A
iïM *
Ephef. 4.
Miereny•
Hitrony.
Hilarius.
Angstfim,
in manus Chrifti, cuipater omne iudicium dédît. A ngcUcum
agmen diett rtiiniftrnm, venturatn cum eo ad iudicium.
Gârceié dicittencbras exteriores. Quadrans genus num- Hilarm,
mi ett, qui habet duo minuta. Vn.dc'eura vnus Euangeli- -Mare, u
fta viduam d|cat mififle quadrantem in corbanam.&alius 2‘-
duo minuta,non eft contrarium. Senfus eft, Donec etiam «
mininia peccata perfoluas, non egredieris dècarcere. In ftfoÿài
nouiffinjo quadranteinteliigitur nihilremaücréimpuni-
tum : ficut lolemus dicerei Vrquead fecem,çum volumus
exprirbere aliquiditaexadùm ,v t nihilrelinquatur. Vel
per quadrantem ppiTununtefiigitérrena peccata| terra e-
riim,qüarturn elemëntum eftà cælo. Donec quod hie po- j
niturjtalë eft,quale illud : Sedeàdextris meis,donec pondm ini- ffil.iQ9ï
micostuosfcabeüumpedumtuorüm. N o n ergo hiefinem p « -
i næ fignificat, fèd fempcrïoluere noüiffimuin quadranté.
& nubquam perfolues, quia non eft ibi locus Venise. V e l j
aliter: Aduerfarius in v ia , eft fer modo mini, contrarius Btda,
noftræ cârnalîtati inKa cv ita .A quo illé liberatur,q#i prç-
ceptis eiiis fubditur. Iudexeft Chriftus,qui répugnante m
KÎ 1 • 1 «I ■ . J _ _ ... XX.. .. ■ « .1 i. ■ n I.c>u;rauui«iuuui.^ Primo rfermonibuseiusftadét çw iSto r l.id cM ia ti o l1 “r~\ - DI ^imabKoalIuiisC F
ait; lrafcimini, videlicetpeccatp. vnde & fequ itu r , Nolite
metre. >.• • . _ . -
■ Qui autem dixeritfratpfuo, racha,reus erit conctlto. S&tau
d6xnieUtue;rW:mtgehtfciUtgw*-.:■ „.-SO:-:' _ ,
Rachayerbum eft propne hebraeorum. Racha f mm
dicitur cenos, id eft,inanis aut vacuus: "qubni nos vulgar
ta iniuria abfque cerebro d i c e * Cr§° va'
cuicatis opprobrium dicit ftatri|aq^:oipiricu plenp, nimi
rum reus lit concilio aciudicio fan&orum, cpncumeiiam
fan&i fpmcusluiturus. Fraccr noftereft, flu iin Chriltum
credit. O u i verb credentiinDeum dicit fatue,irnpips5“
in religipne Q u i ergo quern falem Deusn^npupa.t,con-
uitio infatuatiien fu^iaceflerii ,prp huiufmpdi maledidto
irerniignis pabulfrerit,nifi
rifaeorum eft, v tnopccidatur; iuftitia intraturorum iq*e-
gnumDei.vt finebaufa non iralcantur^ C ^ i npn’o p a a itv .
nou continue e.ft magnus & idoneus regno caelorurry ied
tamen afeendi t alique m gradu m .PctficieturauKm,uline
caufanonitafeatur. Leuiiis eftirafei fine caula ftatri, qua
enim elt ira ipia.<poitea a u u ,u ^ W i n biia ! eft minifter eïütë,vt cruciet animas in inferno yique ad die
gehen»,cerra eftdamnatiöi Exprimuhtur itaque pro nao-
f M. p fp e c c a t i diuerfie manfiones in seterna daninatione. N o -
ta,quamuis iralci^<eiri minus|fic quam conqitiari, j^epiiumc
tarnen adeo accenditurira,vt & nomen &reatum ho-
1 .lohan.}. raicidij fulcipiat.vnde loh^nneszits f^ioditßatremfuum^
bomteida e/l.Racha.vt quidam aiunt,in terieftio eft,lndigna
tisanimi mötum fienificans. fed quod interieäiones in a - ,
lianilinguam nonlaciletransferuntur.coegit tarn gr^cum
-- quam latinum interpretern, ipfem ponere vocem habrai-
Cam. Nomengcbenpaein vetenbus libris non inuenituc,
fed a föluätdre p rimumponitur, vt infernicruciatusdefi-
Hyttony. ■ gnetvTra&umeftitaqueänomineloclexc^de hominum
ibi interfeötorura Uorribilis acfcetidilfimi, qui diciturge-
C hennon, ideft., vallis filiorum Ennon.öcßgnificat futura
fuppiieia. In hac valle lucuserat cöfecratusidolo Baal,cüi
, dementia.Ifraelimmölabat,6cfiliosfuosdaemönijsiricendebat,
Eftautern locus ipfe iüxtalerufalero, ad radicem
rooniiis Moria ^vbi Siloafluit. Hoc Regü volumen & Pa-
Itry.&ty rafipomenon&Ieremiasicnbuntpleniirime. & com miy
natur Deus fe locum ipfum impleturum cadauenbus, vt
nequaqüam vbcetur topheth be Baal,fed voceturpoly^n-
M- drium.id eft^tumulus mortuoruro; Quoniam reus eritgeh
e n n i ignis,qui dixerit fatue fratti fuo.ergo reconciliatio
qusrenda eft ä fratre la?lb. 6c hoc eft quod fequitur.
