Sç6 NicetäsThefeu. Orthi Lib.V.
Aetij opufeuluM » Degenitd & Ingehitd trigintd[ex para*
logifmit bypotbeticu confions, exS.Epipbd-
jitj [crip tit-.
C A P V t* XXXIX* ,
SAn&ilïïmits pörro Èpipbanius Cÿpri ËpifcopusPanà*
genuit. Necenfinfieripoteft, vtgenjtànatura ingènito
ëflèntialiterinfiti Nam hoc idem fueric # arqhè fi quip- !
piameffè&nonëffèdicatut; Siquidemgenitürà ingeni-
ta non eft,; & qhodingeniturrt eft,genitura non fuir. Par-
tiumenim diffimilirudo in Dëo (pecicra blafphëmix &
contumelix præ fe fert»
’ id Si Deus omnipotensi cùm fit ingehitx nature, geni-
tâ (e ttaturaeflè ignorât: & fi Filius# cùm fit genitx naturç,
feipfiimideftè q uodéftcognblciti qui néri poteft, quin
homoüfionfalfumfit ? cùmilleingenituiti > hiegenitum
efiefeiat*
i i Si didtîo ingenittim hÿpoftafln Dei rtbti aeriotet, fëd
norhen illiid incomparàbile ad humanam opiniohem re-
’ feratur,eo fit,vtijsquiOpinionëaliquidaflèquuritur#gratiönibus&
rijs (his iitipium nelcio quod impij Aetij Opufculum
Infèritfii^.ckpitadiuiïütrtjCitni proÄmiobuiüfmodh
Quandoquidem perfecuttonis terripore # qua quidcni
àTeinporatijsimpetirifuraus# quidamprxdiótorürii vni
cumplerifquealijsànobisdiuifi opufculum quoddam a
nobis ptiuâtim edi tum, De ingëniro Deo & genitbj add:
detraölionibuscorruptumediderunt , viuen-i tiasDeusagati ratione.Ppinionisiiigenitxj cumndminis
diqueregulamratioiiiconfentaneamimmutaruntjidquej huibSdignitatemineflcritianoriferät*
poltea in manuS tiottrasa quodam noftri ftudiofo dela- j i i Si extrinfecus ingenitum in Deo confideretu^,ij qui
tum iöcidiflet, coa&us (um t an qua m p ate r, opufculum i cönfideraue ri n t co quod confideratum iuerit prxftantiö-
denuörepurgatumadvosmittere.bpij Athletx& Athle- reseriint * cumrionSen # q u o dD to pixltanullimum o-
trix om n es, vtcögno(catisrcfpönfumariobis ex fan&a-« mnftiiiieft.fibicdmparaderinr#'
rum fCripturarUmprÄfcripto editum eile, qu o q ü id em o - 13 $i natura ingenita gerierationiriori cedit # id ipfum
mnemhominem , qui deitjigenito Deo& geniib difle- eft,quod&dicituc:atfigcrieratiönicedit,eo fihve genera-
rentibus vobis contradicere äufui» fuerir* impudentiairij tioriisafteäionesiint hypoftali duuna prxftahrioies;
fuccin&isconfutärianibitstetunderepoflitis : inprimis; 14 Sigeniturxnäturai<nir>utabtliseft#proptereum qui
autem prxdi&ös Tempotarios* Porrbdubiuma dubio#’, genuir,ingenitum hauddubie fubftantia imimitabilisift,
&folutionem d folutionequibnfdam quau vetfibus di-j nonrationevoluntatis,ardignitatis,quxlubftantixineft.
duxi, vt epicherematum ftfu&iira faulms 8i äp e rtiu slij Sinömeningenirifubftari!i«mifigniflcer,mentbfübcomprehenderetur,
initiumq;abingenitóDëofunipfi.-
Anfierïpopt.vtingentttts Detu exgenito ingenitum fatiat;
1 Si Deusingenitus omnicaul'aprteftantiore(t,ceitege-
rteracione quoque prxftanciorerit. Ncqueenim quodi-
p(èeft,idab vlla alia natura cepit,nequc ipfe iibi.vt fit, au-
torfuic. lam fi fibi# vt fit, aüroripfè non ruit, non eö qui-
dem t qtlianaturafit imbecilli , fédquiaomnemcaulatn
exuperet: qui fiefi potent, vt quis naruram fubfiltentem #
iilèiusilatui5,aquaVÉ fubfifteret accepit,efientiarn tranf-
1 ite Concedac? ptifertimchm hypoltafis Huiufmodi genc-
radoriem' non deltderet?
