mo bono avertit. Ex quo inordinato amore omnia
alia peccata fecundiim prius 6c pofterius, hoc eft mediate
yel immediatè, alia tarnen via leu ordine-quam
à liiperbia, 6c quam à libidine infurgunt 6c oriun-
tur.L
uxuria etiam fecundùm Caftianum dicitur radix
omnis peccati, quia carnalcs deleftationes Hint nobis
naturales, 6c ad naturalia proni fumus 6c inclinati,
De fuperbia in particnlari, prout diftinguitur
ab inani gloria, & ponitur quafi
Regina aliorum vitiorum
T \ I c e t ü r ergo primo de fuperbia, quxfie, ut
aliqualiter taftum eft fecundum Auguftinum, de-*
.. . finitur. Superbia eft perverfus proprix celfitudinis
ac eis cum difficultate refiftimus. Attracta igitur cc A appetjtuSi Dicit etiam Auguftinus quod fuperbia
uxuriam anima, in omnia alia vitia faciliter
6c line^coniideratione ac moderamine, fecundum tarnen
prius 6c pofterius, hoc eft mediate vel immediate,
ex uno fcilicet in aliud prolabitur, alia tarnen
via 6c ordine quam per fuperbiam 6c quam per libi-
* dinem, 6c quam per cupiditatem.
Poflent ilia profufius declarari, fed quantum ad
brevitatem hujus Traftatuli convenit: fatis lint qux
tafta funt j qui amploria videre voluerit, Doftores
adeat folemnes, 6c inter exteros beatum Thomam
Secunda fecundx, 6c Summam de vitüs eir virtutibusi
omnibus hominibus invidet, fcilicet fiiperioiibus
quia eis non xquatur 3 'paribus quia libi tequanturj in-
terioribus, ne libi xquentur/
Dicitur etiam fuperbia omnis peccati radix 8cini-
tiuin, propter tres rationes liipra in penultimo capi-
te immediate prxeedenti taftas. Gregorius Moralium x x x i. Lib. quatuor fpecies fuperbia; afiignat. Prima
e ft, cum homo bonum quod hab et, xftimat feipfo habere. Secunda fpecies eft, cum homo y fe a
b o
num quod habet, libi deluper datum credit fed
tarnen fe reputat illud pro fuis mentis accepifle. Tertia
fpecies eft , cum homo- jaftat fe haberd bonuni
quod non habet. Quarta fpecies eft , cum homo
delpeftis exteris, appetit lingulariter videri habere
bonum quod habet. Et eft advertendum quod hie
*• jaftantia* accipitur quantum ad interiorem cordis
arrogantiam : vquia li caperetur jadtantia quantum
ad exteriorem adtum j quo quis falfo fe diceret vel
B laudai •et habere bonum quod non habet j magis
proprie pertineret ad peccatum inanis gforix j 6c c-
tiam ad peccatum mendacii quam ad peceatum luperbix
«, prout lumitur hie 6c ä Beato Gregorio.
Iftarum autem quatuor Ipecierum numerus 6c fuffi-
cientia lie liimitur. Diftum eft fuperbiam elfe inor-
dinatum proprix excellentix appetitum: omnis autem
excellentia accedit homini ratione alicujus bo-
ni quod habet3 bonum autem quod habet homo,
tripliciter poteft conliderari. Uno modo fecundiim
fe. Alio modo ex parte caufx qua habetur*
Tertio modp ex parte modi ipliim bonum habendi.
Refpeftu primi certum eft, quod quanto
bonum qiiod quis habet majus eft, tanto per hoc majo*
rem excellentiam confequitur. Ex quo contingit,
quod homo cujus appetitus inordinate vel ultra mo-
dum libi convenientem, in liiam propriam excellentiam
tendit, fibrin animo fuo attribuit bonum quod
non habet, vel majus quam habet, 6c tunc eft ter-
D i
S E P T E M V 1T 1IS .
C A P I T A L I B U S
I N S P E C I A L I
Et primo differentia inter fuperbiam &
inanem glonam.
" I" S t i s lie prxnotatis dicendum venit de ’quolibet
I prxdiftorum feptem vitiorum capitalium in fpecie
leu in paiticulari. Et primo de liiperbia. Circa
quam notandum eft quod licet communiter non hat
diftinctio inter liiperbiam 6c inanem gloriam, irnmo
ponatur inanis gloria filia fuperbix 3 Gregorius tarnen
inter eas differentiam ponit, irnmo luperbiam dicit
Reginam 6c Matrem omnium vitiorum. Quod intel-
ligendum eft Gregorium accepifle prout liiperbia con-
flderatur fecundum quamdam redundantiam 6c gene-
ralitatem quam habet in alia peccata , in quantum
fcilicet ex ipfa omnia peccata oriri poflunt3 6c hoc
duplici via leu ratione. Uno modo per le 6c direftc
luperbix quæ eft propria excellentia, ad quam po-
teft ordinari quidquid homo indebitè 6c inordinate appetit.
