A
jfcivÀj.. -
(Locus
j quare
jlaiictus
jdicitur to
quoMoy
ies ftabat
cum Deo
joqueus-
Gen. 13.
B
vAbraha:
quare
D.eus prc-
cepic ex-
ity & Hellas
nume-
rare.
Gen. ij.
Abraham
quart do-
minus foras
vc ftel.
fa's numc-
rareepro-
$u-xit. ä
Gin. t.
I c '
Exoci. 2.
Gen. i j .
D
Scripcura
bumfru- I
ftra pOBIt.
[tfielM.
tatis plenitudinem , qu sfu pe r angelos eftirife habuerit,
cu ffi cu t dix ira uscon (ce n d ecei nco: lü mn e qu iü i t ? S e d ÖC
ratiöeftquodafcen dcrir. Si enimjocum ,in quo Moyfes
ftabat cu m fibi in mboappartiit Dominus propter vicini-
tatemfuam ho r svn iu s fen&um Dbmihus appellat >8c
propter eins fan óHtatem Moyfi imperat,vtfua calciamen-
4b foluat, dice ns -Solue calctamentum depedipusiuisftocusenim
in quo ftmtenajancla eft, corpusChrifiiinquqdiuinitaris
plenitude» non momentaneo, lèd perenniter habitauit,
nunquid in ioidibus mundi huius poftfefurre&ionem
remaneredebuit? lmmö iufta vt diximus ratione, eum
deferuit^ fiirfumque in cccliim confcendif. Mo/Aperra
quidem ratione hoc probafti, 8c bona.fi milia induxifti.
Sed poteritaliqua dea'fcènfu eius in Prophetis au&oritas
inueniri ? Pe. Poterit vtiquev In Genefi namqué legimus,
D ómi n urn-fii pe rh o c l oc tit u mftnilie ad Abraham, licet
occulte. Scriptum enim eft ; Etproduxit ilium feras, & dixit
an deGhrifto folùm 1 Mo. Cummiliinulluni ftirgàt prd- !
ficuum èx contrsdicendo , reuera propter Chriftum fa-
«ftam fuilTe non abnego. Inde; enim argumentum elf,
quod prbmilfionem iliam ,-éjîiæ Dauid à Ddminpfadfa
eft, de ferftinfeTuo alio quamde Ghrifto comitaturfem-
pe tfb n d itio , ficutinlibro regum iriuenimUs rertio, quod
Dauid cum iam appropinquareht dies mortis fuèÿçafti*
gans Salomonen) filium , ihquit ad eum ; Conforme, é
efto vir, 8c e ste ra , ftatimque cauïàm cur cüm caftigàret,
adiunxit, dicensi Si cuftodieriht filij tiiivinm meam ,&am-
bulauerint cor ammein verträte intoto.cordcfuo, & inomniani-
ma fu a, non auferettir tibi vir defolio ifrael. P ro mi fliodu té m
vtique punifentur, fed tamën promitritür ëflecomplen-
da, ficudffeodem legirur Pfelmq : Si autetit. dèrüiqumnt
filij eins legem meat» >& in iudictis met» non anibulauenntffiiufti-
! tias measprophanauerint, & mandata men non cuftodierint Wifi*
Promit
foncy
I M
faflanâ
liTÉÉ
iuoafioif
quam 4 1
Cluifte,
$<»|
I
tlli:Ajpiceinccelum&numera ftellasftpoterisdtnfimerareMas. Et taboinvtrgainiquttateseorum,&tnverberibuspeccataeorum.tm-
dtxttiStc erit fernen tuum. Er credidit Abraham Deo,&dftima- fertebrdtam autem meam nondijpergam ab eo, &quafrocedunt de
