Z t ic hm & Epißopt çhryfopôUtdnii
tjnriefetói, finculitarnen diuerfo genere præftant. Efte- turjÿideamus. Hieroriymüsin argumentoante Euangé-
^ . * 1 ■ • -r . a hmMi-iMA lin <r\kflrtpnm mi V!mp m nui nim rapientia naturalis inJoanpe j -qui verbum inpnncipto î n i f* film rrcdldctâni
repericj.tranfcendens,angelôs & vircuces cælprum. Macr
thsiis fingüla pro fecutus fecunduni hominem, moraliter
edidit nohis præceptav iueridi. Mar eus rariOnabilirer
m o x in princïpiolocandum pütauit» %tce niitto angelum
lia : O b 'eorum maxime caufam, qui m lefiim erediderant
ex-îudæis, & nequaquam.legis ymbram feruabant ,(u ç -
cedenre Euangelij veritate, Matthæus Euangeliumedi-
dic. Sicelnim priufquam tranfiret cura alijs apoftolis ad
genres, Ecc^efijs de Iudæa quodprædicaucratyecb’o:;,.fit".
£uc.<i,
Luc. iÇ. j
B
muM.&,voxclam4ntüindefert<L, vtadmiracioriemmpue- 1 mauic fcripco , ne falfiprædtcatorçs& bcçlclwu.m p«
ret, & dpcerethûmilitacem in Ioanne baptifta, qua Deo J uerfores, aliquos fuperfeminarent errorçs. Idenvmeo-
placùir. A t verp Lucas velut hiftoricùm ordinem ren d it,1 dem ; Ioannes cumeflèt in A fia , & hærericorumlemma
Ö trinèsTap iç tiæ fpecies corn plé âtens. Pertinec enimad pullulacent Ebioriis Sc çæteroram, coa&useft ab A u * E-
naturâmuodrpincumfanatimeieatorém etiamdomini- pifcopis de diuinitate faluatorisfcribere. Hune Eçclejia-
cæ incarnarionis extiriffereferauit. Vnde 8c Daüiddoeés ; ftica narrat hiftoria, cuma fratribus cogeretur vdcrtbe-
rapieritiamnaturalem,ait: Emittejpirimm tuum,&creabun- | ret, itafa&urum fe refpondifle,fiindi6to
tur. Docetmoraliambeatitudinibus, ^ iîiillo fè rm o n e j mune omnesdeumpreçarentur. Q u o expl^p,eructauiu
dbmjnioftenditinimi.cum.etiarrielïè diligendum.Docet j In principle er^c verbum,&ç.Bedain Marc. C umR om a-
rationabilta,cum dîcit .- Quifideliseîiin mintmo, & in maiori nævrbiDei lumen prædicante Petro apoftolo fuiUet tog|
'jtfUth, y
i r
fideUf «ff.Ergo fapicritiafpiritual is poffiderpmnemprinci-
patum,querii falfo fibi vcridicàt huiriana prudentia, præ-
rertim cum ipfufn myfterium trinitatisfine hos.pnncipa-
tu rionfit.'Natüraliter enim patergenuit Filium, moraliter
filiusfaéiuselt obediens pa triv fq; admorcem, ratio-
nabiliter à pâtre & filio procedit fpirituflân<ftus,qui ràtip-
nemdiuimtatis colendap&vitæregendæhumatîispcbko-
ribusinfundit. , ?- . ; .•
Ambrofij dcBoechij diuifiones dé ph ilofop hia, vicif-
firn (eincludunt. Moralisenim philofophiacontinet tres
ibàcies pratSiçes,rationalem, id eft, infpe&iuatn, intelle-
<ftjbilem,& inteiligibilem.NaturaJis vero.eadem eft, qu*
,&pbyftologiä. ' . "
Auguftinus in EpUlolaad Volufianura:Ex hisduobus
prteceptis, diltgesdeum &proxitnum, dicit Ghriftus totam
legem prophefafque pendere. Hicphy^caeft, quoniam
otmiesomnium naturarum caufein déô ereatörc fuhr,
Hic ethica , quoniam vicabona & honeftanpnaliunde
fotmatur,quam cura ea quæ diligendafiint, queraadmo-
H ic logica ,quoniamverita^lUmenqianimæ rationalis,
no n nifi,Deus eft. Hiceçiatn laudabiüs reipublic« laïus.
orcum.adeo deleâabantur mentes audientium in d iu ino .
