r i ,
Stres mtetc* f e oe q»S4n g # c renfib iis^iiutl a li-g ci<feimus,rcrum w ritarç;^ p !^ » J , f p f t u l a t .q ^ ê g
mcntûim c lliùurf ibilis Forma. Sciendum aucem quod fa- a cn runnunifcf ta v i i^ jn c J ic iu i iru c ia cft quancicqi ca-
craipentum& myfteriumiîl hb c^ ilëru rit | quia(açcar piatùr.Deqùà v i f io n eO o ^ in u çm E u ^ U ^ fc c p q a « r t
umeft vifibiLc àliqurd fignificans # myfîe- foannëmfgaî iitigitm^mentirai fign,ùri\c{tviîil>i^ . .. , diligéturapatré meo^:.& ego diltÿtm
liamv'e.ioaiiqitid occ^tiîra'ab cq fignificàtù m.yWterum
tarnen prof al tefo p o n itu ^ t fup^ftv^diétûtxi effo rSyftç-
riivxiyefti:ùmàc.cvpitis:Vt fit myftciium occulrans & o c -
Umili»s\ cuïnim^c (àcramc3KueT,fignatfs & tignatuni^ n d e
ximusin*quidam homilia Epiphaniae, Mÿfticâ ëfos nafi-
uitas fernptterço g a ü d jô . t e f r am ianificauit & coelurn.
Huncergorègem^coere(iiiim^hôminumqaeiiea;pr«m
fübcârnismyfterioy^ientemyinipjustremit Hecodes.
Né e folummodo âcr^cn tu iT ip roah eru tro , id e f t , vel.
pro fignp veiprofignato inqénitur : fed etj#tra prp vtror
qiie.Sjcut cum äidzn^Ve.rbamcarofaäumeß,c^:o p ç p p r y
né & animai iremqne ÎOmnisaùiéa pbtefiçribtisfubiïmkri-
b u s fu b d i ta anima pro carne & anima accipitur. Ne.c
mirum, G facrâniéncum |||i facramènto & re racramènti
&piuspbnifur:quia,&fiorptts Qhijjfti pro {àcraiÿenco,,&
corpore Chrifti inuehitur. Àuguftrnus de lacramentisaltaris;
Çorp^Clirifti,^vei-KâsÔcfiguraeft. Veritas,dqm
corpus Chrifti §£ fangins, virttfÊe fpiritusin .yerbo i p f f e
e x pani^vi nique fubilancia efficitur. Figura verè eft , id
qu od exterius renticur; ^eiendûmetiarnqubd iacramentü
in facris eodjcib. uonfemper pro facrpfigno,redracuâ-
métum aliquando iufiurândüjaliquàndoresiacikcaacci-
^ïrur.VndeAmbrqûüS'jnli^fQadGratianûapparuiïredi-
cit hominib. vnigenîtum panris per facram^tü afliimpti
hominis,quafi dicerenperhomine que fibi facrauit,quia
homonon fignum, fèd potius occuicario diuiniratis fuir.
C A P V T V .
Quod vi
ftbile fa-
Sacrificiu
Ecclcfix
duob.coficicur,
duobufq;
confiât.
