in te lt ig F V c r c g é S E n ro ÿ S S r iS ^ S fig n aA jrb o n u s a - lfe in p c ib o n io p c r c tu r .i lu a t cn u s in c iic iu j lc i ja d d c t tc -
himicogitatusipcriwa^wewivci'o^catnaUsô^diirolutaco- ramd ominUd eft, irÉbrteiuftomm flare mercanir, &
gitatio. D e rmÏÏë ergo viris v ix vnus inuenitur cogitatus euro ipfîs in æçerna heatitudine gloriati;; Cor tmumßul-
putus8e mundus.quiperuerfàcogitaüone nonturbetur timfiniftruiUm, quia & mala qua: cogitât, main open-
•vtrf.%.
&polluatur extrinlecus.be mulimbusyet b ««&* inuenitur
qu«p pla ce atD eo , quiacarnalis& peruerfà cogitatio non
eftacceptaDeo.
I N C A P V T V I I I .
iT 'V V id e ftq u o d a it , QuicußoditpraceptumDei, nonexpe-
rieturquicquanïmali ? Q^pmodd ni^il mgh experie-
tur,cum fanétiviri qui prsecepta D c i euftodierunt, multa
malaperpeffi funt in hoc fecujq?
Vcrdm quia qui prxcepta Dci euftod it, ideft, omne
quodprxcëpit & iuffit D eu s , non experietur quicquam
ni ali in futuro , hoc eft, nullum patietur, nullum fuftme-
bit malum in die iudicij. Quamuis enim aliqua mala pa-
tiatutin hac vita?leuiaiunt £5c cranfîtoria.In futura namqj
nihilm^lipatietur, quia perueniet adxcern* beati-
tudinis praeniium & gloriam. ,
I N C A P V T IX .
y ~ \V id eft quod a i t , Melior eft canis viuus leone mortuo
V ^ O m d p è r canem viuum autleonpm mprtuum yu lt
Salomonintelligi? . X ' .
Canis viuus, gentilitatem fignificat : leo mortuus, popu-
lum Iudæorum iD e o derchttum. Melior eft ergp canis
ifte viuus apüdDeum,quàmleo mortuus.quia npsqui de
gentibusccedimus , viuentes p e rfidem, cognolcimus
DeumPatrem & Filium & Spiritum fan&uin. Iudanyero
mortui per infidelitàtem, nihil fciunc. Aliter : Canis eft
peccator, qui fe peccatis mortuum confitetur, & perpoenitëriam
refiy gens,incipit per iuftitiamyiuerc.Leo rùortuuSjcft
iuftus qui in fuaiultiria con fidit, & dèfuismeri-
bus accuihulat , pro quibus in die iudicij a liniftris, id eft,
in forte reproborum p o n e tu r , 8c cum ipfis in sternum
punietur. 1 ,
tisgldriatur:& idcirco in fuperbia elàtus,mortu9 eft apud
Deum'. Meliorcfifergopeccator humilis&pcrpçennen-
tiamcorre<äus,quam iuftùs fuperbus:quiaiftc abomina-
b dis,ille eft Deo acceptas.
Qatdcß:^}iodzit,Omnitemporefintveftimentatuacandiddyér
oleum dé capitétuo ikon dtficiafi Nunquid poteft aliquis
Candida lémper habere vcftimënta 1 8c fi for fi tan ica eft
'diues, v t fëfriper véftimcnta poffic habere candidi v quia
omnino difficile eftjquompdo fieri poteft, v t de çapite e-
ius nunquam deficiatolëum ? Qu is vnquam ferre poteftj
Vt fèmper oleo caput perun&uin habeat ? v _
p Hæcfcntentia non'uiftoriaîiter, fe d fpiritualiterde-
bgc intelligi. Nam'per vefiimenta virtutes defignântur,
quibus anima veftitur & ornatur.P er oleumycto deiîgna-
tu ropusmifericordiæ,ideft,eleemofyna, vél certèipin-
tua lis l*titia .& eft fenfus, Omnitem'porefint vefiimenta tua
‘Candida, hoc eft, quazcunque egeris b o n a , fint munda &
purai v t poffint Deo accepta è fle , & nunquam defiçias in
bonis operibas,Sciemper habere ftudeas lxtitiam Tpiri-
tualera.
