iJöetus.
Sabellius.
A r te mon.
Theo Jot Hf
J0L
A n t ioche-
' naJÿnodus\
\ Alias, ■
|*Thcodo- !
I tus qui &
I Georgius ;
mirificus.
Malaehio
orthodoc
Ü
; G en. I.
Géftef. 3.
y « Ujtcetà Thejattr. Orth. Ltb. I V.
SpiritusSandus vnus idemqi diceretur. Vnusenim, in- “nobis,fiuevtvnufquifq; noftturn,qui tresperfonjevnain
quit, Deuseft,8cFiliuseiusiheo', quemadmodum in ho- diuinitatefumus. Quamuis enim hocironicedibhimfit,
minefcrmo. Ipfe autem iermo cum in terram veniffet,! niillo tarnen modo vnicara perfonam fignificare poteft.
habitauit in homine, quilcfus*dicebatur, complecaque Item vbi fichabet, Apparuit AbrahaDeusiuxt'aquercÜ Mam-
difpenfatiohe,afcendit aßftatrem. Ieius veto Chriltus ; bre. Rejpiciens autem oculisfuis vidit: & eccetres vmfteteruntfu-
inferioreft,quiex Mariainitiümhabuerit. | praeum,& in tu itu s o c cu r r ito b u tam a d o r a u ittn te r r a :&
H niufmodi ergo Pauli dogma fuit, quod partim cujn | dixit. Domine,fiinuenigr atiam coramte, ne praterexs feruum
Noeco,&Sabcllio confentit, partim ab vtro'q; difeördar: tuum. Viden’ quomodo feripuuateftetur Deu apparuifle
quandoquidemilli quoqueinter fcquodantenusdilTen- .Afiraha:, tresaucemfiiiife,qui apparuerint* Et quamuis.
ferunt.Eoenim quodynum Deum,quafi tribus diftin- tres dient, eum tamencumv.no eile collocutum: quod
! dum perfonisaflerunt: hi tres inter fecöueniunt: inhoej qmninoita fadueft, vtvna eademqjtribusffub perfonis
i autem differunt quod Noetus quidem Patrem ipfum in
forma 3 c nomine paflum efte dicit, Sabellius aute ipfum
quidein Patrem, at non vt Patrem, fed vtFilij perfon^in-
dutum. Paulus deniq; non prorfus vt Patrc,fed vt Filium.;
Atque hVecfunt, in quibushicvel cumpredi<5tis hane-
fiarchis concordat, velabijfdem dilfendc. Aperte vero'
<;um Artemone, & Theodoro coriario cölentit, qui Dö-;
minum Iefum Chriftum nudum 8c fimplicem hominem
perfpicuetradunt. . ■ .1^
. Qu? cum ita fe habereEcclefiarum moderatore$ com-
pertum exploratumque haberent, haudquaquam.negli-
gendaefle duxerunt; led Äntiochiam ad hanc ha?refine»
medio tollendä conuenerunt. Concilio preerantTheo-
dqrus,qui 8c Gregorius mirificus,Neocaefarienfis Epifco-
pus, Ächenodotuseiusfrater , quiPonticarum Ecclefia-
rum vni preerat.Firmilianus Neoc3efarex,quaein Cappadocia
eft, Epilcopus, HelenusTarfi,IcomasIconij,HyemenxusHierofolymorum,
Theotccnus'C*Iareaß,qirein
Päheftina eft, Maximus Boftrorü, & Anatolius Laodicez,
qua: Syriae finitima eft, Epifcopus. Magnus autemille
Dionyfius Alexandrinus pre fenio interefle quidem non
potuit, literistarnen eosqui conuenerunt, advericacis
propugnationem exaeuit.
Coä&a autem Sytfodo Paulus inficias ire iam paratus
erat, cuna Malachion, qui anteaquidem Sophifticam arte
mxxercuerat, poftea veto Presbyterij dignitateexorna-
tus fuerat, dilputatione aduerlus ilium inftituit. Cumq;
hocpa&odetc&afraus eius eilet, qui Chriftum homine.
diuinapr? c?teris gratiaexornatum diceret,e(acerdorum
ccetu fegregatus merito eft. Quiavero Ecclefiaftici fe ei
oppofuerant, Aureliano tune temporis lmperantihserefcs
eius patefecerunt, perfuaferuntque, vt ab Ecclefia ilium
excurbaret. Quamuis enim ille idolorum cultui deditus
eflet,a:quumtamemexiftimabat, vtquieiuftic fideicon-
forcibus contradicerec, is ab eorum c®cu, communi omnium
calculo iecluderetur.