QViaigitur fandi façramentum pro facramènto & ré
fàçràm'enti, & çprpüsChriftiproveritatc &: figura
indifFerentei-vfuipantmeenoicm generent,quidin pane
Dominico façramentum, & quid corpus Chrifti vesrc &
propriè fit,difcérnamus. F.oçmam panis & vini & cæteras
elementorum\emanentes & vifibiles qualitates Ü foera-1
mentumrantummodo verc.dici & efle : fubftantiam aq-
tem illam inuifibilem,quæ ipfo facramehcö“operta eft, Sc I
in quam panis & vini fubjfontia translata eft, verè & p r b - 1
prié d ic i& e fle corpusOhrifti teftatur AugU ftinusîn libr.o
lèntentiarum Prplperijita ea difcërqem:H6ceft quod di- 1
cimu&»qr»od modis omnibus àpprdbàre cqntendimus,fà-
érifieium E ccleftæduobusconfici, dùobufque conftare:
v ifitili ëlementorumlpecie,& inuifibili Domini rtoftri-
Iefu Chrifti carne & fàri2üine:Sac^âménto & re facrarné-
ti,id elt,Chrifti corpore : iicur.pei fpna Chrifti confiât
CèrificitifrexD.eo & homine,cüïpfè Chriftus VerusDeus
fit & verüs homo:q.uiâpmnis^es illarum rerum nanpam
&veritatem in fe eontinet,éxljuibus:conficitur.Confici-
tur aucem fàcrificium ^éclefiæ duobus, iacramen to & re
facratuentijid eft,Chrifti corpore. Q u g e rg o d yb éiTèap^
prpbat, yifibfte fcilicet fâcramentümôc inuifibilém rem
facramenci non vnum & idem, fed aliud & aliud efle de-
ropnftfa.t; -Vhdc ite,m Aüguftinus in fêtmone de verbis
DominitQupd videtisln altàri,panis & calîx eft, quod e-
fïamvobis oculiveftri renuneiant: quodautem fi4espo-
ftulâtififtruëda,pani|eft corpus^calix eftfàngui^,.. Et pau-
lo pdft.lftaßatres ijféb,dicünturfàcramënca^ quiâ*in-eis
aliud videtiir,aliud inteliigitur. Q u od videtur, fpeciem
habet corporalem:quod inteliigitur, frudutqhaber fpiri-
rualem. Q u ia igitur aliud eft corporale quod videt.ur,a-
liud fpirituale quod intelligitucî aliud ergo e ft facramerir
tum quam res façramemi,id eft,corpus Chrifti. IteiU Au-
guftinus in 1 ibro fencenciaium ProfperiiCaro eius eft qua.
Sabbaro
quatuor
cemporu
Sèpcem b.
eum,&,manifeftabo ei mejpfcm. Er 4e li pc. e o d e lWfa cr a m e n to
èegiturin!i>aluonébeati45ic !m ^ dura faeçum m»ftç:-..Ôi«,jj^
tium-eeîebfàtetin Carcëre,appaiuit eiDoiniiyuSjdaiTfque
H i fândadixitiAcç.ipehp.cçbareiùens, q^ioctmOxcpm-
pleboribi vna cumjiatre,piep Ac^ djee^et:Qi\pd tibid'o
modo ift yiatietKn âmurabb.in præmip,vt deuyal.mdf ft4
id ipfum:^mplébosmeipfümny^iifeft$n's Cujmi^'tuyfa..'
cerdos-d icarfacnmien ta noh corpus C h rifti eft e | teain fe
conrinei-e,niCcriâipfhis coiporis veniforma, fed ramu-
m odp fi mi li t üdinâriaipfpe ci epi WB. gu rti cm a ill i u s^mio d
in-rerüvetîratc, id e ft, invéra fuæçlàrirattsfgeeiec^icre
feétumcflëinhac vira',fed»in alia com pie n du m a(Te ne rat, '
quombdoiàcramehta quaîyifibilia St muuVbilia?|'urit\^ e-
rimt yerum corpus eius,vel vera fpecieScorporis illius, in ^
quo poft rcfurreébionë i n u il i bil is St i ta bilis é ft Ch iiffiM'^
Vnd[qÀu pftinu sco^ a|;au'Âù%< ^ d -6n iniÿ ii^'.ij.^
funtqn x q-, fa cram enta côfp ôralia?n i f i qua fi qûædâ verba J
vjfibiHà,facro{an<fta'quidem,&timen mutâbilia St^tem-
poràiiaî Abfit ërgo v t tranfitoriafpèciespanis.Sç^in^ fit
vèrafubftâtia v el verafpecies imrhittabilis corpoçis,Chri-
