i A
T fa l.IS .
B
C
D
t f a l M
m m - ___ — H i ! ■ i 1 . H
ratio valet Ôcpræcordia funtincoluroia, moresque ad
bonamhabitudinem, &etegantiamqnlce(eifnt W | | f
qftain ex anima, qua parte ciim bruns nobis cqmmums-,
e f t , procédant.. Q u o d fi corpusquocunque^modol
«grt)m Futrit, tfon'po'rëritillud anima reftituere. R e i d e -
darand«paradigmain*ràedium adducam; S o l eft pul-
cher , & lucet velue fponfus, velue gigas {pecioius^Eius
firndio duplex eft , lucere& .calefacere. Sum et.amin
pa gi, quæ omnia radijsluisfenracperhmdic. Sedvbi
(brenusac purûseft açr, in hi*oullo^/impedimentoiu-
itven radiorunviaeît. V b ive rà nebulæ# ôc aereæ caligt.
nesf t dîffudërünc, denliorque nubes le raterponit,non
lucetpuiùnvfol, neque calefacit/ed tenuilîime & o-'
paco lumihe. Non tamen tune culpandus eft loi, quo-
niam non ipft, W W # e a crai%ies qu^ proh
ib en tin eau (Ta fünt. „Corpus exiftiroa elle mundam :
vicos , ôc vï b es elle fenlùs, & membr^&pattes.çprpo-
cis, & vifeera : nebubmfymptp.matacorporum mtel-
lige4 lucidiflïmum folera facultatesanimæ | rn hisnam-
que pàradigma folis accipiendùm éft. Si qua enfin ieres;
na fanitas è corporrbus eluceti, & membrum aliquqd
èxternum il aut pars interior ab aliquo fymptomate ncu-
tiquanfilæditur, fiïde^cprpus bellfifimè fefe habet. In
quibus feeds fit/ibi ettam animae facultates feriantur.
Atque hincelb, quôd Homines tantum inuicem difcre-
pant. Aliusintelligentia iners eft,- aliüs perfpicax ôc loir
fers. Alius bene moratus, alius improbus, abus luper-
bus Alius'fidelis,alius nialeuolus. Horum cauffamefle
Deumcaue putes, quod quibufdam fcilicet optitnè velit,
& opciraaillisdoner, orariique bonitate ôc gracia eos cu-
mulet: quibufdam; veto velu peffimè,eosqùe contrario
modo tracer. Quomodo enirn & ifta iudiêij prouiden-
tiàsé; diuinae fpnt ? àqua fi pétiffraràm füfpenfa effent, nô
æqua,fedihïquà'mànifeftèForet.Sed hæc blafphermaeHa
v erbistenusab fit.Seucenimfo lideditquæcunque d é dit
marina illamipramquafiratdi)>fiitaGÖrigetir,feuaeeTbH’
tatem,aut amaricicm videlleet, lêu dificcdtné ihft capet
lit. Sin au t e meatus lita nghftus Vd iimipfqilirxu luclatur
vchemehtius) çalelcic,'>& vt eft-eobfcntaneum vferüelèit.
E t i nliisiàm didtis rurfum pétfpeÊla cftilla n otu'tas |.q|nd- j
modo cura vba quidem fit aqtiltruiii natu'rà/in aliis tamen:
aliùdhat,\naturàmq;-,mutct, in qualitatem,-mmdtMlam
& habitum fin gu loi uni. Perinde corpora (e h;.bent. A ni.