tum eftiüi adiuftitiam. Sed die 6 Moyfes quid eft quod air, labiisnicis, nonficutm irrita• P e.Bene dixifti, Sc béne feri-
proiuxitillumforah Quate enim hoc fecit ? Nuriquid in- pturas iqtejligere re demonftrafti, 8d contrarium nulluni
tusvt foris Abraham non feiebat, quod ftellas humerare pófüifti. Sed ChriftusquOmodö in sternum nianebit,ni-
non poterat ? V el nunquid Deus fi vellet intus e iyt foris fi Deus erit, Sc thronus eius ficut fol Vel luna in coplpeóiu
quod djxit dicerenon valeret ? Item cum ait >ficeritfernen Domini e r i t , Sc ipfe teftis in ccelo fidelis fernpér, nifi in
coslo fit i Chriftum itaque Pfalmifta in coslum(rorea-
feenfurum defignauit. Ho q aufeip facere quifquain vc
credimüs non polfet^nifi 8c Deus 8c homo eflèt. Mo.Ser*
b o n is profeblo mihi videtur fie exigir ordo. Pe. Item
Dauid alibi in Pfalmo de ëodem: Exurge gloria mea, exurge
pfalter mm & cythara ,exurgam dilttculo. Exaltare fupercixlos
Deus, & fuper omnem terramgloria tufi. Hic quippe Dauid
Sc Ghriftirefufreitionem infinuat>Ê 8c afeenfionem , Sc
qusdatp alia. Q u o d enim ait: Êxürgegloriat»M,Chri-
fti-refurrebtionem defignac. ,A c fid ic e re c : Exurget de
m orte .C hriftus ,qui eft gloria mea. Illud autem quod eft:
Exurgè Pfalterium & cytbgra, propter gaudium intulit, 8c
lstitiam q u s ex Chrifti refurre&ione fuérant prbue.ntu-
ra , q u s bene per pfelterium defignantur 8c cytharara,
cum tempore prolpéritatis 8c ls t it is , kuiufmodi exer-
ceantuF in'ftrumenta. A c fidiceret5 Chrifto refufgente,
omne cum eo gaudium exuigetarquelsticia.Perbrtium
vero quod eft lExurgamdiluculo, vbi fupplendumfeft indi-
luculo t notatur , quia ipfe Dauid de tenebris inferni eri-
piendus erat refurgenre Chrifto. Sic riamque hipper dir
luculumintelligimus lucem, ficut multisin lucisper nomen
quod eft vefper, tenebras intellige rb foie mus 8cn o -
d em. Ac fi aperte diceret: Chriftorelurgente, exurgam
8c ego de tenebris cum eo in gloria 8c magna lqce. -Quar-
tum autem quod d ixit: Exaltare fuper ccelosDeus,&ßper 0?
mnem terramglortatud, de exalcatione 8c äfcenfu Chrifti in
ccelurn addidit, de quo afeenfu per totum fibi mundum
prouenitedebebat gloria. Quafi diceret|Exaltaberis fii-
percoelos 8c afeendes, 8c iride tibi pertoram terramac/
cumulabitur gloria. Q u od verb.dixit, Deus, necjéflario
de Chrifto ihtelligimus, qui8c homofuit 8cDeus. Purus
énim Deiis cum nec.de loco ad locum mpuèaturjprbeul-
dubib nec defeendit, n^c.afeendit aut-.exaltatur. Mb.
