir. Quia
enim temporalis cibus & pocus noflet vita sterna elle
non porerant nec debebant, nomine eorum 5c fpecie
Chriftus le fignificari voluir vitam scernam : vtnorifo-
lum confiieta cibi fimilitudine congruerecin fumendo,
led 5c eadem cibi fimilitudine nobis proficeretin fperan-
d o : dum feilicet ficut cibus 5cpotus lime noftra vita temporalis
, quamdiu Deo placuerit: lie 5c multo amplius
ipfe panis cosleftis fit vita s tern a , quibus ipfe volueriti
Et quid mirum fi creator creacurs conferre poflit vitam
sternam: cum etiam creacura creatorsretinere potueiit
sternaliter earn? Sicut enim lignum v its in paradilo
pofitum eft, quo sternaliter homo in corpore viueret; fi c
Chriftus in Ecclefia lignum v its leipfumpcfuit, ve in fe
credentibus vita sternaeflet: qudd nomfolum fuit.ipfius
Chrifti myfterium, led 5c fidei noftrs , magnutn hrma-
mentum. Quia fi hoc.creaturs non viuenti fuit naturalc,
vtcoipbrivitam sternaliter retineret: quanto magis vero
ligno v it s viuentis, creacori Chrifto eft omnipoten-
tiale, vtcorpori 5canims gloiiofiusconferar sternaliter
•Gurir
gis conieaqua
cot-
pus& I
languis
Chrifti,
quàm iu
corporu
fpccic-
Gentf 3;
quefi placuerit.Hacfideipfum Saceamentü quafi diuinu vitam? Vndeetiam quiacibo 5cpotu ita viuimus,vtal-
quiddatnadoramus,quafi viuumquiddam 5craridnabile-terutro carere nequeamus, verumqué in Sacramento
allöquimur Scrogamus: Agnus Dei qui rollis peccaca fuo efle v oluit: nefialterutrumdeeflet, quafi imperfe-
mundimifereoobis: quia non qu odv id e tur, fed quod 6to v its fign o,iple non plena, fed imperfe&avitafigna-
VerèeftChriftumibfeflècredimus. ' rivideretur, Dignum etiam fu it , vteilHem Ipeciebusi
Biblipth.Vet.Patr.tow:U; , - Q o 3 quibus