C A P V T X X V I I . ;
Augußin.
Hierony.
Qlergooffersmumtaumadaltare, &.tbi recordatusfueris quit
Sfrate r tu us habet alUjutd aduerfllffl te,reUnqueibt munus tuutti
ante d tm l& y d e prmntmiUanpam m i& tuneveniemof-
feresmunus tuttm.
Abfiirdum eft,tranfinarinuftatrem, fiitaaccidcrit.cre-
dere qustendum. Ergoad fpiritualia refugere cogimur,
vt quoddiÄum eft, vadeprius reconeiliaii ftatri tuo, fine
abiurditate poffit intelfigi.Nos fumus tempium,altare eft
fides inteiior.Cum ergo in corde noftro Deo volumus offerre
orationem,fi in aliquoliefi mus fratr^n.pergendu eft
nöpedibuscörporiSjfedmotibusanimiädrcconciliatiq-
nem.;Siautemprxfensfit,reuocandus eft in gratiam 1 po-
ftulando veniarn, fi prius hoc coram D eo feceris.
m . t l . ‘6:
inteirigihoc capitufiim: Dum esinvia, hoc e ft, dumvadis'
ad iudicium cum iniuria , confenti aduerfario tuo qui iu-
ftamcaulam habet contra t e , ne mde mittarisin carcerc,
&reddasibi cruciatus quiequid abftühfti,vfqueadnöuife
fimum quadrantem.
w Efloconfentiens aduerfario tuo cito,dum es inyucum eo> ne for-
tetradat te aduerfarius iudici,&iudex tradat tcmnißro>&in carceremmittdris.
Amendicotibi} nonexiesindedonee reddas nouift-
mum quadrantem.
Loco dWKenticnSjhaJient Graeci, Iww,, quod interpre-
tatuft>ene.uolüs aut Benignus. Dumcutrimusin via huius
fcculi, quia licet adhuebperari, admonemur habere pa ce
C A P V T XXVIII. ‘
, M. Î
A vdißüquiadiftumeßantiquisÿNonmachaberis. Ego au-
j L X tem dico vobis, quoniam omnisqui viderit mulierem ddcön-
cupißendum um, tarn mtxchatus eßeam in cordefuo. |
Prætermiffis legis operibus prohibetur animi motus ad >
concupifcendum, ûc fuperiora prohibent animi motum
adnodendum. Apérte enim veritas oftendit: quia etiam
fölo vifucum turpiter concupifcimus, adulterium perper
tràtür. Q u od vero lex prædpit , vxorem pro- \ J r M. ,
ximitui, putabantimplere ludæi, dum ahenamnon rape- m
rent vxorem. Inter paffionem & propaffronem h o c in -|4^
tereft,quod paffip reputatur in Vitium, propaifio in initio S
culpæ, non tarnen in criminê. Ergo dtillatus in mulie- J
rem, propafiionc pcrcufius eft. Si vero de cogitatione in 1
affedum cordis tranfierit, vt ait Dau id , tranßerunt in affe-^Pjaf-m
ctum ctfrdiside propaifione tranfiuit in paffionem,quia non i
deeft ei voluntas peccandi, fed occalio. & ita in corde fuo
mcechatur. N o n enim dixit Dominus., qu i c o n c u p ie r i t l^ ^
mülierem ,fed,^«i virferit mulierem adconcuptfcendUm eamrid
eft, Hoc fine vt earn concu piieae, & fi facultas detur, in ea
fatietur. Suggeftione, d e le ä a tion e , confenfn, impletur
peccàtum. Suggeftio fit per memoriam, fiue per fenfus
corporis. A ièrpente fuitfuggeftio, in appetitu carnali
tan quam in Eua dele&atio, in ratione tanquam in viro
cöhfenfiö. De leüatiöanteconfenfioncv elnuliae ft, yel
ta tenuis,vt prope nulla fit fine confenfu.Qui fi in fa äum
prpc.eirerit', fäturatur, fed pofteacum fuggeltio repetitur,
maibr accenditür deledlatio. Sicut tribus gradibus ad
peceatum peruénitùr, ita peccaci fires funt diifeVéfttiæi in
corde,in fa«fto,in cönfuetudine, tanquam très mortes. V-
na quail in do mo,altera quail extra portam jterria quad in
fepulchro. Nomine mcechantis omnis carnalis concu-
pifeentia debet infelligi, quandb anima relufta fupeiiori
lege, turpi voluptate inferiprum proilitüta corrumpitur.
