Et in alio loco,vbbis,inquit,gentibus veritas Dei iamye- j
ntt. Q u i credidetit,.pro fcmctipfbfeceritiqui.yetP'Crrar;
ucn^pro remeripro feceri'tvS: ego non film fUper vos ba-
iulus. Se'querë Véf6.Dcusvinquit,quodrcuclatur tib i,&
e xp è â a âonec Deus iud^fcr, <|ùi lüper orpines index eft«*?:
rtemineoàJem,Dominns,inquitjPeustnusftibvna lege
cüâibs fi vëflet fiQe ciircorciiaponeret. Fingititem in alio
loco canquam fibi DeusJoquatur.Noh, in quit, viqlentia
inlegédebëcetfè^iànavéritas ^iafticiàapp^re^,'qùivo^
liieritfpontefuacredat.icëmin Alcoràno, vbsincreduli-
no quod oràtis o r o, n e ç. qu e'm oro b r a t i s qucftn adora-
tis nonadoro,mihi lex^&vobisleXdifcorsvEt in àlio lo co
àit:N 6 altercetis cuip altérais logis geritibus,nifi moL
libus verbis. Quare ergqprædari;çàpciuare;&géntes vi
cogère adctedend umiuftit,& hæc bmnia iëmitas De i elfe
rateturi Die mihiMoyfes, lçgëm q u i fëciim àiflîdct,
quare ergoÿredere iubès$, M o . jri ber Alco ran i ta 1rs eft,
quod & posterior primum deftruir ordiném. Pe."Àlçôra-
nusnon manu Mahometh feriptuseftv ft’pnim hoc face-
l i t prdihàtüieflet.Poft mortenV^ero ipfiu|^pcqeinsqui
fecum moraci fuerant,quifquc, vt ita dicâm, lçiftibriêm
fuam renuncians, Àlcoranuni cornpbfùer un t ,y n d e ne-1
feiraus quisprioi: quis pofteribrfuit ordo. IdeO autem
Mahometh prædari, captiuarfe , 8C gentësinterficere iuf-
Leui.it.
e
Maho-
mcchlu-
xuriofif-
limus
«jic. V
Ôècçptic
Maho- ■
methi&
medaeza.
cöriföcijs, poft mortem ipfiüsregnüihadeptus eft. Quj
blände pra-dicauic , 8c cällide admonuitaderedendum
gcntes>& dixit illos non bene intelligereMahomethi fer-
.mqnem.Mahomethus, mquic,hondixit,quod äntefe-
'pulturamvel videntibus hqminib.us fubleuaietur adcoe-1
lura .pixitqu ip peq u od po ft fepüfe uramcorpöri's,angeli
?eum nefefentibus cuh<ftisdelaturi,effeh,c adr<cGelumJvnde
quiäftatimOön eum lepelierun't, idcir£o fcetere incepit,
v r ft|timfepelire tu r .H a c ergo 'caufagentem in erröte
priftinoparumper detinüit.' Duo fratiVsfcnptoresMa-
homethi, nonnrie Hazan*, & Hozam, ieiunijs 8c yi^ilijs I
former eörp6rimacerantes,peheäd niortemdeüenerür. I
Paterveroeorümfepefilidsädmön'ebatjnepertarnloft-I
gammacerarionemfua'fätigarenteorpora. Ipieafttemvi-I
densillos ftü 1 toseiTe j Sc äd mortisoftiurripree nimiö la-
bore, iam deuebiflejs de Mahometho v ti erat rem patefe-1
eit. Cögnitaaütcm ne.qüitia illius apätre,coeperuiit cp-
nied ere , & vinumbibere, Sc ficutin fual'ege rortiteran-j
tea perftabant, ita denique legem quamuis noiiex toto
'dimittcre ccEp'erunt.Sedqu^dampars gentisiftöSincon-|
'fu e t u di n e i n 1 ec u t i fu n t. Om u ib u se fg ö in o d isbM
poßumusägnöfcere}eüm lieque verum prophetäm efle,
i nequeididlailliü's verafore. Licet,mültaqux de cö ^icere
pofl'umusprKtermitfarnuSjVnum tarnen' quod nps Sfvos
fit,quod Arabes qui Dëumignbrantes in defer to màne- l'ctediinus in tfo m 111 a‘mü sÿ'C h ri ft um fcilicet quem të’quaj
bant, in pr^dationibus deiebbaréntur, Sc v t maximè ilii | literefediin^nïoitu'brb ^crucifi^rimjipfe d e n e g a t^ it
crederent. Mo. Aeftinio verum eife quaddicis.Pe.Qupd
cticis illis abfolütam efie omnem carneni, praeter pofci
carneifi 6cîàngüinem,& mortreinu m ad vefeendum, nobis
qüoqué abfblpta eft pmni^arp. In hoc tantum lei licet
in pofci càjûie difcofdàmus.' Hoc autemfecit Maho-
methus, vt in èo â lege fixa nos Chriftiani differrerrtus'.
