latitudine infideliüm, sdificium Ecclëfi* fu* adfimilitti-
diacm arc* Noséexperfedis ëx tra d ü | in vnocübito fu-
perlüs confummaiut. Vna efteiiim fides, in cuius vnitatc
totaeledorummimerofirasexvtroq;pöpiilo,Iud«orum
Tcilicet & Gentium congreeatä |cü lm en Eüahgelic*perfeaionisattigit/
Gaeléftèniïiqjregnum in Euangelio Veritas
promittit,quodin' veteri teftamento legislator fub fi-
gurariim velamine occultabat. Ipfe quippe mediator.Dei
& hominum homo Cbriftuslefus, veniens in fimilitudr-
iierri carriis peccati^peccatä noftra pertülit iii cärnefuafii-
per lignum,paciècans per fuum fanguiriéra,& q u * in ccells,&
quae in tetris fdnt, vtex Arigelisatq; hominib.vnam
reropublicam faceret. Eccé perincrementä teiripönim,
quantum creuit notitia fatrametorum cceleftium. Com-
pletütn cerhitnus in plênitudihe temporis, quo d in nonä
Daniel is vifiohe Angeluspraedixit. Pertranfibunt pluri-
mi,&'multiplex e'rit fcieriwa. Q u o d niihftüm in ipio *ta-
tum faeculi tranfcUrlii, Sipattüm fibiihuiceiii fuccedentiü
temporibuspatehtcrinfinüatur. Loquens namque Deus
ad Abraham Patriarcham primp apparuir ei in Deo omnipotente
, cuiusfidem beati fèminispromiffione.remune-
räbar.Poftmodum verb locutusDominus ad Moyfenap-
pätüdfegnidem fe Abrah* in Deo omnipotente teftatur,
: fed nomen.fuum magnum Adonayhonfeilli ihdicaflèaf-
ferit. Plus ergo Moyfi quam Abrahae dè fecretis Deireue-
latumeft, cuinomé Dei maghuni A donayindicatumeft.
i At longo poft tempore Däuid dixit; Super fenesintellexl.
Plus êrgpDauid quam Abraham & Moyfesfeinfcientia
profècifTe diuina,manifeftar.Poftrem‘o,iil aduehtuSalua-
toris Euangëlica corufcatue gratia, miffis ad praedicädum
Apoftolis, apparuerunt forices aquarum, Sc reüelatä fuht
fundamenta orbis terraru ip, quiä nimirum iath repleta eft
terra fcièntia Dei & patefada ftlnt diuinorum profunda
myfteporü. H*cperexceffiimdidafufficiant,nunpyetó
ea qusre ftantde Angelis dicendabreuiexpedirelibet.
C A P V T XL
Quod n6 A Rbitfarinequdquamdebemusfolaihludaicampië-
foHIudai. -c JL b em pér Angelos ad diuinäm cognitiohemeffeper-
cargenti : dudam.lSJam&fiindifpofitioneAngëlorumlegeöigènS
Angeli • I illa fufcepit,tarnen,quiaeandem legem non fcuftodiuir,&
M M legisauthorëm Chriftum vèméntenrnon rècèpit, merito
tandem reprobataeft,qu£primitüs folainterc^terasgeh-
tesportio Dominifuiftèlegitur. Vnde prouifores Angeli,
qüïbuseiufdem gentis curacómifla fuit,eam reliqueruht,
&ad aliaium gentium falutem ptouidendam tranfierunt,
Hinceft quod ipfi etiam Apoftoli,qui afqiiiuoce Angelico
Vocäbulp Concordant; nam & Angeli 8c Apöftolinuncij
Dönjirii fuhr, &-voluntatem eius hominibus nüficiahr, i-
pfi,inquäm,Äpoftolicümocculto DeiiudiciocasciräCem
in Ifrael cóhtigifTe cortfpicerent, ad plenitudinem gentiu
colligèndam fé coriuérterunt. Deniq; ad|>r*dicationem
Euangeïij Iud*is iii infidelitaEë obcaecatis, gèfitiü d ó d p r
aif.vobis opbrtuit prirotim loqui verbum Dei, fed qupnir
repuliftisillud, & indignos fos iudicaftis * te rn * vit*', ec-
ce conuertimur ad genfes. Écce cjüötnodo diuina cenfu-
räextendit fuper facicm orbis terrae lirieäitt, Vt alios intra
menfuram fïdéfconclüderer,aliosexclüdéfet. Sicmmirü
manus Deibmnipoténtisiufta8c occultaquxdatri man-
fione orbis terraelatitudiném dimenfacft, vtad fidf füam
inuitaret quóTcumq; intra huius diméfionis fpacium vo-
cantis gratiainueniret.Hi namque fuht quos ante tempora
fecularia praïfciuit &pr^deftinauit conforrttes fieri imä-
ginjsfilij fui. HocfiqUidem diuinae prouidcti^ diihpfitio-
rie in ipia vocaitipttegëtium a&itari videmus, <|uöd etiam
fache fcriptutóatteftatiorie agnouimus. Scriptum qüippc
eft:Statu!texcelfus termihosgétiumïuxta nuinérum An-
gelorum Dei. Sicutenimduodecim tribubus Ifrael diuifa
terra proroiifionisinfuniculodiftnbutionis , fic dnode-
cim A poftolis diuifüs eft Orbis Ärrarum & ipfieum funi-
culo iamftas prxdicatioms dimenfi funt, & conftitu-
tosfibiterminosa Deo leg^afionis
po Aider unt.