fti. Sed n aliquando dicirur corpus C lu ift i, . nuucu- ^ÿ.,,1
patiùè & non v iré oportet in të llig i.. ¥qde Augufti-
mis adBonifacium;Sifacramenta quaftaam'fiipiutu4ins
earum reram quarÇfacrame’ntadunr bon habcrçnt, qm-
n.tnpfacràmentauon’'effcht.Exbapâüt fimilitiiftine; plé-
rumqvipfarum-rerujforoiha accipiqnt. ;S]cuf^gp flçun-
dum quédâm modbs,^c^in.eutunipbt'ppt^'0irjfti;^pt-
pus Chrifti eft 1 fàci^mcntum, fà n g uin i s C hvi ftr,.fàugii ts
Ghriftieftîfië'fàcramèntum fideifideseft.Âcper hoe_par-
uulus qui nort habet fi d e i affcéUi m, r ëfp o nber ur e r g e r e , :
& fidem habere,propter.naei fac ra men t u. d h q u ohpta n -
dum eft,facra:mentum«jGorppris C h fi fti, fccun d umq u c n - ;
dam modum,fdeft;fi'militudinariè & nun a i pati.ue.ynö n
propriè corbusChrifti vocau?quantum adelcnientociim
fpeciëm & rormam : qu od tarnen re & pro.p,rie épïp iis
|ChriftiyocàtùrSfcreditur,quantum adfubftaub^iftfpna
contiftet,Scin quam panis ^Prini fubftaUtiaconuerfa. eft.
Vnde EufchiusÊmifTehus;/Vei'èvhicâjStperfeaa hpftïa
fide æftiipahdanonfpecie É p e cex t c riö r i.cenftndpv i fit,
fedinteriOriaffe6tu.Cumenimextenusnon>ddeacurnili
{^ciespants?ÿ^riùs-'^editqr:y^^^I^pnii.hi^qr^ofis: te„,iuà
Etîvt aitAuguftinus fanguis Ch,riftieft,quenaf'ub vipi fpe-tyriïm
cie açiapore potamus. ^ : i t c
PIB
formapanisopërcâmin{aéramsentpaccipimus.Nondicir I dicéntesqqiaitadicic bëatus Ambrofiüs ad Gratianqnl|
ergo formarn panis efle carnem Chrifti Vel formam : fed ficut didturfàcrarnentutqafllimpti hpmin ii, fîç dicirur
operimentum catnis Chrifti» Vnde etiâmin fine cuiufda fàcramencüDbminici corppris'Et beatus,Maximùs,Dcu
Miffeojacur Scdtçitur:Pcrficiântin,nObis Dominé qu»- | fubcarnis myfterio*vfeniencem:Itemq; in nmltis l^fiptu-
fùmus fâcramenta tua quod contihentrvt quoçLnUnç fpe1,. ris diciturDéusopertus humàna formayel figura || -iicut
I B h
:' C A f V f ; V p ÿ
QVarpuisautem façramentum fiiperiusà re faéràmc^-QnoiB
ti,tanquatn figuradvéritaretfàtis diftiniftufi^l^rran^Ciiiiil«
tes tamen.quidâ de quibufdam f^rftbrftverbis,dicünrita inf^ili
perfonaliterinpane impanatum Chriftüm,fiëutincarne |
hûîhana perfonaliterincMnatum Deü. Iiæmfîsquia
nouaSt abfurdaeft:rationibus&authoricàtibus ^ pfopt tcrfn*
Deu^afpirauerit,radicituseftexrirpanda.ÈX quadâ cniiq p3nilq
fimilitudine bèatiAugultini in librofententiarûPrbfperu.Ytl°JjB
fuam fumunt& d e fe n d nn t h oei;e fi m, qu a dicit.* Sacrificifi fjJl
Ecclefiçduobus confici,duobufqi conftare; fi eut perfona
Chrifticonftat Sc cpnficitur ex Deoôc homine.Dicupt e-ibto^B
nim malefubaudieriddjiçaperfonaliter faad'ficigfoEçclc-
fiæ,id eft,Chriftnra in al cnn facnfichtum,duobns confta-
re in eadem perfona, ficut perfonà Chrifti çôriftat ex E)eo
8c homine.Si aucem opponiturillis^quodilla elefoento-
rumfpecies non.fic cunvChrifto vna perfona,fed tantum
iâcramentüm eiu.Simyftërium& figura: jieç fiçdéfiftunt,
âeSdcr ament oXÏb.J,
Chcifliisinaltari,pànisforma vel figura. Qui error nuîla &non"fiihtV^t^càfo'l^itur'Abraliam ,VjdifTetresviros,J ^ -
cniidcm fancloru'maucoriraieaftruicur, (ed ex indiiterc- cùm efient Abgeîi : feu quibus fîmilcsaiiquo modoexi- ; .