1er m one, v t nulla làrietas eisindefieret; Vnde Marcum
difçipulum eius exorauerunt.,yt quæille pr£edicabat,iplè
fcripturætraderetjqup.domiforifqî.inhuiulçemodi.ver-:,
bi ineditatioriibus permanerent. Q u od mùltumplaçuiç
Pctro. Clemens in VI. dilppfitipnutn libro hsec ita gefta
deferibit. BedainLucam : SigftificatinprooemiosLucaSi
eam fibi maxime caufam Euangeli) fdillé fe ribend i, ne
preudoeuangeliftisfacultas effet pr.çdicandi fallàiqnilub
nomine apoftolor.um conatilunt induçere ledas perfir
diae* Denique nonnulli Thomæ,alij B artbolomæi,quif
damMatthiae,aliquietiamduodecimapoftolotumrtitti-
lo reperiuntur fall'o fua fcçipta pramotaflè,fed & Bafilides
arque Apelles,quorum vnus Ç C C L X V.cçlos,alter duos
inuicem contrarios deos inter alia nefanda dogmatizabantjEùhngelialùiriominiserrQre
foedareliquertint. Interquænotandum
eft , quod diGitur.Euangelium iuxta
Hebræo$,quo (cilicet veuntur Nazaræi,nonincerapocry-
phas,fèdinter eçclefiafticas numerandum hiftorias : nam
ipfi racrærcripturæ interpreti Hieronymo vifumeftexeo
&pleraq}teftimonia fumere,&ipfura in latinum grçcum-
quefermonemtransferre. Falfa vero euangelia Lucas in
Cleriiens,
Bed».
! * .
Nequeenim cdnditur&cuftoditur optima ciuitas > nifi j fuaprajfatione refellinHuculqueBeda.
fundaroentb Sc vinculp ftdei firmaeqiie coneordiae, cum j >, Cum igitur pneter quatuorlibrpa Euangelij qulfitum
bonum commune ditigitur, quod fummum ac verilfim^. quo vtunturNazarxi,recipiat E cclefia,nonablqnum vi-
Deus eft, atm inr;llb inuice fynceriflimele hominesdili- j detur , Euahgelium cpmpendiolenos reeipere m vno o-
guntjCU propter ilium le diliguht,:cuiquo animovdiliganp, ’ pere Theophili Epifcopi,vel Taciani, leu Ammonij Ale^
occultarenopoifunt.Ideminpdlauode ciuitateDei.-For- xaridrini,autaliuscuiu&ljbet,congruoeomponentis or-
taftis qui Platonem phirofophi|gentiu prxlacum acutius j dinevnamex quatuornarrationem- Adeuangelij cheo-
intellexiffelaudantialiquidtalededepfentiunt,vtinillo j logiam fane credendam rum ex teftimonijs fanitorum,
inueniatur^caufafubfiftendi,&:ratiointelligedi,&or- \ rum fe n te n ti js m agi ftro r urn breu e m p r&pp namus acce f-
do yinendi,quorum vnumadriaturalem, alterum adra- L fum. AlcuinusIibro l L d c Trinitate-capite XI. Q u o d
tiorialeni,tertiumadmoralernparccm intelligiiipr perti- J 9ln p er fui t Sc. fe m p e re ft, autingen i t u me ft, au tg e n itu nu
nere.v Si enim homo ita crdatus.eft, * per i^ q u o d in eo aut necingenitum,necgcnitum. Etfunt h«c tria,*terna-
pr*cellit,attingat illud quod cu£ta.praeeelh.t*id eft,vnum liter tria. Q u od ingemtum eft,pater eft folus,qui a nullo
verum optimum deum jlfine' quo. nullanatura fubfiftit, efle habet quod eft, nifi a feipfo. QuotLgenitum eft,filius
nulia^o^rinainftruit,nitlliUav^i5ejKpedit;iple qusratur, 1 eft,cui apatre eft efle quod eft. Q u od vero necingenitum
vbi nobis f^ura funt omnia: ipfe cernatur, vBinobis cer- | eft uec genicum,fpiricuffap^us eft,eui eft efle apatre & fi-
talunt omnia:ipie diligatur, Vbi riobisredafunt omnia, lio procedere. Et b^ctria trinitaseft vereeonfubftant'ia-*
Ambrof.