prælati
Va&t.
P O T H O N I S P R È S B V T E k l P tL V -
m ien fis , 4 e r tia g n a d o tiioT a p iciJ-
t i s , Liber;
ér
^ öminüsfapientia fuhdauit rerrahi , ftabili-
k | uit cöeloSprudentia. Inititi namq;Doinihus
§ terram fundauit,& Opéra manuüm eius (tint
■ cceli. Göélünr8c terra duo funt grandia thun-
dicorpora.Ergocoelum&terra, 6c vhidéria
qua: casliambitu concinentur, domum vnarn Confticuör.
Magnaefth$c domus Ö e i, 6c ingfcns locus poffeffionis e-
ius, terra videlicet & plenitudo éius, orbis terrarum, & v-
niuerfiqui habitant in eo. Sapientia Dei quae aedificauic I
hancdomum,exCiditcolumnasféptëm. Sexigiturdies,
quibusinprimordio mundi D eusoperabatur, Sc feptimal
diesinquarequieuifle Deum ab operibus fuis faerafcti-l
ptura teftatur, iéptem font columns quibus mundifabti.
Ca,qu£e eft domus iapicntis ,iuftentdtur. Sunt quippe fe-
ptemfpiritusantethrortum D e im if li in omnem tfetram
quibus omniumoperum Deifignificatidin iêx diebiiscü
requie feptimidièi exprimitur.In prima ergo die quando
diuifitDcus lucem & tenebris ihtélligitur Spiritus fanétus;
fpiritus efïè timöris,quando Angeli lucis diuifi funt ab an-
gelis tenebrarum, qui dé faftigio ahgelicae dignitatis irre^-
parabililapfu deieéti funt. De hoe terribili iudicio Dei,
q uo fpiritus timoriscognofcitur,di(SI:um eft in lo b :Po-
teftas Scterrot apud ilium eft qui facit concbrdiain in fub-
limibus fuis. A die fecundo qub fecit Deus firmameh-
tum in medio aquatum, Sc diuifi t aquas ab aquis, cogno-
fci poreftSpifitUs fandus, quod fit fpiritus pietatis, fi rite
perpendas, quaintentiohefecerit Deusfabricam mundi,
cuius initiumfiiitfaduraeiufdem firmamenti quo voca-
uit ecelum jdicitenim fapientia Dei; Quando prajparabat
ccclos aderam, quando certa lege & gyro vallabatabyffoSj
cumeoeramomnitempbte Iudensinorbe terrarum co-
ram é b , Sc delicise me« effe cum filijs hominum. Et quid
tam pium, qui idcircbprxparafïe ccelos & fecifle hüc mü-
dum,& in feo genus humanum,quia ipfa fapientia iam de-
liciabatur, quandoque fieri homo,& efïè cum filijs homi;
hum* Adiete rtiaquadixit Déusappareatarida,qnam
vocauitterram, &germinet,ait,herbam virentem > &fa-
cien tem femen, lignum promiferum faciens frudum iux-
tagenus fuum,cuius femén in femetipfo fit fuper terram,
quod fuic initium exornationis mundi^propter qubd fcri-
ptura dicit;Plantauerat autem Dominus Deus paradifum
voluptatisdprincipio , fubauditur enim ornatüs fiueex-
órnatibnisterrae. Ab ifto, in quam, die tertio cognoffcitur
Spiritus fandus , qui fit fcientia:, imofciemiarum Dominus,
quam videlicètfcientiam.quiaiam in córde fuo ?mü-
labaturAdam in paradifo pofitus , petmiffus eflaccédere
fentator,qui dicerct, comedite & etitis ficut d ij, féientes
bonuih Órmalum.A die quarto, quo dixit Deus,'fiant.lu-
minaria in firinamento cceli,& diuidant diem Sc nodem;
&fintinfigna & tempora , &dies&arinos,cognofcitor
Spiritus fan d u s quod fit fpirituifortitudinis. Qyisenim
ecclefiafticorum,aurgentilium philofbphcrum, non nii-
tafüseftfótiitüdiném fiue potentiainiftis duobus lUrni-
naiibusfole&luna, 8c ftellis quas pofuit Deus in firma-
mento cceli. Primus Pfalmiftadicit; Qui fecit luminaria
magna,folemin poteftatem diéi, lunam 6c ftellasinpoté-
