lobben. In h e t stelsel van L innaeus behoort de th e ep la n t
to t de P olyandria Monogynia.
In h e t wild groeit de th e ep la n t to t 20 voeten hoogte;
als c u ltu u rp lan t h o u d t m en h a a r laag, op L /j ä 3 voet.
Langen tijd meende men h e t zuid-oosten van China voor
h e t stamland der th e ep lan t te mögen houden, al had men
er h a a r nooit in h e t wild aangetroffen. Thee en China kon
men zieh moeielijk gescheiden denken. Wells Williams s te lt
de invoering van de th e e in China evenwel op h e t ja a r
350, en de algemeene verspreiding daar in 800. Volgens
hem, noemde men de th e e toen t u , een woord dat de
n aam w as van eene b itte re p lant. Met een kleine wijziging
kreeg men den n aam t s c h a , in h e t Emoi dialect als thee
uitgesproken. In Rusland zegt men, als in h e t noorden van
China, t s c h a .
Pompe van Meerdervoort v e rh a a lt in zijn w e rk „V ijf
j a r e n i n J a p a n , 1 8 5 7 / 6 3 ”, d a t de th e e in h e t begin van
de liegende eeuw u it China n aa r Jap an werd overgebracht
door eenige priesters, w ie r chef een zekere Meo-we was,
to t wiens gedachtenis en vereering men om stre ek s h e t ja a r
1200 op den berg Toga-no-wo een tempel oprichtte.
De geschiedenis der thee, zij moge zieh dan n ie t in de
oudheid verliezen, w o rd t toch onduidelijk door vele overleveringen,
welke n ie t overeenstemmen.
In 1825 vonden de Engelschen in h e t k o rt te voren door
hen veroverde landschap Assam, de thee in h e t wild groeiend.
De zeeofflcier Bruce verzamelde er zaden en planten,
waarvoor de „ S o c i e t y of A r t s ” te Londen, hem een
médaillé toekende. Die ontdekking w ek te twijfel om tre n t
h e t stamJand der the eplant. Ontving China h a a r u it Assam
of werd ze hie r u it China overgebracht? Van practische
beteekenis kan deze vraag n ie t heeten, doch een feit is,
d at de Assam-thee botanisch van de Chineesche verschilt,
al bliift ook daarbij weder onopgelost, of de verschillen
wellicht zijn toe te schrijven aan acclimatatie-processen.
Men n e em t echte r a a n , d a t de th e e in China werd
ingevoerd.
Tot in de ee rste helft dezer eeuw voorzag China de wereld
van th e e en, al hebben Britsch-Indië, Ceylon en J a v a h aa r
n u op de w e re ldm a rk t teruggedrongen, de productie bleef
er ’t aanzienlijkst. Is zij e r op geen honderdmillioen ponden
n a te sch atten , de uitvoeren over zee en land behouden
eene groote beteekenis en k u n n en wel eens wede r over-
ma chtig worden als men er zieh in China op toelegt de
heerschappij te herw in n en door n a a r h e t voorbeeld der
Engelschen en Hollanders, machinale hulpmiddelen hij de
bereiding toe te passen, me er rekening m e t de eischen der
m a rk t te houden, en m e t allerlei knoeierijen te eindigen.
Thee is in h e t Hemelsche rijk een volks-cultuur, en th e e
is er de dran k bij uitnemendheid. Men kw e e k t er op hoog
en laag gelegen gronden to t 42<> N.Br., d u s ook in strek en
waa r gedurende eenige ma anden van h e t ja a r w in te r
heerscht. Voor den uitvoe r komen echte r alleen de landen
tu ssch en 210 en 23® N.Br. in aanmerking.
In Jap an tre ft m en de beste plantsoenen in de k u s ts tre k e n
tu ss ch en 30® en 35®. Pompe van Meerdervoort sch e tst h e t
landschap Udsi, ten w e sten van Kioto, als h e t voortreffelijkst
theeland, en belachelijk overdreven no em t hij de zorgen,
die m en er aan de plantsoenen wijdt. H ee ste rs en boomen
worden e r angstvallig schoon gehouden en de pluk der
bladeren heeft e r liefst door geordende p rie s te rs en wel
gehandschoend pla ats ! H et product w o rd t er m e t de u ite rste
zorgen bereid, m a a r is dan ook u its lu ite n d voor de
vo rsten van Kioto en Jedo bestemd. Hier als in China
onderscheidt m e n d e Keizersthee, die n ie t uitg ev o erd wordt,
noch b innenslands onder h e t bereik van gewone sterve-
lingen komt.
ill
I'
1 « '
i l
S f
4
► H
• if '* $