was steeds gebrek aan de noodige eerbiediging van het regt des Souvereins,.en
vele Vorsten en* steden, die zeiden hun regt van het Duitsdhe Rijk te ontlee-
le n , sloegen geld op veel minder allooi, doch met ongeveer den zelfden beelde-
naar als- der goede munten. Hooren w ij, hoe de Vorst des lands zieh daaromtrent
uitlaat bij een Placaat van den 10 November 1 5 5 6 , voorkomende bij s c hw ä r t-
Z E N B E R G , D; I I I , bl. 404— 406 :
Philips, by der gratie Gods Coninck van Castilien, van Leon, van Arragon, van En-
gelant, van Yranckryck, van, Nauarre, van Napels, van Sicilie, van Maillorke, van Sar-
deyne, van den Eylanden Indien ende vaster Eerde der Zee Oceano, Eersthertoge van
Oistenryck, van Brabant, van LymborchVan Luxemborch, van Gelre ende van Milaenen,
Graene van Habsborch, van Ylaenderen, van Artois, van Bourgoignen, Palsgraue ende
van Henegouwe, van Hollandfc, van Zeelandt, van Namen ende van Zutphen, Prince van
Swaeue, Marckgraeff des Heylicx Rycx, Heere van Yrieslant, van Salins, van Mechelen,
van der Stadt, Steeden ende Landen van Utrecht, Oueryssel ende Groeningen, ende Do-
minateur in Asie ende in Affricke, allen den gheenen die dese iegenwoirdige sien sullen,
salUyt: Al eest zoo, dat die Eeyser onse Heere ende Yader, änmerckende, dat daegehex
by eenighe (hen seggende gepreueligeert t.e syne om munte te slaene) (1) nyeuwe pennitt-
gen, ende Sonderlinge van gonde, gemunt te worden, daer van die weerde onsen Onder-
saeten van herwertsonere onbekent is, ende mits dat die selue nyeuwe syn, die simpele
luyden te lichtelicker daer mede bedrogen worden, by zyne voirgaende brieuen van placcaete
ende ordonnantie, voer billoen vercleert heeft alle gonde ende siluere penningen, dije in
deselue ordonnantie niet geualueert en waeren; des noebtans niet jegenstaende.bemnden
wy by experientie, dat mit de voirscreuen onbekende ende nyenwe penningen ¿1 noch dae-
gelicx groot abuys ende bedroeb geschiet, zoo wel mitte geene by de Muntmeester onser
stadt Nymegen gemnnt, als by den geenen die binnen onser stadt Deuenter in den naem
van den drie Steeden-van Oueryssel geslaegen, misgaders die geene die de Heer van Ba-
tenbureb doet munten: daer by geuoecht, dat die voirnoemde Muntmeester van Nyemegen
ende zyne Consorten alle middelen soecken, om die munten van den omliggende Heeren
ende Steeden tot henwaerts te trecken, om hun eygen prouffyt daer mede te doene, ver-
(1) In deze dagen van verwarring mögt het den magtigen Vorsten maar niet gelnkken om facto aan de mindere
en aan' de Steden het door velen geusurpeerde mnntregt door kracht van wapenen te ontnemen of deszelfe uitoefe.
ning to doen ophouden. Men zio vooral het daaromtrent bij de steden Nijmegen en Zutphen (hoewel op latere
jaren) aangeteekende in onze Munten der Heeren en Steden van Gelderland (Haarlem 1853)«
anderende dickmael die Sorten van den munten , zoo van den gouden als siluere penningen,
die selue, gelyck maeckende der munte van andere Heeren ende Prineen, die van beter
stoffe ende allöyö syn, t welok compt tot groote veräbuseringe ende bedroeb van t gemeyne
volck (1);; ende dat arger is , sonder te wiüen haevolgen den voet oft slach van de nyeuwe
ordonnantie, by onse voirnoemde Heere ende Yaeder ende den Staeten des HeyKgen Bycx
opgericht op t stuck van der munte, noch oick den genen, die men by tyde van onsen
voirnoemden Heere ende Yaeder ende den onsen van herwertsouer onderhouden heeft,, ver-
uordert hem die selue Muntmeester te slaen munten nae zyn beliefte diuerse nyeuwe gouden
penningen, gelyckende dubbele Bucaeten, ende andere cleyne penningen, genaempt Knap-
koecken, mitsgaders groote menichte van Daelers ende ander penningen (3), die men in
onsen. voirscreuen Landen van herwertsouere veel hooger uytgeeft. dan die: selue weerdicli
syn, te weetene:
Den dobbel Dueaet tot vier gülden en acht- stuuers, die weleke nae ,den voet van de
moderatile, gepubliceert op t stuck van der munten van herwertsouer, niet meer weerdich
en is dan drie gülden achtien stuuers-.
Ende die Knapkoecken wordden gemeenlick uytgegeuen tot negen stuuers, ende in
veele plaetsen tot ellif stuuers-, ende noehtans niet: beter- en syn dan ontrent zeuen stuuers
ende eenen haliien.
Ende die Daelers tot: dertichi stuuers- ende eenen halff, ende oick eenendertieh stuuers.
Ende hoewel die voirnoemde Muntmeester hem daer op soudé mögen excuseren-, dat die
penningen van zynen munte tot soe hoógen pryse- by hemr niet gesfcelt en *syn , als- die
gbeene diese gelycken ; noebtans, ouermits die gelyckenisse van dien, soo wordt t gemeyne
volck daer mede bedroegen, ende- daer en bouen volcht daer uyt een ander quaet ende- in-
conuenient, dat te deser oirsaecken, ende om de winninge die men op die voirscr. penn,
mach doen^ mits breeckende onse ende andere goedè munten van andere Prineen ende Staeten,
onse voirscr; Landen van herwertsouere beroeft worden van alle oprechte ende goede munten,
ende in plaètse van dyen, vervult van andere quade, die:; doende smelten ende, in masse
ghieten, ende oick die selue penningen transporteren in de munte van voirnoemde Munt-
meester van Ny'einegen,r ende andere, bouen verhaelt (3), om daer van andere hueren
(1) De overgroote menigte kon niet lezen, en lette dus alleen op den heeldènààx der munten, telwijl Het grootste
• verschil dikwerf alleen in de omschriften te vipden was.
ß). Den dubielen Dueaet va?.fi Ny/megen hebben wy, afgebeeld op: PL I , .onder N° 5 , van onze Munten der
Heeren en! Steden van Gelderland; den Enaß/eoeJc aldaar onder No 3, en 4,; de Daalders, hier bedoeld, op
PL III,, N° 30; immers sohijnen de munten, door ons onder N® 30 afgebeeld, alleen bedoeld te zyn; daarvan
bestaat eene- zeer groote verscheidenheid,
(3) Hiermede wordt bedoeld de Mnnt der drie steden van Overijssel, die te Deventer werkte, en de geinertmi-
31 *