B
C
Ranuculi
i&pifces.
D
T/al 49.3.
.Iris j arcus
Quarefolis radij & calorad terrant
tendant.
£ C A P V X V.
CVm propriura fit ignis j tenderé fùrfum, vnde eft.
quod radij folis & calor ad terràm tendunt ? Ad
quod dicimus, quia foligneæ naturæ fit ; non quia exfo-
lo igné conftet.fedqrtiàin eo donrynatur. Prædo'cuimus
enim corpora ftellarum ex quatuor elementis cfle fada,
dominante tamèfi igné : Cümfol ex quatuor elementis
conftet,quamuis igné dominante ,' quiineo ex tèrra&a-
qua eft,ad fimile id eft,ad terram & aquam tendit. Sed
quiaà calorisTonte procedit ', fecurhaliquid ëalorisde-
fet^quô.terra&aquacalèfiunt 5 & quoniamnatura eft
caloris afcendere.calbr qui prædido modo defcendit, rë-
uertendo fecum ali quid hümoris eleuat ; quod ebullien;
do in fui fubftantiam tranfmittat.
Quare fol calefacit terrant, & ignis
: fuperiornon.
C A P V T Vi. 1
SI ergo propriè poffîmus loqui ; dicamus quod fol
lurfum humorem eleuat , non attrahat. Ideoque
forts calons dicicur, quia fie fubdità calefacit: ignis vè-
ro fuperiornon. . Cum enim fit èleinentrtm non ex elementis
fa d um ; nihil eft in eo q u o d âdirtferiora defeen-
dat. Inde verô eft qiiod pars aëris, 8c terræ, Soli fubdità
eftferuidà. Remota autem frigidæ , etfifit ætherifub-
ied a . Sed dieet aliquis. Nonne ignis vbicùnqiié eft,
caliduseft ? Cui dicimus j N ô n , nifi humido & fpiflo
iu n d u s. Quamùisergp iüperlunamfit ignis j non ibi
feruoreft : déficitënimhumida& fpifl’a materia , quà
âccëndàturignis,neqùe frigus, neque ob feuri tas i fed v-
nus & continiius fplendor , neque aliqua mutabili-
tas. Sed dicet ad hocqupd Ariftoteles ait :.lmpofttbileeft
tgnetn non calere. Refpondemusibiloquutum fuifle Ari-
ftotel. dé iriferioriigne, qui Temper alicui fpiflæ maté-
riæniixtus, nunquam calere définit. Dicimus ignemca-
lere,nonadualiter,fed naturaliter. Qùarta caulaeft plii-
uiarum, ventus eleuaris humorem , de ftagnis 8c flii-
ùijs, &c lacubus. Inde eft quod ranunculi & pifees, à
multis vifi funt de aère cadere. Cum en im , vt dixi-
mus , aqûaventô fiiftollitiir, contingit quod ranuncu-
To$ & pifees fecum eleuat j, qpibus ex naturali grandi-
né delccndentibus i ftùpent ignorantes. . Nullum ergô
tempusanni immune eft à pluuia. dnomni namque vel
fu m us humidus euaporat,acr ex frigiditate fpiflàtur, vel
h umor calore*vel vento eleuatur.
Ouodantefinem mundigutu fanguinis cadent,
vel quare fanguis dicatur
pluere.
. C A P V T V II.
HÆ c pluùiàqùàndôqueplus folito fpiflàta, exni-
miocaloreincénfàjfitàd modnm languinis, rubea
&fpiflà. C ^ o d videntës,rërùmcaufam ignorantes Phi-
lofophorum,die tint fonguinêm plûere. Inde Veri fimile
eft d id ùm eflè quod'arye finé.m huius m undi guets
j&ngüjnispadent^&cum debeatèxvftrônefiniri,vttefta-
rû r Scripturà -,y, qüæ 'dicit Pfaim.o qùat“ agefimononp,:
Deus rtofter manifeste ventet, Deus nofter, & itonjil^bit. Ignisjn
confie 9 u em exardefeet. Æt alias : Qgj vehtiirus eft iudicàre vi -
uos&mortuoSiérfttculiith per ignem.Aqnxex calpré ft1 nubi-
bus expen.fæ , ex feruore Ipi flàbuhtur -, 8c incéftfæ;,r u -
beæque facta:, ad fimilitùdinem fanguinis càdent. Eft
quandôin plimiofo tempore ar ç u s d j fcô 1 o r in nupibus
apparet,vndêexiftant> &,vndeïn e p to t àppareantcolo-
res,dicamus. ...y.