„ . tia fpecies fuperbix fupra polita , qux eft fcilicet
in quantum fcilicet alia peccata prdinantur ad linem Ccum quis jadtat fe habere bonum quod non habet.
Alio modo indirecte 6c quafi per accidens re-
movendo prohibens, in quantum lcilicet per luperbiam
homo Legem divhjam contemnit , per quam
prohibetur à peccando, 6c tranfgreditur Mandata 3
intelligitur tamen hoc, quando ilia tranlgrelfio Man-
datorum fieret ex contemptu ; nam fieri poflet ex
ignorantia vel infirmitate, quodibi non eflet fuperbia.
Ut igitur femper natura ipforum vitiorum cla-
riiis elucelcat, procedatur, opinion em Gregorii in-
fèquendo. Differentia autem quæ communiter inter
fuperbiam 6c inanem gloriam aflignatur, eft quia
licet in. utraque fit immoderatus 6c inordinatus
propriæ excellentiæ appetitus , qui fcilicet non eft
fecundiim reftam 6c debitam rationem 3 in hoc tamen
differunt, quia fuperbia excellentiam propriam inordinate
appetit 3 inanis vero gloria excellentiæ pro-
Refpeftu fecundi certum eft , quod quando homo
bonum quod habet, habet ex feiplb, ipfe excellen-
tius habet quam fi haberet ab alio. Et exhinc pro-
cedit, quod homo cujus appetitus inordinate 6c ultra
modum debitum cc libi convenientem, in liiam
propriam excellentiam tendit, illud bonum quod habet
ab alio , xftimat in flip animo 6c libi attribuit
habere ä feipfo. Et quia düpliciter aliquis poteft elfe'
caufabonilüi, uno modo elficienter, alio modo me-
ritoriè, fecundum hoc fumuntur dux primx fpecies
fuperbix fupra pofitx : nam fi homo illud bonum
quod ä Deo habet, xftimet 6c reputetfe ä femet-
ipfo habere, 6clie efficiënter, tunc eft primaIpecies
fuperbix fupra pofitx 3 fi verb illud bonum quod a
Deo habet, xltimet fe 6c reputet ä Deo habere, fed
fuis meritis, 6c f itmeritoriè, 6ctunc eft fecundafpecies.
Refpeftu tertii certum eft, quod quanto aliquis
bonum qu<?d habet excellentiori modo quam alii
priÆmanifèftationem, ita_quodliiperbia proprie con- DP°ffidet, tanto per hoc majbrem excellentiam conliderat,
in quantum ille inordinatus proprix excel-
lentix appetitus habetur ab intra , etiam fi non ab
extra progrediatur. Inanis gloria tranfit ab extra,
quia iliam excellentiam appetit ab extra apparere
6c in ore aliorum apparere 6c manifeftari.
fequitur.. Et hinc eft quod homo cujus appetitus inordinate
6c ultra modum debitum 6c libi convpnien-
tem , in fuam propriam excellentiam tendit, illud
bonum quod habet, xftimat in fuo animo 6c libi attribuit
excellentius habere quam exte ri, 6c tunc eft
quarta fpecies fuperbix liipra polita, fcilicet cum quis
delpeftis exteris appetit lingulariter videri habere bonum
quod habet. Ex quibus apparet clara fufficientia
Ü S
lpe< um fuperbix per Gregorium alfignata. E
innen advertendum quod fecundiim diverfos Dofto-
res'plures'öc alix aflignantur fuperbix fpecies. Hieronymus
aflignat ingratudinem fpeciem fuperbix. Aü-
aultinus dicit, quod fe excufared epeccato cornmif-
jb ad fuperbiam pertinet ; etiam prxfumptio, qua!