2 Si Deus fine firie til trigenird natura matieat, & geni-
turafinefinegenituraeft, ccrtèperuerfiimdc hqmoüfio
&homceüiio dogmaeuanefcer. lam quiequidïhbftan-
tia conftat.ica co 1 tiftir,vc neutrain natura inter (è conter-
ri vnquam poilic, cumnimirum propriainnaturxdigni-
tate fine fineperdurer.
3 SiDeusfubftantiaiuaingenituseft, idquod.genitum
efihaudquaquamgenirum ellellèntia: diuilione, fed ex
eftèntia, vicuiusidfubfifiit. Vnamenim ficeandèm ef-
fèntiamgenitam&ingenitamefiè, nullapiaratione cui-
quam perfuaderi quear.
4 Si idgenitumeft, quod cftingenitum , quidobftat,
quo minus id quodgenitum ëft, mgenitumquoq; fit? O-
nisenim natura pronior eft ad ld quod fibi proprium t
qudm ad id quoa improprium eft«
5 Si Deustotusingenitus non eft » nihilobftat quo mi-
nuseiTentije fax vigenucrit. Ar fitotus ingenit useft,haud
quaquameflèntix viadgenerationem diitraiftus eft, fed
eX fubftantia genituram produxit.
6 Si Deusingenitusgenerandi vi prxdirus,pmninó eft,
idquodeftgenitum haudquaquam elfentiae fuatyi geni-
tum eft,cum ea fubftamix fus vis'dmnino infitafit, vt ge"
neret,non vtgeneretür.
•7 Si transfigurata Dei fubftantia Filitis dicitur, non ea
cettéfubftantiaeius eft, vt mutarinon poffit,cumexhuiufmodi
m u tatione fpe ciesFilij prbdutfta fit. At fi Dei fubftantia
mutationi obuoxia non eft#necgenerationi (ubij-
citur, naturafilijadnudamöc fimplicem appeliationem
prorfüs redigetur«
8 Si genitura fpermaticè ingenito Deo inCrat', ea poft
genëratiohemextrinïècusaftumptainhominem ,• vt itat
dicam, euafit: certè perfetftus eft Filius, non ijs ex quibus
genifusëft 1 fed ijs quaeaifuinpfit. Qu* enim ex ijsquae
funt fuigenrerrs aflirinunt ,• eatanquam ex proprijs conJ
ftanfia perfeóÉi nomen mulnfariam adipifcuntur«
1 Si perfedtaeftèrgenitura #. cettcjneoquod genitum'
ftgpmturaconlifteret ,■ non ijs cx quibus ingenitus ipfe
itantiae genit ura opponitur: at fi nihil fignificet ingenitu,
multo magisgenitürdninilfignificat* lam qui fieri potclt.
vt nihilo nihilum opponatur?
16 Sipronuntiatioingenitagenitæ pronuntiationi opponitur,
filentio pro nuntiationem excipiente, con tingir,
vt fiat & euanèfcatChriftianorum Ipes in diuerfa pronun-
tiationefita, non autemin naturis, quæitale h abent, vt
ngminiim fignificatio requiri t.
17 Si ad fuBftantiæ prxftantiahi # ingenitum nihil àni-
pliusipfa geniturä tribuit,eo fit# vt Films pronunciahone
l'ola præftans eos feipfö meliores deprehendat, q u iinuo"
cant,rion eum,qui Sd De'Us & Pater eiuSinUoca(ur#
18 Si naturaingenita prseftahtior eft generattone, quip-
pe qute iure quali hæreditario lortita find quod prteftau-
tius eft, eo fit, vtper fe fubftantia ingenita fit. Qnj enim
vult,non quiavult,iccircogene.ratione prjeftantioreft.fed
quiaita paturacompatatus eft. Itaq; fubftantia per felub-
tiftensjingenitus Deus, nulla rationepermittit, vt contra
feipfam generatio intelligacur, feratuiquepro arbitrio 8c
fententiaeorum,quxgenuafunt. 3
19 Si ingenitum in Deo ptiuationem d enoret, qui fieri
poterir, vt nihilum ab eofecernatut r quod mifquam eft?