Q u od de vxoribus dixifti licere quatiior acciperë & qua-
libet rèpudiata aliam âccipbre , hoc nulla quidem prseef-
pitur ratione, neque enim nifi caiiia filios procreandr,
præceptum eft vxbremaccipere. Q u o d autem emptitias
& captiuasqubtlib.étppffunt habere^ hbequidem quantum
àdnos adulteriüméft, quia multbtiehs pater emit
aliquam ftupratam a filib , & contrafilius vel fratbr à pâtre
corruptamMq.In vërbistinsVerumcredu V tvero
taiis diflenfio inter hæcpræccpta eràt> quare Mahome-
thusquitamfàpiensyidetur fieri ittflitîPe.Mahqmethus
vaîde foeminasdiligebat S 8c per nimfum Iüxuribftis erat,
& fîcuti ipférnet profeffus e f tV i s duxuriæ q^d rag in ta
hominum ineo.manebat. É tmaximequia Arabes valde
lüxuriô/îerahtjVoluritatieorum vtcrcderenc-iâtisfecit.
Q^uoddëpropria cognàtionebabere vxores'dixeris ,mos
erat omnibus turic temporis,yt in ter éos amicitiæ vinculum
Vigeret. Dejudicijs vnde fupra dixifti,in’quibùfdani
fane Moÿfi cbrifentiunt legi, in quibüfdamvero difl'entiünt,
quodMahomethfecit,Vtaliquantulumdfueffvct
eninvi p (è : G h r i ftqm nono'Ccfdefunt nequecrucifixèrütj
led vifum !eft illis^ b ion folùm autem inhocinehdacem
cum inuenies.fed ombeslibros &prophetarum d iâ a re-|
lëge^& in cü'nbtis quæ'deipfis dixit, mentitum reperies.
’Qtfombdo ergo ilium itiendacem me credere-H^rtaris|
cüm inîdm n i b us fal làcem ih ueh eris ;î Dei bmnipotenris
déprëcorpietatem,vtmeabiniuserrdre liberët 8ç quam
coepilëgemimplerépéfficiâ't. Amen.
F I ^ N ï , S.
T I T V L
SE X T V s r
T R I N I T À T É .
M O Y S E S.
A t i s hucufque contra febtam noftram &
leblam Sarracenbrum difputatum ;eft. V-
tramque enim, tumexratione> turn ex au-
bioritate coiifutafti. Ntinc autem qualis/fit
^ tua^des e^bfiCs ^mbdum.tua^redjfilita-
le t lex lua,d lege Moyfi. -A yirio ided femper abftihere'iu- ! 'tis fub'capitulisdiftingue. P e.In meiprincipio libxi,ine2
bentur,neforcefocij inel^iati pafefaceferit ruinsbn po- ! iam modum Credulltatis lub titulis tibi priedixi. Nunc
'puli. 'Qu^d ep arad yfopridicaftiprife frnicfend a funtj I autem qu sre fub quolibe^titulo in eodemdifpJutando,|
quiarationenon pqirunt gomprSbari. Separata^quippe ( $Cliceattibi lipbtu^rfsqua;a medibfca fuerint deftruere.
