f g z A _____________________ _________ _
gTöartemlrigoris habcns »eamque M o d e » q u x v t ’di-
ftnra e f t , nawiiaLit^irigida^humida e f t , anripn vtib r
nexqüjfpiam aridus\laborequëlangnidusatquefraéfus,
deorfum videtur prxccps currerë- ? Nonne videtur iftuc
JmShimqo e fe fimilc, indeque notari fsnumatatem ex-
.< ' ’ r’ ;
I X C A P V T V I I I . « ' '
Bxplicatum catijfam vitiorum tórporis,alibabripitur,& tur
Demhommmnonfirnpücm, vtangeloscreauertt
dotefi beittfodelfiamentaManichao-
mninfettmr.
QV o N i a m autcni quafi quinquertionera a|?Iblpj»id
e'ft, tehfpöra omhia, & tempcramenta adduxi, ët-
iäiivieUqua, yc ribfpromifi, apponam; Scopus verp &
propofitüm, eft dice;re> vnde ab ipfoftatim vcerp infantibus
huiufrnodi eafuS; 6crurfum vnde, remporisjpfogref-
quis'feruierit? Aut enim vnum odio habebit, ahum vnodi-
liget-, aut bunc quidem fufiinebit, illumcontemnet, Ha*c afHi-
matio eft Domini, impuram Scfraudulentam Manich^o-
rum opinionemfftndituseuellentis. VnUSeft verus Dëus
vnus infpe^or» vnus return parens, in tribu^hypqftag!
bus,hauddiuerfisvolunfätibus.;Tribusenimvnä voluntas,
vna pütentia >.vnum imperium. Tres hypoftafes
dekacem vnam veneramur. Non tres Debs , fêd treshy-
poftafespr«dicamüs, Deum vnüm, quiccelumiöptbera
verlat V& terrarh yerbo fundauir, iumentisquedcanima-
libus vniuerfisfpiritum iufpirauit, ,&aliä ex aere, alia ex
aqua, alia è terra, omnia ad génerationem & interitum
finxit, & hucufque tantum. Atque hihe Dominus ani-
malium item ^pparet. In qu* enim quisdonrinatur, in
ijspro au&oritate agk.
G A P V T IX .
DtpmidentUpeitnopificiii mndi>& curhominem immuta-
fu.poftquaiii inlucera funtediti^Dicere aucem prapkio
iikmjn e , proutvircs , &:verbaVerb umipfum fuppedita
bilem mmorialtfmjfenonhcerit. ..
.uerit. Éyqüomodocandemhuiusgeneris incommodaa-
lia ab i pfö matris ajqpvfqde > alia-inöft orcum euemunt i
Etqu3enamperenhant ,.qusciiratiQnein,ac cicpquidem & quae êorura ambicu continentur. Elémënta'finjul o-
ädm k tun t?& quopa&oquasdamcum tempore äugen* I mnino, nulla ex materia condidir. Angelos ebgitäfio-
tur,qucedan^quäfiretropediinc, &pmninoxgrrpgradae-1 n e , v t exifterent, fecit: Q u an t« iftuc potenti«? Thro-
uanelcünt ? Et quid eftj.quódquidam puniuncür, qui- num prxparauitvetenim throni DotUinus eft.- non peni-
dam cotpnantur ? Ec quómodo quibuldam conducitfèr- tus honore aequali, fed tantummodo adorandum, vt ho-
uituteta timëre, quibufdaminlib er tate viuere ? Alij ca- noratum, vtgloriölum/propterinfidenfem, Öcin eo re-
piuntür, alijjn honore & gloria funt, cum alijs aliter le quieicentem, quem omnia timent actremühr. Great u-
resliabet. infinita cernunturdifcrimina in rebushuma-] rx prim« fu n tiftx , quas alias confequuntur. vero
nisjvaa^uecomruifcentur. In D eo eftporei£as,& fum- j elementadicuntur, rationeordinis, fecunduniquem vbus
SE D admirabilitatem rationum,qüibus mutidus eftfa-1
<5tus,perpende. Primum eonftituit coslum & terrain
nia qu i^h r âtquepmnipoçens. Potüit ille. animam con
dere ftmp licein, ^fubfiftehtem^ficutangelosfqcitineor-
poreös.ldemquippeanimarutn}angelorum.quefabricai-
toreft: ßicondere omni turbida mptione Iibèram, per-
itide v t cceleftes iUps anitoos., Huiufrnodi nàmque mp-
ti ones corp oratory m ,n p ncor pore va can t i u mfu nt : nifi
niuerfitas ordinatim eft compofita , nutu' ëöttditoris.
