kelijk aanzien der fabrieken echter te eenen male onherken-
baar. Er kw amen fabriekspaleizen, die m e t hun onderhoo
righeden de oppervlakte van kleine dorpen beslaan; in
stede van handenarbeid kw am e e rst de wind, toen de stoom.
Zoowel de verschillende bewerkingen, welke de cacaoboonen
van haa r in tred e af ondergaan, als de onderscheiden bedrÿven,
die de verpakking, enz. van h e t product vorderen, geschieden
n u op de m e e st economische wijze, door machinale hulp
middelen, welke van bewonderenswaardig v e rn u ft getuigen
en een geheel schiepen, w a a r de vreemdeling h e t spoor
b ijster raak t, m a ar de bekwame leiders en de geoefende zoo ,
vrouwelijke als mannelijke werklieden de h u n toevertrouwde
ta ak m e t nauwgezetheid en lu s t volbrengen.
Aanvankelijk in flesschen afgeleverd. werden deze la te r
vervangen door blikken bussen, welke r vervaardiging alleen
reeds voor den bezoeker de moeite w aa rd is.
Laat ons n u in ’t kort de bereiding van h e t poeder vol-
gen; h e t is, als reeds werd opgemerkt, in alle deelen een
mechanisch procès.
Op den voorgrond s ta a t h e t volkomen zuiveren en u i t zoeken
der boonen. En dat onze beroemde fab rik an ten deze
n ie t klakkeloos inkoopen, m a ar zieh van de beste cacaosoorten
weten te voorzien, zal h ie r wel n ie t behoeven te
worden betoogd. Wij mögen wel aannemen, d at zij de waarde
van onderscheiden soorten leerden kennen en m e t deze,
door erv a rin g verworven kennis, woekeren, ten einde door
een doelmatige menging een geheel te w in n en , d a t h e t
beste fabrikaat verzekert.
Alles w a t vreemd is aan zuivere cacao, bederft bij ’t
roosten h e t aroom en zou ook de oplosbaarheid en reinheid
van het poeder schaden. Aan ’t sorteeren, deels m e t m e chanische
hulpmiddelen, deels uitzoeken m e t de hand, worden
daarom in de eerste pla ats de m e e st mogelijke zorgen gewijd.
De zuivere boonen worden dan op zacht v u u r geroost,
in tromme ls, die zoo zijn ingericht, d a t er van aroom-ver-
lies geen sprake kan zijn. Door d it roosten trek k e n de
boonen zoo samen, d a t de brokken der zaadlobben vrij
komen van de omsluitende dunne schillen. Na h e t roosten
worden de boonen verg ru isd en door wan n en en flinke
luch tstro om in g van de veel lichte re schillen bevrijd. De
boonen houden omstre eks 11 pCt. aan schillen (zaadhuid).
Deze schillen, vroeger geheel waardeloos geacht, vonden van
lieverlede ook een geldswaardige bestemming, ’t zij gemengd
onder veevoeder of als grondstof te r nadere ex tra ctie van
n u ttig en inhoud of van de aanklevende cacao. Zij hevatten
ook nog theobromine. Hier en daar geb ru ik t h e t volk cacao-
schillen als geneesmiddel bij bloedingen.
H e t zuiver gru is w o rd t tu ss ch en steenen gemalen en
er o n tw ik k e lt zieh hierbij doorde w rijving een tem p e ra tu u r,
die de ma ssa doet samensm elten. In ste rk e zakken overge-
bracht, onderga at die ma ssa da a rn a een hydraulische persing,
welke h e t aanzienlijkst deel (20 à 30°/o) van h e t vet u itdrijft.
Dit gesmolten vet verzamelt men in blikken, welke op
een koele p la a ts gezet worden, zoodat h e t al spoedig to t
koeken stolt, welke bij gewone tem p e ra tu u r de vastheid
hebben van boter bij 0° C.
In de zakken bleef de geperste ma ssa te ru g als droge
kluiten, die n u volgens h e t geheim der fabriek oplosbaar
g em aakt en buitengewoon fijn vermalen moeten worden
om h e t vermaarde cacao-poeder te leveren, dat men met
w a te r of melk to t den bekenden d ran k bereidt. Werd de
gerooste cacao niet voor ’t grootste gedeelte ontvet, men
zou door m enging m e t w a te r of melk slechts eene emulsie
krijgen, w a a ru it de zwevende poederdeelen zieh gemakkelijk
afzetten. Niet alzoo h e t cacao-poeder, d a t geperst werd.
H e t levert, goed behandeld, een drank, waa rin geen afzetsel
gevreesd behoeft te worden.
W ist men vroeger m e t de cacao-boter geen weg, sinds