Cum, vt fupràdiximus, calot folis nuirtorem eleûet>
vel furnus humidus euaporet, aquae in nube vt fn vi.
rreovafe,& vbièfttenuior& calidior, rubeum óftendit
colorem, vbil'piflîor, purpureum vel nigiiim. Indeed,
quod arcus ill e nunquam vt inoppofita parte Solis relu-
cet. Aërenimex fplebdoré Solisuairradiatur,quoddi-
uèrfiin eô colores apparent.
Vndegrando &nix. '
C A P V T V I I I .
V Ifis ergô caufis pluùiarum, & arcus coeleftis,
de grandinibus difTeramus. Cum igitur praedi&o
modo humor èleuetur * contingit faepe in luperiori-
büsvéntum frigidum & ficcuni fieri, qui giittàs aquæ
ex frigiditate congelans i tj^nfmutat easin lapideam
fubftantiarn : & quia güttæ rotundæ funt (quod pQteft
brobaripër rotunda foramina > quaeaguntin lapide, af-
lîduitàtë ca’dendi j grando rotunda defcendit. Vnde
carmen: Gutta eau at lapident non vi fedfttpe cadendo.
Niues verô fuftt lupradiébe guttæ, àntequam groffs fint,
fpiflataeque,congelantur.
Quare niues nunquam contingantinaftate,cum in
ea cotttingat grando.
C A P V T IX ,
Hi c- fubijcient : Cum in æftate faepe grando con-
tin g a t, quare in eadem-,, iuxta inferiora rrton-
tium nunquam niues côntingant ? ;Çontra hpç di.ci-
mus : In aeftate humorem ex caipre alicui^s eleuari, ele-
uandoquè guttas inuolui, quae grofljores faéta:,firigore-
queçongelatæ,grandinemgignunt. In fiiyenie veto,quia
frigus circa te rram è ft, guttas aqUæ, antequam groftæ
fint ï ex frigiditate temporis conftringi, 8c in niuem
tranlmutari,confiât. In oeftate verô, quia frigus cirça terram
n o n e ftjd o n e c in a ltum e le u a ts, groflae & fpiflæ fi-
unt,non congelantur. Nunquam ergoin æftàte niues,etfi
in ea font gràndines, De tonitruis & fulminibus, vnde
ôcqualiter contingant,difleramus.
De tonitruis & fulminibus.
C A P V' T X. ' ;
FVmo igitur, vtprædiximus, ad fuperiQra tendeftte,
cum ad fumrnum aeris péruenit, & præponderatio-
nem,humpris,moueturaèris fummitas. Cüiüsparticule
ad m odum vndarum-aqua m i occurrçntes , frago-
remfaciunt. fex motu ve|Ô àer calefaÔtifs, trànfit in i-
gneam lubftantiam , fitque cbrüfcatio ï quæ quamuis
cumfragoréfiat,citius tamenadnosperuenit, quiavifus
velocioreftaüditu. Cum ergo, ficut prædiximus, fpar-
fim ex fumo humido fpifTati genë rantur, impetus qui
afcénditfurfum, eftfragor fine fulmine. Sinautemjm-
pctusilledeorfum tendat, tamen tantus non ftt,.qup^yf-
quead obftaculuin pcrueniat,nondum eftfulmen. Cum
verôadobftaculumperuenit,qbftantiafindi62
Sed quia proprium eft motus aerisi? tendereffur-
fum ^,nuUa. materia exire vecante , re u e rtitu r, jparfof-
qüe recoüigtt ignés. Si verô im hac inferiore parte ae-
ris., multus fit h umor, aerçxiftens, iniUo irnpetüighi-
rin o n p o te ft,fitq u e fulmen nndçns , nonyrens. Siau-
tem ibi non ftthiimor, ex motu &.Secitàm ignefeit, fitque
fulmenvrens. Eft autemfulmen pars aeris? collifio-
ne aliqua vfque ad obftaculum peruenien^, currt jmpetu.
Tonitruum v e to , eft parfium aeris.fibi. pccurren^tium
fonds. Çotrtfcati® autem pars eft aéns ex impetu ignita
8c fpiendens. No n eft ergo fulmen lapidea fubftantia,
vt quidam 'àfferunt. Si enim lapidea éflet fubftantia
n o nhucfit illùcdifturre fet rtecIrtrfum rcüerteretur.