marum veto nuturànan eftâlia arq; alia,ffed.æqualiiô;mr
nium. Aft in corporibus minime inùenitur ic|chciras fé-
cundumbabitum : fed alia alij Srafis, vt ofterflum çft-1 | -
quidernncci'nqmnibusæqualitereleinencamij^&tem-
peratalùnt :ftdvnun|quodq;.V't fortitume(l|üamçraliu,l
iraàd fe anirnani quoq; inffçdlitë Imqî fiuëqüisgvauiter
irafei fol et, ôc eftfùperBus, line manfuetus, fiuetranàüil-
lusffiue modcratus,'ûuefcortator , fiue lafdiuu|, ftue- ca-
ftusôc probus, fine magnanimus natura, fiue côtra fordi-
dus, aut potator^utebriofus, àut fobrius;&aquæ pbrôr, J
autvigilans, aut celeripes,aut tatdigradus,aut docilis^aut 1
indocüis, autrudis, non elt culpandaanima , quemad- l
moduin oratio no lira lîgi.llatim per omnia diflèruit ; (ëcl
potins corpus,& temperamentu, qùodilli cb'Utigit y prOr
pterquodnonfolentfibiiimilar'icorpôraûnquâ»neceflë|
affiniain quàcun q; re,ad Ici en tiam au t fa pie n riam, adha-
bitum aut nacu ram ,ad alpedtu nî,âuéfigu ram»ad Yen ufta-
tem forinæ.Cùmenimex elèmetitis Yariatetnperaüoex-1
iftat,nèceile'eft ôc corpo|ainhis varièlehubeiëyôc animal
ad le-violenter trahere. Satis, vcacbitrbr, fespfpb'araëftiôc
pluribusnihilelbopus. Illud diCruvaldc citneceflarium.
Si vnus quidamdharaâer in omnibus,' hqmihibtfs elïèql
malta ingenere humano ftquëreturcônfüfib,ô< eàligo & I
nox vitam occupatam teneret. Quibus çnim indicijs*, autl
qualibusèlîgnis ipetegrinusàb amico êcfarnfliari inter-1
nofeeretur ? înimicilfimumyab optimoquæ noMedifcer-
nerencî Non filij parentes,neC'ëbht'rapàrcntes : fitios; de- j
ficientibushuiufmodi fymbolis agnofe^rerit.' Catetùm
fapiens architedlus,ôc largitor lapientiæ, plafmati ad no-
titiam m ut m cofulüit, du m dinerfa i tîdiëià hominibus
ôcex forma fiue lineamentis, ôc n o n minus ex voce quafi
infudit. Prætereà diuinaiïl prouidentiamin tantafaeierû
diuerlîtate admirati dignilfimü eft; Hinc namq; animus
ocealionem indagandæ-veritatis, errofisqf vitandiinüë-l
niet. Q u o d fi hæc tibi nô faits- përfuadentur, fidëlem,ÔC 'à
Deo amatütcftem dabo, nomine Anaftafium,eognome-|
t »Sinai ten, docentem ôeferibentem clarê fuperhis,quæ
interrogatns fuerat. 5 ed audi verb'af '
» celeritatem, màgnitudinem,pulehntudinem, (plen-
dorem-i & terræ fimiliter foeeunditatem : arbonbus terre
fruôtus : frumento, &alijs ï'vnicuiqu#§ndion em pro-
priam, ôc lianïram *, fie iftis quatuor elementisauâorita-
tém ôc imperium corporia vniuersè, eiusque incremen
tum, immutatipnem, finertiac dilTolütionem cottmmt,
iüdido&rati,one quara ipfe probe nouic. Nihil ehimre-
rumomn’HimDoràino nô ante intelle&um & prouilura
eft; qui creaturarü pàrens ôcgubernatoreftyôc omnibus
ex omn'i parte adeftq ôc omnia permeat quæcunquefe,
c iti& fa te ré j ôcconferuare,ôcàdminiftràte,. & portare
non cellàti Si igitur bonus, ôç % ien s e ff,V t e ft, qua boJ\
