DicuntS contra Latini Chriftiirii in azymo pane no-
uura ceftamenrum inftituille, quia cum xiiij, luna ad ve-
Tperum vetus teftamentum complcuerit, Sc nouum ipfti-
rueric, fcrmematuin ciin&is finibus llraelinueniri non
lieu if* quapropterqui^ccena ipfa in qtiahocfa&um eft-
panctn tancummodo azymum exhibebat, azymo pane
nouimueftamentum inftituit. Q uod fi Chriftus noniu-
daizando fecit,quis nos eum imitando ludaizare dixerit:
Sed opponunt Graeci Chriftum fermentatum panem mi-
rabiliceriibiexhibui lie, ficut dequinquepanibus legicur
quinquemillia hominumpauifl'c.
E contra Latini; Quia hoc-miraculum eum fecifle non
iegitur, licetpotuerit,quo,d tamen fecerit nulla authori-
tatefirmatur; prasfercimquieotenus italegem fettiaue-
tat, vtexeancciota vnura foluerc voluerit. Quiaemm na-
tus ex m uhere, faft us fubkge, debitor legis extiter.it: lieorenus
legem foluillet, legem tranlgrediendo peccatoi fieret
caufique noftra: falutis pericet. Nifi enim omnino in
noces Sc mundus pro nobis immundis Sc iniullis occum-
beret,non aliens, fedluatculps debit urn moriendo fol-
I ucret; & fic A d s peccato non deleto, regnum morris
s te rn s non cellaret. Cum enim de obferuantia azymoru
I lex dicat. Quicunque fermentatum come dent, peribitanimailla
delfrael, iuftam occiiionisfus caufamludsi inuehldent,
I fieumvt legis tranlgrefliorem punirent. Quieriimad-
I uerfuseum tam ftudiosetotfalfos reftes l'ubornaucrunr,
p rodir ore ip lo qui ccen s in terfuie deferent e, tam iuftam
caulam nonreticuillent.
Opponunt Gr§ci; quia & fi ante palllonem legis debitor
fuitjpoft relurredbonem legis nihil debuit, quia vt ait
Apoftolus, Cbrijhis refurgensex m or tuts yam non moritur,mors
Hit vltranon domuabitur,quod enim viutt,vmt Leo. Quoniam
igitur poll: relurre&ionem non leg i, fed Deo v iuit: ideo
ipfenillamlcgidtbens, baptifmumnous g ra tis , quod
ante non fecerar, in remillionem peccatorm, non ludsis
tantum, fed Sc omnibus gentibus prsdicari Sc prsftari
inftituit. Vnde etiam aftruunt, quia etiam fiChriftuspa-
nemazymum confecrauerir.non tamen hocimitandum
lit in ipfo: ficut nec circumcilionem cum baptifmate, ncc
celebrationem veteris Pafchs cum nouo vfurpamus:
quamuisipfe vr mediator noui teftimanti ac veteris, illud
complendo, iftud Jnftutuendo , peragere lit dignatus:
quiaantepallionemqnidem, aliqua noui teftamenti ac
veteris pro fua dignitare rite perfccit,fed poft refurre&io-
nem omni legalis vetuftaWs vmbratica fuperfluitate remora,
folius gratis veriratem omnibus inftituit.