fiitrony. j
Bene ergo dixit Plac6,dei buius t mi t at ore mlcjognit o re m,
amatorem effe lapientem ,^euius parti|ipa1ionebeatus
firiBene dixii.fummum bonum effeDcum,yndeYult éflè'
philofophum amatorem D e i , -vt quoniam philofophi.a
ad beatam vitam rendit,fruens deo,fit beatus.Et feiendu
e ft, quod licet Ghriftiani non vtanrur more quorundam
phifolpphorumvelphyfica,jdeft,naturalipliilpfo'phia;
yel logica,ideft,ratfohali:vererhicàiideft,mq^ non id-
eo tarn’en nefeiuh't ab vnoverodèo'atque o p tim o ,& na-
turatri nobis;effe,qu%fa£tiad imaginêm eiùsfùmüst&db:-
<a'rmam,qiia eum hofqûe noüerimus : Ôcgratiam, q ü f illi
çohæréndo beatifumus.Siueergo(Platooici;fiuequicun-
que àlijjDeo cqgnito,regereruncybiéflet Ôccàüidcqhjfti-
tùendîe vniuçrfltatïs,&lux:.péf C ip ieû |^m ita t|^ & fb n s
v iu id i fêlicitatis,cû de deo ifta(eritiuht?n^
Ambijgfius^ri epiftolam ad Coloflènfess Ideo non le-
gimus^uadruuiumineu#ngeliov,velïnëp ifto la,q uiacu -
ram ariimae impedir,cum in agnitione Chrifti bmnem la*
lfttein SC làpieritiam habeamus.
Q u g aù tem caufe extiterint vÆuangelium Içriberelis
Sf cQceterna. Q u ia igitur aliud eftgenutflè quam na-
tum e fle , aliud procedere q genuiflè yelnatum eflè, ma-
nifeftu.e ftqu p niaalipseft pater,alinsfilius, alius fpicitul-
fan<ftus..Triniijas itaqj.ad perfonas pacviy& filijSc fpitituf-
ftn<ft] refertur, ynitasad naturajeternaï deitatis pertinet.
Iuftinianusin edi(^o fidei: In tribus ,lubfiftenti)s .fiue.
perlonisynamdeitatemfiuenaturam , & fubftantiam^c
vii;cuteiriadoramus,proprietatesquidem:feparantes,dei-
tacem au tem vnientes.Icem :V nuineftdeitas intri bus,5é_
triavniimyin quibusdeitaseft: aiuvtfubtilius dicamus;
ipfarria eft .deitas. Item op o r te tv numDe nm, ynam na-
turam fiue lubftantiam&fprmam con'fiteri, &: tresXubfi-
ftentiasprsdicate.feutresperfonas, Sc vnamquanq;cum
fuajproprietateJtermNemo vnquain aufus eft in^atlioli-
caecclcfia dieere,qj,ficut tres fubfi ftétiae,fip;&tres natur§
fint fanc|ae trinitatis. Hietonymusin exp ofirio ne fy m boli
ad papam Laurentiu: Ignis catleftis.genetat ex feipfofplé-
dorem lucii ,r&producicyaporem, & cum fint tria in rebus,
vnum funcin fubftantia, ita trinitas vpa e.ft maieftas»
Auguftinus in continuaexpofitipne XXIX. capit.IoaniS;
H
Iftfifnia
■ Éieronj
vn um exquaitior^Präfätio.