Sufticit, fareor, quod de afeenfu dixifti. Sed in tiisfidei
expofitione adhiic vnutn te t^ ifti, videlicet quod yiubs
iudicare 8c mortuos-venturus fit in die iudieij. Cuius réi
n e c argumentum nec raïionem' exppftülo. ; Si jènim vt
crediris Sc Deus eft,8c homo , fatis eum iudicem etiam
mundi eftecqricedo.. Sed habes tu aliquam deldiptu-
ra auto ritäremfuper eo ? Pe. Vtique habeoï Sicpfni-
que legimus in Danielislibro5 Afpicieham donee throtiipofiti
funt, &antiqUusdierumfedit. Et poftea in eqd emi iw^ri-
umftdtt, & ltbriaperti fimt. Deinde etiauHn eadéW/Vir
fi o h e ; ; Ajptciebam ergo., inquit, in vifidne np£tjs, & eeee cum nil-
, tutim, quaie non d ix it , faciam femen tuùm ficut ftellas
cceli, fi poteft quis dinumerate ftellas coeli, 8c lemeii tu-
um dinumerahitur, ; quemadmodum 8calibi d icit: Fa-
ciam femen tuum tanquam arenam marts ,fipoteft quis dinumera-
re arenam maris , &. fatten tuum dinumerahitur ? Mo . In hoc
_cçrtë aliud nefeibjtiifi quia tic dicere placuit Deo. Pe. Ser-
monem quippe vblo totum intelligas , 8c quod verbum
aliquod tern ere icripturanoh pofuit, feias. Q uod itaque
feriptum eft ,proditxit ilium foras, duabusde càulis a Domi-
n o .fà au b é ft.'V n a quidem, v teicoeli locum oftenderet,
qirod per hoc defighhtuf, quodeft ajpice ccelutn. Altera verb
v t ftellarum multitudinem, 8c hoc eft quod d ieir, nu-
m era ft eüasfi poteris dinumerare iUas. Q u o d autem fequitur,
fic eritfemen tuum, in Hebraico quidem ponitur tale verbum,
quodin Latino 8C hue rëddit8cfic,eofcilicet,quod
8c locpm 8cfimilitudineni fignificàr. Sienimtaleponere
veIlet,quodlbcumtantiimmodo fignificaret,henna vti-
que dicereti fi yero talé , quod folutti fic'redderet, cacha
pofuifleti Per hoc igitur quod ibi-co pofuit, notapvo-
luit 8cJbcum,inquo futurum erat A b rahs femen,Cbrift9
videlicet poft..lu a afeenfionem, 8c ipfiüs feminis mulcitu-
dinem. Mo. Illud feibego, iquod coiîebràice-, latine fic
reddat, led nufquam puto locum fignificat. Pe. Facit vti-
bueilnExodpnamquelegiturdeMoyferquodvidifvm/w
‘ Aegyptiumpercutientemquendam de Hebraisfratribus Juts. Cumtfc
cireuttjpexijfet hue atfa Wtc^nuUumi^adeffe vidijft, percuffum
AegJptiumabfcondttfabulo. Vbi enim hucatqueillucponi-
tur in latino,inbebraico quidem ihuenies go , Sc co. Sed
ad, huius fentenris confirmàtipriëm fequitur in eodem :
Credidit Abraham Deo, & aftimatum eftilliad iufticiain. Qua-
reenimin hacpromiflionecrëdidit Abraham D é o , plus
qua m in alijs pfomiflibnibus, q u s fibi f a t s funt à Deo ?
Mo. In omnibus p ro fe to credidit, qui in credulusnun-
quam fuit. Pe. Et quare in.fingulis promiffionibusnon
dicit fcriptuFa : quia credidit D e o , ifeut hiej vel cum fern--
per crèdulusfaém, cur ficut in alijs fiiper hoc tacuit,fim'ir
liter nontacüit8c hie? Mo.Nefeio,fed ficdicit.Pe.L4un-
quid non fupra diximus , quod verbumaliquod temere
feriptura non pofiiitVMo. Die ergo ru,quare hoedixetit.
P e .P ro fe to quia contra vfimîerat 8c in credibil is ilia pro -
' miffio,de afeenfu feminis fui in coelum,ideQiadditurad o-
ftendendam éius fan tita tem ; Credidit Abraham Deo. Quia
v eroeumnonfb ret mirumfi dubitarer,non tamen'dubi-
tauit, fed credidit. ideo fequitur, & sfttmatum eft iüiad iuffsm
Plakdij
& cyibi-.1
raquidj
tldigncV
m
Iudicata
Chiiftûj ;
iivctioiu- ; dicijif !