bus, Omflîa prôducit, vtbonOmfefe diffundat* notumqJ
& manifeftnrn fiâtï Quàfepietls,proüidentiam ÔCcuram
operum fuorum ofténdit. Namfi nihil ftoüideredquo-
modô fapiens effet ? Necbonus, nec fapiefts, fi nôn prb-
üideret^rebusquéeonfuleret. Igitur apudomnes,&pfæ
omnibus eertum eft; opifiçemrerum omnibus qu^ fabn-
catuseft prôfpïcere, ôc prouideres Cognitioauternhitu-
rotumin nobiS non eft, quivixfola quæàntepëdes funt»
viderepoffù«iüs,& vix mdmbriam & mdtcium prætenrorum
habem'us.Condirorautem,v't DeuSî&illapræco-
gnbfcit, & mftüsiudex, & arbiter redus eft, etft iüdicia dt±
uinaabyffiuimdta. Qu^modbigiturfefquodàdtemfjera-
’mêntuiq attinef; corpüs humanûm habeat,&4utfmodb
effeftbdfammuseîemehtisregnumimpertiueric,^ qu^;
;nàm fecundèmqualitatem » & temperàmentutale, quah
^feporaebnftituta& coagméntata funt, vtdixnnusi etia
animæ tacultas & aiâio patefeat, qübmodo pïopter hæc
fymptoma&eùeniam,&è côtrario corp'ora bene vàleant,
imd^èliûsprofician^ratisnoftradifpuca.rioneoftenrüm
eft- N^liil'ominus paradigmatevtarfquodiétapluslucis
acçipiaut. T e rram aiu n t eu ni cqlolam & Cauatam, & ha-
bcrebuafdàm ven’âSi pér qufs ab imo, ÔC occtiltè duos
à p iîa r fe tn it ta t | ex qhîbus ôc fontes terrara irrigènt.-
Pethos meatus àqùai marina col'atur, Ôc curfii pèregyno
dùicelcir, & in quahtate naturamqj mecallorum» & fon- !
tânim, C3£
iiiiteus,(bmdriédo erümpft,ârmara',autdulcîs'fuefitl,àqüà
I N T e R R o g a t i o . Viideâb ipfo ortu ôc teneris an-
I nis quidam inueniun tur natura mites, alij iracundii ,' âlijl
:niur|ofi,aiij voluptati obfcoenç dediti,alijbforès mulie-
rum,ôc continentes? Rurlum quidam naturafacflè fiia
communicant, alijfuntinhumani;,nih,ilalijsdefu»ith'
pertienres. Etqùidamcernuntutingeniofilîîmi, Ôc-adëx-
,cogitandùm feiicillîmi,alij?tardiôc‘ftupidi. R esponsio.i
N on eft Deus, qui huncmûdempudiôum, aliùm Venerisfarellitern,
iitumira'cundumihunc|ënei'n'facit:lèdgenera
quædam liint, ôc temperametita;régionum, ldcoru,
elementorum, aerisq; ÔC temporuni muràtioncs, ac ^icif-
fitudines. Deinde ôc natura les caulfie,elerrientorü incor-
pOre tempera tioné comitantes.Per quastaülïàsj^'muta-
tiûnes, ôc tempora, ôc cemperamenta, fi qua hora infaiis
Concipitùr,calidumelementôexfiiperauerit,qubdgenë-
ratur, calidæ eófti tutionis,ad vim & iîiiuriampropenfüm
'éric, ôc libenter fuà cômunicabit. n frigidum eiemcntü
rédundaüërit;quodnafcicur,ex ftjgidiore'Gohftiturione
ad caftitatem. cernetUr propenlîus. Idem de alijs'duobus
clëmentisdiceh^um'iSecundumnccumnamqj'lblitarijij
môrofivfobrij, Ôc acres .'fecundùm humidü pigri Ôc cadu-
clsy,atq; gulæ dediti, ôciminundi fiunti Nam li dixCrirnus
diuino iuflii ac volunfate generari hune qdidé iitipiiëfbâi
ilium profium, Ê è reétè dicemns; velpotiUsDeum male-
diâÔinceflëmus.Neciftucfolùmflêdetiamhomq càftus
nô intienietur digniis merGcde V Défis ehimcaftum^^ récit.