ri & i m propri a. vin rpatipriè n o niin am v ël hmilicudinum • ftunc ,y c ,cu;n D,cus cftcitilr leo propter for fît u dine ni; ^*tn~
'ebbçpf fecra'imctd':& re facranientiità | Sic igirur colpùs Donfini’^anis vhc^tur-j vel q uia, vt
ioquuntur,Vt prauëinfëlligencibus,, qùafi vnum quid di ctü inèu ,é xpa ne' çp n fi-, i cur ,;v^| quiaincueUtiumocU-
ateipianturi Sed cùm d ifi-^ ' ïjQôr]pùs-C^infti^ft^^iciiaçs'-_J cqtjp fir carp, p.ànis videtur tvel' ea finulitudihë qqa-
^•-h<mra,nunqti'id pro vna perfonà accipiendumeft, fie- l ficut panis marerialis: carnem , fie ipfe fpiritualis alit
Uccmnd.C!Cur,hom0 eft corpus &’ [^ifonTcin. Sed opponunr,quia ficut verbum afliimpiit
îwon | verauV fpeaem catnis cum fubftantia , fie Ghriftus in
cnimdicitur quod havcduolmt incorpore Chrifti per- { alcari veram fpeciem panis cum fubftantia. Cùm enim
(bnaliter vnum fâéta : fed itaÆquiuocé dicitur corpus j dicat Atigiiftimis in fermonc de Yerbis Domini : Q u od
Chrifti veritas & figura, quali d ev éro liomine &: pidto videtis m altari, calîx & panis e ft , quod etiam vobis ocudiceretur,
hbirio dicirur honVo vetus ßc pidura-rquam- li yëftn rexïun tiâh t : tefti mpjpio oculoru m, vëri tatem p i
quain famiharipr p r figura panis eum yericate corporis
Chiifti, quam pi&ura cum homine: cum non fotum re-j
prafentet vt laéaimeniiirn,ied iofum enam continéat, &
lubflantialiter connerfus litin ipfum. Item non omnita-
ria fimilitiidoacc!piendaeft, qua dicic Auguftinus facri-
f.cium Eceleiire ita conftate dqpbu^fibutP^fQna Chrifti
duobus confta t: cum non vtrobiq-, perfonalis vnicatis
Èóntulerit fimilitudinem, fed qnalirer tantum vtraque
duobus eonftentfë'cérit collatfonem.
.Seditemoppbnunt, quia.itadidtUrChrifthsaffiime-
refpeciem vel fovmam p a n tin alcari^cutverbuni D ei
fpéciem Vël förmäm carnis in Vtero yirgtnaUfiv St ficut
verb um fit caro , fic panis fit eademeärb. Sed nun quid
v cf fïc vincent, qiü cpnfufiönefirailitudinum peruerte-
teqiueiuntüei ventatem'Reueraenim verbum fit caro,
Scpanis fit eadem^arorfed iopgèdiuêrfomodo-Verbum
fit éaro ,& näfeituf caro de carne, aflumendo carrtem,
non mutatum in carnem; fi'c faétui^ quod non fuera#
vt nofi defiftererefle. quoderat. Panis autem fit eadem
caro,hon nafeitur o aro , necaflumitparnem, fed mritanis
aftrueieebnaiKur. Q u od äütem fubfequènter ait: pa-
n i s eft corpus«? cahx eft languis, vnitatein perfonalem
nientiuPtur,quamuiSipfis fenïibuscorpbreispéromnia'
cfodendum non^fit: v t cum oculi in aqua remum fradö
putan t, vel fongin qui rate vtötf, q uödmagbumeft paruu
rcnimtiantjVel öbfouritate aliud quam fic, vcMarïairi te-
nebqslefiwn hortulanum, Scciifcipuli nocle tu per mare
ambulantem phantafma a:ftimant. Sed qüce perfeéHo
pbflït èfle humahi vifus, cum ad ea penerran4a, qux fu-
perficiétènus yidetjlynceisqcuiis nón ^queturjQuis ergo
dubftet de veritate corporis & fanguihis Domini, qu$
fpiricualiter,creditur: quiequid fenws corporei de ipfb
vél foema, vei ódore,vel fapore extrinfècus mentiantur?