ftatemnodis. Suncqujedampoteftatuminfigniafanoin-
telledu fufficientia,ad cpmprobadum; q u o d in his lumi-
naribus fortitudo magria fit.Quinq; tenen tccelumzonaï,
aitpoètainfignis,quarum dox funt tempefata:,vnaqu§ 6c
ihédiaeft,nimiö exufta, éo quod fioli femperfit fubieda,
duabus autem extimis,a qüib. lohge abèft,‘vel quib. gyra-
do St tegyrando non appropinquat.frigore rorpentibus8c
gelu vel glacie perperua. A die q u in to , quo dixit Deus
producant aquae reptileanimae viuentis, Sc volatile ftiper
terram fub firmamenro cceli, Sc benedixit eis dicens}'Cre-
fcite&multiplicamini, cognöfcitur Spiritus fandus , q>
fit fpiritus fconfilij,quippe, cuius potétia dum fertur fuper
aquas, hoc mirabile feeit^vt creatura eiufmodi, qn*ratioriin
rb e a tu s S tfphamisad
" .Un.1i.„fifufficiatadmlrati.Adieft)in>,fiae4ctea- Iud^ösdiciti QuamProphetarumnonfiintpEifccutipa.
mra Kurnana .q u p d l» t o b faaacft,cogl.0 fcitarSpirims| S P atc .b u s^ Prophcr,, ,ünfiuj i b u i Siprcfquod
fit fpiritus intellcdas , non (olutn quiata- fnm , « p o litila p .dM j.d ^dificnm domus D onum p t i -
L n S c o n d i t u ä , « rnm e tiam , qttia quod m äiimnm I pUabantur Ipfaantem do,^uns,.cum «d.ficaretqt, malkus
Ibfisirinialisintciljgeutitecftcapax. Deuiquc 8c fu u u c «cfecuris , & 0mncfcrtament.*u nqufuut a u d t t a c u m
b * n Drimus non intclleait, & poft eom plutimi, de qui- Spiritus fandus operatione .quietiffima In partu yirgiOii
h ° fc iotuul eft ■ Homo cum in hoHure effit non intelle- atdificaretiitiln Tirgiueo namque corpore tanramSpiiitus
ah tarnen fpititales fiietnnt Scfunt thulti | quos Dominus fandus inuenit reqqiem , v t H p^ftVepente pugna
fnititaintellieentiserepleuinAdicieptimo.inquöDomi- catnaljsm.oleftt*, tanqna mallet[percniEcme,domus Dotp
lttta „ i j , „„-mV.niqifil-auit.COmofci- mi — * ftru/q'iiP.'(-i.tn fiiio mr.nus requieuitjcui benedixit^quem fandificautt,cognofcr nriliimrmi-i.1' ——
tu t Spiritus fandus,quod fpiritus fapieti* fit, quia vere ad
magnam fapientiamadducitilium , quem docilemfacit
huiusdidi ; Tolliteiugum m eumfupervos , Ôcdifcitea
me,quia mitisfum & humilis corde,&inuenietis requiem
animabus veftris.huc vfque feptiformis fpiritus facramen-
tum, defignari monfttauimus, appellationefeptem colu-
mnarum,nirairum propter gloriam & honorem altiffimi
filij hominis, quia templum corporis,eius ipfa eft Domus,
quam fapiencia fibi ædificaüit. Domus auterh quæfuper
columnas aedificataéft, exipûscolumnisfirmitatempariter&
pulehrirudinemh a b e t,&altaeft. TalispofîtiodoT
mus fapientiç ilia eft exaltatio filij hominis,de qua, ficrip tu
eft; Gloria & honore coronafii eum , & conftituiftieu.m
fuper opera manuumtuarum, Denique & Dominus eft
Angelorum fandorü & Dominus firmamenti, id eft coeli
& Dominus terra:, fiue paradifi 8c maris,& Dominus cceli
& lunæ, 8c ftejlatum, & Dotninus omnium ereaturarum
quas aquæ produxerunt, Sc qùae de terra produdæ fu n t,
&.Doroia9 cotius generis humani,& Dominusetiam fabmini
ftrudura cumfuis integralibus partibus perficeretur:
Tres namque integrales huius domus partes funt; fides,
fpes, 8c cfiaritas. In fidefundamentiim dbtpus ponitur,in
fpe paries leüatür,in charitate cediim fcortfummatü.r.Dô-
