3e dat men inzonderheid scherp zoude moeten onderhouden het verbod om-
trent de »Dalers;»
4e dat de steden, welke zieh verschoonden dat ze geene »Wisselaars» beza-
te n , die ten spoedigste zouden moeten aanstellen, en wel met eene behoorlijke
instructie. H u n loon zoude zijn »van drie stuuers op elok pont grooten Viaems.»
»Ende alsoe eenige van deselue Wisselaers die macht ende faculteyt nyet en
»hebben, om groote sommen te wisselen, beuelen wy den voirscreuen Wethou-
« deren (ende zoe verre des noot z y , hem daer toe auctoriserende) dat zy den
»voorserenen Wisselaers assistenoie van gelde doen.»
Op den 22 October 1553 versobeen bet navolgende Placaat:
By den Keyser.
Onsen lieuen ende getrouwen Bidder van onser Ordene, Stadhouder Generael van onser
landen van Yrieslant, Onerijssel, Groeningen ende Lingen, den Graue van Aremberg,e,
saluyt: Al ist zo, dat wy voirtyts, zoo wel by onse ordonnantie gemaeckt op t stuck van
der munten in Julio 15.48, als by t generael plaecaet, in t beginsel van deser iegenwoir-
diger oirloge gepnbliceert op t uytvueren van die waeren ende coopmansohappen, in t generael
verboden ende geinterdiceert hebben op groote peenen ende bruecken; dat nyemant,
van wat staete, qualiteyt oft conditie hy waere, hem vorderen en zoude, nyt te vueren
oft transporteren buyten onsen Landen van herwertsouere, eenige goude oft siluere penningen,
van onsen slage ende munte, oft van dien van onsen Voorsaten, noch oick billoen,
cendreen, oft ongenrocht gout oft siluere in masse-: Des nochtans niet tegenstaénde zyn
wy behoirlycken geinformeert, dat dinerscbe Coopluyden ende andere particulière Persoonen
hen vorderen, te doen smelten ende vervueren nyt onsen voorserenen Landen van herwerts-
ouer grote quantiteyt goude ende siluere penningen van onsen slaege ende munte, jzoo wel
van onsen voirscreuen Landen van herwertsouere, als van andere onse Koninckrycken,
Heerlicheyden ende Erflanden, ende bysondere die Spaensche Bealen, die welcke wy, om
die nootlycke zaecken van deser iegenwoirdiger oerloge, herwertsouer hebben dóen bringen,
.doende deselue onerleuerén in de munte van andere Princen, Heeren ende Steeden,, om die
te bekeeren in andere mùnte van minderen ende ärgeren alloye, daer mede sy onsé voirscreuen
Landen van herwertsouer vervullen, alles tegens, ende in versmadenisse van bn'so
voirscrénen ordonnantie ende placcaten, ende tot groote schaede ende achterdeele van den
gemeynen weluaert van onsen Landen, ende van den Ondersaten van dien: Soo ist, dat
wy willende hierinne versien, v ontbieden ende committeeren by desen, dat ghy terstont
ende sonder vertreck doefc uytroepen ende pnbliceren, alomme binnen den Steden ende
Vlecken van onsen voorserenen lande van Vrieslant, Oueryssel, Groeningen eùde Lingen,
daer men gewoonlyck is uytroepinge fende publicatien te doene, ende van onsen wegen wel
expresselick ende scherpelick beuelën ende verbieden, dat niemant, van wat staete, qnaliteyt
oft condioie hy zy,'hem en vblrdfere óft presùmere, vueren' oft doen vtieren nyt onsen
voirsereiien Landén van hfeirweitsouere eenige. van dieìi Voirscreuen Bealfen, oft andere'goude
oft ziluere penningen van onsen slaeghe ende munte, t zy van onsen voorscreuen Landen
van herwertsouer oft van andere onse Çoninckrycken, Heerlicheyden ende Erfflanden, dan
alleenlyck voir al^oe veele, als eenen yegelioken van doene zal hebben voor zyn rey se,
sonder eenige fraude,; oft bedroch: Ende tot dien eynde, alle, die geene, die hen zullen
willen vertrecken uyt onsen Landen van herwertsouer, zullen gehouden weesen, ter be-
geerte ende vérsueck van onsen voirscreuen OfEcieren, te verclaren de qualiteyt van de
penningen van jonsen voirscreuen slage ende munte, die zy uyt onsen voirscreuen Landen
sullen . wollen vueren,,¡ende, transporteren, , op te peyne van confiscatile van den voirscreuen
penningen, ende van t dubbel, van der weerden van dyen: Yerbiedende oeck eenen yegelicken,.
te vervuyren oft doen vervuyren uyt onsen Landen van herwertsouer eenich billoen,
cendreen, oft ongeurocht gout oft siluer in masse § op te verbeurte van 100 gonden realen,
voir elck marck gonts, ende van 20 gonden realen voir elck marck siluers, ende van meer
ofte min,, naer .aduenant dat t selffde voir d eerste reyse soude geschien, ende voir die
tweede reyse an lyff gestraft worden, oft anderssins arbitralycken, nae eysch ende gele-
geù'thëyt 'van der zaecken, onde ' dat bòuén die peÿnen voirsz.: willende ende ordonnerende
voirts, dat.alwaert zoo, dat eenige die voirscreuen penningen uytgenoert hadden, sonder
dat rmen des gewaere geworden hadde, ofte dat men de Ouertreders van den voirscreuen
placcate niet en hadde kunnen promptelick achterhaelen, dat men des nyet tegenstaende,
zoo dickwils ende meniebweruen als dat beuonden sal worden,'zal procederen tegèns de.
voirscreuen Ouertreders, tot sulcke fende gèlycke peÿnen, als oft zy in t voirscreuen feyt
ende transgressie ' beuonden endë achterhaelt hadden geweest; te wetene, dat inen in'de
pláétse van der confiscâtië, tegens hen- «procederen' zal totter weerde van die somme , die
gecönfisqneertr zbude geweest hebben , ende voirts t dubbel van de weerde van dier; ordonnerende1
daer en bouen dat die ghene, die idè voirscreuen penningen zullen hebben helpen
packen eùde Vëïsteecken, ende die-seine huns wetens zullen laeden ende uytvueren, (alwairt
oock zoo, ’ dät: die voirscreuen penningen hen nyet toe en behoirden) zullen aen lyff, oft
andersins arbitralycken, nae de qualiteyt van den Personen, gestraft worden : Willende
ende ordonnerende voorts meer , dat die voirscreuen peynen, bedragende totter somme van
vyff duysent güldenen, gedeylt zullen wordden in ‘drien, te wetene, d een derdendeel, t