Qupmodo tu verbum quodloqüeriSjin corde habes , &
1 cbhceptio ipft.lpftküalis.eft, verbum enitn quod ebnefe-
pifti, fpiritus cft vrahima : fic D êusgenüit filium; Sed tu
pvyfbum gfgnisex tempore ^Déusgenuicfilium fine tempore.
In Origenis(vt di ei tur) homilia 'quae ficincipit, Vox
I aquilæ pulfät iu le s eCclefiæ : P a tïilo ’querite vètbum fuu,
ho ceft, pâtre gignentêlâpientiâm fuam,omnia fiunt.Vn-
: dépropheta:'0»r»i4infitpmtiaftciß&&txccdte)pzictvtt\ya
non natura j fed caulà.'Audijpfum filium dicentem Non
pojfuntego a meïpfofacerequicquam , & , ame ïpfofmonthtl, vel,
dmetpfonon loquor: præcedit pàter fBiüm caulaliter, præce-
dit fiîiùXômmaquæ per jpfuinfâiftafuhtriaturaîiter. Pater
loquitur, verbumgignitür,omnià'èfficiuntur.Et quoïn
Augufi.
Alifm.
Bttitronyr.
^pre&orùüi
^Iris & pa ter lapientia^ ita fpirituslantftus proprie nuncu*
paturyocabulo charitatis, cum fit pater Scffliuscharitas.
e fpiritusfan<2:us vocatur etiam donum D ei. E-
riipius exd iiftisAugu ftini e:x decalogi expofitionc • Sa&i-
fica;tib pulla dipina Sc yera eft,nifi a Ipiritufanifto. Non e-
nim fruftra dicitiir proprie lpititusfan(ftus,cum fit & pater
faridtus.&filius lanttus.Novhen proprium hoc Ipiritus ac-
cepit,yt tertiain crinitate perfonafpiritusfanift’ diccretur.
i Auguftinus,in Enchiridio capite d ecimotertio: Gratia
prbpterea per fpiritumfandlum fuerat fignificanda,
quiaiple lie eft.Deus,vt dicatur etiam Dei donum.
Idcrxi libro qitinto de landta T rinitate,capite fecundo:
Enipim.
Augufi.
I B B « o : . - - i j AlrçXll®Uci®Vclfubftantiæcapiuntaccideritia,quibusin
modo q u iloquiturin verbo , quod loquitur neceflarió eis fiat mfitatio,Deus àutem non.
Ipiritum perflac: ita Deus paterfimul & (emel, & filium
gignit, & Ipiritum fuum pergenitum filium producit. Ifi-
dorus-in lib ro differenriarum : Sapientia Dei dicitur v eiy
bum , & quia nihil in lhbftancia;'natur£e fii* vifibile vel
corporeumeft, & pro eb quod pater per earn omnia cbh-
diditveliuflit ,S c quiaperillam pater'innbruit. Augufti-
Idemcapitequinto:Quamuisdiuerfumfitpatreefle Sc
Elium efle,non eft diuérlà lubftantia:quia hçc nôic^uridü
fubftan^iain dicanturjfe^lècrindumrelatiuum.QÛod tarnen
rélàtiuum non e,ftaccidens,quianon eft mutabile.
Idem libro pöno capite quarto; Mens & airior& no ti-
la-eius'tria funt.Et hæctriavnü lüpf* Et cöperfetfta funt,
nus libro oétogmta trîum quæftîônum capite XXIU. C ü I æquaiiVfiïnt. N e camo r& riotitia feu coghitio tanquâ in
fapiensDeusaicimr, &eafâpient1afapiensdicitur,fine jfubieôT:birifuht-menfi,fedfubftahtiaiiter.etiamiftafantfiqua
eum vel fuiflc aliqüando vel effepoflèmefas eft ere- | ciu &iriens,quiames cum fe totam noüitmerfede nouit ;
dere, non participations làp'ientiælàpiensdicicur, fi eut & cum fcperféa:eamat,pertotum eius eft amor eius.
anima quæ & elfe 5c non efl'e fapieris poteft,Ted quod ipfe ’ Id ÿh in fermone de feripturis veteribus Sc nouis con-
genuerit earn, qua fapïèns dfcitur,fapiehtiam.' Idem in 1 tra ArrianbsffnXple tria fünt quæ feparari omninonópof-
eodem,capite decimöfexto:Deiis omnium quæ furit caq; Xunt,fol,fpleridbr,calor:.T r ia ëm m habetignïsindiüifibi.
faeft-Quodautem omnium rerumcaufae-ft, etiam fapié* jlial,rnotam,lucem,&feruoretn.Siergo creaturamhætètitiæ
füæ caùlàèft. Ne c vnqüam Dens finelâpichtiafuaeft.