I N C A P V T X .
QV æ fiintmufcx de «ribusSalomon àiCx\,Mufcamo-
rienvesixterniinantfÆntatemvngùentiî A
Q ^ iitiitn a d lueram,fi'mufc* morianturin vnguento
pte âp ïô , exrermïnant fiwuitatem illius. verun tanienSa-
lontöißnrituulcs mufeasy ult intelhgi in hoc loco. Q u * fub t
ergoipiritualesmufc« î D*raoàes, v itia ,& peccata. h * ç
éhimomniaexférhiinantfuauitatemvnguenti^deftjgra--
tiamSpiritus fe n â i. ^
virf.zi. ; Q u id eft quod ^CorfapientUïn dexter a eins, &corßulti
inßmltra tüm ïQm s ehfmhabet corfuum carnale index-
tra velin finiftra manu? ,
Verènulius.&ideo fpirittfîliter hacc feritentià eft in-
telligendar ^uomödo rP'ercor defign^tui- intemio fine
cpgitatio, ŸCfdixtefaht ô p u ÿ 6 p n ùm pdtfinfßrdm ôpuf
mSum jCoJ'ergo faptentu i S dexterdem, quia cögitatio &
intenfio viri'iapiericis'îÿi hôc'tendiV& 'ad hoc làb;orat, y t
Qu is eft ille fpirittis de quo d ic i t , Si Jpiritus potejlatem
babentis afeeuderttfuper te,locum tuumnedimiferis? Q u is eft il-
lequipotcftatemhabet,cuiusipiritus ii afeenderitfuper
nosdpcum npftrum dimittere non debemus?
Diabolusprinccpshuius mundi -.Jpiritus eius, eft maligna
fuggeftio. Spiritus diaboli quomodo afeenditfuper
nos ? quiaperfuadendofacit vt mala cogitemus.Si ergo
iuggerehte diabolo mala fuggeftio afeenderit in cor
noftrum, non ci locum debemus dare, fed contraipfam
forriter pugnaredebemus, ne forte operc compleamus
malamcogitationem. P o te ft& ficinte llig i: Si habes v ita:
humilicatem,munditiai'nJcaftitatem, patientiam,cha-
ritatem, & diabolus tibi fuggerit fuperbiam, libidinem,
imniunditiam,odium, ne dtmiferu locum tuum,h o c eft,hu-
militatem.ne efficiarjs fuperbus. fic & de c * ter is eft ihtei-
ligen dum..
. Q u jd eft quod dicit Salomon, Va tibi terra cuius rexpuer vtrf.ifi]
ell, & ‘ cuiusprincipes mane comedunti Nunquid non bcata
fuit terra lfrael,quxiuuenem habuit regem, Dauidfcili-
c e t, qui viginti annorUmfuit quandpiufcepic regnum ?
Nunquid non bonus lofias fuit rex,quiregnare ccepit in
adoleiceritix?
Vere bonus rex fuit Dauid & lofias. fed vet& vaterra cuius
rex iuuenis,hoc eft, in quo parua 8c infirma eft 8c carna-
lislapientia&prudentia. Q iu iu u enilia defiderialequi-1
tur,odiciuftitiam,veritatcmikiudicium.Qupmodopri«-
cipesmane comedunt ? quandoiuxurioie viuunt principes,
mane comedunt. & idcirco v * terras cuius principes
'mane comedunc,quiamagisaniancvoluptatemhuiusfe-
culi 8c carnis dele dtationem,quam po puli falu tern :ideo-
que luxuriofe viuendoperueniunt adiudicium.