Ncclibidinofus.ôciracundus mérebütu't poenàm, aDeo
fei li ce t tales fa éïf. I ta q; h aïe ex n at u fa e m an a n ty fir u d ét ià,
tefirperantiajÔC reli quaiqüç à lànôlis P attibl^ ffô yrrijJl?5?
fed
#
led narurales emi ne il tiæ ôc exce 11 eijiutenom i n an i u r, qua:
Græcorum aftfdlogi ftulcè fapientés fecundum m otionc,
eu rfu m que fideru m hominibus comingere fabi^açj fifnr.
fidei facie n dæ fa t is efto Sinaita : an adfiiiC praftan t iorc m
delidè ras? A n‘i & a . S uffici t, Ôc recipio, ôcco furh cOn-:
tenta» & eum veneror. Non opus mihieft longVrf ora-
tidne, nec pluribus teftimônijs, cum hæc dicat teftetqfq;
inultis æquiparandus, pluribus anteferedus Athanafius.
Nccilliquilquamcritniuator hunchonoreminuidcbit.
G A P V T I y .
In vocebUtnanAfumma varietatac dif:>mi;tudo,cowparatiom
qtutdam ljra,fiu triftrumnti'mjiti Ante
oculos por.itur.
DE cætero, age de natura voeîs, ôc quombdo nec ip-
fa æqualiter hominibus, fed alijs alia data fit, muj.«-'
modaôc varia,ôcadyariumvlhm,a4;fôqpendum,adcâ%
taoduni,aidinténdenduni,ôcrernittendum,.C a r o . In
hoc quoque more gerarh tibi. Siorganon ftp inftrumen-
tum mufiéùm bene aptum«, ôc ligno pulehcrrimo, quod
putrelccte'nequit, nec hiarcidum q u id , pecaliud vitiuni
habente,ib aliquo excellctilfimoartifice fabrefieri con-
tig<y:ît,&:gl,utinatttmj ôç çompaétüm,ôc vndique perfe-
dtum able 1 u tumque fuerit, ôf. æquples c hordas, nec alpe-
vas, vt Eumolpi, & has congrùÇh ti proportione, fecundu
intenfîônçm ôcremilfiouç tempera^aSîôc in neruis æqtiar
1 ib us m om c n tu in', Ôc t raôtu m, Ôc alia habueti t ,- tu ne mélos
lîluficqm, beneq; numerofum, «St melos plané har-
nionicum artifiçij niulîci reddit. Si auté chord« æquales
iliinon conrigerint ; led alia tenuis, alia gracilis, alia craf-
lîor lu, ÔC alia ordinem non habeat, fimili terque nec rati
oneinrenda tur aut remittatuf, ôclignùmëtiam fit femi-
putriduin, muti eus quamuis arte plurimü excellât, egre-
giuni m elos,ôc onimmodis concinnum lormarc n onpo-
xeft. -Namfi défît cithara, ôc 1 ignum,.Ôc illius apta compor
ficto,0c ars conueniens, artificem peritiam fuam oftende-
re.impplfibile eft penitus. .Non enim bonum ôc luauem
fonum lyra remittet. Et quamuis digitorum artificiola
mobili ta ce valear, qua chordas omnes vel momento per-
curtat, non camen humerofilfimum melos edet, lyra non
be.ne, vt dice bannis, concinnata.Eademprorfus de voce
cogkes velim. Os iftuc tuumorganum.ftu inftrumentum
arbitrale, ôc dici patiarei Nerui ôc chord« ribi fint quae voce
m quafi rot,undarn, ôc tornàtilem efficiunt, dentes, labia,
fatices collum, lingua, vnde fonus meliciis exiftit. Ad >
h<£c peiftus, pulmo, mufeuli. Ifta namqyinftrumentorum
inllarfermoni fubferuiunr. Iufuperalpera.arteria maxima:
in quib.us om nibns differentia videbis fum ma. Quida
eftlingua verlatili ac lubtenui:alius tardaôc carnofa. Alius
dentes marores, alius minoresgerit. Alius eft dentatus,
alius edentulus. Huicfunt interiores,illi foras.prominér.