Dicunt e contra La tin i, quia reuera hoc lalubriter
imitandum eftinipfo:quodEcclelisfusfaciendumtra-
didit, exemplo, teftimonio, prscepto. Cum enim di-
D
Caute ligi
ifta, nequt
mimtxtat xille t: Pants quem egodedero,caro tneaejlpromtindt vita.azy-
■ diuinum mum panem benedixit, fregic & d ed it, dicens: Hocfaci-
M teinmeamcotnmemorationem. Cum ergo teftatus lit azy-
mum panem corpus fuum fà& um , & line exceptione
prsceperit hoc in fui memorinm faciendum elfe ; quis
atteftanteDeo non credat azymum panem corpus Cnri-
fti fieri ? quis ad hoc idem faciendum non obediat p rsci-
pienti, lub exemplo idem farfendi? Si mortiferumlcil-
let Chriftus fidclibus fuis fore de azymo Corpus fuum
coficere.'ficur cçtera peccata ne hocfaceremus interdixif-
fe t, vel faltem tacere non prscepiller. Nunc autem cùm
dixerit hocfacite. Sc azymum non exccpcrir : quis audet
excipere quod ipfe non excepit l aut quis audet prohibe-
re, quod ipfe in Sacramento fuo non prohibuit? Sed
iple hoc faciens, nos hocipfum facere prscepit. C um di-
cit, hoc facite, conuenientcr fubauditur, quod ego :qui$
sque competenterfubaudireaudeat, fed non de hoc vn-
deego J Item fi mutandûeft fermentato azymum, mute- 1
turctiam quolibecalio liquore vinum. Si enimvinum
recipitur, cut azymum rèfutetur ?cùm ficut ex azymo, fic 1
ex vinoChriftus vetus Pafcha finierit, Sc nouum inchoa-
uerit,&vtrumquc nobis in Sacramento fuo squ è cele-
brandum tradiderit; Iudsi autem sq u è vtantur in fuis
csremonijs vino ficut & azymo. Hoc vtique Chriftus
faciens,non fecittamummodo vt prsceptum de azymis
j mPalchaleruaret : fed etiam vt fèr men tari os, quos prsuidebat,
do Each*-
'riftiam n
folo azymo,
alt o-
qui pecca-
rentftm-
per Greet
conficieni2
« 2 * ■
! hoc eft corn
unis Jen-
'tentia
| TheologojS.
Thom.
13-p- q. 71.
art. 4,
reprobans, azymitas approbaref: aut eenè li
etiam fermenrarijapprobarentur, ipfe azymira,azymiras
prçponerer. Si enim diuina SaCramenta per eas elemen-
torum Ipecies q u s digniores funt, celebrare de^emus :
quem pané digniorem *exiftimabimus,qudm eum quem
& vetus lex ad fignificandam, Sc Euangeliumelegitadi-----
cxliibendam Dominici corporis veritatem ? In lege azy-
mus panis affli&ioois dicitur: vt per hoc etiam nos, qui
memoriam pafitonis Cbrifii in Sacramento recolimus, animas
noftras aftltgeredoceamur. Ingratiaenini ( v tait Apoftp»
1 us-j nonf irmento veteriyfed in azymis fjneeritatis & veritatis
epulari monemur, vt per azymum fyoceri Sc puri elfe debere
lignemur. (^uid igitur ad conficiendum ChriftiSacra-
mentum dignius, quaiiwMud, quod & verirate Sc figura,
lalutem omnimodisoperatnrî Nec tamen figvnis vten-
tcsludaizare purandi fumus ; quia licet in hoc idem fa-
ciamus quod Iu d si, non tamen eadem caufa facimus qua
&ipfi,quianonfiicinnisvtIudailmumferuenuis.Etcùm
ipfifuis figurisfuturatantum portendanr, non Chnfium
perazymi figtuam quàlemcumque futurtun fignifica-
mus:ledpoiius quod line E rmen to, id e ft, infedUone
peccati fiiit die cuius corpus immolatur, reprsfentamus J
Sc nofipfos(ecundura A poftolum, vt epulewur non infir-
mento malttta & nequitu. fedin azymis fynientatis & verttatu
admonemus. Cum ergo nos Chriftum non talem fimi-
rum vt Iudsi, qui figurant futura Sc expedfcanr, ftd fnilTè
purum,vtChriftianifiguificemusJ& n o s tales fieri quai,is
ipfe eft, moQeamus| in azymo fi uftra nos reprehendunt
Grsci, nil! fortè relinr, vt quia vetera tranfierunt, in qui
busfuturorum vnjb rsnecellàriserant, nùllis figuris v
tantur Chriftiani. Vbieftquodait Apoftolus, Confipulti
fumus cumCbrtfioper baptifmum in mortem, fi^baptifm us non
eftnobis figura mortis C hr ifti&lèpulturs? Sed forte nô
eildem nosy ti volunt figuris, quibus illi veuntur in fui,
csremonijs. Sedfiidem veraturazymum, quiaeo vtun
tur Iudsi in ritibus fuis: ita etiam eorum vetetur ferment
tatum, quiaeo etiam vtunturludsiinfacnficijsluis. Vn-
de in Leuicico : Offcret panes fermentât os cum hojiiagratiarum,
qua offer tur pro pacifias. Item in codem : In pentecofie offeretts
panespnmittarum deduabusdeamis fimilafermentata.