UO.S& ;
moii“o! ;
Iudütj
Chti#|i
itihpj
ßitiami Sed 8c'Dauid in Pfalrnb de Chrifti afcehfulo- i bibus-cceli quafifilius hominis veniebqt, & vfque ad antiquum die-\
quinir, cum refert x quod dc femine fuo d Domino pro- j rumpertienitf&incortfte&ueiusobtulerunteutn;'&4efiiteip<>te-\
mictrtur; Semen, inqpit, eius inaternum manebit, & thronus j ftatem & honorem & regnum, <jr omnespopulii fribus & lingua
emfidutfolin ionfteäunteo ficut lunaperfeftain aterhum, & femient ei. Poteftaseiuspoteftasaterna, qua non auferetur > & f e'
teftis in cMofiddis femper. H s c autem promilfio fuirne fa- : gmm e'mquödnon cbrrumpetur. < Antiquus quippe dierum
t a propter aliquem de femine Dauid prster Chriftum, ! qu ifed it, DeusPatereft. Per hoc v |io quod dixit;, I«-
dicium {edit & Ubn apertifunt| indiciqm d fignariir j^uod
in fine mundi eft futurum, in quo quati in libris feripra
difemientur mérita iingulorum. Q u i autem cum nubi^
bus coeli veniebat, Ghriltuseft,-qui l e t e nonfi Hus bom'i-
iiisabfblnte>fedquafifittusfiominis dicitur, quia non depacrecarnalidc
macre,immb de virgine&DeoP^tibnatus
eft; Pet hoe vero quod pararo iudjcio, 8c apertis libris »
antiquus dierum ei poteftatem, & honorem & regnum dedit ySc
omnium popul or urn, tri bu u m ac 1 inguaru uV fer u i t ufe ra
ipfi promittit, patet p to f c to , quiaiudicium omnium in
mundi confummatione fibi conceflum fi t. Per höbet'-
iam quod eft jpotefiaseius aterna, quanonauferetur, & regnum
eius, quodnoncorrumpetur, quodtantum ad regnum diui-
num pertinet, 8c perilludquod prscediu, quafi filius bomi-
»ä^»«W,proculdubioinnuiturjquodillecurmdiciüm
ac regnum tale d aba tur, C hriftus e ft, qui 8c Deiis vt diximus
8c homo futu rus erar. Concedat-autemitibi.amice
Dominus, v ttu in iu die io illo e o ru m, qui in parte dex-
teracollocandifijnt.fisvnus. Amen.
q u s ratio abhorret, 8c Moyfes prohiber j ipfi ëti im pro- ; ^
hi b u e rutit. Q u o modo ergodicis quia Moyfi in çundlis
contratiifuerunt? Mo. SiinfiipraduSUsMoyficorifenfe-
rimt, quare in quibufdam aliis ab ebdem difcordarunrJ
Pe. Inquibus. M o .P r i mu m e f tq uo d*c ir c um ci fio n e m .
quam 8c Abrahs8çMoyfi Deu#prscepit ,8c Çhriftuset*
.iam qué d.iciris circuncilus fuir, Apoftoli poftpofuerunr,
quip 8c fieri prolfibuerunt. Pe; Priusde liac circunéifione
quare 8c ad qurtm ytilitatèmjpræcepta fit intueri debe-l
mus, 8c tune iuftuman iniuftunifitquod Apoftplifcce-
runtimeliusagnofçemtis. Mo . Placet. P e .D ic tubrgo,
Cireuneifio illa quam ytiliràtem credjs poterat aiferre,
vel quare fieri p rsçe p t a c ft péta uâ t an t um.d i e î Mo.De
■ o â au a. pr ofeiftod 1 e caulsânullâ nifi placiiü Dpi fçio.Vd-
litatem.aiïtem afterebat,quia feluacidnis état oçcàfio.rPe.
Ex verbis igityr tpis perpenditur, quod quilib.ee quauis
cifionis
•YtilitaS.
T I TVLVS DVOD
E G IM lV 'S , Q V Ö D L E X C H R I -
; S T IA N O U VM L E G I î._ O Y SI
• ; oon eft contrat à.
; M o r S E s.
proficüo die piftaua.fieri iubecur. Sed 8c aiiud qusrere
placer. Circupcifip illa v.trum alia read laluationbm iri-
'>(ligef, vel ip'la folum làluatipnefii conferre valet i Mo.