N o n mfous ver&erat Cmriftus-cumMariaputarèt hprèu-
lanumiqüdm bumj ecognouit ejum,
C A P V T V I I .
j ^|Ed iterüm,telle Beato Ambrofio, vbi ait fermbnem KJUod rc-1
busqu'ali-;
tâcib. fuis
fubftâtia i
pänis &
i.di in »c- *
s'Cliritu
fin carnem :Vfic fa£fcus%iodhon e rat , vr;defîftatefl’e ' ^ C h r i f t i opératoriùm e f lè , vt panis & vin um fint qüæ
quod.füerat. : pùlchra fpe fioftra pulchröque myfte- | e rant, & in melius commutenrur:videtnraftruere vt finr
no : vt m eorpiis G h r if t iitra iic i non defperet ratio- j f i ibftantial iterquae efant,&in aJiudnuuençur. Q u o d
nahs n a t u r a in quod traiieitur & b ru ta i fi defîftat ' tarnen to'lerabilicetdiiftiim eft,nifi à prauo in terprété in-
èfïë quod ex fe male fuerat, & fit in Chrifto. quod bene I tolerabiliter exponacur. Si-chiinfofoll'igiatuf':^^pani's?& '
noneiat. ^ , j vinumfinrquæ-era'ncnonfe.cunduiïi fubftantiàiïî,fed fe-
Qupd autëm pànis notinafeitur, teftatur Auguftinus- ‘ cundutti formam & caeçerasfuas qualitates ibi'demîeina- fti
contra Fauftum : Panis & càlix n on qualibe-r, led eerta nentes ,&fecund ü fub fia n tia m ,i’n a l i u d mu teneur : qua - jftur.
confecratione myfticus fit npbis, non nafeitur. Proinde uis aliquantuiuin imprppiië, tarnen tolerabiliter & verc G
quod ira non h t , quamuis fît panis & calix, alimencnm diélum erit. E t reucrà ne fuis & ca:terorum fandorum
elt réfectionis, non facrame-ncum religion is : nifï quod authoritanbus cpntradiéat, ita necefladù eft exponen-
benedicimus ,gtanafque agi mus D omino in omni eins dum.Quicquid enim nui tan nin af iud , in àliq uodef init
munere,non folnm fp jn tu a l i , verum etiam corporali. efle quod hierac: fiue fubibncialiter, fiue accideptalirer.