Aliuslatocollo,aliusangufto.Iamgurgulionis,fauciü,la-
biorum côftitutiouem varia ac dillimijem quis côfequa-
rur ? Nec vero in ipfo oreæqualitatem cernas. Ex omniü
igiturhoruip diuerfitate, veluti fidium pulfum ôc fonum,
vocem qu oque inæqualem reddi, alia m q; ab alià perm ul-
tum diftare cptingir.Nec vero ifta ab animattanquâà càü-
fa.-fed à tabcrnaculo ifto,emsq; mébnsôc parjib.pendent.
Os, lyram dico., . chdrdas iterum appello gu t,tur, fauces ,s
collurndinguau),dettes,labra;h|cenim cum ad alia,tum
I ad vocem, caiKutn» ôc ftrmonem efficiendum:requiriin-
•tur.. Anim^verp, ôcinea ani mus ipfe »eft artifëx. Ego
p.orrb,etialfi naresvocem adiuuare video, fine quibus nemo
g, 8c /flicetas pronuntiarepoteft. Quanquam omnia
lyræ Ôcchotdis,vti vocem, ôc vocis fonum pcrficien-
tibus a ttrib ü im u s c um tamen non totum penes ilia
fit. Etenimalia lyra ex ligno falicis conficitur, aliaèfi-
tulneo,alia querno, fi voleSj ^Ôc alia inftrumenta mufica
forte ex alijs tum ex ailri-ngentibus, ôc duris, tum ex mar-
cidis Ôc Iaxis. Et quomodo quis tandem ex tor, ôc natura
dinerfis lignisconÇordeir modulationem elicit t? Nam
etfiomnes çhoifi^î iviteriè æquale^ifaciam,tamen..,eatum
éontentip ôc temperatiofniefts ôcionum variant. Idem
, deoréiftoad eandem rationem cogita. Aliud alterius
■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ , J 19
pqyt-romsi‘& hgur^ ôc^meniûfæeftjôcfiine animai vt de*
beictjfimilemperjd (onum exptimere, Ôc aptarenequit.
N e c ifieo^âcculà n d æ funt ani m«, fed ora potius,ôc omnia
organa, per quae vocisfonitus yem'ft Quodfi etiam hæç
fubd i u id am Us, ôc qüale quàjj in hisadfonij vôcis, 6c f o pû
me li c U mi m pc dim en to fit oftenfiamus, 'ôc cur hie quidc
blæfus, ills fialbusfit doceamus,adalijs'demü,&natura-
les-,,&aitificibfasdemonftrationes ex libns Oalenicis pe-
ti tas,de u plue m u r,ôc iulqngitudinem i mmen fam excrefi
cetdrâtio.fiomnia^cxaiftèiôcminutimvelimuspertrada“
re. P1 urajgiturpræteriens, hoc iplum dicatq, ftpiens oc-
çafione aëlus, iapientior cuadet » & iblaiiiterrogado ia-
pientisfiuitum erudit.
t A P V T. V Î.
Tametfi home propter temperantumni. vitiaferatur, pojfe tarnen
- j ef ecof*ig,ere> ftpelitt Deo op 'ttulaHte. Supra natura
4 ordinem diujna qu&dam opera, Dei
bénéficia defiderantibuc quid'
praftanditmfiti
A N im a . Intellexi probe, quæ diflèruifti, Qnam
^ V e n im miftioqem corpora habfierint ex elemencis,
iuxta i 1 lam animani qucfque gubernari atque régi. Itaque
non aiiam a f fc ä ionerti 8f niotipnem< çorporifius 4 con?
