. i; '! i-k.(siss
wikkeling, te r vergrooting van de oogsten rnaar ten koste
van de hoedanigheid. Ook de oogst van die uitspruitsels, —
ontstaan na het kappen der plant, — kwam dan de m’as.sa
Crossoh vermeerderen. Deze scliijnt meerendeels als kerftabak
in aanmerking te komen.
Onkunde, zorgeloosheid, onedele concurrentie, zelfs het over-
laten van de zorgen voor goede bibit aan bet volk, hebben er
toe geleid, dat eertijds zeer geroemde tabakstreken van lieverlede
inférieure tabakken begonnen te leveren. Werden door
de beste fabrikanten nog groote winsten gemaakt, menig collega
ruineerde zich zelven, morrend over de oneerlijklieid van
den inlander of diens gebrek aan arbeidszin, zorgen en medewerking,
klagende ook al over de onverschilligheid, zoo
n iet tegen werking, van ambtenaren en hoofden.
Voegt men liierbij nu de verrassende opkomst en ontwikkeling
van de tabaksnijverheid ter Oostkust van Sumatra,
— waaraan wij een afzonderlijk hoofdstuk te wijden heb ben,
dan verklaart zich gemakkelijk en eenvoudig de
tteu rig e teruggang van een industrie in menige streek van
Java, welke aan de bevolking tot zegen strekken kan en
menigen ondernemer schatten bezorgde.
In enkele streken van Java, als in de afdeelingen Bondowoso
en Djember, toonden loyale ondernemers zich verständiger en
kwamen zij overeen elkaar niet te benadeelen door een onredelijke
en den inlanders demoraliseerende mededinging.
Uit de kostbare ervaring heeft men lessen kunnen p u tte ^ '
en waar men niet overdrijft en met kennis en zorg werkt,
is er niet aan te twijfelen of alsnog kan in vele deelen van
Java met zeer loonende uitkomsten tabak voor de Europeesche
ma rkt gekweekt en bereid worden. In veel opzichten zijn
de voorwaarden er günstiger dan te r Oostkust van Sumatra,
z o o b. V. met betrekking to t de irrigatiemiddelen en de
arbeidskrachten en loonen. E r dient echter naa r gestre efd.__
en dit sti’even openbaart zich bier en daar krachtig — aan
de qualiteit weder den voorrang te verzekeren en dat kan
geschieden Waar men de keuze en de kweeking van de bibit
zelf te r hand neemt, de cultuur voor eigen rekening aanvaardt
en, waar noodig, bemesting toepast te r verbetering van sinds
Ling te eenzijdig bebouwde gronden, Plaatselijke invloeden
van klimaat lieeft de planter niet in zijn macht. Men heeft
zich dus te wachten voor de aanvaarding of voortzetting van
het bedrijf in zulke streken, welke door de ervaring als
minder geschikt zijn gebleken. Deli-tabak kan men ook overal
op Java telen, maar de Java-Deli zal altijd het eigenaardig
cachet en type van het in Deli voortgebracht product missen.
Dit belet niet dat op en buiten Java, plaatselijk, gerenom-
meerde tabakken worden geproduceerd en de wereldliandel
zich met bepalen kan tot en vergenoegen met uitsluitend
Deli. Op Java hebben, buiten de Vorstenlanden, heden alleen
de residenties Besoeki, Probolingo, Kediri en Rembang eenige
beteekenis, al worden ook door andere gewe.sten nog meer
of minder pakken uitgevoerd.
■ Men onderscheidt de tabakscultuur in Indie al naar de
bestemming van bet product voor de Europeesche- of de
inlandsche-markt. Voor deze kweekt men bij voorkeur de
gesteelde en ongebaarde soorten. De aanleg van kweekbeddingen
baart den inlander weinig zorgen. In of buiten zijn
dôsa zoekt bij een vruchtbaar, belommerd plekje, waarop hij,
na het eenvoudig van onkruid gezuiverd en oppervlakkig
bewerkt te hebben, Iiet zaad uitwerpt. Acht hij de n a tu u rlijke
beschaduwing onvoldoende, dan voorziet hij door een
hoogst primitieve bedekking, met cocos-, rottan-, of andere
bladeren, in de hem noodig schijnende behoefte. De inlander
is van oordeel dat hij zijn bibit niet vertroetelen moet en ze
dan beter tegen störende invloeden van buiten bestand wordt.
Tegen het eind van den regentijd, en wel des morgens of
namiddags, wordt het met zand of asch gemengd zaad uitfi'i,
A s