* TheodöriScutariotaeScholion. *
SCiantleäoresboc Samofiteno Paulo depofito, Clericorum&
Epifcoporum, quosinflituerat, nullum ejfe cum eo depoßtum.Sed
quia omnes in fanäißmorum Patrum noftrorum, a quibus ille de-
■ pofitus eß,fent ent tarn pedtbus iuerant .iccireb fuis dignitatibusfin-
gulirefiitutifunt.
* Harefeos Pracedentis confutation
P VaulusSamofatenus terra erat nec bona,necfertilis,
neediuinsefenienti accömmoda „led(entibus, & tri-
buljs horrida.-nimirum dogmatisab inculpata & ortho-
doxafide noftra diflentaneis: atqueadco, vt itadicam,
Cloaca quxpiam ccenü eieftans, quod in Dei Filium vel
ipfi pofteriiacularentur.Ex hoc enim cum Neftorius hau-
filfet,atq-,bibiflet, eum nudum &fimpli«m hominem
efle,quire vei;aDcqs erat> afleruit,yt explanatiusin Ne-
ftoriana dicemus hiftoria. Paulus itaq; Sabellio & Noeto
Ephefio cöCentanea prpfe(fus,inanes cum illis voces eru-
Ctui:Partemque, Filium, & Sp.iritum Sandtum, in vnam
eandemq; coarräat hypoftafin: pr*diuinamq; Uaturam
änimalicuipiam trinomini fimilem tradit, cum tarnen
multiselcripcur?lpciseam tripliqi definitam hypoftafi
didiciftec: atque ex Veteri quidem Teftamento, vbi ait,
Faciamus bomtnon advnagtnem &fimilitudinem noßram: quäe
Gnif.il
diuinitas elucefceret. Quôd û quis vnum tantü Deum;
duosq; Angelos eflèdicat, quomodo vnàcum Domino
(èdere aufi funt? Item xpJiuitDominus fuper Sodoma&Gomor-
ra ïgnem &fulphur a Domino deccelo. Item, Audi ifrael, Domi-
nus Deus turn, Dominas v nus ejl.
Hiscertè verbis P ominus, Deus,itemq} Dominus,hy-
poftalès: his autem, Vnus eft> vna in tripus diuinitas fub-
indicatur. Quibus hjec Dauidica conlènjanea ifint. I» Deo
laudaboVerbum, in Dominolaudabofermonem. Item,lnDeo
Jperaui, non timebo quid faciat mibi homo. Item, Immola Deo
facrificium laudis, & redde Altifiimo vota tua. Item, lnttoca me
indtetribulationisttu. Item, ViuitDominus, &benediftùs Dominas.
Item, Èxaltetur Deusfalutis mea. Quibus hæc addi
poftùnt, Verbo Dominiccelifirmatifunt, & Spiritu ortsetftsom-
nisvirtus eorum. Item, In lamine tuovidebimus lumen, id eft, in
filiotuo cognofcemusSpiritum lantftum.Per.ipfumenim
ea quæ lunt de Spiritu fantfto cognofcénda , non minus
quam ea quæ de Pâtre, manifeftiùs cognouimus. Imo ctr
iam in libro Hieremiæitafcriptum eft. Hic ejl Deus nofter,^
nonajhmabitur alius aduerfus eum : quibus id quoque fub-
iunxit,qùod fublequitur.
In terris vifus eft, & cumhominibus cônüerfatus 'eft, Michças
quoque ait. Et tuBethlebem terra luda, ex te enint exiet Dux
qui regetpopulum tneum ifrael.
Sed Daniel etiam ita Içribit. Ajpiciebaminvi/ione no ft is,
& eue cum nubibus coeli quafi Filius ho minis veniebat: &vfquead
Antiquum dierumperuenit : & in conjpeftu eius obtulerunt eum :
& dédit eipoteftatem, &bonorem, ®num, & omnes populi,
tribus i & linguaferuient et :potefias eius,poteftdsaterna, qua non
auferetur : & imperium eius non corrumpetur.
Verumenimuerô fi quis Teftamentum Vêtus euoluat,
Prophetàlque pércurrat, tripliciilla..Cherubica lànâifi-
catione, & huiufmodi plerifq; lantftamdefignari Triada
videre poftit, quemadmodum 8c hoc Daui di ç ^D m r Dominas
Domino meo/eâeà dextris mets. Donee ponam inimicos tues
fcabdlum pedum tuorum: Item, Tu es facer dos in aternum.,fecun-
dum ordinem Melchifedecb.