& cùm aliquam feriret carnem i oc ofla commkiuerct. !
ldeo fulmen fæpius altà-ftetnit} quia cum alto ablato
obliqué defcendit, citius al ta repetit. Sed quia quo-
rundam eft fententia, quoddam fulmen efl'e.lapideam
fubftantiam, neexignorantia vel inuidia videamur earn
vituperafle, veï tacuifle , breuiterillud declaremus fiue
exponamus. “
Aiunt ifti , quodeumfumùs humidus ad fupernaa-
Icendit (proprium.namque eft fumi humidi ad fuperna
eleuari, vt fæpius à nobis expofitum eft, ), eleuatur cum
coaliquid terrenæ (ubftantfæ, quæ. ex calorc folis in lapideam
fpiflàtur fubftantiam, Sc contineturin concaui-
tate nubis, donee impetu aliquo n u b esd iu id it, vnde la-
pi§illeimpulfus,altumaliquicl percutir.
Quare in fila fiftate contingant
fulmina-.
C A P V t XL
HI c fubijcïet aliquis : Cum in omnrtcmpore annx
fumus humidus,vt prædiximus, afcendat,;quare irt
omni n on contingunt fulmina & tonitrua i Cui dicj-
mus: C umabfumôhumido afcertdente hàbent cfle,
non fiunt tamen inde donee ad fumrnum peruenerint
aeris, quodpéxfimile maris poteft ptobari. Cum enim
mare , ex fumo alcerîdente, ïn fùndo commouetur, ex
fpilfitudine, non poteft hue vel illuc impelli. Sed cum
"yfquè àd fùmmum commotio ilia pcruenerit,huc oc illuc.
vndæimpêllûntiir, fitque tempeftas. Q u ô d vero tempe-
ftas àftmdo incipiat, per hoepotéft probari, quod Pno-
cas vndas agitantes ante tenipéftatem vidèmus. Vnde
Pliniusait : Nauufuntdormitoria, quainfundo marisdor-
w;i«»f.Fumotamen,vtprædixim'us ,/u n d um maris com-
mouente.excitati ad fummum afeendunt. Q u o d viden-
tesNautæ, experimento eerti ,' etfi de Phyiicaincerti,
tenipeftatem futuram prædicunt , quippe iam incipit
tempeftas in fundo. Simile verô eftin aere.- Dumenim
inferiores partes aeris obtinet fumus, exfpiflit.udinenon
poteft hue vel illuc impellere aéra. Sed cum a d lum -
mumperuenit, hue & illuc ex labilitate eum impellit,
fiuntque tonitrua & fulmina. In hyeme verô, etfi aer
Ipiflusflt ,*non eft tamen tantus c a lo r, quod lpiflusfli-
muÿvfque a d fumrnum poflirerigi, n o n étiam in aere.
Remanens ergo in inferiori parte aeris,Ventes 8c plu-
uiasgignit. In æftate, cuius eftmaximusferuor quo eleuatur,
ficqueparcium aeris diuerfaincutfio: vnde contingunt
fulmina & tonitrua. In Aucumno , qui eftfrigidus.
&fiecus,neque eft humor quieleue tur, neque calor quo
eleuetur.
De eo quod ftellà videntur aliquan- -
do cadere.
C A P V T X II.
TN e o d em acre v id e tu tnulla ftella càdere, Cadente ali-
Aqua. Cum igneæ fint naturæ, 8c proprius ftellarum
locus fitæthe r, nunquam ad terram delcendunt. Item
cummaximæ f in t, ecli ex remotione paruæ videantur,
fi aliqua caderèt , totam-terram Vel maximam partem
eiufdein occuparet, No n ergo cadunt,fod cadere viden-
tur. Sæpe etenimin foperionbuspartibus aeris, eft ven-
tu s& commotio, e tfin o nfîtininferioribus,exea com-
motione aer ignitus 8c fpiendens , per aéra difcürrit.