mùsfide fundatiir, cum fide virgiuis Verbum coneipitur *
paries domus leu ^ tu r, cum Deus homo-per fidem natus;
proficitsetate 8c fapientia ,. te d um confirm mat domum *
cum peradacarnisdifpenfatione filius Dei aicendensad :
coelos Spiritui^ fandum credentib. mific ipretniffioriem 1
peccatoïum, vt beati efïènt quçrum temiffie funt iniqui- j
tares, & quorum tedafuntpeccata. His de ædificatione _
domusbceuiterprælibatis, adinfinuandameiufdcm domus
exornationem, ad D ominic*iricarnationi? annuni
triçefimumaccedamus.Tüc in fuo décoré vifa eft domusi i
j quam fibi Sapientia ædificaüit, quando verumhom in em I
renouansSaluator venir ad baptifmumj quando bapciza-
to eo, aperti fun,t coeli, & vox Patris audita eft > hiceft Films
meus diledus,in quo mihi complacui, quando Spiritus
fandus in columbç fpecie fuper eum defcendit.Bapti-
ftaIoannes,venientem ad baptifma Dominum digico debâti
id eft, patriæcoeleftis, in qua éft plenitudo illius qua monftrauit,dicens;Eccc AgnusDei, eccequjtoliicpec-
fperamusrequiei. Vere magna domus, pulchra Sc alufïi- ! catamundi.Sed deillo poftmodum dicit : Etegbnefcie-
m a , domus feptiformis fpiritus in eadem domo plenarie bam eum, fed qui mifit me baptizare in aqua.ille mihi:d | |
habitat quietiffime,nunquam vllam ibi paffus offenfam | xit : fuper quem vidêrisSpiritum fandum defeendentem
alicuius culp*. Et hoc eft quod Efaias dieit,; Et refcjuiefcet & manentem fuper eum , hic eft qui baptizar. Nefciebac
ftiper eum fpiritus Domini." Q u o d autem.eofdem fpiritus ' eumprius, cum minorera çius notitiam haberet.Sed. poft-
alirer fubordïnaüit, primum ponens fpiritum fapienti*, quam in baptifmo myfteriû fa n d * Trinitatis in voce Pa-
feptimum timoris Domini ï caufam fiue rationcm hanc tris in Filio baptizato , in præferitia fan d i Spirit us per cô-
bàbet, quia Dominus nofter Iefus Chriftus, cuiusaduen-1 lumbam ei maniféftatum eft, plemorem co*pit habere de
tus prædicabatur de altiffimo fàpiéti* fu* fecreto ,d e ma-1 illo cognitionem . Intellexitfane Prophetarum maxim us
gnarèquiéfua, de fi nu patris fui hue defeendit, vfque ad J fponfi amicus, Spicitu fando ed o d u s, quod domus ilia ,
obedientiam Sc mortem crucis,quæ videlicet obedientia, | quam Sapientia fibi in partu virginis de materia human*
religiofus inipfo erat timor Domini.Nos autem, quorum j, carnis ædificaüit & confeerauit, talem in fe haberet exorr:
ad eruditionem Sc corredioné fccipta funt opera ilia P a- j nationem,qualemApoftolushocmododefcribu:Vbive-
tris Sc Filij,&Spiritus fandi , timoréincipimus,6c in fapié- 1 nitplenitudo temporis, mifit Deusfilium/uum natumde
tiaperficimur, ficut alia feriptura dicit ; Initium fapienti* I Virgine, fadum ftib lege, vteos qui fub lege erant, redi-
timorDomini.Quomôdofadumeftiftud î qu om o d o * - | merer,vtadoptionem filiorumrcciperemus.Quicumque
dificata eft Domus^ifta ? malleus 6c fecuris Scomne ferra- ! adoptionemfiliorum fub gratia noui teftamenti recepe-
mentum non funt audita in domo cum ædificaretur, quia runt,&in Chrifto baptizati, Chriftum induerunt per gra-
nulla humani operis perftrepente inquictudine fpiritus tiam fandiSpiritus.remiffionem peccatorum acceperuc.
