.1-1 I
‘ ('■
:■ 'tj
onderneming nog de medewerking van den heer J. T. Cr em e e ,
die na het vertrek van N ienhuys (1871) in diens plaats als
mede hoofdadministrateur optrad. S traatmann keerde in 1880
naar Europa en stierf kort na zijne aankomst te Parijs. Wij
onderschatten volstrekt niet de goede diensten van alle verdere
personen, die in onderscheiden rangen en betrekkingen de
Deli-M'j sedert hebben gediend, als wij ons nu bepalen tot
de herinnering aan de drie hoofdpersonen N ien h u y s , J anssen
cn Cremer. Legde eerstgenoemde de grondslagen van de
tabaksnijverheid in Deli en wel in die mate, d at daarnaar
heden nog in hoofdzaak en beginselen wordt voortgewerkt,
J anssen stichtte de Maatschappij, welke in zoo ruimen kring
zegen en welvaart verspreidde, voerde onafgebroken baar steeds
ingewikkelder en uitgebreider beheer, terwijl de organiseerende
kracht en talenten van een Crem er vereischt werden om in
Deli grootsche dingen tot stand te brengen, ook door medewerking
van plaatselijk zoowel als van ’toppe rbe stuur, e n d e
planters-vereeniging hierbij niet te vergeten.
In den loop van 24 oogstjaren werden door de Deli Ml
voor de Amsterdamsche markt 495,491 pakken of omstreeks
79 millioen ponden tabak, eigen product, tot een waarde van
ruim 106 millioen gulden, geleverd. 2 8V2 millioen gulden
werden daarvan aan de gelukkige aandeelhouders uitgekeerd.
Het voorbeeld van N ienhuys drong alras tot navolging en
gestadig door vestigden zich nieuwe ondernemers, werden
nieuwe Maatschappijen opgericht, meest alle met baar zetel
te Amsterdam. De beursiioteeringen naziende, blijkt, dat van
omstreeks een dozijn Maatschappijen de aandeelen te r ma rkt
verhandeld worden. Millioenen kapitaal werden daarin dus
gestoken en ging en gaat het niet alien voorspoedig, heeft
ook bier de overdrijving baar scbaduwen geworpen, de speculatie
geest zijn offers gevraagd en te veel gevonden, getuigd
en erkend moet worden, dat er nauwlijks een tweede voorbeeld
aangewezen worden kan van een snelle ontwikkeling
als de Costkust van Sumatra in een kwarteeuw tijds ons te
aanschouwen heeft gegeven. Kwam het leeuwenaandeel aan
de Deli-M'j toe, het zou onredelijk zijn bare nakomelingen
bier geheel te verzwijgen en, wenschen wij ons te bepalen
tot het noemen van hare twee oudste zusters, welke in patria
gevestigd zijn; ook hierdoor doen wij niet te kort aan de
Verdiensten en krachten van anderen. Het zou voor ons b e stek
onmogelijk zijn, alle maatschappijen en ondernemingen
(+ 130 in werking) te bespreken.
De Maatschappij Arendsburg werkt met vijf ondernemingen,
te samen omstreeks 12346 bouws grond, alle in het landschap
Deli gelegen. Met recht ontleende zij, in 1877 opgericht,
haren naam aan de Rotterdamsche firma, die wij reeds
noemden en die haren administrateur N ien h uy s op Java, de
middelen verstrekte voor zijn optreden en werken in Deli.
Toen N ienhuys over veel ruimer fondsen meende te moeten
beschikken, kwam er een scbeiding, maar voor Rotterdamsclie
rekening werd inmiddels doorgewerkt. De oogsten tot en met
1867 waren voor Rotterdam’s rekening (50, 189, 159 en 210
pakken). De oogst van 1868, omvattende 890 pakken, kwarn
voor 538 ten bate van Rotterdam en voor 352 pakken ten
bate van Amsterdam. Van 1877 tot en met 1893 bracht
Arendsburg, van eigen product, 157306 pakken tabak ter
markt, die omstreeks 34,116,000 gulden opbrachten. Het
kapitaal, groot éen millioen, is op drie ton na gestört. Is de
Maatschappij Arendsburg dus jonger dan de Deli M'j, hare op-
richters waren reeds vroeger werkzaam, en, werkt zij voort in bescheidener
kring, zij werkte ook met aanzienlijk minder kapitaal.
Heett ook Arendsburg uitstekende beheerders in Deli genoten,
wij doen aan de Verdiensten Van niet éenen te kort,
zoo wij bier den heer M. J. T ie l e gedenken als de man, die,
door zijn langdurige werkzaamheid en uitkomsten, de opkomst
en den bloei der Maatschappij bevorderde. Cok in Deli is, als
overals elders, meer dan eens uitgekomen, hoe afhankelijk
het succès eener onderneming in de eerste plaats is en blijft
van den beheerder.