ahimaacorpb^ce'&.quatubreleihentis a feinnicemYepb- i Mo .Hoc defidero,fipbteroi Nuncitaadeincipiam qu«-
ratiSjUon vtbtur homo hisrebuslecularibus , eo modo rere de prima tUse credulitatis parte> fCiliCe’bqbpmodo
'qubprius, quodfiipradamnauimusi titulo tertio j vb i Deuis eft virus, & t r e s perlbriis, itaVt'nullaharuma‘ntei l
racutifumusde fcmrrec^ibne nibhuorum. Sapiens mi- rior naturaliter alia tempore f i t , nec alia fiibftahtialiter I
nime huiufiribdi paradifum credit ^ nectalibus decipitur Tepareturab a iia , qiias videlicet Ghriftiani patrem Sc A-
verbfs. Homines autemtemporis Maliometbijfine lege, liuin Sclpidtiimfanb^um d icunt.Deindede alijstuapar-1
finefCriptura^totiusboniinlcijj‘prajtermilitiam & ara- ■ tibus etedulitatis4ifputabirtius,donee omne's'compl^*
trum,appetentesluxuriam,'deditiquegul£,facilelecun- I mus. Explanaergoquidfint h i t r e s peribtia;,& hbepri" I
dumvoluncatemeorundempr^dicanpbterant.'Siibnim mum ratianabiliter.Pe. Volotres perlbnas,fdbftantiam,
aliterfaceretv n a n ^ fapientiam,& vdluntateln dicere. Ideb autempeflbnam
Abfque Dei adiutorio talis tamque magna gens , nori „ in I primim fubftantiam appellb^' qiiia in ipla, Sc de ipfa font
;eum crederet.l^.Sicurn Deiadiutqrib cun<9:a peregiflet> i fapiefitia & voluntas, 8c ipfa de nullb,.quamuis tres pSrdentesillius
in bellocrepuiftent , qui v t c it e r i reges vin- J inueniri h i c tria? Pe. PolTunt. Nam in prima parte mei
cebacnL.& vuicebataliquahdo. Sed poft mortemipfius | libridefubftanti^quidem l4tisfirmiterq;,quialititrabl:abmnes
ab eiils lege difcete voruerunt; Ipfe enirn'dixerat j uimus,nec vltrade ea quarcreiridigemus. Sedvtrurnla-
teftiq die corpus fuum 4efere nd u m e ile a d ccejuln. V t I pienHa^c vdlun tils ip ft infirt t fubftanciaj,reftat explanan-
veto ilium meridacem cognouerunt^ &^adaner fce'ceiC I du. Mo. Hocintetrogb egG. Pe. CumigicuE conftet yerC
vid:erunc,m h umatb'CQxpqre maxi ma pars difeeiftt. All us ■ fubftantiam e fle»& ipfkm Creatri'cem omnium reuimj ^
autem Abitliarijftlius^'quidam ex deccrirMahomethi in it iu q im it ia ta ru in ^ 'fa a t ic^
habeat
C lu iflM
inotcjl
veiemccfl
Subfjii
Sapi^
yolulV
I ia b^läp ien tian v& voluntatem, v t Iqlicet feiat quid jVerbum eius-,ide eft.Mb.HablehUs de explahatibpeTr
facerevelir,'antequämfaciat,&vt etiatn faccreVelitiquia
antequainop.usinddm6nftratióqeprodeat,prius"inanim0imaainand
o fqimatu i^& h scimagu ratioe ft% icntia
CumaLuetnftbfapinautfacirjautnon facit. N o n au-
tem facit,ft nbri v elit.' Ä w b 'r c ^ i^ & v u l t , & h s c e ftv o - '
luntas. Ergo appaVet in A'oftrbfermone, opus prkiri'fa-
nientia & voluntace.. M uftdi ergo creator, create aliqqid
neqmuit',antequamineo'/aperc èlTett&yelle. Mo y. Vcrura
eft'.' Pe. Ergo Deus efie fubftantia,(apientia,& vbr
luntas. Mo. Vcrum eft? Sc|adhucprobarehabes,quia
’h£eclapientia,& voluntas, afternaliteri'nDeofunc, & ab
co inieparabi lia, nec per tempus iplis anterior eft v t cre-
dis.Pe.Verificabo. Cum enim conftet, quia Deus fapicn-
namhabeat & volunt-acem,fcire debemus/i hasc fapien-.