Q u id enim citra prouidentiam illiüs fàtftüm qiiàéfp ? Ere-l
nim vt quifpiam mercator oneraria Compara, & ceteris
arm is eius vnà adornatis, gubernaculis, rudén tibusi'v%-
lis ,antennis,funibus, quibusmalusin prö'rafirmatur,fe-1
mis, anchoris, & pice Circumlita i & minio d ep râ a, fi
quisintenfioihemad aliquidtalfem morum v o c e t , vt in poftea illam deduxerit, & pel ago fe ca n dod imif; ri t , i pfe I
angelisfecens produdlis eontigjt■ : quotum ali^ prdincm vero r e liâ o nauio domi fedeat, nonne plorhnis'fluÆ-1
fuum , dignitatemqueretmuerunt , cumquaprpereati e- .bus, & fub vnda latentibus fSx>>, fcdpulis, tbarybdibus, :
rant : alij fuperbiainflati, ea deeiderunt. Etenim çum | & fey His, & prominentibus pétris ftScvemis, & pfoeellis I
bceflcnt prochnSi, vt ad bonam moueri faciljime pop j immanibus obiedla, & impacla frangatur, & in prôfun-
fent, ipu ad peilimiim incitati fuht, & con traD eum fe dumhauriatur i Siergoabfque giibernacore âaües,coh-
efferentes, maius quidaam quàm pro naturafiia conce- tineri, &:feruari riequeunt ' hoc mundi vnitîêrft .naui-1
perunt. Non'eVgo creatifunr mali, fed mali ppftmodum j gium feruari poifeexiftimas, figirberriatd|ecareaC? Qua-
apparuerunc. G*um igicur animas ranquam mentesfepa- j tuor êlementa mihi vt onerariam intuerè Vpet quæ alia l
ratas ptocrearepoflet, naturafimplices, ratione ornatas, quidem portantur, & nauigant, alia portabuntur, & na-
nullii^erturbariqnfbuS obnqxiàs, non ficeas, fed alio, & uigabunt; Sicut itàque pelagus j aut. etiaro^ffetum ali^]
mirct quodam imojlpproceaUit, hpminertique miftum j qupdcûra nauim traijcere nuilus pbteft, ità%fecfine^e-
quiddamj&coagmentatumeffecitjCorporenimirumexUnepcis quifquam hancvitam trahfmittit.;% fc cerifuic,|
infer iorum actèrreftrium, anima ex fuperiorum accoeie- 1 fieftatuit Verbum vniuerforum artifex. Quaré vt naüis
ftium brdirie, fnentis & confiliy con>pocem, & h o c , j i - ; redo^e defticuta non abe^èdiicriminPi fie, rhihi crede,
wndiinnmagmm, vtpotentiam ac (apientiam fuam tantp ) deiettaa prouidentia creaturayproxima èft përicüfo. Hoc I
euidèntiùsoftênaerèti quâ^liam adhuc, ,& nouam créa- j loco fubit me dubitatio perplexior.' Hominem volehsj
turam crearepbreft. Nam fi&hunc,hominemputa,fim- producere conditor , .£ficuc produxit , vnum ànîmaf ex
pIicem ptocreafret,.angelorura tantum proçreatorvifus duobus, qpom od ononp otiusnatüra firhpîicemprddu-
& ^ ;;^ nit^.<^^m p»u eqp_iriaw iunif uiium bpno- x i t ,v t duraretfempeE,neéaliquandointéritètf? Ex quo
k * r# a T \rurt1» alium milorum efle audorem condi.toreçnque ar- enim çftcàum eft ignis-elementum, neutiqüam vvéNu-
Quodvült bitrantür. Ne e pucant^vt hominesftplidi,peccatum non ! men eiuS; eft obfeuratum, veUrd6r%xtin<ftus> Sicftém
peut», j eflefijbftanriam, nec extrinfecam nec.intrinfecam : fed terræ , aliæque creaturæ in ftatufuo perfeueranr. Homo
ldem.eo9-1 ^liiris^x-iîfiinr.autenrita creams eft,vc fit natura caducus, breifis îèùi I fui
diffimilis, & leuiffimo momento mutabilis. Rurfum a1-
. meliorispriuatioiîem,fîcuttenebræexfugalucisexiftunt,
, & noXpoftoccalum Hefpericmèrsit, & viciifim Lueiferoretpiendente,
îpla repellitur ,& ru g it . Vtigitijrb ono -
rum omnium orîgo Si cognitor, radicitus extirpauit ger-
men nequitiæ ,_quam apertè appellauit Dom in u sd o -
