ite' il
-1;I
■'il
I!i|
1
komen” . Het moest ook wel begrepen worden, dat men de
leiding van een nieuwe cultuur, waarbij ailes nog te beproeven
bleef, moeielijk kon stellen onder het gezag van afwisselende
besturende ambtenaren, maar bovendien zouden
aile pogingen to t invoering van vrijen arbeid dan nutteloo?
zijn gebleven. Men stelle zich een ambtenaar bij het binnenlandsch
bestuur voor, over arbeid en levering van materialen
ten dienste van het land onderhandelende met den inlander,
waarover hij gezag voert! Het gezag zou niet zonder zedelijke
pressie op de bevolking kunnen blijven en het is met de
rede onbestaanbaar, dat het bestuur beveelt — en gelijktijdig
de roi van particulier ondernemer vervult! Door den leider
d er cultuur zelfstandig te laten werken, moest hij persoonlijk
ook de volle verantwoordelijkheid van zijn doen en laten
gevoelen en kon hij snel handelen naar omstandigheden, op
technisch zoowel als financieel gebied.
Dit is zeker, dat de ambtenaren in de Preanger zich weinig
illusies van den voorgenomen vrijen arbeid maakten en zelfs
op een fiasco rekenden. Men vergete niet, dat vrije arbeid
in het regentschap Bandoeng nog onbekend was en het bes
tu u r nog niet aan de mogelijkheid er van geloofde.
In ’t begin van ’65 begon het bestuur zich ongerust te
rnaken over het kappen van woudboomen ten dienste der
kinacultuur. Men overwoog niet, dat het voortwerken zonder
d a t kappen ondoenlijk was; evenmin, dat er sinds menschen-
geheugenis en langer in de Preanger voortdurend op groote
schaal was ontwoud ten dienste der koffiecultuur en dat men
daarbij in waarheid niet steeds met overleg te werk was
gegaan, zooals de overal voorkomende kale hellingen der bergen
konden getuigen. De resident wendde zich m e t klachten
to t den directeur der cultures, bij wien ze een gereed oor
vonden, en de gouverneur-generaal Sloet van de Beele gaf
zijn voornemen te kennen, persoonlijk een onderzoek in te
stellen. In Juni ’65 geschiedde dit. Vergezeld van den algemeenen
secretaris, besteedde de gouverneur-generaal eenige
dagen aan het onderzoek van de établissementen op het
Malawar gebergte en betuigde zijne tevredenheid. Den resident
werd gevraagd »of het bestuur werkelijk geen hemoeienis
»rneer met de verstrekking van arbeiders en materialen had
»en of de onderneming nu feitelijk als eene geheel vrije be-
»schouwd kon worden.” De resident kon daarop niet anders
dan bevestigend antwoorden. Een besluit van 13 Juli ’65 no 3,
bevestigde de verzekering van tevredenheid, door den gouverneur
bij zijn bezoek geuit. Na u it Nederland bekomen mach-
tiging had, bij besluit van 10 Augustus ’64 no. 14, mijne be-
noeming to t »ambtenaar belast met de leiding der kinacultuur”
plaats. Deze werkte op credieten bij ’s lands kas te Bandoeng
»ter nadere rekening en verantwoording aan de algemeene
rekenkamer” . Toen nu met Januari ’67 de comptabiliteits-
wet in werking trad, dreigden nieuwe moeielijkheden, thans
geheel van administratieven aard. De voor de kinacultuur
bestemde gelden waren op de begrooting van het département
van binnenlandsch bestuur uitgetrokken en de chef van dit
département achtte zich hezwaard de verantwoordelijkheid
voor die gelden te dragen, zonder eenige hemoeienis met de
cultuur zelve te hebben. Bij besluit van 5 Maart ’67 gaf de
gouverneur-generaal den directeur te kennen, dat hij zich
eene beslissing nopens het al of niet zelfstandig laten van
de kinacultuur voorbehield. Bij een mondeling onderhoud te r
zake, verzekerde de gouv.-gen. Mijer mij, dat de kinacultuur
niet met name onder een der departementen van algemeen
bestuur was gebracht en daartoe ook geen noodzaak bestond,
al zou het van administratief belang zijn. Ik merkte Z.Ex.
op, dat er geen enkel bezwaar was tegen het brengen van
de onderneming onder het département van B.B., mits ik
op technisch gebied mijne zelfstandigheid niet behoefde in te
boeten, en dat ik dus gaarne in dien geest voorstellen doen zou.
Bij besluit van 6 Juni ’67 No, 16, werd daarop de gouvernements
kinacultuur onder het département van binnenlandsch
bestuur gebracht. Onder den spoedig daarna optre