pirâbanr, numérum artolatus^ft. P ri mü sdeniqy ù > rw
feü animatum ia alia corpora migraciones, quæ m-
^TO»^7w^^^feacöt'pöriirnèliicriaciones & fransrufio-'
nesàGræcis dicebantur, 'd ciitus ille fufilifque nugatbr
excogitauit. ©
Dèldais&Calô. • «
C A P V T V I Iv
Epicurimellitarumptacentarum'bé&uonisnug*;* ,
C A P V T V .
A T Epicurus Deum & prouidcnciam eilènegàb'at,
/jk.corpushocvniuerfîtafisexatoipisconftare, qualés
vna cum folafibus radijs apparent, furfufque in eafdera
refoluiaflèrens: quâfi naturaperpetuitatc quadamgene-
ret, denuoque in ilià ipla relb.luatur, ex qüibus co ni polira
eft.Porro hoc ipfum vniuerfitatis corpus ab ima fede &
fundamenco oui formam cx'primere, naturamque adeo
ipfam Ipiritu, qui eoron^eaut coaguli inftarouum ambit,
^ . çonftringi & coartari ; yniaerfa^ infupfernatùrae mofem
fphïriT1* nimi° vioïenri Ipiritus impetu in duohemifphænadidu-,
duo. ci . quorum âlterum coelefte alterum terrèftre fit : quinet-
iamea'quæin vfiiuerfa rerum natûraleüiffima funt,fur-i
rumTcilicecin lucertj j ætherem , & aurasienuiflîmasiu-|
perfluitate î quæ contra grauiffima, quifquilijfque & ra - j
mentisfirnillimâfunc.ea deorfiiip in terrami&buinidam |
aquarum lu b fiant iam fubfidere : omnia-denique per lèi-
pfaru^; rponte cum axis aftrorumqj circunu%éti6tie rao-
ueti affirmabat.Idem beatitudinis finem, leu fummubo-
VûlHptas. icium, in ÿoluprate confiftéré rams, m elluis placcntis, im-
penfius quam mures adipalibus, oblectabatur.
■ Mofes Philofophis certïor. Principiarerum Elemcnt.t.Ecquod
• elementorum primo production.
C A P V T '■ VI.
MT autem generatim quid externi Philofophi de vni-
ueriæ naturæfobrica lenferint, explicem ( vtcumil-;
los interiediftènfire cogiioueris, inde quæcunq; dererû
generarione proloçufiiunt, yr pluti muni à vero aberran-
tiap'ërfpicefe pollis) Moles quidem firnpliciore magilque
compendiario, irao potius copioliore fty lo de mfidi crea-
tione difierens ; Inprmttpio ,ir>quit ,fecitDeus coelum & terrant.
Deinde ea ordirie quæ lunt in 'coela percarrit. At ex-.
Maîeria i £ ernorurn Pbik>fophorum nonnu 11 i principia rerum ma*
prima. teriam 6c fornïam dixerunç. Primamq; adeb matei jâ quæ
fub fenfum quidem mimmeeadar, led lola. cogitatione
cômprëlrehdatur ,-formæ fiiofiantiæque prorfiis expers.