ouïs tendit ad aflequendum aliquid quod eft fupra fe, a
ad fupei'biam pertiiiere vk^ptur. Berna'rdus etiam duo-
dccim gradus ponit fuperbix, qui fünt curiofitas, mentis
levitas, inepta lxtitia, jaélantia, lingularitas, arro-
gantia, prxfumptio , defenfio peccatorum, fimulata
confeflio, rebellio, libertas, peccandi confuetudo. Sed
qui débité confiderat omneshujufmodi fpecies leu gradus
• ad quatuor fpecies per Gregorium, ut ta<5fcum eft,
àfli‘matas veduci pofliint, 6c fub eis comprehenduntur : •
nam prima ingratitudo de qua loquitur Hieronymus re-
ducitur ad primam fpeciem 3 quia ingfatus libi proprie
& in effe6tu attribuere videtur habere à feinetiplb
illud bonum quöd ab alio habet, cum illud reco-
gnofeere nolit. Excufatio de peccatis, de qua loquitur
Auguftinus, proprie pertinet ad tertiam fpeciem 3
quia fie fe excufans, videtur fe jadtare habere bonum
quod non habet, fcilicet bonum innocentix.Prxfumptio
autem qua quis tendit in id quod fupra ipfum eft ,
proprie ad quartam fpeciem pertinet fecundiim quam
J3°
làlfæ coniblationis confugit, ita utbénefibi conicius
ÿel. fui oblitus, vel ab omni culpa abfolutus putetur :
nunc apparet in fronte hilaritas, nuncinfignis feur-
rilftas, nünc ad jocunl prönitas, nunc vanitas inin-
cefl'u, nunc facilitas in rilu.
Qiiartus gradus hurnilitatis à' dido Beato Benedic-
to alfignatus, eft taciturnitas ufque ad interrogation
nem. Contra querti ponit Beatus Bernardus quar-
tum gradum fuperbix, ja&antiam quam ex prxee-
denti gradu oriri dicit. Nam dum mente in ineptam
lxtitiam refoluta, vanitas crefcere 6c groflèflere incoe-
perit, jam necefle eft ut laxato finu ad extra erum-
pat3 quærit tunc quibus omne quod fentit effiindat,
prxvenit interrogantem , non quxrenti refpondet :
nunc quærit 6c lolvit, nunc jejunialaudat, comment
dat vigilias, Ibmnia profert 6c viliones.
Quintus gradus hurnilitatis à Beato Benediéto af-
fignatus, eit tenere quod habet communis oblervan-
t.ia. Contra quem Beatus Bernardus quintum gradum
liiperbiæ ponit fingularitatem, quam ex prxeedenti
gradu oriri dicit : turpe etenim effet ei qui le fupra
exteros extollit 6c jadtat, nil!plus, vel aliter quam
exteri aliquid fpeciale ageret, quo ultra eos apparere
polfit. Talis plusJibi de aliquo particulari bo-
}uod le iàcere xftimat blanditur, quàm fi decies
quis appetit p rx aliis lingulariter videri.Duodecim vc- g P^us communitate faceret. Pallorem fuum in vul-
ad communia piger, vigilat in ledto y 6c dormitat iff
" • • • " tu , 6c maciem in manibus, 6c talia quæ in feiplb videre
poteft, fpeculatur 3 ad fua particularia ftrenuus,
choro,- 6c hujulmodi.
Sextus gradus hurnilitatis j à dido Beato Bénédicte
alfignatus, eft credere 6c pronunciare fe omnibus
viliorem. Gontra quern ponit Bernardus fextum gradum
fuperbix' arrogantiam , quam ex prxeedenti
gradu oriri dicit. Nam cum quis talia opera lie fin-
gulariter a g i t , jam apud fimpliciores eius fama feu
opinio creicere incipit , qui ipfa ejus opera quæ vident
probant, quia difeernere nelciunt qua inten-
tione procédant;. Sicque dum mifer ille ab aliis bea-
tificatur, apud fe in errorem inducitifr : credit enim
quod audit, fed quid intendat non attendit, 6c duni
plus de feiplb aliis quàm libi credit, non lolum yer-
bo aut operum oftentatione probitatem demonftratj
fed interno etiam lui cordis affectu, fe aliis fanctio?
rèm credit 6c reputat.
Septimus gradus hurnilitatis abipfo Beato Benedic-
10 gi-adus fuperbix quos ponit Berriardus licet lecitn-
'dum quid»6c lecundum modum accipiehdi ipfiusBer-
nardi ad luperbiam pertineant 3 non omhes tamen accipiuntur
fecundum iplam propriam naturam feu eflen-
tiam fuperbix cui aflignantur.Sed fumuntur afiqui tam
fecundum diverfas hominum conditiones, quam fecundum
comparationem ad gradus hominum, qui vel
funt majores vel xquales, velminores. Nonfolum
etiam in dibtis duodecim gradibus tanguntur Ipecies
aliqux fuperbix 3 fed etiam quxdam iplam fuperbiam
antecedentia, 6c quxdam Confequentia. Sumuntur
etiam prxdidti duodecim gradus luperbix a Bernardo
alfignati per oppofitum ad duodecim gradus hu-
tnilitatis, quos Bratus Benedidtus in fua Regula ponit.