Quj cum iuxta aliquam ftellam fpléndere in c ip it, fuo
fplendore vifum illius ftellæ nobis au fe rt, videturque
quod ftella ceciderit. Sed dicet aliquis : Vnde eft ergo,
quod fiellamillar$nonvidemus ? Huic dicimus : Stel-
lamillam videri polie,lëd eam efle,nefciri. Cum enim,vt
prædiximus, aerignitus difeurrat, aerfpilfior,8cmodo
taifliorftfblèquitur , qui inter nos & ftellam illam pofi-
tusjvifumeiuldemnobisaufèrtv Sedantéquam tranfeat,
8cftella appareat, firmamentum , m^odad o ccafum voluitutjft'ellamillamddvl'tcriorafecum
detuht. Cumque
apparet.quia in alio lo to , quàrh àhteaeflèt,vid‘erur, alia
ftella jpufatur.
Qupdcbmetanonfttftella-.
GAP V T X Î I Ï .
DE Comèta verô quæ ïn mütatione imperij appa-
rètjhocféri’tirrtus, quod ftella non eift : quia neque
deinfixis , neque aliquis l?lancta. Q u p d d e infixis non
e f t, ex hoc appa ret, quo d m otus illius fentitur. Plane-
ta verô non eft , cumextrazodiacuthfæpevideatur,nec
motumPlanetarumlcquatur. Si item ftella effet, effet in
aliquo hemifphærio. Cum igitur ftellæ eiufdçm Hemif-!
phærij apparent,vnde ifta,quæ maiorvidetur, non appa-
re tîNoneftergoftella,fèdignis,iuxtavoluntatemÇrca-
tosis,adaliquiadefignandum,accenfus.
De reftuxïonïbus bcearii.
t A P V T X IV .
QVôniàm cleaère , 8c e o q u ô d inyeo contingit , pro
affe&atabreuitate tranfourrimus , de aqua 8c fitu
eiufdem dicere incipiamus. Sapiéntia èrgo diui-
na , fine calore & humóre , nihil poflè viuere , præ-
feiens : terram verô & aqudft eflè fr igidas , v tin e a viuere
aliquid pofïèt,. totius caloris fontem* id eft, folem,vt
æqualiter hinc & illinc terram calefaceret , fiiper m edium
terræ pofuit. Sed quia a folo calore nihil viuere j
poflet , in medio e iufdem, foncis caloris>fontém, hu- )
morisfuppofiiit, ex qüibus hinc & illinc terra tempe* j
raretur. Eftergo forts hùmôris in medio torridæ zo*
rtæ,in medio Æquinodtialis circuli, terram circundans,.
qui ideo eflè à plüribùs non creditur , quia per ni-
mium feruorem, ad ipfum non peruenitur. A Phyficis
tarnen prædiéta neceffitate eflè' creditu-r , verumqué
mare vel Oceanus appellatur. Hoc veto mare çùm vfque
ad occidentem v en e rit, duas refluxiones ibi facit,
quarum vnaadÀuftrum, alia ad Septentrionem vergit,
latera terræ fèqùentes. Similiter in Oriente duas facit
refluxiones, ad prædiôta latera fè -vergentes. Cum
Occidentalis verô refluxio, 8c ilia ô rientalis , ad præ* I
diétalatera fè vergerttes, fibimet ôccurrnnt, ex reper-
cuflione ingurgitatur rétro m are, fitque famofa accef-
fiô&receffiomaris, quæfluétus* maris dicitur. Simili- *rel>*ft*
teraliæduæin capite, fibiôccurrentes. Suntalij qui d i- ^ r£S’xu.
cunt -, fluétus maris montes fubditos mari caùflam eflè, 1
Ou it em v foi ad ip fos mare peruenit,retro cadit.&irtgur-
gitatür,im|Heturq; retro.alueus,fèd ante expletur.Siantè
^vero expletur,retro item reuertitur, & expletur retrô,fèd
Impletur ante prædiôta Occidentalisçeftuxio, àd feptèrt-
trionemvergens. Cum iuxta latera terræ tangens Afri*-
tam,adfinemeiuspéruenerit, in ter Calpem 8c Atlan*
tem, vfque iuxta Hierùfâlèm, meditèrraneum vocatur,
diuerfà a diuerfis regionibùs nomina accipiens. Qua-*
liter verô afeendat 8c defcèndat fi quis fciredefiderat, 8c
quæ nomina,exquibus regionib.fumpta,Mappam raun*
Reftuxionésjtb Occid.ad Sep tent.
‘tunujfnvpuowuQ q» ssucnxn^s.
d icon