Q uienimeo affeiäuconcupifeit innuptarn, quöd etiam fi
nupta eflet,nihilominusea veereturffi poifet : iam adulter
eft,quod Graeco verbo .mcechus dicitUr. V
Quod f i ocülus tuus dexter fcandalizAi te, ente eum & proijce
lecun,aanucopcran, aumoucuiui udutitp«».». ,j iibste. Expedit enim "ub" i v, v" t rprereat y num membrerum tuorutn,
A ügußi». cuin omnibushominibus,quantume xnobiseft.Üetradat \quamtotum corpustuummittaturtngebennam. Etßdexterama-
I te aduerfarmiudici,id eft, ne caufa%t v t puniendus cradatis \nm tuafcandaltzAtte, abfeinde earn & proijce abs te. Expedit enm
1 / H T - ~ ~ . 7 ; tib iv t
------------------- .— — --------■— --------r — *— ------ • 1 ' ’ 1 ’ ‘ '
Gregor^
ribiyVtperearvnum membrorum tuorum,quam totumcorpus tuum 1 dèlem & in fideïem coiiiugium fit, docet Apoftolus dices.
eatingehennam: $ ./ ^ v 1 Si quisfratervxorem babetinfidelem,& hacconfentithabitarecum
Quiaconcupifcentiaefficiemiaecomparatur.damnum j;'i//tf,«o»dm»^ri//<j»/.Eftaucemconiugiumviri&fceminje
cofpöris ociofum eiTè^rehétoyoluntatis inftin^u. Igitiir 1 fffineratio lègitima, per quam licet eis ad vium carnis per-
in oculo & d e x te ra , mpnilratur affecliis qubrumlibet a- / mifceri,iècqndum diuinas & humanas leges. No ta in có>
micorum. Q u os a nobis ttücare debcrrius,fi nos a Deo ar- j iugio fantftse trinitatis veftigium. Eft enim vftprincipiiim,
cere^^ant^nedumeosluerarivölurnus,ip^lcum eisper-^vrtdemulier,vtrnnq-, principiumj.vndeprocedit&tcrtiü.
eamus.Qgicquid ergo diligis tantum quantum dexterum»| Coniogtuip infticutum eft in paradifo ante peccatum ad
oculum,quieharioreft tibi qiiam finifter: fi teimpeditad | officium prqcreandi, poft peccatum vero, eriam remediu
beatitüdinemjproijceabste, ne intresingehennam. Vel | eft ad eujeandam fornicationem..0 uodautem lcgis tem-
cbnfiliariustuusinteUigituröcqlustuusdexcer,quiindi^ | porclicebat yni multashabereyxores,ycpbpulusDei auuinis
tedócèt.ffiumëtiamreipue,fiin aliqtiam hærefimte-'
conaturinducere.Dextra manuseft,adiucor St minifter in
dininis operibus.Totum corpus tutfm,intelligë te & àmi-
cos tibi famulantes, ficut membrainuicem fibiferuiènti^ï"
vnum cbrpiis iunt in quouïs homine.V el ita:Qui%de con-
eupifcéntia mulietis dixerat ,?cpgltatiónem & fenfumad
diuerfavolitantcmjoculumnuncupauit.perdexteramac-
cipitinitium voluntatis ad eftébtum. lila quidem quail
membra animæ, dicütur dexcerà cömparatiqne corporis,:
cuiusftagilitate procliuioreS fumus ad peccandum. Sunc
etiam qui per oculuindextfum,contetnplatiqnisftudium
aecipiunti&per dexteram manum,aâÿua: vitç occüpatio-
nera. C u i ergo expedit, de alfero trän feat ad alcerum.