Aaron enim, 8c eius confortesanimalium Vifceratiohe
rem lacram fecerunt. Pane autem & vino, folus omnium
Melchifedech : qui C hriftietiâarque initiationjs myfte-
riorum eius typus erat : cui Daui des quoque iacerdotium
æternum vaticinatur.
Exnoftroautem, leu N ouo, T eftamento clariora, &
maioris pôderis teftimoniaexpifeari queam,quemadmo-
dumexTriadisfuperlubftantialismyfterio, quod perin-
carnatum Chrifti aduentum illuxit.
In ipfoenimquafi-limine Angelus Virgini dixit. Spiritus
SanftUsÇuperueniet in te, & virtue Altiftimiobumbrab.it tibi:
quibus verbis diuinitatèm tribus hypoftafibus côtentam
fubindicauit. Qui plura volet, ex alijs quoque Euangeli-
cis diiftis venari p oterit, in quorum m entionem incidi-
musobiter, cùm deSabellij dogmatibusageremus.'
* Tricefima tenia harefis,Manichaorum & Cubricorum. Hi ba-
ptizutntur. Hoc autem caput cum^6 . De Maft.alunis
in calce Opufculi Micb. Pfdh, De opération
Damonum, iam ex-
eufum eft.
HIAcuanitç tandem diifti funt, proptereà quod Acua
quodam, è Meloporatnia oriundo,impuræ huius
W Æ
p/fl/.j-j.fg
Ihid.
'Mich f. i '
Matth, l
ibidtri
Pâtri,s verba funt ad eos, qui fua è fubftantia procefle.rant : i hærefeos Doâore yfi funt.
quietiànvcneatricis ciimillo Dominicæq; dignitatis par- j Manichæi verb dcCubrici ab antiquo denominati funt,
tlcipesfuerant. Item vbi ait, Ecce Adamfacias eft,ficut vnus ex ' nimirùm à Manete Perla, qui Cubricusanteà vocabatur.
Âcna'S j
A c u a u it* ! •
fibique
Philip, i.
.'l'ilitii.
joduplex
Dili's S:'
iquaiis.
%‘lip. 2.
\JrfduerftM\j4ntearianas Han
fibique'p6fteàManétisn6mén.mdiderat. Gæterùm hac
voce Manes Babÿloliibrùm idiomaté vas, vel, vt quidani
volunt, piale&icùsdeiignatur. Paràcletum porçôfeip-:
fum milerhic Maries vocabat, Chriftumque folaphanta-
fia, fcufiniulatione, àpparuifiè, atque paflum elle doce-
bat. inIuperPrincipiaduo,Bonum 8c Malumintroducè-
ba’c.Pdncîs'enim du'obusnotrgeniris &æternis, DeOfcj-
liçet atque material Deürn quidem lumen, materiam au-
tem tenebras appellabat. Atque lumen quidem b o num,
tenebras autem m alum. Vetus .Te'ftamentum, & eum
qui lociitus eftin rllo i 'cum p m nib us fuis Prpphetis, bla-
fphemusilleinalédiétis inceîïèbati S blem,Lunanii &|
Hoc itaquè lopo habitus veritàtèm præmonftrat» Ha-
bituenimDomiiiusinuëhtusefthomo, hoceftipfa hii-
* y s*® _ mana fubftantia,quæ tali hàbitu efformata eratîhëc enim
Aftra, tanquam Debs, adorare fiiâdebat. Animâramdf folàm hominis fubftàntiam înpcopriæ hypoftafeos fub
corporibuS incorpora migtationes doc.ebat;.
Garnis refurredMonëm inficiabatur. Herbas, arbores»
aquainÿ‘3 c cæteraomnia animarh habere contéhdebâc:
atque inhumera huinfiTlodi aliadëliràméta proponebat.
Tauderriaiitem arrogantiæfpirituelatus, dæmonum,
à quibus fiibuehçbatur , auxilio fretüs, fe Perlàrum Ré-,
gis filium morbo làborantem, priftinæ (ânicatircftitu’tu-
rum pbllicitiisëft ieiquë adep çùm Pharmaca morbo cu-
randb açcomodà app'lieüiflèc, excontinenti puërin ma-
nibuseiuscxpirauir.