Qupinodobeataeftterra,cuius rex nohilis e ( l,& cuius prin- y trfil'
cipes comedunt in tempore[uo\ ,
Si rex eft nobilis,idccorns fapientia, iplendidus iufti-
tia , ornatusbonis moribus 8c adtibus, vere beataefiterra
cui prxeft | qui regit earn in iudicio 8c xq u ita te , 8c exaU
tatiuftitiam. Q u ifiin tilli principes qui in tempore fuo
comedunt ? llliqu in o n luxuriancur, quinon amanthu-
ius feculi volUptatem,qui non viuunt'in crapula& ebrie-
ta te , fedcibos qu*runtt,antumad corporis fuftentatio-
nem. Ideoque beatat^rra.qu* tales habet principes:
quia cum iuftitiam & asquitatem diligun t , no per uer tunc
iuftitiam.
I N C A P V T XI.
QVid eft quod aiz,bapartesfeptem,necnon & ottoï Q u £ verf.l
funtift* partes(eptem&ofto l[, ,"
Perfeptenariumnurnerumdefignaturvetusteftamen-
tum, propter fabbatum,quieft (eptimus diesfandtificatus
in lege. Per pdtonarium.Vero numerum defignatur no-
uum teftamen turn,propter djem Dominicum3qui eft o-
dtaüus d ie s, Domini refiirredfcione (acratus. Quomodo
ergpintelligendum eftqu od ait,D<i partesfeptem, necnon &
0cw:'hocmodo,ideft,vtiumqueteftamentum,yetusfeili-
cet&upuum,parivcneratiphefulcipere,&prxceptaeius,
i^ijiigenter implere.
Q u id eft quod a i t , Si ceciderit lignum ad aufirum, aut ad vtrfb
aqmlonsm,in quoctinquelococeciderit,ibierit - Nunquid lignü
quodcadit contra aquifonem'aut meridiem,ibi erit?>Iö-
he fxpèmöueturin aliasrrrundi partes \^ '
Nu lli hoc dubium eft. Scd h x c fententia lpirituali?
ter debét intelligi. Per lignum homo defignatur : quo-
niam vnufquilq; quail lignum eft in fylua generis huma-
;ni. Peraquilonem,qui eft frigiÉusventus,defignatur in
fernifupplicitarh. & e ftfen fu s : vbifcunquje fiómp fib ilo cum
& futuram fedempr^paraucrit.ibi crit cum mortuus
fuerit,
:4-
fuerit,hoc eft,fi bene viuendofibi locum prxparauerjt ad
' auftrum.c«?« cccideritjdeft, eiimmortuus fuerit,in requié
paradifi'& gloriaregnicceleftis permanebitin xternum :
fin male viuendofibi locum ad Boream prxparaueric,in-
fernipoenasinfiECulafiéculorum habebit. .
Q u id eft quod ait,Qmobferuatventum vtnofetnineh&,qtti
confident tiubes vt nunquam metat ? Qms eft epirn tam ftul-
tus,quifcmperobiètUecvéntunivtifbnfeminet, & cpn-
fidcret nubes vt hunquam metat?
Hæé fententia fpiritualiter eft intelligenda. Nani per
ventum & nuhesliepe tempeftates gènerarifolént. Per
venttim defignatur diabolus,per nubes præfentis fæculi ad-
uerfitaces1. Qujcunque timet diaboliperfecucionem,aut
mundi aduerfi cates, nonfeminat,id eft,vérbüDeinô prçdi-
cat,non operatiirbona quæ poilit t nunquam etiam me-,
tet^quia etfi aliqua bona ipchoat, ad perfe&ionem eario
perducit. Q u jd e ig o agendum eft? Sine confideratione
mibium 8c timoré vencomm ,in medijs tempeftatum
ininaredebemus,ideft, inomnibus aduerfitâtibusvêr-
bum D eipt'$dicare,&bonaqu* vaiemus,nos agere fem-
peroportet.
Q u id eft quod ait Salomon ,Manefemindjementuum, &
vcjperene cejfet manus tua ? Q u i s e n i m femper mane & veipe-
re {èminare poreft, maxime cum glaciali tempore nullus
audeatfeminare ?