Primus enim gradus hurnilitatis ab iplo Beato
Benedicto alfignatus, eft corde 6c opere lemper hu-
militatem oftendere , defixis in terram afpedtibus.
Contra quem ponit Bernardus primum gi'adum fuperbix,
curiofitatem 3 nam juxta quod dicitur. Mens
hominis liiiipfius incuriola,'quodexproprtorumme- . _ .......... .
titorum vanaxftimationeprocedit, 'aliorum commu-Ctoa^ S natus5 eft fe ad omnia indignum 6c inutilem ereniter
curiofa elficitur , 6c jam vel ad eaqux ad iplam
non fpedhmt immoderate-cognofcenda , vel mores
vitiaque aliorum inquirenda ie transfert ; hinc inde
bculis vagari, capiteque eredto ac auribus fulpenfis
incedere incipit.
SecunduS gradus hurnilitatis a didtb Beato Bene-
didto alfignatus, eft ut pauca verba 6c rationabilia
tjuis löquatur, 6c non clamofa voce. Contm quam
ponit Bernardus fecundumgradumfuperbix3 levita-
teni mentis-, qiiam ex gradu prxeedenti oriri ponit:
Nam ut dicit, animus hominis nulla fui cura aggra-
vatus, dum mores 6c vitia aliorum curiole circumljpi-
, in quamdam levitatcm 6c inftabilitatem tranfit.
Nam dum nunc aliquos libi fuperiores afpicitjam fe
luperaid dolet, 6c per invidiam tabelcit. Düm vero
nunc alios fibi inferiores edrnit, per quamdam vanam
excellentiam pueriliter hilarelcit: nunc pauca 6c mor-
dacia loquitur 3 nunc multa 6c inania j nunc rifu,
nunc luctu plena.
Tertius gradus hurnilitatis a Bqato Bcnedidto alfigdere
6c confiteri. .Contra quem ponit Beatus Bernardus
feptimum gradum luperbix , prxlumptionem ,
quam ex prxeedenti gradu oriri dicit. Nam qui le in
animo alios prxoellere putat, quomodo elfe poteft
quando plus defë quàm de aliis prxfumit? Talis primus
in coriveiitibus refidet, primus in confiliis refpondet
, non vocatus accedit, non jufliis fe intromittit,
quidquid ipfe fecerit, redte fadtum , quidquid verb'
non tècerit, inordiiiatè faétum reputat 3 fi ut optât
nón promovéatur , fuperiorem fuum aut invidiun
aut deceptum judicat, in minoribus obedire indigna-
tu r , quia ad majora fe reputat idoneum.
Oftavus gradus hurnilitatis à difto Beato Benedifto
alfignatus,elt confélfió peccatorum .Contra quem ponit
Bernardqg oftavum gradum fuperbix, defenfionem
peccatorum,quam ex prxeedenti graduloriri dicit. Etenim
qui fe faciliter ad oinnia ingerit, impolfibi-
le quafi eft, quin aliquarido deficiat. Cum ergo talis
a liio fuperiori corrigi coeperit 3 culpam fuam
(quia habere nön putat) non agnofeit,' 6c tune in
natus, ut quis non fit facilfs aut promptus in riliim.^var*as peccatorum fuomm exculationes le ponit:
Contra quem ponit Bernardus tertium gradum fuper-
ineptam lxtitiam , quam ex duobus gradibus
immediate prxcedentibus oriri dicit: nam dum per
^»iofitatem ad animi feu mentis levitatem quis de-
venit, 8c gaudium quod ex fui prxlumptione con-
ccpit, per triftitiam quam interdum de alienis bonis
coatrahit, interpolari metuit 3 ftatim ad remedium
äut enim fecifle negat, aut feciflè confitetur, fed
quod bené fecit: aut li male fe fecifle fateatur 5 dicit,
tamen quöd non multurri: male, ,6c fi multunl
male, quod nön mala intentione: &liitenim de mala
intentioneconvincatur, aliena*fe dicit fiiafione pec-
cafle. Et quomodo talis qui apeitadefendit,*malas
fui cordis cogitationes -revelaret l ■ X } Noiiusg}