cxlvi G E R S O N I A N A . L I B E R IV.
tem videretur efle tutius explicare fuam intentionem in principio juramenti; iftud tamen non
eximtur, ad evitationem perjurii: nam a Lege fufficienter explicatur. Rursiis , juramencum
ficut 6c votum non obligant, ubi vergunc palam ad deteriorem exitum : idcirco recipiiint
difpentationem, aut relaxationcm, autcommutationem, ut fapiens Superior judicabit. Amplius,
non debet juramentum plus obligare, quam voluerit,aut rationabiliter velle debuerit obligate
Ord inator talis juramenti j 8c in ejus favorem fit : 8t fubintelligenda Temper , etfi non ex-
plicctur, haec aut fimilis additioj fi 8c quantum rationabiliter taliacadunt Tubjuramento, jux-
ta confuetudinem 8c utilitatem Politise.
H x c de voti 8c juramenti obligatione Gcrfonius, in libro' De Pita fpirituali. T . 1 1 1 . p,
46. 47-
De Confcientia.
Hadbenus do L e g e , quatenus norma eft adbionum humanarum, Tatis Tuperque diTputatum
eft, nunc de ConTcientia.
De ea late diTputat Autor Compendii T'heologU T . i. p. 398 & fequentibus, qui conluli pote-
r it : Ted qua: ab eo didba Tunt omittimus, ut GerTonianam dodbrinam non nifi ex genuinis fonti-
bus eruamus.
Omnis contra conTcientiam agens peccat, quantumcumque res ilia quam agit mala non fit;vc l
mortaliter, fi conTcientia fit fixa, & quod agitur fit mortalej vcl venialiter folum , quantum
eft ex parte hujus circumftantite, quod contra conTcientiam agat, fi conTcientia judicet die fo-
lum veniale. Intelligendum tamen iftud quod dicitur de conlcientia firma: quia propter quaf-
damfacilesdubitationes quae habentur, 6c quas non eft facile auferre, quandoque non oportet
quod hoc quod didbum eft habeat locum , ex quo habetur fortior conTcientia ad contrarium.
Sed tales falfie conlcientia: refutari debent 6c auferri, ad judicium magisTapientum. 7 . 11 498.
111.79. Multumobeft, generate conTcicntias erroneas ad populum ; 6c jufto ftndior conlcientia
quandoque nocet amplius, quamlaxior. Quod autem Gregorius ait: Bonarum mentium ejfegillie
agnofeere culpam , ubt non eft; Gloflatur; agnofeere, ideft, formtdare.
De conTcientiaerronea,lucubrationem Petri de Alliaco edidimus in Appendice Tomi 1. p.
6 Z6 , in quaquxrit: "Utrum confcientia erronea excufet a culpa. ConTcientiam erroneam definit:
Judicium quo rattonabilis creatura dill at fe ad ahqutd teneri, ad quod non tenet nr j vel ad aliquid non
teneri , ad quod tenetur. Dupliccm diftinguit conlcientia: erronea: Tpecicm. Quaedam
enim eft, quam rationalis creatura debet deponcre, de neceflitate Talutisj ut fi quis judicaret
fe non teneri ad credendam Legem Chrifti. Alia conTcientia eft erronea, quam non fic tene-
mur deponere j ut fi quis judicaret, Te teneri ad credendum Legem Chrifti Tub tanto gradu,
vel tanto aflenfu. Credit autem Alliacenus, nullam conTcientiam erroneam , efle Legem vel
regulam obligatoriam; 6c neminem teneri Te ei conformare, quamvis non poflit ei fe diffbrma-
r e j hoc eft, neminem teneri ad id faciendum quod didbat conTcientia erronea , pofito quod
earn deponat: fed fi confcientiam erroneam deponere non teneatur , tenetur Tecundum earn
agere j quo in cafu, licet peccatum admittat, non tamen peccat. Unde confcientia erronea
demeritoria non e ft , nifi fit voluntaria.
H x c 6c alia fubtiliter, pro more , hac de quaeftione agitat Alliacenus j Ted non Tatis lucu-
lcnter, 6c minus ad praxim.
Ut autem hoc argumentum penitius Tcrutemur, Tecundum Gerfonii Dodbrinam 6c princi-
pia, inquirendum eft quid ille TenTerit de ignorantia , qua: conTcientiam erroneam parit; de
intentionis diredbione 5 de probabilitate 6c ferupulis, quibus de rebus multa Tparfim utilia in
ejus Operibus extant.
De Ignorantia.
Non omnis ignorantia excuTat , tarn apud Deum, quam apud homines. Fundatur hot
fiiper illud Evangelii: Ecce venit hora & nunc efi, ut omnis qui vos interficit, arbitretur fe obfequium
prafiareDeo. Joan. xvi. 2. Sic Apoftolus prius errans in Chriftianorum perfecutione, judicabat
de TeipTo. Sic ad Judzeos loquens Petrus dicit: Etnuncfcio fratres, quia per ignorantiam feciflis.