mum, quam venti fimuiflantes aurisdiuinis, & torren-
ces circumfltîï ©x fontë|àE>ep fea tente improuilo irruéar
ces , ad terrain detraxerunc. Sed quos finxerit improbif-
fi mus ièdudlor, édité. A mentes, deliri, & moribus vi-
tiofifilmi. C u r taiitasiiUgas aufi eftisnugari ? Ad finem
geminum, & conrrarium omnem creaturam refpicere afi
fendis-. Qineonfideratum enforem ,adueriàntemyërbis
Domini, qui nemincpofle duob9 dominis fêruire teftatus
eft. Si enim aliquando duobus con cord i b us dominislèr-
uire.nemo pqceft , 4ijs lèntentia Sç voluntare pugnantiliudaudiui
quæfentes^ quamobrem Deus homineUrnon
creaucrkà,fçneâ:ute immunem, vt vitamqnam lprigiffi-
mam,ac fineextremo propagaret} Quanquamautfcrtffa"
,t|onis eft compos, in eoque différt aepræ ftàfüiri ni bas ■
non tameuindeannosfuos longiusextenderk. In brutiV
animantibus eelerirate anrecedir pardalis, m^lig’nus eit
camelusvyrfiis apidus, lupus rapax&ferUs,eqüus^fhéan-
d^jpauo fuperbus,cplumba lafeiua. Alijs alia nätÖla,ha-
bitus,.& aftecbio,ineft-.; A^mórDivis.autead iudMumyad vl-
tionem,öCppenas peccatorum fuftike i das a n i m invita
no redeunr. Sed homines pqécatis obnoxij fiinti poe^fqi
& fuppliciaanre 6c poft obitu firbirehabéne,•'fîfcëlèrâftîà'
perpreHitentiamnôdeleuerintiNacùreautéc’ondhcerer
. S ’ 17 -, I iS l - fi refurfi
refurreâio nulla efler. Nu n c adlüdicium refurgimüs
quotquot fumus imprôbi. Verùm iftanc dubitationé dif-
mluit vir quidam fecundü vtrumque,& prç omnibus pro-
bandus,quiapertiffimè velut è fublimi, & medio fuggeftu
docet, cîamat, prçdicat,vitâ hâc ftadiu.aut quinquertium
ducédâ. Stadiodromos videri homines virtutis ftudiolos.
Quid enim nobilius morum fandlimonia i Q u àp fæ d iti,
D e i,& diuinæ glotiæ hæredes erunr. Voluptaces aute eflè
flagella duellatoris Satan*. Hic autem fDeus) velut è pu-
gnaredeuntem filium longe ftrenuiffimum cxcipiensl*-
tatut & gaudet,eü his verbis: O fili charifltme,venifti cur-
fu tuo confummato. Membris tuis pacrem légitimé glori-
fica.fti : accipe pro feopo & confilio tuo làboium præmia,
qualia diligentibus me præparàui: T u autem volebas cerrundâ
libido^qui lècreta ilia cpniugàliàimprUdentius mi-
feenti CæterUm totu ctimén penes pärres rcfîdet,qUiipü-
liereS ëx mérifibusimmundàs contredtare n5 pàrcunt,vndë
poftmodum foetus abominandi eftundünturi
Aiunt enim quidam ex huiufcemodi commercio &pTàbrôfum
quiddam, & lepràmgenerari?propter redundantiamfcilictt. Ac f i
quidemfanafuerint corpora, etiamfana erunt quagerierantur. Si
conupta&vitiofaparentum corporafilij imitabuntur. Pracipit igi-
turlexy vt ne quis ad multere dumefiinpurgatiqneimmundit'u fuà
ingrediatnr.Contingit namque corpus viri impurofanguine mulie-
ris commixtu, corpus generare minime pur um, nec bene temperatu \
fed variis ajfeäibus obnoxium. Hoc mala legislator anie votenscobi-
bere,natos ex tali concubitu eiecit^&facris fiptis, conuentibusq^ ex-
-j--------« 0 . . clufit,vt bortm parentes no audeant de utero tale quid commit tere.
tarnen conftkuifempkemum î Quis,obfeero,certationé ; Er quanquam nuptiahonorabtlesfunt,& cùbile iegitimùm, non ta-
fuftinere potuilTet, tametfi effetadamantinus,& inuulne- j menfemper idafeendendum:fedatiquo temporevacandÜ,énatura
rabilisjfi infuperhilce vinculis corporis leuari non poflet ? i concedendum, donee purgatum, liberis fufcip'iendisfiattdoneum.]