tia 8c voluntas in eo lint exiftentes,& npn feparentur. ab
eo ,aut extra eUnr, an ali quan dó cum e o , aliquando non.
Mb. Verum eil quiain eo liint, & non fepaiantur ab eo,
quia m f tfc eilet, tunc Deus eilet nonJapiens; poftquam
eilet fapiens, 8c eilet fine-voluntate,, poftquam habuilfet
voluntatem, quia fieri non poteft, v t poftquam m co fint
feparentur ab eo, nifi peraccidens , & aceidens non in-
ueniturin ebj Pe. Benedicat,teDeus,quiabene intelle-
xifti Writatém & con ce llifti, & bonam fidem.te habere
nioriftiafti.Sedadhucdebe^inquirereNtramhijcfapien-^
tia & voian,tas.(intreterna;,vel initium habueant. Moy.
Ponatutmodo quia ini fiumlrabuérint. Pe. T un c verba
hitatis fatis philofophicatrabtafti, fed^^veliein vfta.lalterii,
Icripturarfi aubtoritate approban in Dép pluresCfie per-
fonas; Pc; N ó vnaprobabo fed plüribus,neöobtebHs,lèd
apemsintclligentibus. v M o. Pande ergo.Pe.Qua- eft res
apertiorjSc adlrpccornpt'bbanqlim valentiot, quam'no-
minu De> e^pl^natio, vt ELÓHIM 8c A D O N A Y ïE LO -
HIMen.im piuralicacem demonftrat, Cuius fingulare eft
E LOH A .C um autem d icoELOMAI tale eA ae li dicere
Dei rirei ,pluralitatem •Deoru'm/&ypam tantum dicen tis?
perfonamfeu verb ELOHEMI dico,quafidicere dij no-
ftri jplufalitate vtroruraqiftgnando,& Deorum Scipforii
d ic en tium .Q u o d& fiE I iQH I dicatur,tale eftacli dice-
rétur,Deus meus. Sed hoc in nuilaHebraica inuenitur
fcriptiua,quodaliquis homoDeiim vnquam ELOHIap-
pellaret, quamuisfecundum ipfius Hebraica; lingu a re-;
gülasdicipoffit.Mo.Nainin‘'veftroinuèniti|iEuangelib
Chriftiim iri cruceELOHI appellalfe. )Pe.' H<jc quidem
mihi nullum,èiréhbuicóntrarium. Chriftüs enim Deiim
patremin uqcabac, vfta fcilicer can tuin de tribus përlonis^
vnam tantum alia. Simili modo in nomine quod eft
A D O N , id eft, Dominus. Nam cum dicinifts A D O N f
lingularitatem demonftrat, cuin A D O N A Y , quafi di-
ca m Do m in im è i, pi u ralita re mftgnan d o Dpmin or u m, &:
dieeq^is vnitafeib: cuurautemdicb, ADÓNEMI jquafi
dicani Donririiiroftri, & pluresdominos, 8c plures fig-