Adb. 111. 1 7 , quos tamen non excuTabat de nece Chrifti; dum alibi dicit: Jgnoransignorabitur.
1. Cor. x 1 v. 38- 7 ". 1. 32" A.
Culpabilis eft haud dubie ignorantia voluntaria, crafla velfupina, quas provenit ex negli-
gentia Tciendi vel faciendi quod in Te eft.
Ignorantia invincibilis in rebus Fadbi 6c Conftitutionibus Juris humani exculat. Dicirur autem
invincibilis ; non quin vinci poflit, aut quod ex ea needle fit operarijTed quia operans, fuf-
ficienter ( Tecundum casus eventum) diligentiam appoTuit Tciendi illud quod neTcit.
Verum ignorantia Juris humani fufficienter promulcati, non liberat Tubditos a poena in Fo-
ro exterion, licet frequenter , quoad Deum,excufet a culpa quoldam ignorantes. T. 1 1 1 . 77.
Saspe enim non eft obligatio Tciendi, in Legibus pure Pofitivis, apud maximam hominum mul-
titudinem, ubi ignorantia excuTat, prademm apud Deum* ncc eft contemptus , ubi non eft
obligatio Tciendi. T. 11. 421. Nullus equidem, qui pote.tt ignorantiam invincibllem Tufficienter
allcgare, poteft tranTgreflor Lcgis appellari, neque quoad Deum , neque quoad homines :
plerumque tamen praTumitur apud homines aliquis efle Tciens j quia non poteft juridice per
teftes juftam ignorantia: luze caufam affignare* propterea condemnaturaliquando per homines,
qui vere innocens eft apud Deum.
Sequitur ftatim ex his, quod apud facientem quod in Te e ft , nulla eft ignorantia invincibilis
, neque Juris neque Fadbi in Lege divina} vel agens ex ignorantia tali, nunquampeccat.
Pi imam partem obfervat Gerfonius tenuifie Dodbores excellcntes ; ut Guilielmum Parificn-
fem, contra quos ait validas efle rationes, pradertim de ignorantia Fadbi: at pro parte altera
ftare alios, ut Guilielmum Autifiodorenfem, qui talem ignorantiam , pra:fcrtim Fa6li ,autju-
j is, dicuntpofl'econtingere, 6ceaminfuper carere peccatoj 6c cas fimiliter adtiones non efle
culpabiles, quae provemunt ex ipfaj 6c hoc f it, quando,fi non eflet ignorantia talis, non fierent
G E R S O N I A N A . L I B E R IV. ext ix
rent hujufmodi adliones: Techs, ubi agens, non minus efficeret;id quod agit , ignorantia tali
nonextante. T. i n . 18. B.
Sed quoad Legem Divinam, concors eft omnium fententia* nullam in his quas Legis Di-
vinas funt, cadere ignorantiam invincibilem} quoniam facienti quod in Te e ft ’, Deus Semper
afliftit, paratus illuftrare mentem quantum oportebitadfalutem, 6cerrorisevitationem. T. h i .
40. A. 77- A \ . . >
Ex his intelligitur, in quibus 8c quando conTcientia erronea excufet, vel non excufet & pec-
cato.
De DtreUione Intentionis.
Sicut ignorantia quaidam excuTat a peccato| 6c alia non excuTat j ita dire&io intentionis
aliquando vitiat adfcum, aliquando k peccato liberat. N e quis autem hac do&rina abutatur,
oblervandum eft cum GerTonio, in libro De DircZhionc codis. T. m . p. 472., aliquasefle obTer-
vationes manifefte licitasj alias penitus illicitas \ alias medias, quasde generc Tuo nec Tunt bona:
ncc malas, fed fiunt moraliter bona: aut malas, per appofitionem circumftantiarum , prse-
fertim intentionis 6c finis. Hoc modo, inquit in libro De Pita fpirituali, doccndi funt-domes
habere oculum fimplicem, oculum intentionis redtum: quo habito , merebuntur in multis j
ubi alii gravi Fe delidbo conftingerent. Exempli gratia , de eelebrantibus Miflamfumptape-
cunii; de euntibus ad Horas Dominicas in Ecclefiis, 6c ad Obitus, Tpe diftributionum de
dantibus 6c accipientibus Curas -8c Beneficia ad cenfum annum j , de recipientibus pecunias
in collatione Ordinum} de prasdicantibus promercede j de quasrentibusplacereinfuis Adtibus,
6c Sermonibus publicis, 6c artificialiter ad hoc ordinatisj de habentibus plura Beneficia ; 6c
fimilibus, in quibus peccant multi, ob defedlum dodtrinas j 6c redbificationem Tuas intentionis j
quibus alioquinmerccsdeberetur. Tangamushic perfundtorie modum redlificandi aliqua,ex pra:-
miflis.