Quodfi rôîi'jfeuid quod eft,fignificet,quis,quçfo,Deum,
qui eft,ab eo ip(o qu od 1 pfe eft (eparabit?
zo Sipriuarionesnihilaliudfint, quam habiruumab"
ladonesycertè ingenitumilIud,quod in Deo eft, aut habitus
priuat 10,au t pri uarionis habitus eft. lam fi habitus'pri-
uatio fit,qui fieri poterir,vt quod non adeft, tanqua m ad-
fitjDeoannumeretur? Sinautem ingenitum eft habitus,
necefie eft genitam fubftan tiam prxfupponsm us, v t habi-
tu h u n c in modum aftumpto, ingenita nominëturV
zr SigenitàingenitaïfuDftantiæ patticeps eft , habitus
abie äionempaüa , haitddubiè ingeniti faculrate priua-
tur,itavrgenitaquidemfubftantiafit, ingenitumautem
habifus.Qood fi geilhura tranfitum fignificar,q uippe quç
habitum denotct,vcl exelfentia quapiam conftar.vel hoc
pfumeft,quod genitura dicithr«
Z2 Si ingenitum habitUs,Scgeriitum habitus'eft3proCul*
dubioeftentix funt habitibus priores, habitus autëm cf-
(èntijS pofteriores. vtmm ergohonoratiores? Iam ligcni-
ti caufafitingenitum.&geniturämlelfefignifieef, quxv*
nàcum fuaipfiuselïèntia caufitminuoluatrcertègenitura
eftentiam d e n o ta tio n habitum. Cùm ingenita natura
nihil ei ipfi contulerit. Qui fieri ergo pöteit,- V6 ingenita
natura norifiteftentia,fed häbitUs?
23. Si omnis eflèntia ingenita eft# qualiä eft Dérdmnipo-
tentis, qui fieripolfir# vt aliam paftioni obnoxiam, aham
Verb a paftione immunem quisafterat ? Iam fi ingeniraiü
................. ................... nacurx
t^d v e rju s "Ariabos*& 'sp y
naturx functionum altera quidem pefdurat ab onipi Si ingenirus & Deusquadarn figtiificanohj^correlaquantitate8c
qualitate, ab'oronidenique mutatione ihi- tjbneidem fignificcnt, ingenirus proculduBio gcnuit in-
tniinis:alteram verb perturbationibus obnoxiam, nemo genitum. Q ^b d fialiud ingenirus, aliud Deusfignificeti
eft^qui neget immutablli .eflentja^prxditam , propterea nonabfurdum fit, vtDeusDeUmgentierit'.iravtabfhge- i
qubdamantem vltrS peiliciat,vt^^expi;xdi<ais pa7et..Indc j nitaelTentiavterqoe vitamaceep^iti Quod fi Deoaiiti- ]
cqnfequituc hauddubie, yt ea quximmutat,ingenita di- quius hifiil eft,v't Cerre nihileft,ep fit#vt Dcars6c ingenirhi 1
catur,genitavero,quximmutatur.
Î4 Si natura ingenita fit genit* caufa, -ingenitum autem
nihil fitiquifieri poteft,vt nihilum caufa fir eius quod
idemfignificent,ita vrgefiitum ingeniti caj^iX min.imq (it:
Quare fieri non,poteft, v t eadem voCe cum Patre fuo ge- j
nitusehuntietUr.
I Deus qui p e f le geiiituseft , quemque fdluai yet,uni
Deum iccirco miftus ab eo Iefus Chriftus an te (ecula verb
fubfiftens4^enitaqi prxditus hypoftafii> yib'SQmnbs falvids
&i!aluas ab impietate conferueC,.in Chrifto lefu (aluatorc
rioftro, per quern fit omnisglofiaPatri & Deo > 'nunc Sc
lemper,& inlecula feculorum.