d i tore indi tarn co ncede mus^q u am quæexeorum tëropé-
raméto promanar, naturamiqjper iefiia ad iftamelementorum
cbagmentationemdfiigere, -ôc accommodate# à
quaomniadeducuntur,Ôcpmdentia.,ôcoratio,ôcfcUquis
naturayalde iracundus, ftp ftolidus, ftu inaftabilis, feu
inuidus, ieulibidinofijs^. feu fcclcftiftimus, feu impp-
dens inftar canis, in venerem promis, fatuus,attonitiis,
delirus.imraitis, durus, fubaraarUs abimi fir. Rurium
iftorum contrarianaturæ, ÔC temperamento elemencoru
adferibemus. Improbos autçm ÔC cofcçleratos an ab im-
proba ôc ftolida mente talesefle aflcremps.necin his qu«
dixirnus, prouidentfie iudiciu, nec elemeptoru rniftione
accu fabimus ? Num igitur h i qui ad détériora feruntur,
peiora meliorib. mutarepofilinc? C a r o . Eciam.pqfiunt#
6c mutant. Verfim fi mens {ècun4ùm rationé,indicée, ft-
cum agitando, ftruenterq; cppiendo. mcliorf ôc omnia
demu, in quibus natura verîàcqr'pptitn.ê. Si mens, ôc ijlâ
alia h«ciudicauerint, v tdixi, adiuuante defuper diuino
auxiliq,détériora in meliora,ôc facillimè cö uerten t u r. E i
his quæ præftantiora, 6e diilinarôcfuperna, & qpæ à dW
m onib us finr,vt ilia q uid é recipjantur,h«c côtra reiieian -
tur,ôc quæcppfi:ientiæ,quæfimph£is eogitatipnis; perfe-
é^orücft,mihi credê, yt oportet, difeernereae dijudicare,
ôeprudentia valenriû in otrniïbus, ytiudicent Tç&iffiroè,
penittisq; omnia perfpiciant. Quæ autçm admirationem
km dicendafunt : inqui,bus natura, ôc elemèn-
toçummiftio eftinelficax;conditorautem naturæ ratio-
nibus agit^uib.nouic?yrpote foïus ôc Dominus 6c omni-
potens, Ôc oranip caufa, Ôc omnifiadminiftratöfi Supèr-
greditur enim nattirç ordinem ôc cerminps eius,æquus ôc
benignus quibusilli placueriqÔc folus præualet,^c omnia
omninç poteft, 8c o m ifiaconu erti t, 8c affeâus turbulentes
coërcet, ôc omnem fiabitû vitiofum diffoluit, façitq;
mirabilia, naturaspecroutar , omnia apud omneç.folô
vpi b ° con fiâ t ingenerationibus generationum vfquéad
«onfummationéfæculi.Adhæcigiturmirabiliaapericdà,
ôc ediftèrenda açce4.o, q u itu s naturaiplà cum ordthe ac
tfiodq fuo vi&afii çcu b u i t. iVfu 1 ier^a m d fu côcipir,quâdiu
Smenlesfànguinucôfiietospatitur. Qmvbid,efierint,fçtu
ampliuSqongrauidarur.Verunran)en,Deoiubénte,plu-
rimæetiam px «ter p a t ui â ge r u n tv ce rpm ôc pariunt,anus,
j Ôc. fteriles, vt. Sara Iiàac, ÔC Anna Dciparam, æuima-
cura Elizabeth, cui à gratia nomen, Ioannem præcurfo-
, rem. Huiufmodialiasnonpaucäs omni iæculo quiipiam
inuenerifi> Generàtioncm Verbi éx intaéla puelialibens
'filefio, cpmfit inexplicabilis. Sileboetiam pcodigia, mi-
raculorumquc copiam, quæfupranaturæ vires in mûris,
cçcis,Ôc alijs caLamitolis Dominus ipftmiracülotu, vijs ôc
modis fibi notisperpetrare.confueuif. Samjpnëmquoq;’
■ • ■ ■. , • • - r . ■ 11 y ■ y ’genefofuiW