Namfi forte quantitatës, quâlicates.relafioiïësyhabirus,
conueriiones, motus,alrerariones, rrm rationes, 6c caetera
id genusabftrahas; quódflrpercrit, m ateriâdicetur.^Cui
quidem fi faciès au;t figura quæpiam , quam formam vo-1
llcmenm cant, imprimatur ,fictaodeirnn elementuii» , ærherem
videlices^ëlaquani, vel ignem,vel teriam euadit:ex quo-*
ET Platôquidem Ideae primæ ndmihe intèlligentiam
&ïhenarrabilem phanraliam, illamqj adeo im&gitïa-
tionem qua mundum creauir : lècundæ yero, beararum
mentium oi dinem,mundiq-, huius,qui fenlîb us patet, exemplar;
tertiædénique,generales illas rationes inteiligic-,
quibus res a fuis corporib usa b ftr a ôtas conremplamur, v c
cum de ho mine, vel eq u o , vel boue fermo in ftituitur.Ât
Ariftotëlesldæisfubfianriam tribuit ,-necèas, vti Plato,
perle vique fua fubfiftere cenlet/ Idem jplè co:Ium quintû
corpus elle longe diuerfa ab elementisnaturapræditum
autor efi. Cælû cerce Platôniid efle videtur,quod in quatuor
dementis maxime prælucet. Terréftriaeniracorpo-
ra ille infima elemencorum parte, vt quæ omnium crallif-
fimafit,materieique plus habeat, çcêlum auccm maxime
luminolàeorundem paite conftare autumat. Cæccrum
Ariftoteies rationem quoqj adferc, quare coelum corpus
effequintumfibi videarur, quippe quia direct us elemen-
corum fit motus f cum coelum in orbem fera tur. ICjaque
diuérfi motus ergo,diuerfam illi quoqjdquatuor elemenus
fubftantiàm alfignat.
. De Stellis. Sot & Luna an Planeui Ptanetarum or do,
motust&concèntHsc : .•
Idea j,
CæluftJ
Corpora j rum deindëcommixciseiemencis compufica corpora, &
compo . auimata&inanimanafcanrur. Maiorem itaq; maçeriae&
Deo par.
tqrmæ prinçipiotum.quam dementis quatuor.hilque vi-
éifiim elemeiitotum^quam teliquis corporibus rationem
i n elfe tradu nt. Arq; eorum quidem nonriuliieodem quo
B Deumin gradù.materiam.auoq^cbllocanr.vc pote quæo'
ipniuni quæ funtin rerummaruraprior fit& antiquior, i;
mo vero corpora omnia fiiccelEone con tin ua .producat
^ çûmn osintetim D e u m rerum oroniu m princi piû, prin-
cipijiqVadeo ipfîs antiquioreniellé pro fi team u r ) quæ de-
niqÿpoft fubftâtias maoeriæ expertes materiam ipfam pro-
tulèi-it^tq; itadëmum vniuerfumnaturje corpus fabrica-
tafir. Alij verOphÿfiologiæarcàna diligent!(fime rimati,
ëequodnâm demèntorutn primo produétuiti. fuerit va-
tijs inter feçqncertatiomb.dilpurâueiunt.Atqjalijs quidc
pi i mus o m n ium igtiis emerfiuè videtur,propter vim ei in-
iita«m,quacuniSa conlumit.-abjsaer^uiusafflaru & refla-.
tuanimantia confiftunt. Alijs aquagënerandi facultatis
brgo. quæ inelïë,dli fertur.Alijs déniq^ terra , qu o d e x ea
animantia ôni nia ortum ha beam, atqjin earn
denno reloluantur. - , . <
M J
C A P V T V I I I .
DÉ Stellis ëtiàm ertantibüs & fixis vterquedilïerit. Et l
Plato quidem vnam-omhium eanderiiqvfùbftauti.a,
id nimirum quod inquar^pir elementis maxime perluce- '
,a t , elle ait. Ariftotelesaiitem çjuinti corporis nomine &c
coelum & ftellas omnes complcôtirur ^propter motû lçi-
lic e t, quem diuerlum à quatuor elementis habent.Porro
coelum iftud, quod quincum corpiis^appcllac ^ quid re vc-
ra fit, nequaquamdcfînir.Sedexdpinioné 8c conieâtüra
tantum ldqiiitur. Verumënimuero quâmuisfeptemèrm-
tes vulgo.v'oceritur, quinqjtanïen duntaxàt re verafgnt.