Et quis vinétus adeôinfelix,vt tenebras,3c carcerem nolit | In alijs auté incontinentibus.dum fe cognofcunr,mèri
effugere ? Sin minus, at cettè pro viribus hanc fibi miferia I to etiam in fantes fiunt ficciores,fettiine fcilicët feruPre v c
j itaimminuere vu lt, v t propter exiguitaté ab canu llo ne-1 luptuarioarefa<ao.H*c intempérant!* pàtrüm claràfunt
i gotio liberetur. Cupis autem perturbationibus inquinari | indicia.Simiagénérât fimiâ.vc æthiops ætHiopé,caluus cal
ac pollui pulchritudinem à D e ad atam, 6cillam magnam i uos,morbofi morbófós*C u lp àpotiffimö patrç^fiiftinent.
imaginem,firefutre6lionemproremuneratione laborum Et horum tarnen vtilitas aliqùa in vita cernitur. Erudiun-
non viç.Et quomodô homines quotidie in flagitia nopro- tur enim homines, ne præëipitesabeàntin obfcoenam vo-
labentur,fi nullam fupereflèrefurreâiionemiudiciumque ' luptarem,neueprolesin dedecusfamiliçpropagent,alio-
crediderint î Q u om od o porrô noneftabfurdum,rationis i rü de lid is ipficauriofes ffiûntq; taies magiftri ieioptimæ
munete decoratum,diuinoq-, fpiraculo prælatü omnibus, | cçteris.Ôcàpriore ftultitia ad vitam temperanré melioréq;
vitam in fpe repofitâ nolle viuere ? Ego vero etiam ipfem I feconuèrtuntiàclaudabfti funt exemplo. Dominus enim,
mortem haud mortem, fed feliciflïmumtranfitumad vkä quinuth&verbofuftinètomnia,multó'anreprofpiciens,
fenio carentem, ôc q u * ad tempus perculimus, eorurn re- quid èx re cuiufq; fit,h*c paflus eft accidereinter homines
munerationem.ôc fblutionem quandamè carcere opinor. i v tn o n oranes impure ae feede generentur, lèd alijs quidé
Mors Domini verbis méisaftipulatur.Diuinüquippe cor- fymptomafruélui fit,alijsalicubi ad fugienda vi cia,quib9
I pus ante necem haud cratalienum ab intérim,rediuiuum, irretirenturconducat. Non tarnen parenres vacant crimi-
I plané immortale, Ôc à corruptione liberum cuafit, typü Ôc ne, etiàmfi liberi i cafibus quos pereenfuimus ] miferante
formam præferensregenerationis,qu* omnibusDomino Deo,pr*fcruentur. A'liaincommoda ab vtcrovfque acci-
! adueniënte continget. Catnalis eilim generatio-fympto-1 piuntur.
I màtum plena e ft, quorü plura funt genera, quam arbores Ouadecaujfa legislator leprofosy aliis% morbis ajfeäos facris fein
fyluis, Q u * de anni temporibus.de dementis,de ætati- ! ptis prohibuit ? vtparentu ïnconùnentiam réprimer et, &volupta-
bus.de humOtibus,fimplicibus ôc coagmentatis fiue con- i tibusfranum tnijeeret, coniunfttonemfe illam corporum terminis
cretisdiflèruimus.eiufmodifunt.Deincepsdefymptoma- quibufdamcirçumfcriberet: quandoqutdëmulti, quando baudfi
téUit; if;
tisagendum eft.
C A P V T X I .
Tandepartuummonflroforum, & aliquafoeditate infignium cauf-
fam incontinentia parentis adferibit. in bis ipfis p ambus vti-
; titate ad mores hominis corrigendos inejfe demonftrat.
* /^vÆdam enim ab iplb conceptu, quædam poft partum
V ^ n a tu ræ human* indira atque inferta vifiintur. Etfi .n
I hæc vtportenta quædam per hominü vitam proteruiant.