’ C A P V T X X IX .
a lftum efi autem, quicunfe dimiferit vxorem fuqm, detetliA
bekam repudij. Ego autem dico Vobis,quia omnis qui dimife-
rii vxorem fuam,excepta formcationiecaufa,facit earn muchari. Et
qui dïmiffam dyxerit,adultérât.
Mbyfes dan iuffic bellum repudij propter duritiam ma-
rirorum, non concedensdillidium, fed aufërens homici-.
dium.Multo enimnielius eit,licet lugubrem.euenire dii-
cofdiam,quam per odium fanguinem fundi.; Vnde domi -
nusalibi dehocintefrogatus, reipondit ; HocMoyfespropter
duritkmvefiramfecit.<^iLatixw.üisQmmÜmus eilet cui aif-
plicèret vxo;', cum cogicaret libello repudij dato, iam fine
periçnlo cam pofte äiteri nubere, temerariam iracundiam
facile temperareCjVt Öc vxorem nullatenus occidcret,&eä
abijeere vcl penitus omitterec vel differret. Qui ergo di-
mittendimoram quæiiuit, iignificauitfe no llediffidium.
Vide tu t quia li bellus in ter e ste ra ,caufas repudij & licen-
tiavn nubendi alteri codtinebat: cum dbminus opera legis
excedens, omnes moleftias, excepta caufa fbrnicationis,
pro fide coniugij (uftineri iubea t, öc adulteræ fecundo yi-
rb riubere prohibdke. Q u o d fiquis täleth duxerit, priore
viro viuénte,fub adulterij crimine fit. Proptereain cauià
for nicafionis licec dimittere vxorem : quia ilia primo el|^
vxbr voluit, q u ë fidé marito non feruauit, & quia feriptu-
ra dicit,^«i adulterant tenet,ßultus & impius efi. Quifquis tarnen
cauia fbrnicatibnis vult abijeere vxorem,pfiot debet
eife afornicatione purgatus. Hieronymus Oceano in ilia
epiftola,Plaresamnfunt;Præcepicdominusvxorcmnon
gerettfr eon tigit: fed none minime liceti quiapopul.us Dei
iamautftuseft. Tut^c etiam p^.ceptümerat,vtvnuiquifq}
detribuiuavxorem^ducerec, netnbuspermifccrentUr, ÔC
ne tcanfireç<p,oifèffio vnius in poflëffionem alteriüs, quia
terra per tribus diuiiàerac. Nunc autem inftitutum eft ab
ëccleiia,vt non de fuà, fed de aliéna proiâpia vxorem quis
d ucac, vraugèattir charitas:quia per yxorequam quis du-
cic, totam iliius prçgenié niagis diligic. Coniugium verb
facie manifeftüs confcniiis legitimarum perfonarfliMulta
quippe lune quæ coniugium impedihncyvt cognatio, pu-
blieum votum, iacriordines ineccieiialatinaiimpotentia
reddendi carrialis debiri. : Haeè verô prduenit infirmitate,
vel defeétu mem brorum, feu frigi di rate naturæ. Coniugij
bonafime, fides,fpes prolis, facramenrum. fides thorieft
vinctilum pudicitiç.ideftjpabtib coniugalis,quancutri licet
antemortem alteriusalij comniifcen.Infpeiprqliseft,
vt fufceptus fiiius religiofe educetur.; Sac^amentum eft
Chrifti & ecclefiæ,quia ficut vxor vnius viri,& vir vniusyxbris
èftffic Cffiiftus vnius fponfæ(idëft,ecclefii)fponfqs
eft,& eccleiia vnius fponfi(id eft,Chrifti)ipbnfe eft.
C A P V T X X X .;; ;
A Vdifiis quid diftum efiaht'tquis,EJonpeterabis,reddesauteyn \
J L \ dominoiuramentatua.' Egoautemdicovobis, noniurareo-
mnino,ne%per c dit, quia thr onus Dei efi: ye^perterram, quia fca-
bellum eft pedum eius:ne<feperHierofoly mam quiaciuitas eftmagni
régis.iXecLper caput tutim iurabis,quia nonpotes vnum capiüum album
facereautnigrum.Sit autem ferma vefier,efteft,non non. Quod
auteva hisdbundantiuseft,dmalo eft.