Si quis celebrat Miflam, aut aliud quodcumque opus fpirituale peragit, 6cinde Tperatmer-
ccdem temporalem, conftituat ipfe fibi mercedem illam , non tanquam pretium Tpiritualis il?
lius operisj non enim eflet asqua commutatio; fed accipiatur illud temporale tanquam pro fu-
ftentatione Miniftrij hoc titulo falvatur omnis receptio moderata rerum temporalium pro Tpi-
ritualibus. Hasc autem fuftentatio qualis aut quanta efle poflit, non cadit Tub arte generali-»
ter definire: Ted hoc loco, ficut 6c in omnis virtute, medium Tumi debet, prout fapiens judicabit,
attendscircumftantiis omnibus, aut prout hominem undtio divina docebit. Hanc eam-
dem fententiam dicunt alii Tub aliis verbis 5 quod omnis res Tpiritualis propter temporale lucrum
, tanquam propter motivum minus principale , aut propter finem Deo Tubordinatum«
qui did poteft finis confecutivus, licire quasri, diligi, vel exerceri poteft,
Hadtenus Gerfonius,loco fupra citato.
De Probabilitate.
Dum falfitas,' vel veritas ignota eft ( hoc eft, noncerto nota) tunc ex apparentid feu probabilitate
judicandum, 6c hoc utique noneftpericulofum, ciim conftat de probabilitate. Quod-
libet contradidtoriorum poteft efle probabile , 6c unum’ ftat cum altero, noil in veritate , fed
in probabilitate. T. t. 24. A. Inmoralibus Tahe, fumenda certitudo ex his , quje , ut inpluri-
bus, Tecundum verifimiles 6c probabiles conjedburas , eveniunt. 7; n. f e d . Et certitudo
probabilis in his fuflicit, ut non exponat fe quis. T. i n . 181. Utque aliquis fic fecurus in
agendo, debet quidem eflecertus, illud efle bonum, neque virtuti contrarium: fed referc qu4
certitudinej Tumcit enim certitudo moralis j ut vel non fis in peccato , dum facis qu6d in te
eft, aut Taltem peccatum non incurris novum, per temeritatem.
Cceterum, moralis haec certitudo per dodbrinam colligitur altero trium modorum. Unus
provenit ex alterius autOritatej alter ex propria eruditione ; tertius ab cxperimentali confuetu-
dine. Pauci per feipfos docentur, feripturas intelligences; multi ab aliis erudiuntur , recipienres
ab eis intelligentiam feripturarum , aut fi nequeuhb,Taltem docentibus Tc obediunt. Tertium
genus defperatum eft ad dodbrinam, qui neque docere poflunt, neque docentibus aflentirivo-
lunt. Supereft tertius dodbririae modus , tinde Tumitur in agendis Tufficiens 8c moralis certitudo
ex ftudiofa preferutatione Divinorum Mandatorum , qualem Tuadet Sapiens: Quatibipracepit
Deus, ilia cogita femper.
Sunt aliqui minus culpabiliter (nefeiofimindstolerabiliter) efrantes, quosex dodbrina,dum
moralem quacrunt certitudinem , nullum lumen rationis movet ad aflenfum cujufvis agibilis j
tantummodo Tatis eft, fi dicere potuerint j hoc feriptum eftj hoc talis Dodbor in ledbura Tua
fenfitj hoc alius ita pofuit j fimiles afpicientibus verfo ad Solem dorfo Tplendorem ejus in
montibus, quos ad afpedbum Solis afpicere oporteret: Ted neque lumen veritatis accipiunt ifti,
nifi circumvolutum quadam veluti caligine Traditionis humanae. f . 1. 177. 1 76. 177. Sig-
num fane erroris eft , prteponere judicium novorum , prifeis Sandborum1 Patrum inffcitutis 5
quafi non habuerint notitiam talem, qualem habet novitius: 6c hoc fignum maxime fallic in
mofalibus, feu agibilibus, in quibus fandbi Patres diligentiflime laborarunt, quorum fententias
niagis imitandas Tunt, etiam ubi non apparet manifefta ratio> imo ubi videtur oppofitum faciendum
ex quibufdam conjedburis , quam fint novitates prasTumenda: ex zelo ndh fecundiim
feientiam. T. m . 158. B.
Ita Gerfonius, non quamlibet probabilitatem fequi licitum efle duxit •, nec Autoris cujufi*
<;umque, ut loquuntur, gravis automate , probabilitatem alicui opinioni con'ciliari exiftima-
vit. In dubiis autem , non folum probabiliorem partem , fed etiam tutiorem eligendam efle
5 cum contraria non eft moraliter certa. Sic enim aperte rem definit, in libro De Vita
fpirituali. T. i n , Ledbionis 4 Corollario 8vp. 42.Occurrence dubio probabili de aliqua Le*
g c , utrum Divina f it, aut Divina: connexa,feu pertinens, tutius eft Legem illam pro Divina.
t 2 ful