Semen in ho clpco noneftintelligendum frumenti, vel
alterius cuiuftibet generis, (éd femen boni opens,ex quo
nafcicurfrudtus iu ftitix ,& merces aeternx retributionis.
Qujd ergodocet cum dicit, Mane feminafemen tuum,& yef-
pere rtecejfet mantis tua ?vt nullo temp ore, nulla ætate à b o nis
operibusccfTemus, 8c noftrammatntinam fcilicetiu-
ftitiâm vefoer inùeniat,& vefpertinammifêricordiam itè-.
rum fol ortus accumulet. In adolelcentia^pariter 8c fene-
Idutevirtutumcopia nos lemperDeo commendet. Mane
femina femen tuumf&vefisrenecejfa-manus tua, hoc eftjin bonis
operibus fèmper te exerce!. '
«IN - C A P V f X Î Ï .
QV id eft quo^ air, florebit amjgdaUuàmpinguabitttr lo-
•sufta,&difiipabitur capparis ? Q u id enim hoc profuit
dtcere, cumnullusignoretquia amygdalusilorerefblec,
limpinguarilocufta,&difilpaii cappans? '
Hæclèntentia fpiri cuali ter eft i n tell igen da, & magnum
in feconriuet myftèrttim. nam per amjgdalum defignatur
Domiaus nofter Iefus Chriftus : quia ficut nux amygda-
Icon fta t excorrice ,o fle& nucleô , quoniam per osamyr
gdalidefignatur diuinitasi-.perlocufiam pOpulus gentilis',
per capparun populus Iùdaieus. Qüpmodo intelligenda
efthæc fententia ïJHorebitamjgdalus, id eft,nafcerur Chriftus,
&,corufcabitmiraculis. Impmguabiturlocufia, id eft,
credct gentilis populus,-8c replehitur bonis-fpiritualibus.
Bifiipabitur capparis,hoc eft, peribit I udaicus p opul us pro -
ptèrinfidclitatëm.
Quare verbafapientiumftimulis & clauisaffimilantur? lie
enim dicit Salomon-: Verba fapientium ficutfiimuli, & quqfi
claui m altum defixit
Aptiflurre verba fapientium-, ftimulis & dfrf«»cdmparan-
tuf,quia peccatorum culpas nefeiuntpalpare,led punge-
re; Q u j en inj fu n t ve racicer fapie n tes, e o r u mp r o eu 1 chn-
bio verba claui funt & ftimuli, quipeccatores non-blan-
dimentis foueat,fed afperaincrepatione redarguunt, 8c
fecretas eorum confcientias quail pungendo, ad lamenta \
& ad labo icm excitant vt-corrigantur.
Q u id eft quod ait-, Qua per magifirorum confilium data*
fumdpafiore vno ? Q u i funtilli magifiri, per quorum confi- -
lium datafunt verbaJdpiennumi auc quis eft ille vnus pàftor
à quo data fiint ?
Magifiri Cunt fan&i Prophet* & Apoftoli. Pafior vnus ;
eft Deus, à quo data funt omnia verba fapientium, quia ;
ipfe docuit magiftros,ideft,Prophetas & Ap oftolos,
inftruxit eorum confilium, quoniam-iptc dedit verbain >
corde & ore ipforum.
Qu id eft quod Ecclefiaftes infine libri fin dicit, Deum,
time,&mandata eius cufiodi. Howfi omiiislmm ? Quomodo i,
fieri jjoteft, v t hoc tan turn fi t omnis homo, id eft, Deum ti-
mere, 8c man data eius ob fer itare ? Multo quippe raai or e ft
pars eorumhominum^ qui nec DeUmtimerlt, nec man-
data eius obferuant, quam fic ijlomm qui tim en t& eu -
ftbdiunc;
Veremaior pars eft malorüm qiiam b onorum, quia
ficut Dominus dicit,M«/ri funtvocati.pauci veto eleUi: & in*
comparab’iliter maioreft infideli ü m ul ti tudo,quam fide-
lium. Q u id erg o vul t in hoc loco Salomon demoi^ftrare?