Gu m ergo panis myfticus non nafeatur, nec ali qua na- ( S edm pane & vino cùm m corpus Ch r ift i m ur a n t u r, a c -
turæ terfenæ origine ve l Cbnditionêin hpc diuinïe gra- ' cidentia eflè non de f ih u nt , fed omnia femaneht : ergo
tiæ facramènto creetur , fed ira corpus C h r if t i f ia t , v t : pan is & vim fubftantia efle definie. Q ù ia ig itu r fanèex-
pams elle definat : quo mo do res quæ iam non q f t , ve l j pofitum e it ,v t f in t quæeranr fecunduiivvilïbilcm fbccie
ip& a l icu i , vel all quid ei impedonari ppteft ? Sed quo- ! remanentem, & in u ten i u r le c un d u m interiorem eflenmoflb
ChriftüS'in pane, qui iam no,n eft : impanari, d ic il tiam ihefFabifoer:vt & ihuifro ilifàcrarnehto v
tur, quum. Chriftus in panem neë,, conliertacur , UecâT I
iiquatenus panis fiat : ted econuerfo, panis in corpus]
Chrifti^^^ cpnuertatuEi,<^^cöipus'C^hafti fiat,jta vt parnsl
nÙq fom'anëat ?'Noh etiim ita/ttfeère dicendùS'éftinal-
tari fpeciëm vel rotmatix pâhj'âjlïciic in -vtèroVi'rgnaii
fpeciem vei forma carnis : quum in vtero 1 um pïè rit f pc-
ciem -vel^foriham cùm fübitanrià : in altàri yerù|peciem
vel formatti pàiiis mutata & non permanente^fnbftan-
ua. Quiim enfm dicitùr fpecfes.vel forma panis ec vi-
nia hæc il|àrùWjërûitiduiitl'V,ô.çabula, £ù<e ante fuë-
rûnf-, fcilicet panis Sç v i n î . P a n i s en im ScvinuminJa-
craipentô iam non funt ,-fed ante foerunt. Quam igi“-
focfomeh'tto' Chltftippflun'lrevearé noüam perlo-'
nam^iuqi^pec antiquam luaniretinent fübftàntîam,?1
Vnde norancTumefK, quum diuina pagina corporis Dq#
mini panem yoçatviiqn fubfttfntialiter jfèd my ftic.Ù W
hguratëdrei: velquia bx eo cbhfipituc^emfqûc nbnnuBaS;
rennet qualitates , Vel quoniam auimam pafeit, eique
Chriftus
eräfpröbetur
elemencorum fpccies d ie qua; fucrat,&interiuS füb^'
ltä il^ e o rum m utariih melius quöd priusnon fuerat: vt
yideämus beatüm Anibrpflum fibi velaliis fändtis non
efl,c CputrariUm, verba fuain ordjne fuq pbnamus. Ait
enimitVlibro de (äeramentisi? T u forte a ic is , Meuscft
panis viitacus, Sed panis ifte panis eft ante verba fie r i- j
m:entorum:vbiÄccöflerit cp n fe ra tip,'4e pane fit pipfpus
Chnfti.'-Cpnfecratio'ig'tur quibus verbis e ft, cuiiis
fbrm on ibus ? Dominijeiu. Ergo Cluifti ferrao hpccon-
fi<ritCorpus< Q u is fermo Chrifti ? Nempe is quq.fadta
funt omnia. Sie rgo tanta vise'lt in (ermone D om in i Ie-
fa»vtihciperent ellcqute iyon erant: quanroKiagisbpc-
rätorius e ft, vt fine quk erant, Sc in melius comhraten-
tur? E rg o , v t t ib i relpondeam, non erat corpus Chrifti*
ante confectatronem , poft confecrationcm km corpus
eft G h r illijp fe dixir & taiftum eft, ipfe mandauit & crea- i
tumcit. Ergo didicifti quod ex pane fiat corpus Chrifti,
■ & qu6d>vinum & aqu^in caliccm mitcitur ,ied fitfan
vlt£E xtei-n;E miniftrat fubftanrjam, vel quoniam panis | guiscOnfecratione verb!ceeleftis. In qup notandum eft
c yAtigfelorum. Solent enim feripturte quaslibetres vo- j.Iiearum Ambrofium c o m p a f a t i o n c a m a i o ri i t a v fum: vt
cate nominibus illafum rerum ex qu ibuxfiunt: vteurU|j qUandbquidemPeus denihilb fecit fubftantiam Scfor-
lc,tvu- hpnuni, quid fuperbit terrain ciriisj'bum homo mam, mulro magisaltcra manente , in meliusmurare
§ fit ciriis, fed ex cinercfa61ns: feu qq*putanturefle pbfficalterara>Vftdc ideiqineptd em :Antequam cohfc-
I I I