Q u ia nulla ratio cogit vt azymum d Chrifti faciifiçio
rcpellatursdignum eft,vt quod Chriftus iuftituit,omnis
autem Ecclefiaprster Grscam a priniordiofuicx tradi-
tione principum E cclefis, Pettifcilicet Sc Pauli, celebra-
uit.indefinenter conferuet, donee Chriftus ad iudicium
veniat, ficut ipfe inftituit. Si enim quia Apoftolps ait, ve~ / c!r!j!|
tera tranfieruntjcce omnia fattafunt noua, credantur tranfilfe H ■
omnia,& perijllè veteris teftamentiinftituca : vbi eft di-1
lç d io Dei & proximi, vbi funrprsceptadecaiogi, vbi eft
ordo Leuitarum &Sacerdotij, dedicatio altaris& tem
p liî Hscomnia abillis ad nos non deficiendo, fed profi
ciendo tranfierunt. Encsnia, Pafcha, Pentecoften, qua-
dragefimam, quiainveterilegeinftitutafunt, celebrari
non defiftimus; Pontifices, Sacerdotes, Leuitas, reli-
quosque Ecclefiafticos ordines ad exemplum veterum
inftituimus, & estera qudm plurain hunc modum.
l i b e r t e r t i v s .
C A P V T I.
QViadepeccatoribus miniftris, fed tamen Ecclefia- n ^
fticis^quod vera & raraSacramenta celebrent aftru- S i I
xirniis; nunc de extra Eccleliam peccaroribus hsreticis quibufdi
fcilicet vel fchifmaricis, quamuisnon rata, fi fiilrem verft R
line q u s celebrant, videamus | maximè quia îàntfti 1
quibus in locis ea SaciamenraelTe negant | & porius ea
laçnlegia vocant. Et quia de corpore&fanguine Domi- |re, hste-l
ni,quodprsfenpiseftnegorij*,m aioreftdubitatio.deipfo, ritorumi
iploauxiiiante, fe d& d e c s tc r is , prsfensfiar difputatio.
I ohtisergo authoritatibus quibus fanifti hsieticorum
Sacrathenta deteftanuir tanquam irrita, & quantum ad
ca &
noxia.
ipfos noxia fiibiungamus àuthoritates & rationes, quî-
_________________ busaftruanri
[mirtfi
bus aftruantur, quantum ad Deuni, veraôç fmdla. Ait ■7gam eonlecrationemvocar,inhocirritamduci,quiaCy--
AiiguftinufiExirf catholicamEcclefiamverifacHficij lo r j prianus dicicnon ftatim fufeipidebere, quæiaètanturm
eus noneft?Ptfiagius £apa Vi^tori,&: Pancratio inter c s - | Chrifti nomine, fed q u s geruntucin Chrifti veritate: vt
tera: A fchifmaticdrum Sacri§cijs , ppciusautemTactile- I dumomnino nihil e fleaftnuuuquod hsrecici conficere
gijs abftinere debetis.Itcm idem ad egfdem:Non eft cot- | videntur, ignpminiam illam a ^ h r if tp auferanc, qiiam
pus Chrifti guod fçhifmaricns conficit. Item Auguftinus fanefi de lacrificijs, velcsceris hsrecicorum Sacramentis I
in Enchiridip: ,Si q u s ad Chriftum peycinent cpgitentur,
nomme ce nus inuenitur Chriftusapudquoslibct hsre-
titios : re auce.'m ipfa;hon eftapud eos. Item Cyprianus:
Conftac eos olçum ynde bapti|iati Vnguntur fant^ificace,
3c EuchaTiîïiam apudillos fieri non polie : vbi fpes nulla'
eôiumj&flîdes'falla , vbi omnia per mendacium gerun-
tur.Item AmbrofinsinTibrodeijiitiandisrudibus. Non
fanat baptifmus pevfidorum, non mundat, fed polliiit :
quia iq haium dilutiio aquarian adDeum non approximatur.