nequecnim Solis & L.unæ curms erraricùs eft..at errâmes |
ftellæideoàppdlanrur, quia nuncltarë, nunc progi edi,
denuoqueregredt vidëiitùr. Atqueincrrantium quidem
ordo longe lublimius quam erraritium eminer. inexran-
tefqueadeoiplænQnin vna&eadem corpcrisæchereifu-
pefficie firæ.lunt 8i fciùntùr. irao âliic alijs ftibliftiiofce^ ap-
parent. fixiseirances fîicccdunt. in quibus prima Satut-
n o ,le cu n d a lon fi tertiaMarti'i quajrcaSoliquinca V e
nerjylcxtaMei'curip.pofirema Lufite-ledes afiignatur,. Infra
Lunam quatuor elementa ,fnimirum igtiis, aer, terra i
6c aqua, ordine fuo fingüla iacenr. Su iit -au te ni cuilibet
errantiumprafinitatempora, qUibusmbueantur.Satur
nus enim,cûi vt cæterisaltiôriniaximùs prbis përmdicn
dus e ft, curfum fasû trigi nra annor üin fpàti'o confieit.lup
pire r celeri curfii fpbæram lham annisduodëtim. Mais
duobusacIdniflepermeat. SoJis, V en d is | & Mercurij
curfiisidem,i(queannuuseft. Lunapoft vicëfimum no-
num diem 6c ietniilein curfum rediptegrat. Q op a fiq iu s
huiufmódi nu meroru nr arcana ritnari v e lit , bin c facile
quanta fitatch^tecf ifapiemiadcprehendet.quöclnrrai
rum conce ne uu m ia t i o nes o nra e s i n h is el uce! can t. -je o-
rum .inquatU ,<jufVùlgb ifii'imtS», & 3t* w appdiantnr.
■
; ludftijfttpremi tempus. Vianet arum CtyTKitWHf , Ajlro-
G A P V T IX .
r ï ' Aineffi autem ex Eu a nge 1 i j oracu I o ,d iem 8c h oram
A fupremi iud icijn cm o Çog n’ofca t ,p ræt e t pat re m
pâtricoæternum filium,acq; adeo fpititum , qui ex parte
^filioquè]procedit:Græçi tamen nouis quibufdldemon-
ftracionib.perfpieuam facere copnitUn.tur: -Qijo id aûtero
; v . ; m o do .
;
lib
ƒ»•'
■ „diiitir j
p S g
Jfë M i
| | .init] j
borâti1’’ .
mpl/rtf I
M I
Ijlarum
Bodus- (
Tiulix .
Bndo . t
'craie, ;
Indo -|
[i^doïficaccipe.Saturnusmaxiraarn
centis fexagintaquinqianriis : Iupp.ter, qutrdrmgentjs yl-,
ei nti feptëm:Mars,du<;éeis ® quatuor: S ol, mille quadrm-
eentis fexagincavno:Venus,mille centems quinquaginta
Vno:Mërcurius,quadringentis:^ Luna, viginci (juinq; cô-|
fidi Cofmîe^vetoicirewiicfurïsexacçis ter mille ducenfis
fupra centies & fepeuagefies quinquies d.epa annorum
miliaperagitur. tuncq; adeo fynodus quædam çonuen-
tufq- ftellàrum omnium ad tricefimam Cancri manfiônô,
fiueLeônis primam celëbratur.necitamulto poltgeiiera-
lidiluuio mundus obruitur. Aiunc præterea in annorum
ftellæcuiuslibet minorum apocataftali fpecialia quædam,
diluuiaobtingere. Cuilibetenim erraticæ ftellæfuos an-
nos,maximos,medios,& minimps elle.
De Solif, Lunajerufa magnitudine & interuallo. '
C A P V T x :
PHilofophorum porro nonnulli,inter quosAriftarchus
aftronbmus,aiunc maiorem Solicum terra rationem
elfe, quam fex millibus o^ingécis cura quinquaginta no-
uëm. ciuldemq; diametro viciffim maiorem cü terræ diametro
ia ciônemelïè,quam nouemdecim cum tribus. Ad
corpus huiufinodidiuerfum quoddauià quatuorclerne7
risftacuensj.neq; calidumSplein.nequealia vlia qnalitare
prædicurh elïè air. fed 6c *£*»» ^«raî.feu cârtiftrurii lù minis,
eu m appellac. Ac vero hicroget quifpiam , Q^ii fieri
p o ffit, vtSolcalocisexperscalefaciarî-quoniammouet,
quamuis raoueacur 6c iplè, exha^cioncm, 6c aéra qui terv
ræcircunfluuseft , arque exindeiii caufaeft , .vt fub'tëdà
corporaincalefcanc. Exhalationis porro & narüràm 6c
pomen primus inueniratque in’d id ir , exhalationém in-
quiens vaporém eum calidum 6c ficcum, veluriq, fnmo?