Domini qui fiiper aquas ferebatur , virtutefua fuperue-. Hæceftmaxima in feptemdonis Spiritus fandi gratia, m
niens virgini obumbrauit, & de carne illius y e rb o incar- j , totam mundi latitudinem diffufa per Apoftolos,qui mifli
n a to , materiam carnis formauit. Sic infabrica huius do- ! funt prædicare poenitentiam & remiffionem peccatorum
mus, quam fibi Sapiendaædificauit,.Spiritus fandi ope- ! in omnesgentes,adornandam domum Dei.Hincademfj
ratio p e rfe cM t finefemine vifeeribus virginis fe iufun- dem facrat* domus exornationem manifeftataeft illacla-
i derer, Sc eam fotu fuo velutouum.volucris fupetfèdentis, tiras, de qua filius oratparrem cumdicit:Clarifica me pa-
feparata myfterij m aieftateadfoecunditatem perdueetet. terapUdremetipfum claritate quam habui priufquâ mü-
Inhacitaque D omo quam Spiritus fandus in vterovirgi- dus fieret. Denique in omnibus quæccepic lefusi racereôc
nis ædificaüit, tria funt confideranda, fcilicet domus ipfi9 i
ædificatio,exornatio, & dedicatio.Qu*domusex materia
noftr* carnis intra vifeera Virginis matris genituràin-
effabili ædificata, fplendida Sc a lta , columnarum fèptem |
polïrionefirmatur. Taliseft huius domus, quæfinehu-
! mano opère fa d a eft ædificatio ,v t ficut domus illaquæ i
Salomone in Ierufalem ædificata eft , fic& iftaincarnati
verbidomus, dedolatis atquepérfedis lapidibus ædifi-
I carecuc. Qui alij dolatj Sc perfedi lapides fuerunt, quam
: Patriarch* SC P ro p h e t* , qui fide & operibus, Sc Prophe-
j ticis (cripris teftimonium perhibuerunt huiedomni, quæ
■ in fine feculorum ædificandaerat, vt ipfa gloria Domini
! impleretur,& plenitudo diuinitatis in ea corporaliter h a - 1
bitaretî D olati& perfedi lapides, qui in ædificio domus
I ponuntur,rede Prophet* dicuntur,qui teftimonium vc-
ritàtidantcs, ab incredulis perfècutionem pa(fi funt. De
his Dominus dicit : Propter hoc dolaui in Prophetis, &
JUi lapU j
jS dolatu
©pet?!®!
Jifuctiijtj
docere.cum pertranfiretbenefaciendo & fànando omnes
oppreflos à diabolo, quando virtutibus & figms vt De iis
emicuit,quid aliudagere vifusçft,nifivt domum fuam ex-
ornando çjarificaret ? Vtergo ad exornationem Domus
fine viam fibi pr*pararet,curh in formaDeiefïèt, fèmeti-
pfum exinaniuit,forràam feruiaccipiens, de infimilitudi-
ne çarnis peccati, v,t peccatü damnaret, ex his qu* pa (Tus
eft in carne purgationem peccatorum fe c it, q u in o n fu a ,
fed noftra purgauit peçcata.Ipfe enim agnus eft fine macula,
quimundicriminatollit , quiinlege veteri fignaculq
circuàcifionis purgationem peccatorum præfigqraiiit, &
fub gratia Euangelîj baptizatus i Ioanne,fandæ regenèra-
cionis lauacrum in remiffionem peccatorum cohfecràuit.
Ecce quomodo per incrementa temporü creùir fâcràmc-
corü coeleftiü notitia,ôç npanifeftataeft human* reftaura-
tionis gratia. In lege & Prpphetis præfigutata funt nofti*
j falutiS facramentaàbeatolbanneBaptifta.qui eft vlcimus
H h h 4 ^irOphe-^
Philip.1
Typ« fa-
CrâmcritorUmi
t