Quocirça Rcx irapercitiisin càrcères ilium coniecit;
vhde ciiftodibuspccunia corruptis aufugit. Ad extre-
imirh autem cbiiiprehenfus, & arundinibus excoriatus
eft : eiusqjpcllis paleis fuffarcinata ih Perfide feruabatur.
Gæterùm in eius honorem Maiiichæi fuper arundinibus
leâos fiioS/ihfterhunc. '
*Hareftos pracedentis Confutatio.
A Poftolicam vocem, qua Dominus inhominum fimï-
LjLlitudincm faftus, & habita intientiuvt homo fuillè di-
cii:ur,Mahichæimalè detorquenres, hærefinluam con-
ftituerunt, folaq; phantàfia, feu fimulàtione, Chriftum
appatuilïtr, ôc palfum èfiè dixerùnt,
Nosautem, quipppulüsfiimus, quem Chriftusplan-
tâuir,ipfùminfimilitùdine hominis fuiflè, 3 chabitû in-
uentum, hoc (ehfiipièincélligerè didicimus, vt 3 c erëdi-
mûS, cùm fcilicet.alTumpta harura noftra,nobis æqualem
3c fimilem apparuiflè; vcqui lêrui formam accepillèt, feu
hominis naturam alfiimpfifter, néceam quidem humàna
.cdnditidne, lèd âbfque lëmine.
: . Qùôd enim èi muliëreprocefîèrit, humanum id, ipfî-
qtie Chrifto proprium fuit.
Quod vero ex Virgine, id humàna conditionopræ-
ftantius,atq; proprium Chrifti loliusextitit.Etfi enim hii-
manaforma verè prædituserar, hoc tarnen hominem fu-
perabac, quod hombfimplex nudusye non eflet, atdiui-
hitatieohiundlus.- Al!oqui,vtiràdieam,fimilirudo, 3 c
habitus 8caduerbij, vt homo, ambiguitas, incarnationis
ratibni velut officëre videntur.
Qætçrùm Doriîihushàudquaqùamfimilishommi,Ièd
përfedlus homo fuit : nec tanquam in prblcenio fàbulam
aifturus, corpus3 c difpenlàtionem cbnfingens, fub’âiti-
tiam hominis perfoham exteriùs alfumpfit, nec tanquam
vmbræ.quiécolorum adminiculp parietibus appingun-
tur. habitum lolum » , nec item hominis naturam afiUm-
pfir, ita vt non propriè Homo fiierit, fèd vthomoappa-
ruerit. (’Hæc enim Apbftoli verba in fuperficie.præfe fè-
tutîti fi qui profundiùs non perfcrütehtur, ) imôyerônàc
tura.hominis ad fuâm ipfius (ubftàntiàm applicata, ean-
dëm cum diuinitate comrnixtam ita éonfëruauit , vtne-
quë cum ilia coiifiinderetus, neque commutairetur.
Similitudinem po’rro quodammo'do dupliccm èlïe di-
dicimus, altéra enim de re di ci t u r, quæ mutatiphi obho-
xia eft,-altéra veto dé re, quæ fempéréadem manet.
Imaginés enfin, quæ ab exemplart proceffèrunt, fi tni-
llllf®Cohferantur, fîmilés :fi cum exemplari æquales éfle
dicimus : at vero cctm exemplari ita'conferùntur, vtqùæ
mutâtioni funt obrioxiæ, q u o nimirum 3c exemplaris 8c
imaginistatio diuêrlà feruetur: inter le veré,vt qùæ nûlio
co'mmütari m'odo q'ueant, vt nimirùm exemplaris quod;
imagines permancanc. Beatus iràque Apoftolus Dcum
h o m ini ji m » j e ai dicirvràtionefub fianfi’æ., quæ nulli murtâs.
JTOxia
569
tationi Ôpmxiaeft; Sed habitu etiam inuefitum vrhômk
nemaddit. Porro habitus duplex intclligitur, nimirum fi-
«ftitius ôc verus. '
Rectum cnim hominis hahnium elle dicimus, 3 c hic
eft verus. Sedhabitum Sofcratis àut Platbms ab hoc vel
ep^Um^qui përlpnaS in proîcenijs dffingüht.ailumptü
eljfedicinius, quemadmodum in fabujis leiï Confçdiis 3c
morlscirat : atque hic fcftus ôc
falfus habitus eft. ,
Habitus
duplex'.
Bonum
& maluth
Btbliotb. Vet.PatisTomnz.
ftantiamcohuertit, forma autem, leu^ümahohabitu,
quem aftump/eratdiuerip, hechpftro aifimili prxdirus
procefiit j led 8c lubftätia 8c häbitii in uenrus eft vt homo.