Igitur fempiternje fàpientiæ fir^ eaulaeft fémpiterna. Dein
d e fi p at rè'm e fl e feinp i t e r nüi n D eo e fl; ;n e c fil i t a fi q u a-
db h on pater, riuri quamfihefiii o fui t. Filips e rgo llmper
natuseft, quia féiriper ififius èft ; & 'non-folum imago pa-
triseft, quia d eillo eft :Sc fîmihfudo,quia imago eft : leff
etiamæqualitastanta,vrnectempôrisinteruallLim inipe-
dimeritofit. Pereu m e ni inco nditafun t tempora. A ugu-
ftirius Sc Alipiüs in epiftpla àd Maximum medicü Teirii-
tanum rSicütflamiria Ipleodoi-efn quém gign it, tempote'
non præcedit, ita pater nunqiiam fine filio fuit. Iplè eft
quippelapietitiaDeipatiis",de^üaferiptumeft : Splendor
e]l enimlucisatern&.Luci ergo r ûiû's fp lend ôf eft,id eft, Deo
patri yfine dubio coæterriuseft v & ideó nôft ficut ïnprin-
cipio creauit Deuscalum&tèrram,ïtiiin priricipio fecit verbü,
fed inprincipio eratverbum.ltem in eadem epiftolâ: Pacer ita
dé'ftgenuit filium ÿv t torus maneretinle ,ô c eflëtin filio
tantus qüantus & folus. Similiter & fpirituslanâus proce
dluiderenon pdtes,qupiriódö pbtpfis diuidere creato-
reiri?ln Pfiilmo nabes; Verbo domins citlifirmatifunt, & jj>iri-
tuoris éiüs onwis virtuseorum.
Idem contra Arrium : Intelligamus Deum quantum
poflumus ,fine qualitate boriuiri,fine quantitate magnu,
fineindigentia creatorem , fine ficu prsfentem, fine lo co
vbiqjtorum,finetemporefempiternu,fine A iu r a t io n e
fuinrutabilia facientem,nihilpatieritem.Quodfi quis ita
Deum c6gitat,& nondum poceft inuenire quidfititameri
pie cauéat quantum poteft,aliquidfctitire de illo q» no fit.
Ex prsdiiftis & quampluribus alijslanblorum patrum
lan citiSjfunt qui dicüt patrisnpmine defignari diu.in^ma-
ieftatisppEervtiam,quaquxcunq}velitefticere,poflit. N o
eriimpoteft|niuftaracere Deus | quiaipfelutrimaiuftitia
& bjbnitaseft.Filij veroftu verbi vocabulo ièntiuncfigni-
ficatifa^iehtiam D ei, quafic^unfta difcernerevalec, v tin
nulló periitus decipi queat. Appellatiöneautemlpiritus-
fanéliip faD e ich a ri cas yel benigriitasintelli^itar,qua Icicedendonon
m ihuiteum,riec auger haerendo. Tantaeft | lie etomniavultoptimefieri ac dflpohi. Eftitlquedeferi-
igiturtptatrinitasihlolopatre, V e lin lb lo filio , vel in j ptiofiimmiboni,cuiusplenitudininihil deeftiomnipotelo
Ipiritufanifto, quantafimulin patre & filio & (piritu-'|tix,fuain?2fapient|^e,fumm£eq;ibonitadsdi(cretio. N ani
fando .Quare nullo modo triplex dicendüs eft Deusv in histribus corifinecur omnia qua? de Deo dicutur.Qupd
Hieronymus in Q uicunqj vulr: Deus pater Deumfiliu enim diciturinenar;rabilif,immucabllrsiindeficiens, *ter-
genuit,nonvoluntateneq-,neceflitate,fednatuta.Grego- nus,potepti*eft.Poflefiqpide%variari,pofledeficere,im
- rius X X I I I. in lo b : In eo quod pater verbum perfect urn po ten ti* eft.f Q u o d rurfu^ prouiduseft,pra:fciuS, riibdfi-
genuit, locutus eft :in eo quod femper gignic,loquitur.fi- : ftus,(apietix eft,nam non cogtipfcereres ipias^ nifi ex ea-
liusDeivnigenitusproperfebtione natus dicitur , p ro *- : rum euentibtisieu effebhbus,infipienti£eeft humanas.Be-
ternitate femper nafei perhrbetur - Auguftinus libro de- j n!gnus yerp mifericbrs &iniferatdr cüm dicatur,ad boni.