nandb dicentes: cum verb, Web AD O N I , quafi dicam
tua fibifunt repugn antia.Dixifti enim,quia Deus non Döminus meus,& Dominum ynum,& dicentem notant:
poteft e lïëhojïlapiens, poftquam ell’ec lapiens, nec fine K
voluntate,pôftquamhaDiuil'etv'oluntâtCm.Deinde quia
^ fu i f t i eaidem hab uifte principium, tunc aliquando in
eofunt, aliquando,non. Mo . H o c alïçrcioni nieæ,minime
eft,fcpntràrium. Dixi enimfuperiusiD.eunxnon, polfc
do.vnunr. Ho cye ro nbmine homo tantum ab hbmine,
fed Deus nulquam fie appellàri îhuénitur. C um itàqùe
in fci'ipcurjs làcris repenatur Deus appellariELOHA j &
A D O N , quodfingùlariterDeus vel Dominus intèrpre-
tatur, ergo eft vnus. E.t aliâscum iterdm féperiatur^ap-
pellari ELOHÏM, & ADÔ,NAY,q,uodplùralitatem fi-
gnificac,plures demonftrânt»r dij. Q u od videcur con-
-rrarium.Âut enim vnusëritDeus,a^t pluies. In Deo au-
tejn nonefthoccontrarium'. Q u od eninr fe fingulari no-
mine appellauit , ad vnamprofeéto refpicit fübftarittam,
quod%erb plurali, ad plures pérlpnas. Eft enim vrius
Dcus,inplunbusperfbnis. Mo. Qaipd liæcnornina Dei
E L Q H IM fcilicet 8c A D O N A Y pluralitatem fignifi- I
cantjfecundum régulas artisliteratoriæ contiirgit. Q u od
vero Deus le,ita appellauit, nûllis coaélus regulis,. fed,
iuxta plâcitum fuunr fe c it , 8c placïtum quidem fuum
nullis debet regulis fizbiàçerei Pc. Verum quippe eft,
nomina ilia nullis debere regulis fupponi;l^d h o c fi'pro-
pria fint,non appellatiua. Sunt àütem hæc àppellatiua,
&'id;Çô regulis reële debenc fiipponi, ficiit fiiperius ex-
planauimus. Icàquc vbi fingulàiiter proferunturjfingu-
laricatemi vbi veto pluraliter, pluralitatem fignificant,
quemadmodum inuenimusin Genefi, Loch angjdios àp^
pellàfle A D O N A.Y., hbceft Dbmini mei, quia angeli
duo ptoreifto eratrt.. Et aliàS'in eodem librq Làban in-
ctepans Iacobfait: Curftir attises E L O H A Y,,- ; hoc eft,,
Deos nieos) Et in Plairais inuenitur feriptuin .l Éao dixi
ELOHIMATEMjid eft,?h) eJiis.Eca d i fiae 1 i ti'c u m po pu -
luin Dominus per Moylen lqquèns,aiti NonhabebiiELO-.