Eiufdent Niceu choniau in pr&cedentia Epilogus, atqtie
eft 2 z< Si ingenitum priuatio eft,priuatio ahtem ea eft, qua
reijeitur habitusICxtemm reie&mprorfus diflbluitur,aut
tranfit in aliud ', qui fieri poteft , vt ab habitu tranfitiupJ
aùt diflolutiuo Dei eftèntia ingeniti appellationë detio-
ïhinetur?
26 Si ingeniti vöcabuio priuatio denotetur.quxin Deü
noncadit,qub (enfu ingenitum eum,non àutem genitum
dicimhs?
27 Siingenitum in Déo nudum nomen eft, niida pqirb 1
& fimplex prolatio hypoftafin Dei fupra res omöes gent
tasextollif, hominum certè prolatio Dei omnipotentis
hypoftafiprç’ftanriô’reft,eaqmnipotentem,dignitarecoii-
decorans, quæ cum nulla alia conferri qu'eat. ' ~
28 ' Sigenico cuiuis cauih fudtributaeft, natura,autem'
quçà nulla caulkptoceftit,caufa caret,eo fit,vt ingenitum
honcaufam led hypoftafin fignificet.
29 Si quicquid fadtum eft,ab alio fa «St urn e ft,in g e n ita
verb hypoftafis necàfeipfa, necab alia fatftaeft, inde-ne-
ceflaribconfequitUr, vt Ingeniti nomine dcnoietur ef-
fentia.
30 ' Si ingenita hypoftafis vnà cum genici eftèntia tan-
quam caulaelucefcac, quxnullaprorfus cau(aimmutari
poflit.eo fit, vtipfa per fe eftèntia ucincqmparabilis^qiix
incomparabilitatem ipfam non extrinfècus oftendat, led
ipfaper lèincomparabilisêc inaccèffafit# quandoquidem
ingenita eft.
31 Si Deus omnipotens quauis natura prxftantiot eft, id
ratiqhe-ingenitiçonlèquitur, quod quidem genitis , ‘vt
perraarieant.incaufa eft.
31 Si Ingenitum eftèiltiam n on fignificet, qua tatione
qux(o#gehitorum natura in integro conferuabitur?
Sieorum quç videntur nihil felpfo yirtute feminali an-
tiquius eft*fed intra prxfcriptos naturx limites manët,quî-:
fit , vt ingen i t us Deus ab huiufmodi prxfcripto im munis
.nunc fuam ipfius eftèntiam (ècundam in re genita videat,
nunc autem primam in ingenito, ptout primi Sc ftcundi
ordofe habet?
33 Si Dens in ingenita natura perlèuerat, (ui ipfius, ra-
tione genitivel ingeniti, cognitioprpcul ablegetur. Qui
enim eflènriam fuam in're genita & ingenita protendete
concefterit, is non animaduertit fe fuam ipfius eftentiam
geniti & ingeniti legibus fubijeere. Quod fi genitUm cum
ingeniti natura participer, cxterùm intra geniti cancellos
fineintermiflioneperduret, qua vnica prxdituseft natura,
turn deumm (èiplum cognofcit, nimirùmignoransin-
genitum, Necenim fieri poteft, vtidem homo (uiipfiils
ingeni txq; adeo atq; genitx eftentix cognitionem indipi-
fcatur. Quod fi genitum abie&um eft,& defpicabile,quia
mutationi peraccommodum:#4 nde certè confequitur, vt
nature prxftantiä in eftèntia immutabili confiftat, cùrq
præfertim in confeftb fit eftèntiam ingenitam caufa qua-
uisexcellentiprem eflèi
^ ‘ab omnipoteftate Ingenitum eximatur,rnulta au-
té ihgeriitafint# certè immutabil is eotfi natura fit opöttet.
nec enim cuiulpianaturalisfacultatis comunis aut priua-
tx adminiculo altera quidem faciebat,altéra verb fiebat.