Item H i cro nymniï'â Aggsti m Prophctam : Omne quod
fccerinc bærétici, vel quod'mihi;ç>btulerint, vel vota vel
estera, concaminataeruntiiiconfpeâu meo. Quamuis
enim lin& a Videancur fpçcie lu i, qu^offeruntur: tamen
quiatraâ:âtafqnrabilloquipollucuscft.inahima,pollu-
untur pmnia.Ifembeatus Gregorius in dialogo:Superue-
nienrè Pafchalisféftiuitatis die a|i Eimigildum^erfidus
pater Arianum Epifcopum mifit ^.yt ex eius mafiu faciile-
• g s conlecrationis communiohem perciperet.,atque per
hocad patrisgratiam redire mereretur. Sed virDeo * di-
leâuséiusa leperfidiam dignis iqçrepationibus repulir. I
Item iftemi non perpendicur quia beuediiftio illi in male-
4'iâiôHènS- conuÊrtitur, quiad%oc vc fiat hsreti.cusBpro-
mouetur ? Item,Sacerdbtiuni illic fubliftere non arbi-
tror. Item Qyprianus : Ad'.hsc omnia accediç etiam
*ijlud malum» yçafififtçs.diaboli audca^Euchatiftiatn fa-
ccee : cumnec fan <fti ficari i Hi c oblatio polfir, vbiSpiricus
lànjftus nô'eft. Etpaulopoft. Fa lia al caria Sc illicita lacer-
d o t ia ^ lacrilegalacrifiçià, & omnia adulterata fingétes :
inter ethnicos Sc pubjicanos cqmputenturorones,quos
ponftata charirAteacq;vnitateE c c jè fis catholics recef-
li'fle. Ergo omnia qu s faciunc hærecici: carn^ïia funt,ina-
nia Sc filla. Nd’n ftatim fufcipienda Sc alfôrhenda iunt,
qusia.ctanturin Chrifti ntÿnine : fedqusgeruntuc in
Chrifti veritate. Quomodo enim perficere qusagunt, &
impeti'arraliquid à Deo polfiint: quicontra Deum quod
eis r.onlicei: moliuntur i Irem G regor.in M orahbus:Hs-
reticonim lacrihcia DeoaeCeptàCllènequeunt: nifi pro
eis vnuierfalis Ecclefis manibus ofterantur.,Itemiuein:
In vnanamque doitfo Agnus comeditur: quia i^ vnaca-
tholica Ecclefia vera hoftia redemptorisimmolatur.
Hi^ohinibusauthoritatibus videnriir landli aftruere,
extra Ecclefia ab hsrccicis vel fehilmaticis corpus Ghiifti
conficinohlpoflè: cùm aec Chriftps, hecSpintu&famftus,
per quem oninia laniftificantur,. ficapudeos, nec locus
lacrificij, nec la&brdotium fubfiftàc apud eos : &,ideo of-
feraiit lacfificiafacrilega, inania, & falla. Ad hoc etiam
accedit, qüôd estera Sacramenca forma lime tantum Sc
figura finttomni, efte&uum, non ipfà veritas: pofliintqi
hsretiçorü veraqhidc dici quancûadformami&luania
■ ècfalfa^quantum ad effebtusgratiam, quarn apud eos
b on couferunt. Sed Satramentum corporis Ghrilli,cum
nullatenus fit line corpore Chrifti , f i verum eft a-
pud haueticos, nullatenus eft inane dcfalfuro apudeoS:
qufavbicumqueell: Saclametuum corporis Chrifti, ibi
Sc Chriftus; qui non eftinanis & fa îfus, iedlèmperverus.
Si ergo làcrificium eorum eft làcrilegum,\ cùm Chriftus
fit facrificium : ergo Chriftus eft lacrilegus. Si non eft
acceptum D e o : §rgofiliusinqupfibi patercomplacuit,
patrinoneftacceptus. Si non acc.ipiendum Scalfumen-
dum ab hominibus .* ergo i)He qui adorandus eftab Anger
lis, eft ab hominibus reprobandus,& refpuenduSv
Q ijp d d e Chrifto, qui Agnus immaculatus eft : lentire
eftnetarium v talieno feélere aliquatenuseum credamus
contaminândum, qui omnia peccata mnndifoluspertu-
|it Sc abftulitï N c ergo iliquatenus d eco credacurhoc
incbnueniensjconfentiunt Pelagia, qüùd non lit corpus
Çhrifti, quod fchifmaticusconfide,Sc Gypriano, quod
apud hsretipos Euchariftia fieri non po lfit, voluicque
Quod folius
Dei
fit; omnia
C A P V T I I .