Alla v ci queîn dige c,q u i a ad faluaiionem perfeélam, præ-
tercircuncifionerhjlegëmMo^li eompleri oportet,8cmo
dura quo fiât potes audite (i placer. Si enim qu is& cir-
eu n ci fus fuerit, 8c legem totam fideliter cuftodi,ërit,prp-
cûldubio falnus erit. Si veto circuncifus e rit, 8c legem in
quibufdam non obfetuare.pcsfiimpletit, fuppliciâ quEi>-
uera pro crantgrefiioneiuftihebic j led inde tamen ad fel-
uarionem cranfibic. Q u o d fi totam legem feruaperit.,,
circuncifusautem non fuerit, per nuila quspatiaturfup-
pifcia faluari vllatenus poterit. , l?e. Vnde vobis hniufi
modi credulitas venic ï cum nec-Abrahs nec M o yfi Deus
illud vnquam promiferic, nccProphetavllushpevnquâ
dixerit ? M o. N os illud quippeintelligimusex verbis qu.s
ad Abraham dicit Dominas : Mafcùlus, imfùit ,quinonctr-
cuncidetur carne praputij fui , dtjperiet anima ilia dégénéré[uo-Per
hocenim innuitur, quod qüi çireunei(ils fuerit non per-*
ib ir, immo (aluabicur. Pe. Secundum huiusaucloricatis
I ru s explàhationem, ille qui décima feptiroi men fis die
non jeiunauerit, licet circuncilus fit,nuliam. tarnen habe-
bitlâluatiônem. Si c e n imfc ri p rum eft i n Leu iticp : Omnù Leit.16.zi
anima qua afflicta non fuerit dïelm fièfibit de popu lis fuis| Q u o d
lipropter ho cperibit.ciicunciiioeiproculdub ionônya-
lebit. Mo.Hoceerte.videturrario. Pë. Q uidèrgodicis de
Âdam,Serh,Enoch,,Mathufala,Noe,8<:filioeiusS^rn,.&
aliis multis,quos nequaquam circunciios, & tarnen fuiilè
eredimus fàluatosIMo.Siquiden) anrequamcircuncifio
prscipereturfuerunt, 8c ideo fine eâlaluari 'potuerunt.
Pe. Et quid dices de lob 8c f'ociis eiUs, qui,poit .cïrcunçi- j? ? I
bonis præceptumextiterunt, §c,licet incitcuncifi tarnen CUnCifUSl
falui fuerunt? Mo . Quippc de genre ilia non fuerunt^ çuij
datum erat circunçilionis prsceptum. Pe. Qu id itaque
prædidlos omnes fecit (aluos?^ Mo . Nçfcio rçuera fed pu-
to quiabonafides fua, 8c qmbus'VtebanEur facrificiai Pe;
Q u id igitur dieis de Ifinahel, cui prscepra;eft circuncifio,
8c le x n o n , Ôccuius progeniesv-Iquc hodie ciicunciditut?
Nunquid enim per ci rcun c dî on e m ill a m ialuajitur ?Sed
dices quia fie. T une fola cireuncifio conte rt fàlurem ,abf-
que legis Moyfi completr.ento. . Si vero dices non ribi ipfi
contrarius eris.cumfuperius d^eris ^ circuneifionem cau-
fam elfe faluacionis. Mo. Ratioeftquoddicis. Pe. Qijid
icémiudicabisdemulieribusludâicis j qusnequeuntcir-
cuncidi, 8c tarnen creduncurfaluari ? Mo . Ideo quidem
(altiantur, quodde hominibuscucuncilis nalcuntur. Pe.