! nihilominusàrarionibus diuinæprouideti*pendent,quç
ex côparatione deteriocis,quod melius eft,magis déclarât.
V t illud quidem metu periculi declinemus, ad bonu auté
; præmiorüdefiderio accéléré mus. Moxenimàcomplexu
I corporum, fi crafis,ôc alia congtuentiafiierinr, ôc humor
cum calorebenëtemperatuSjfecundum vtrumq;, qui na-
feentur filij, habebunt optime. Sin calor humoremexlu-
peraueritjprudentiain fobole elucebit. E contrario, fi hu-
{mor vicerit calorem, mens prudencia non multum,ôccot-
! pus viribus parü valebit,membrofumq; tremor (èquetur.
j Cum enim natura ad typum ôc formam haud fatis feiè ac-
commodauerir, conceptus iple ôc crafijôc formarione im-
mutatur, geftaturq; in vtero opprobrium, prodigiü,morbus,
d ilïblutum,fcedum, ôc prorfus ma l* habitudinis, vel
m membris omnibus,vel cettè in aliquibus:ftrabum puta,
acuto capite, epilepticu, mutilum. Ec talia làné vel ob ex-
ceftum,velob defeétum folentfieri. Q u i moderatèamo-
ribus vtuntur, opportune coniundtioné illâm difpenfant.
Qui impotente! in Veneremruunt, ôcintempeftiuè vo-
luptatibus illis commifcendorum corporumfruuntur, ijs
abufîo detrimentofa eft, Ôclabunturin ignominiam, Ôc fe
deridendos propinant omnibus. H inc ôc hominib9iftiuf-
tuodicalàmitatesinde vfque ex vtero matris eueniunt,ÔC
piæcipue vecordibus. Ebrietas quoq-, propter nimiamin-
temperiem detrimentolà e ft, genituramq; non foecunda,
iedinutilemacfterilemreddit.Hincreprehendçndaquo-
Biblioth. Veter. Patr. Tom.
fceminis mijcentur, &exintempefltuo congrejfu impuracorporapro-
gtgnunt.Hpc igitur nefiat diuinum numen prouidet.Nam cum parentes
vident,talesfacris conuentibus arceri,&iaujfam buiusrei in-
continentiamfuam ej[ecogitant>perennidohre cruciamur. j
Et lexpr?claraLaCedfmönijsfuir,qu*muliebregenus
cerraminibusexerceriludicrisiübebar,quoróbuftoslibe-
rosgenerarënt.Aliaverdpoftortöacciduncvtilirer. Q u idam
afpeétu vfurus eratmalè’ oculis orbatus eft. Alius
addidus eft feruituti, quod illi prodeft. Alius eft natus
pauper, quem diuitias habere non conuenit, ijsenimad
perniciem fuam aburercrur. Alceri lingua eftimpedita,
qui garrulitati lêruijflèc. Cuidam exaruit manus, quam
peruerfeextenfuruserat. Ethiscafusifti boni fiinc.
Interrogate. Quidita tandem multi,priufquam atatemeam at-
tingant, qua internofcerebonum d malo quean t , quafi magnis im ■
pliciti fceleribus,poenas luunt ? Rejp. Huiusreinonvna fed compares
& diuerfafunt cauffa. Nempe & propter parentumimmodicam
libidinem, & propter educator urn defidiam, & propt er ceeli inaqua -
Ittatem, & propter alia mult a, huiufeemodtealamitates poffunt e-
uenire. Pratereat multosiüorumnouit Deus fore improbos. Eamob
rem fuppliciis iftiufmodi veluti comped thus eos co ercet.
Verü animaduerte quanta fit Doraipibertignkas. Mi-
fertus enim humaniter fui plafmatis,'etiam ifta ad vrilkaie
eiusdirexit, cqnuertkq;.Quin & morsmhnas quodda il- !
liusbenignicatis eft. Rationes autem abottuum, 8c quo-
modoquxdamin conceptione,alia poftconceptionem, i
alia poft formationc incus pereanc,h*c,inqu3,diuinaiudi
cio,6c fapientifiimis dilpicienda relinquamus.
C A P V T X I .
Quomodo diabolus fuperfeminet in animis ftofiris zAzdnta>&
quib us amis ex refifiatur. Quart üi^ania bine
euelli Deus non finat.
* N im a . Satanas porrd.quiham inftar furis in corda ff<
penetrat,6c hominibus dormienribusfvtS.fcriprura
p p p u loquitur