35 Si omnis eflentia ingenita e f t, certè omnis-ingenita'
:f^* omn*se (i*n*mutabilis. lam fi eftèntiam eftèimmuta-r
vriq» & pajfip calui & temeritati
a~^*béntur.Çaîterùm cùm multä ft fit ingeni ta& im mu-
tabilia,tanto alia alyilijs interuallo feiunguntur.vc uumc-
rari nön.polfint. Nreenim fieri poteft, vt res àfe diftantes
enumerariqueanrvcùm prælèrtim omnis diftàntia nefcio
quamingenitxnaturxdifiun&xfundhonemßue in vni-
ufflPffl nue in parte dénoter.-
Pretfatto in earn quam aduerfus Arium, AettHtn,
& Eunomium par at Confuta-
tionem.
I
C A P V T X U
HÆC eft ilia impiètatû-pl0 ta,'qnx'tripliçî»diçé in-
nititur. Hi (Une Chrifthih blalphemantiû colpphoT
ties' : hi flint V qui primi (ahÀx Trinitatis varias in opinio-
nes &eflèntias diftèdtionem infeuerunt :h i denique funr,
qui zizaniapuriffimdpietaris tripco fuperfeminarunt &
excoluerunt.qux quidem Arias plantauit, Aetius rigauit,:
Eunomius adauxit: quorum fru âu s efr, vt creaturisèréa-
tot accenfeatur , & Filius quidem à fubftantia Patris aiie-
netur, ab eoque fpiritus quibufdam quafi gradibus différât.
Cxterùm hi quidem Fruftrà & temetè contra Chri-
ftum fremuerunt, & opiniones impias in ccelum, hoc' eft
diuinitatis eius altitudinem, contra quàm par erat eiacu-
larifunc, linguainftar nerui arcusintenta: ille verp extra
celiia<5tum manens ( quandoquidem dïuinitatisjnus ex-;
cellentia ccelos tranfeendit ) maiorpinxtd 8c, ahgaftidre
gloria refplendui t,édtum arcusconïérens,& cpnfringèns
arma , 8c feuta cômburens-jgnirx P a tru p Thëôlôgix
adminiculo: atque, vcitadicam, fxculencaeorum vetba
exiccans. ^ f
Quid enfin Àrij, Aetij , 8c Èunortiij dogmatïs fxculen-
tiuseft *? qtiæ quidem tum in hifforia ^de ijs elucübrata
comprëhendimus, t u m d il u crd i ùs or at^dnë: fe qu c nji-e x -
planabimus.eiscontïàrià fubiungçritè^vein^nera ëorum
loqüacitatem refellamus,& ne quis in éa-impingat,qux i-
fti fine ratione & (apientia contra Verbum & (apientiarô
effutiucrunt
Capitibus hareftott Arij , Eanemij, & Aetij expofitü iam
adferiameorandern Confutationem
\ . C A P V T XL I;
Bijciebat Arius, vt 8c eiu^aflèclx, Aetiùs 8c Èiiho-
V—/m iu s,N o n (èm p e t Deus Pater fdit,, (èd fuit tempus,
quo Pater nonfuir.^ Qÿod fi pater (erhper & ab iniÙb
non fherit, neqUcFiliusabinitio contemporaneuscoæ-
ternu(quéPatri, (èd tum demuin poftêà, cùm DednèrFi-
lium A n g e lo s ,nos, & omnia quæfuut inmundo, créa-
re placuit : certè creatura fu it, atque patèrnx fub'ftancix
expers. Porrb Verbum d iâu se ft y ratio ne ereatutaruïh, Vetbaj
qux (un t rationis participes, nimirùm Àrigeïorum & no- . ..
ftri. Sapientia vërb , eoxum râtidné, quos diuinarum i
humanarum rerum cognicipne infprmaùit. Filiuideniqi, y.j.uS 1
proprer eos,quos adoptàuit* C.
Et quia Verbum aliud ëft# quod Parti ineftj quod ihfi- j
fitum quoque dicitur,ëiufq; fubftantix propriurD:itémâÿ
aliud, quod in cerram defccndit;r:arnéq; afium^pfir; quod
8c participatione Verbum Dei, Deufque dicitur f quem-
1 ad m o du m iuftfiquoq^ iUm Dèi Filij] -, terni Dii vpcahtur J