Q u id ergo de Sara, 8ç Rebecca,Rachël, 8c L ia , 8c vxorej
Moyfi Sep hôra,quæ M adiani ri disfu itj8c R u t h,q u s & o- ;
ornes vtcredimusfalus funt,8ctamen de Iudsis nacænon
fuerunt ? S i enim (alufe fururæ no.n efiçnt, vtique yiri fui
qui 6c lahdti 8ç Prophets ei ant eas pro vxoi ibus non ha-
beretît^ àut in eis filios-generarenr. Mo. De hoc fane fibi
dare nefeio ego refpontum , quod mihi nuhqiiam fu ito -
ftenfiim .T u au rem mihffi nofti circun cilionis pa n de pro-
fiçuum. Pe. Citcuncifio prpfèiftb propter.hoçdafâ(fiiitc,;
vtgens Domini ab aliis genribusdtlcèrni poflçr dçagRo-
fci. Adcuiusètiamgentis nraidrem difcreriQij.em,'prs
A c t e n v s de fingulis tu s creduliratis
partibus fufficiencer difputatum eft, fedin
difputationis exordio vnum àdhucdixifti,
Videlicet qnod.hora baptifmatis t'ùi Apo-
ftoloscredidiftii de qua çredulitate quid fit I
mihi poftulo refponderi ,vtrû Iciliceteos bonos8dan t os
credàs tantummodo viros exticiflè,vel qbod prsdicarunc
verum fuiffeVdc quod ipfi crediderunt te etiam Ctedere.
Pe. Vcrnmque p ro fe to credo e g o , 8c eos là 11 t b s fuiflè,
8c verum per omnia prsdicafte, 8c quod prædicarunt, o -
peror pro tnèo poftei’ M o . lain in laqueum decidifti, de
quo non poteris expedier. Cum enim in principi o de lege
quslilTem Mo yfi, fi earn v tab ip lo data eft obleruares,
u^bi^UP I Sc ira ineaflain .8c abfqué
quam tranfgtélïùseflè videbaris mihi, tu quidem earn te
cômplere , veraciter obieruare-, 8c perretiffimas eius fe-
mitas r ê to greflu incedere relpondifti. Ille etiam quem
Chriftum di^iris, earn per omnia conferuauit,ficut tefta-
tur ipfe euffi dicit : Quia legem nonfqluere ,fedadimplere vent.
Apolioli aùtem- quos te atlèris credidifiè ^.eam dilfol ue-
rüntj 8c prsceptiseius alia Contrariaprsceperunr. Q u a re
cumeorum prsdicationem veram per omniaeflèiSc te
;çredereillud dicis,vn urn, quid 8c eius cohtrarium credere
videtis.Pe. Apoftoli fane veridifcipuli Chrifti fuerunt, 8c
quicquidprædicarunt, per G htiftumvtiquefecerunt, 8c
legérh Moyfi non foluerunt, fed adtmplerunt. Mo. Et
quompdo feire poterirnus quod per Chriftum ilium præ-
dicarünt.cum notüm fit quod null am nifi poft mortem e-
iusprsdicationem fecerüntï Pe. (^uonvodoautem inde
pblfemus dubitare , cum feiamus eos ni h il aliudquam
Chriftum & .p rs c e p t^ iu sp r sd ic a iîp ?Q u q d en im & e -
umÔcëiuspræcepta'prsdicarunt,argumentum e ft, quod
iptivceiusfidem dilacaveptj diuetfasôc lpnginquasterras
nüdipedes petierunt, litim ,famem, n ndi ta te m ; fngusfi-
rnül & calorem j anguftiam 8c labo rem, fiagra 8coçcifib-
rièriijobëius cohfefiîoném,rçré omnes pcrtulerunt.Nam
quompdo hæc pro eo potuifiènt fuftinere, 8c prsceptiÿ
eruscôntrarijvel inobediemesexiftere ? Mo. Si vt.diets
hec à Chrifto diflenferunt Apoftoli, nec Chriftusinäli-
qtfo a lege M oyfi, eut èrgo Moyfi contrari}fuerunt. Apo-
ftöll ? Pe. Et in quo iniienienturconcrarij ? M o .In cun-
«ftis. (P e. N i m i u mdi x ifti'. Ipfi enim ieiunium,eléemoiy-
nam ac mifericordiam prsdiearunt, Deum luperomnia
& ptôximumyHc diiigi ptætbpérunr : hoinicidia^,forni-.! ,s ........ ..
çationes, tun a , teftimonja falffl,inuidiam,8caliav itia, ccpturneft8caliud, v ideliceci4eqiiisdf nliacribu diiceret
- ____ üiblioth.Ve t.Pa tr .Tm .u . L 1
Çircim-
cifio qaa