CEdfi.ira eft credenduro , quamIatè pateac. inco.nne-
^ n ie n s videamus. Pcimum inuocationem diuini no-
minis in Sacramentis luis annullari, credere nefas eft. Ait
enim Auguftinus ad Parmenianum : Sactificia inquic,
impioru m execratio eft Domino.Etenim i nique offerunt
iUa. E tpoftpauca: Sacrificiaergoimpiorumeisipfisob- .vera sc j
erunc qui offêruntimpiè. Nam vnumidemqtielacrificiu TanAa I
propter nomen Domini quod inuocatur, & femper fan- j aDtrU?
ctum e f t ,& ta le cuique fit, quali corde ad accipiendum 3 £ |
accellerit. Item idem in iHoiniha luper Ioannem 80. ;
Vndeiftatantavirtus eft aquae , vc corpus tangac& cor |
abluat, nififaciente vetbol Non quia dicitur, & d qu ia |
creditur. Item ad Donatiftas: Si Deus adeft Sacramentis
Sc verbis fuis, per quoslibet admifiiftientur: & Sacra-
mefita Dei vbiquefcdta funr, Sc mali homines quibus nihil
profunr, vbique peruerfi funr; id eft, incus & foris.
Item: Ergo non foriSjled nec incus quilquam qui ex parte
d ia b o lie ftp o te ftin -ie vel in quoquam maculare Saera-
mentym quod Chrifti eft. Quomodo enim poffet maculare
malus quod non poteft.conlecrare velmeliorarbbo-
nus: qubd Iqjus efficit Chriftus 8c nullus alius ? Si eni m
aliusefficeret,iam ad Chriftum non attjneret. Sed quod
bonum fine,funimb bonoefiè pofiet? Quamuis ergo onj-
niaSacramentaChriftiefledicantur Sc Ecclefia:: non tamen
ita vt in eis Ecclefia Chrifti,, quali per ea conferatur,
fed vtparticeps Chrifti gratia:,aftruatUr: vt folius Chrifti
finr.quancum ad poteftatem qua fiun t:& Ecclefi?,quantum
ad Ytilitatem qua conferuntur : vt in eis & ille fuam
exhibeat gratiam, & ilia fuam fuppleat indigentia. Sciens
enim,Chriftus vel hominum peecataimpedire,vel mcrita
non fufficere ad vitaro,Sacramentorum fuorum adhibuic
gratiam;vt Ecclefia quodminushabet in meritis,diuinis
credensfuppleriSacramentis,quanro in fuaimperfe&io-
neDeo ellet humilior, canto in fiiperabundantia benefi-
ciorum èius fieret perfedior. Q u od ergo fuis Chriftigratia
referuauir priuilegijs, nihil debere voluit miniftrorfi
meritis vel offieijs: fed quod fuum eft, ita fecit libi liberè
liberum, vt nec eorum dignitate fit melius, nec indigni-
tate decerius : ne vel bpm^diuino operi füpcraaddidiilè
videantur, tanquam Deo'melitfies,yel mail minueie,tan-
quam cotra Deum forcibres, vel tanquam fintipl'e Deus;
fuumomninodeputare quod omnino diiunum eft. Ne
ergo Sacramenca Ecclefia: bonorum vel maiorum hominum,
iedfoliusDci efleaftruantur, apudomnesindiffe-
renter quantum ad, fc, vera Sc famfta cflecrcduntur: vc
cum apud opines ab eod é eadem lint lemper,ficüt Deus
incómutabilis feiplonunquam peior veimelioreft,fic^c
fua Sacramenta incommurabiliter apud omnes eadem;
nunquam feipfisfint peiora vel melior^.
1 M C A P V T I I I ; »
SI enim pro menus miniftrantium apud hos vel illos
melius vel peius fieri putarencuf, iam non Chrifti gracias,
fed eorum meritis afenberenrur : & cùm quidlibet
nunc peius, nunc melius; non idem,.led diu'erfum fit,
iam, non ftarct vnitas baptifroi vel corporis Chrifti, quia
baptifnuçseiùsin his vel illis m éliorvelneior, elîètdiuer-
fus : Sc fi militer corpus Çhrifti diueiliim. Si enim à malo
mala,a bon§ bona, à meliorimeliora fièrent Sacramen-
ca: nounepro varjjs^meritishominum , variaclfentba-
ptilmata,& CMilti corpora îErfi mulcacorpora Chrifti:
ergo n on vnus, fed multi Chrifti, nec vnaEcclefia, fed
mulex : quodeftnefas. Erquia conftac multos Chriftc^
muocatipnem diuini nominis, quam Gregorius 1'aCnle- non efle,de verirate baptifaii& Ecclefiæ videamus: vs do
I I I ' ! «
Pi
B î
QupdSi-
i■ll f i
Chrifti .
éftisió miuiinrit-
'deneja 1
crânien- j
tó ium& ;
Ecckiic; -
» !
iat
illi