In lege:præceptüm-eftjH0Bi«r<m ttifiper Deum, non quod
bonum fit, fed ne Iudæi'peffima cohiiietudine iurates per
creaturas, credcrenteas venerandas. Euangelium autem
non recipit iuramentum , cum omnis fidciis fermo prp
i ureiuranddfic. Non eft hoc contrarium Apoftolo,qui fç-
p.e iytmitjàicensOEccecoram Deo,quoniam non mentmfic, qui
eft benediftusin fecula, fcitquianon mentior, nifi quis dicat non
elle iurationem, quia no dixit per De u mr neq; per ali qui d.
Quæ defq ifio ridicu 1 olà eft.lurauit etiam dicens: Quotidie
rnortor * per gloriam ^ftram. Dominus præcepiç non mrare
nifineceffitate,vtcüvidenturhomintspigriadcreclendû.
Vnde non dixir,malu eft,fed « w<ife;id eftfficogerisiurare,
de neceflitateinfirmitatis4qoiüquib.aliquidfuades, venir.
T u enim no peccas,quibene vrerisiuratione, quæ quâuis.
debere dimitti, excepca caufa fornicàtipnis : &fidimifià bona no fit, tame eftnecefiafia. fedillepeccac, cuius infirm
fuerit,manere inniiptam, Q uicquid ÿiris iubetur,hoc cô- 1 micate tuiurare cogens.Ne^percalu.Hoe addidic,fuperfti-
fëquentèrïedundaradfoeminas. Neqjehim adultéra v- j tioné veteris côtumaciæcondemnans. Erat enim Iudæis
xoi dimictenda.eft,& virmoechus tcnëndus. Aliæ funtie- j religio,iurafe nbminib.cæli&rerræ,Ieru(alé & câpitislui,
gesCæ(arum,aliæ Chrifti.Apud illos in virispudicitiæfre- | quib, in Deicontumcliam veneracionem iu randodefere-
na laxàn tur, apud nos quod non lieer foeminis, æque non bâLQmd enimmôméti erat,iurafe per cælü fedë Dei, per
licet yirls : & eadem feruitus pari cbnditione cerifecur. Et
.cumfcriptum Cit,perdidtftiomnem quiformeaturabste: noneft
fo f!u£2i vi-ta n turn ftupri, fed gèncralicerquæ â ie g éD e i
aberrate facic. Igitur fi facrificare idofis aliquem cogatv-
xor, vel alijs feelerib. communicaré,caufa huiufmodi fo r -'
nicationisvtiqvdimittendaeft,iuxtaillud:SiocH/w tuusfcaterra
fcabellu pedum eius^per lerufalem vrbé,«>b infolen-
tiam&peccata inhabitancium in breui deftruendam,cum
prxfertim in prÉformacibnë ecclefix,qux magni regis eft
ciuitasjeffet Cóftitura? Vetatitaq;ne aliquacaula nosindu-
eat iurare pér creaturas. Ctélunithrbrips Dei dieicur, quia
celfitudine nee nópulchricudine fua fanótas animas fignidalt*
Atte,erueeum & proijce abstè. Siverp vxor non bqnätur ; ficat,in c^aib.Dcasiàdïc&t.Spiritualisenim iudicatomnia, &■
virum criminibus applicare,npn efl: abijciendaiftiufmodi / a nemineiudicatur. Terra vero fcabellüpedumeiusnuncu-
-fornicationis caiifa. Çoningium-enim bonum. naturafe j patur,quiamÿfticefigbificarpeccarores,quipériüftitiain
eft, quod dijfuiiditur inter omnes, etiam inter infidèles. î infimisordinântur,&fub lége puniûcur. Sacraméhti côn-
inde eft illud Iohannisad Herodem : No$licettib,tbaberey- ffietudiné remo.uens,vitæ npftræ négocia i.n veritate
xore?«jr(ifr«f«i.Adulteriüehimerat,vcaicIolwnnesChry- j tuif:&abiebtofâllendi'affë<fttt,ffinplicirarcloquendi prç-
loftomusfupérillûm locum. Philippus namqj frater He- | feriblt: vcquod eft , èflè.; quod non eft, non elfe dicamus.
rodis, maritus Herodiadis erar, & genef patris eius Aràtae j ; Tun e eft enim fermo nofterjeft èft, noii non, cUm gemina
regis,vtHieronymusibidemaffienc. Qupdetiaminter fi- rverirate cordis&orisàffirmamus vel negamns.
g = | ■ D “L 1 !\ r€ A P .
t.Cor.j.'
Hieran.
Deut.6.
Exod.i$.
Àug.
Galat. 1.1
.Cer.ii.
.Cor. if. .
propter.
H
Hilo, I g
Raha.
Ifa.60.