Ca:tetüm duo principia nöh eile, quorum älterum
Bonum, alterum Malum fit, vt ManicHsorum kfttuit im-
pietas,hinchaüd dubieperipieuum fiet.
Bonum 3 c malum inter le cohirarialuht, fequemutuo
perimurit, necfimul confifterepoflunt, quemadmodum
neqüe lux cum tenebris fubfifterepoteft:
Proindehorum vnumqubdquepärs totius futüraeft:
3 cprimum quidem horum vhumqabdä} hon ä totp fo-
lum, fed etiam a tqtius parte cirCunfcribetür.'
QUisenim coritrarijs, nimirüm bbno3 c malo, viarh
precludet ? nec enim quis Vtrumque firhul domppedera
efferre, cönciliariqueinterfedixerit: quandoquidem ne
malum quideaiideft, ex quopax orituf, quodq; canto-
perdabonoamatur. heque bopum viciilim bohüm eft,
quodquidemmalobeneuöldmfebftendit. Quodfiquxsl
äliushorum cuiq; pirdpriäm federn, qua comthorari pbf-
fint, affignet/üle cefte föliiS eritDeüs, qui fimul 8cMhel
aflumpficca, qute inter fe Vel maxitnd repugnäbant. i*ro-
indeduörum alterum in hiseuehiatnecefle eft, nimirum
vt ea intet fe comieriiant, fefeq; mutuo patiäh turi vel Vt
medium aiiqüod intercedat,quo bqnum ä malo fecerha-
tur, fitq; quafifcptunvah'quodttänfuerfum,quo alterurii
ab altero dipmätiir: atque ita non iam duo, fed tria prin-
cipiaeru nt,quorum vnutp cetera velutln pace euftodiati
neceile eft:quod qüidemd malo fieri neqtiit. Narh bacem
ciiftodire malum non eft. Iam quod paci cuftodiendat
aptumeft, id verb belluni mbueire pugnareijue nequit.;
Quofit, vtprincipium vnum relinquatur.idijtie bohumi
6c ab omni vitidlibeturh.
Quod fi percontari velint, vndeham malum briatiir
( neccnimfierivllbmodopöteft, vtäBono malum bri Vndema-
ginem traxqrit)malum nihil aliud,qudm boni priuatione Roi-onä-
elle dicimus; atqj adeb euerfiopem eius quod eft nature ?ur", .
confentaneu.inid quod eft nature c6tranuin:Siquidem
nullum malum naturecolentaneum. Omniacnfmqire- i^Ul ’
cunque fecit Dehs, valdeboha funr. ii cieationis eoru fi a- /
beaturratio;Proindefiqualiacreatafunt, talia maneanr, I,
valde bona fuhr, at fi vltrb ab eo qiiod eft nature con-
lentaneum, adiddeficiant, qiiodnature repugnar, iahj
malo accehlentur. Natura igitur omhia rerum dpifici j
fubijeiunttir ätqüe parent. Cum vero ereaitura q u i- ; Ret ciiid.
qfiämrebeliaüeriti 8c creatoriTuo minus morigeramfe ^J-
pfiftiterit/ifibi vitiüm vitro accerfiuit. Nam vitium neqj; Vitium;
fubftantia, neque fubftantia:proprietas Vila eft, led acci-
densvIeu fpontina quardam deftexib ab eo quod eft natfc
re confentaneutib, ad id quod nature repughat^; qirod
quidem ptccatum eft, ■
Peccatum atitem libere Diaboli voluntatis i nue n til ml Pe ccat iS.
eft.Proindepiabolusmalus.eft,' nohquod taliscreatus
fuerit, Angehisenim iucidiftimüs, 8c clariflImüs d rerum
omnium ppifice Deo creatus eft, atqj liberdarbitrio p ri- ab • Bs;
ftitus, quia himirftm fationis partideps: Ippntb verb a vir-
tutenaturae .Cqnfehtanea defeiuit; 3 c ad vitij caliginem
transfugit: ^ procul aDep remotus, qiii Iblus bonus 8c
yiuificuseft; Ab ipfo enim quic'qüid bohu eft, id bene8c
benignefablum eft. 3 c quaquatenus ah illoprocul diuer-
terir, volunfate -(nam loco non item) ad malum delecit.
Vanusitaque Manes eft, 3 c futilis, qüitenebnfdigna
proloquatUt ,~cmh tenebras 3 c materiam gterna, 3 c non
B b b