ftim elle, qui à terra furlum emictitur. Hæcitaque iplâex-
halatio fùmola, cum iam præ leüitate ad Lunam viq; per-
uenic,deindein partes diduôtaeft , fuccendirur, igùiqne
perlimilem (ë noftrisoculis exhiber.arqj adeo fubiedam
fibi lubfta mi am calefaci r. Q u od aùcem ex mocu cal or na
jcitur.id'exiaculorumcufpidibuspëtfpicuumeft. Plumbum
enim, quo coramunitæfunc,ipfo mocu foluitur, ÔC
colliquefçitvAtque Græci quidem loli lumen ab initio,&
quidem natura ipfainefle aiunc. A naxagoras vero (plidu
lapidem ex vninerfi circunueôlione elifiim 8c inflammaeû
denuo leurgariv^in ftellas cæleftescoalefcere t radie. Idé
foramimbus itiftar pumicis, & fpiraculis featere ftellas,at-
que nonnunquam çælo delabi autor eft:quib.didis fidem
conciliaturus, adfert corpus iliud ignicum rotuda forma.
hæc Solis diameter oôluplo Lunædiamerrumfupërat,in-| quod cæloqüpnd^min-^Vflauiumdecidir.Alij fplem&
teruallumq;adeo quo S o l i terra diftat,oduplo maius eft,
quam interuallum quo Luna àb eadetfi difiûgitur. Quin-
etiam Soli cum Luna ratio maioreft, quamquinq} m illi-i
lu s oôtingentis duobus cum vno.
De Solis & Luna eclipfi.
C A P V T X I.
S Æterum ad S olis & Liinæ d efe âus quod attiner.qu i
paulo fubtiliusiftat imatifunt, eclipfin in Sole proprie
dici poflè negant ficum Sblis lumé nullo temporë de-
ficiat J^caliginem autem & obrenebrationemadmit tu n t,
quætun) demum percipiatur, cum in ecclipticis coniun- j
dionib.Lunailliadperpendiculumoppofitafuerit. tune
enim oculostioftros, qui fublunatem regioncincolimus,
tenebticofum Solis lumen obumbrat. Aftronomi præter-
ea digitis dubdecim Lunæ corpus dimetientes,alias quidc
toti ipfius corpori Solis radiosaduerlos., alias vero etiam
pauciorib. duodecim obijciunr. C u enim Luna fiiblimio-
re orbe circunuehitür,eQ fcilicet qui S o lipropinquior eft,
parum abeft,quin renebras illi ofifundére videatur. cû au-,
rem pleno orbe,iuftaq; fui magnitudine conftans inferio-
ra permeat, tune fcilicet oculos ilia noftros fplcndore fuo ,
perftringit,& in tegro Soli opponicur. lidein obie äu atq ;
interuentu vmbræ terrçLunam deficere dixerunr.Nâ ter-
ralumine Solisilluftraca vmbrânpn earn quidé cylindti-
cam,feurotundâ,qualiseftcolumnæfigura, fedeonoidé
feu rurbinatafacit. K£»<&* enim,qui & *-)>*M<^,id eft turbo,
dicitür.ëx lata planifie in mucroné exacüitùr. Vmbra tefrç
ita jpculdubio fe habec, cuius rei caufa perfpicua eft.Quo-
ties enim corpus aliquod ab ciufdëni corporis magnitu-
dine lumen accipit,cylindrica:quofies vero à minorisjco-
noides vmbra,(eu turbinaca,cbnfurgic. Vnde etficicur, vt
cum Sol tellure fie rnaior,eamq; fiîis radijs illuftret, turbi-
nataqubqj vmbrani efficiac. Itaq; Luna tune nbbis obfcu-
ra.deficientiq; fimilis videtur,cum in vmbram telluris in-
cidèrit. Q u o d fi in vmbræ ipfius iradicé feu, meditullium
incidat,omnino deficit.fi vero in verticeifijpbfçurior effi-
cicur.quia nimirum qüo conoidis vmbræ planifies lafior,
eo vertex contradtjor eft.