H IM 'H ERM I , hoc eft , deos a liéno^Smilibùs quoque
teftimonijs?;libii prophefarum 'facib abundabunt. Mo yi
Licetoftenlumfit ELOHIM, & A D O N A Y , plurahta-
temlïgnificate,cum càmen d êDeb dicuntur , fighificanc
fingulaçitacçm,, quod per aëlum cui adiiinguiitur nbca-
tuç, cum finglrlari voce dicàtdr. Dicit enim dé D eoj
jjMtydixitiyéba. liud aliquid tilè , & iion dicitur,fecèrunt,
iiue dtxeruntV Pe. Hæc eft njea auiftoritais qu od nô-
nféri- Dei plutaliter dicicurÿ& ,aëlus firigulariter, a c për
hoc Vacec, quia Deus vnus bft in pluiibus perfonis. Ec
tarnen vt omnes tiias obieëliones præcidam , poftiim
quidèm demonftcàrè , & nbihen Del ‘'ôc ipfiim etiam
aiftuiïii pluraliter prb ferri. QupdlJlicet ita fiçl^cum
iam fuperiiis multis oftenlum lit rationibus vnüm tan-
tummodo Deuni effe , ad plures Dcos illud. rcferre
fapiencia&voluntatecarere, poftquam habuerit." C^uia:
y era eafdem principiumhabere con cc fti,, nequaquanr
cqficradixiçUin pofte haberèiquod non habueri t« Pe. Sa-1
ne fi exordium habuernnc,auc Deuseas creauit^ut ipfaH
fe. M oy. ProCiildubio Déus eas creauit,quia nulla tes le - j
ip lam creat.Pe.Ergo fi Deuseàs creauiqcum inidum ha-
buerintjindiguitlpfe creator,alia lapientia, 8c Vólüntatë, I
quibuseascrearCt & vt diblumeft, necefle eft operatoril
lapientiau'ihabere & voluntateiir, antequam quid ope-j
retur,& lie in Infinitum.^ Necefte ergo eft.vt fapientia 8c
vbluntas æcernaliter inDeo lin t , 8c ab eoinlep(arabiles,|
nec ânteiibi illis fit tempore.;. Et hoc eft quod cupimus
.explanate. M b y. Verum eft.Re<ftum enim e ft& v t ile ve-l
ritatihosannuére. Sedreftatdicendunr,quæharurafci-
licec,fapicntiæ Siyo lunta tis i 4 ic ac,ur filius ,& quæ Ipirl-1
tus laniftus. -Mo. Cunr ergohullaearumanterior,àlia fit
, tempore,neqj fubftancia antèriöripfis, poteftne aliquod
•.horuaftriumanterius efl'e afiqublbcutibnisbrdine i Pe. j
Poteft equidem,&eftordinenominum,nonnacura.In-l
fubltantiaeninifuiulapientia&voluntas,&,ideo e ll pri-
ma. Sapientia vei'o ideo prior eft voluntate, quia priul-
quam creator aliquid yelit, oportet euirr lap'ere, qu iJ ve*-
lit. Hacitaque nomiuum ordiaataradone,iubftantia',la-
! pientiaôc voluntate anteriorell, &fapientia aiitenorvo-l
1 untace. Simiii etiafn modo in his nominibus , pacer lcili-1
cet,fiiius & fpiritus fanbtus. Ideo auteur de httiufmodi re |
i tecum egimusica crafl”e,vt tuquifub tiliotanon percipis,'“]
'lfto laltetti modo quiçquàminde bôfiçs percipere. Q u od
fi cum aliquo inde loqueremur Ghriftianb , mulco iade l
iubtiliuscumeodifputacepoiremus.Mp.Cumigitur ra-l
tione.oftenderis,Deubr lapïentiamöi Völütateur habere,
poteftne inalicuiijs autencicilibri rcpeririferie,ereatore
iplum in/mundi crèàtione, fapieiuia & voluntate vfum
luilTeîPe.Etiam. Delapieritia enimSalomon in Prohër^
hijs ait : Dominas fimdauttfaptentia terrant, ftabïlïnit cceios
■ friiflentiaJDe voluntate yero Pauid iri Plàlinp.-O»»«** qua-
i .(«/j^tte.j>oh«f^ihMo.Et quideft quod.tu fecuiîd^m T ri-
ni.tatis veftræpetfonam nomme ifto , quod e ft iàpicncia
iftjincuparisj-cutrr verbum appellètur ab alijs ? Pe. in hoc
^.PfCQatranetas eft nulla; Verb umnairrq*, Dei perfe.cta ef
J.us eft fap,en cia: qubd&: Plafnrlftaoftendiii cû dicic: Verba
üpmmcoelifirmatifitnt. ' Pat'et igitur quialàpientra*Dei
non poilu mus. A d . vnum eigo Deum ; 8c plu-'
res perfonas illud refera neccifé cil. Ivloy ; Si hoc
.quiaero pftenderis , iam o ^titpe qùôd propoftiifti
f f a l iù
pioba