Hochamqucdemonftratin his verbis, quia non e ftho -
m o qui beufoi non timet,&mandata eius non cufiodit. Quare
non eft hobioi Q u ia nonferuat modiim fatioriemque fu *
nacur*. Q u *e ftra tio & modus nacur* human* ? Ra tio-
nabiliter viuqre, quia inter omnia animalia folus homo
crcatus eft rationale animal, quoniam inter cumfta ter-
rxanimantia folus accepit homo a D eo rationem & in -
telleftum , v^ agnofeeretfuum creatorem, & d ilig e re t
eüm ac amerce,& orefimul & coidelaudaret. Q u id eft
Heumtimerel Voluritarem eiusimplere, 8c bona q u * facienda
funtjfacere.Sie ergo qui Deum non timet,8c man-
data,eiusnoncuftodit,noneftiio»zo.Quidergo eft? Beftia.
Q upmpdo beftia Vocatur ? Si eft crudelis fuis domefti-
cis,vel fubie<ftis,autvicmis,leo cftjiion homo. Si autem
raptor eft, tigr is eft aut lupus. Si vero eft adulter, aut fornicator,
aut immundns ,t canis aut porcus: aut fi eft ftul-
tus,afino comparatur. Flaudulentus itaque Sifimulator,
congtue vulpeculx allimiiatut. Sio & de c * ter is in tel li-
gendum eft. Q uis eft veraciter homo ? Ille folus eft homo ,
qui Deum timet, &mandata eius cufiodit.
P E R Ö ft. A f I Ö .
H x cd e Parabolis Salornonis noshumiliter deferipfi-
n u is , neinfiguratiuis phantafijs nihil aliud credentes,
quam qu od fecundumvifibilium formarionemfcriptum
inuenimusjled eruditi potius ä figuratiuisad eorum qu *
yeta funt cognirionem afeendamus.
f I N I i .
EIVSDEM HONORII
A V G V S T O D VN EN S IS COM.
M È N T A R U , S . I V E E X P O S I T I O Ï N C A N -
TX C À C ANTI C Ó R.V.M SALOMOMI'S-:
-Item eiufdem Sig illun ft.M a ri*
Vitginis» \
i N C I P I T E ? 1S T V L A HO 2 ^0 R U
Doff oris eximijfuper Cant tea
C anticorum.
O nV m fapientiæcüm'Salomônepolcentijà
« veropacinco poftulata confequi. Q u iap r*-
decelïbri tuo beat* memoriae veherädo A b bati
N . librtimDauid vtcunque explanaui:
pofeis à m e , imo iubendo exigis fiicceflor e -
iu s , libfum Salbmdnistibiexplanari iuftum aflèrens, vt
qui patri patfis opusmagno fudore elaboratü ob tu b, tibi
quafi filio filijopusftylo elacidatumdebeamofterrc.Feci
ïtaq; quod iuflifti,&libru Salornonis qu iintitulaturCan-.
tica CanticorUm mulcorum ore celebratum, paucorum
incellcdui referatum, p latio^ylo referaui : ae opusdefi-
diofis obfçurùm, omnibus ftudiofis Spiritu fandtoilhj-
ftrante elucidaui;1-, nil mi hi prxter folum laborem aftcri*
bensjfententiàs veto autoritäre relin quens.
. E x p i i c i c E p i f t o l a .
'ïncipit Prologue inUbrutn Salornonis quidicitur '
Cantica Çanttcortm.
f N pvincipijs librorurh tria'r’equiruntar jfcilicet ,autor,
I materia,intentio. Auto r, vtnoueris nomen feriptoris.. i
verum ethnieüs , an fidelis -, vtrum Carholicus an h* - 1
reticus fuevic. -Materia -, 'vt feias vtrum de bellis an r
d en u - I