De Solis Luna Ajlrorunique qualitdtibus»
C A P V T x i M
Lunam nubesæthereasinflammatas.alijSoléipfum mafi
iam candefàôlam elle dixerunç. Verumenimuero eu Mo-
fis hiftoria Solem,Lunam & Scellas à mundi opifice Deo
primUm creàtiônisinitiumhabuilîc dicimus . non quod
il le alio lumine egeret, fed ne lumen iliud iners otipfum-
que manerec, quod iccirco primo ftacim die creauir. In-
qui c eni m ferip tu ra, Dixit quoque Deus : Fiat lux, & faâa eîl
lux. Cæterum nihil aliud ignis eft,quam lumen ipfum. Lu-
minaria vero non func lumen iplurn, fed luminis recepra-
cula.
De Solis & Luna curfu,annique ratione.
C A P V T X I I I .
SCiendum præterea eft, Lunam integram,hoc eft qu:
uinipifice
fuis' abCo-
denariam ab opifice çreàcam,fuis enim numeiis äbl
lucam eftèconueniebat.Quarco aurem die creara eft.Itäq;
diebus vndecim folcm præuertic. Siquidemà quarto ad
decimum quintum vndecim dies interçedunr.Qttp fit, vt
vnoquoqueanno duodecim meniès Lunæ, vndecim die-
rum fpatiojduodedm folaribusmenfibusminores;depre.
hendan tur.Solares enim diebus trecencis fexaginra quin-
que cum quadranre confiant, ex quo per quatuor annos
compofitodies vnus abfoluicur , quem Bifiextumvulgo
dicunt.illeq; adeo annus dieb. trecencis lexagintalex confiât.
Ar Lunaresanni trecentorum quinquaginta quatuor
dierumfunc.Ex quo enim Luna emerfèrir,feu orbi fuo re-
fticuca fueric tantiiper augebitur.dum ad dies quatuorde-,
c iraatquequadrantisfemiffemperuenerit, aquonimiru
tempore deficere incipit, ad nonumque & vicefimum die
cum (èmiftè deficiendo progredirur.Perfeöta igi tur, iufta-
que fui magnitudiheconftansjlumihis ëxperseft, denuoque
Soli cçn iu h â a rediuiuaconfurgic, 6c red integra tu f.
qj certum proculdubio relurrebtioms noftræ monumen-
tum eft. Icaque fingulis an'nis dies vndecim Soli rependit,
ira vt Hebræis tertio quoq; anno mçnfis Iftßfotfi®'-,leu in-
cercalaris,confietur.annulq;adcoilletrcdecim menfibus,
ex vndecim dierum adieärione, èonftarè deprehendatur.
Solis, Luna, & Stellarum materia, Ignis natura.
C A P V T vXI V.
P Eripicuum autem eft,Solem,Lunara,& ftellas, ex Lu-
næ gl obo co n ftare.Vaio r ü e n i m i n (ta r lu m é n fi b i po r
ftea fuperadieäum excepcriint. Horum pröfedlo cu iu f
H Æc quoq; feitu non indigna fuiit»v't quçà primind- modi nacura fit,nefcimus.Suritt qui ignem, 'ni fi in materia
minisPhilbfophïs fancica fuerint.Placo cerce corpus | aliquam agat,con (picuum elle negent, vnde f i t , vc exrin-
ætheris vniuerlumex igné,terra, cæterifq; duobus elemé- 1 ôtus euanefear. Alij extinâum in aerem mucari contentisconftitUes,
calidumSolemefiedixic.Ariftocelesaucem | dune. '______________
Bibliotb.Vet.Pair.Tom. il. ' ' ' T t 3' DeZo- î
Calor ex
motu.
Solares
aoni.
Biflëxtus
Lunares
anoi.