cimolextb de ciuitate Dei. Deiquippe ante fuum fX^11!11 tatemipebtatjquamuismilerätor magisexhibitiönsmiielocucio
ipfiu^, fiii faifti eftimmutabilis ratio, qusenoriha-
bet fonum ftrepentem & trarileuntem, fed vim ferripiter-
nemanentem , Sc temporaliter operantem. Auguftinus
de verbis domini^Sp-XXX. I[;.ca. ioharinis'; Sicut foltim
patrem femper ^ fine initio ingeriitura nouimus, ita filiu
femper Sc fine initio eypatre genitum crinfitemur.Nec a-
liud facirdiuifionem perfbnacum,nifi quod pacer ingeni-
tus eft ,filiusgenicus:illepacer,iftefilius.Ideiri*librod'eCi-
m oqriinto defandfaTrinitatejCapite vigefi mofexto:Hi ric
conftatfpirituirifdri<ftum itiam dfilioprocedere,bbod A-
poftplus a it: M'fitDeusJpiritumfiltjfuiincorda nofir a, Et cum
refurrexi ffetfii apparuilfct difcipiilis, i nfufflauit&ait‘^i;-
cipitejpiritumfanttum. Idem eodem capitulo: Cum fptri-
tiimianiftum genitum non dicamus, dicere tamen non
audemusingenitum , ne v el duos patres in ilia crinitate,
vel dubs qut non funt de alto, quifpiam fufpicetur. Idem
eodein j-capice deci.mbo(ftauo: Sicut vnicu m Dei verbufri
proprie vocamus nomine fapientig,cumfit & fpiricusfariri
cordiæ,qua ex b oni täte dicatur.Si c decæteris. Hæc v riq-.
trinitatis diftiriâio ad diuini cultus relfgioriem plurimü
proficit n p bis ,&p b hoc pfaîcipùe-ipfaDeï fâpiëntia incar-
nata,in prædicàtione fua ea decreuic affurriere. Duo quip-
pe finit, quæ nos omnino D eo fubiebfos efficiunt.^.timbr
fciliéëcâtqi amor.Pbtentia liquidem Ôtlapientià maxime
timorem incutiunt.cum Deum iudicemefïè fentimus, 8c
quæ voluerit omriiaiponè punirefcimus.&nihil eum latere
cognofeimus. Benignitas vero ad amoreiri pertinet, vt
quemberiigniilîmum habemus.poriffimu ddigamus. Ex
quo etiam ammaduerupoteft , &im Vlcifci impietatem
velleiquià qüo plusplacèt ei æquitas,eo magis difplicet i-
niquitas,iüxcaiiIhd;Di/tó/jÏii«^riw odifltiniquitatem.
Rurfu m, hæc tri nitatis diftinbUp ad vniuÆ>foriÂ2i.dei 0-
perum cômendarionéplurimum valet,vtquæcunq^agit,
egcegiefieri credancür : cu quæcunqi velitefEcere poflit ,
& in omnibus mödum ^ruare fe iar, ôc optime cunefa
fieri vel procedere Velit. HTnc totius crinicatis^pera indi-
A 4 uifà,
Ffaî.^.