175 jfoanms
tæ quodam vafculo, in quo fuper eulpidem ercdam
librata eft ex tranfverfo volubilis acusferrea, eujus
aciés afteda eft per raagnecem, quo fit ut in Polum
Ardicum alfidua fit lua diredio. Non aliter cor
aftedum Dei diledione in Fide & Spe, ferriconve-
nit in Deum. Porro fîcut ex motu vafis continèn-
tis acuin agitatur acus aliorliim , nune dextrorfum , j
nunc finiilrori'utl?, redit tarnen Temper in idipfum
dum quielcere finitur. Conformiter turbationem
aut vacillationem cor pari videtur ex lcrupulofis
mocibus I modo per has , modo per illas pailio-
num fluduationes 3 maneap attameu divinus amor
finnus , Taltem in habitu, quod fuificit fi non peni-
tus ejecerit ipTum homo. Et ita Tufficit ut aliquis
inveniatur conftantior refiftere peccatis , immo corpus
exponere marcyrio, carcns aSfcu talibus fentimen-
tis , quàm alius abundanter plenus eis. Quare pa-
tet lignum iitud Tenfibilis Tuavitatis inefficaciter ai>
guere charitatem Dei fi non adluerint comités chari-
tatisfignatæper Apoftolum: Charitas, inquit, pattens
efi, benigrik eft, i . Cor. 13-4- cum Teliquis qua fub-
jungit. Itaque fi Fides, fi Spes, liceteræ virtutes
informes efle pofliuit, dum deeft Charitas effugiens
a facie latentis luperbiæ, cur non poterithæcexper-
ta fuavitas ? Guftas igitur hanc fuavitatem ? Utere
cum humilitate Sc gratiarum adiqne. Gullu cares ?
Fer in patientia Sc manluCtudine, attendens quod a-,
liquando daemon abutitui' naturali bono teneri cordis,
ut ell in mulieribus 3 ficut è converTo poteft gratia
naturale bonum tale in adjutorium fuifumere, ut
vehementior Sc crebrior invalefcat fpiritualis devotio.
Sed dum Tubrepit fuperbia ( quibus enim non infidie-
tur quze vexare voluit Apoftolum : ) tollitur hæc pax
interior, redit que collaphizatio tentationis , cuftos
humilitatis 3 quo calu fufficiat gratia Dei nec more
generationis pravæ Sc perverfze divinum fibi devotio-
nis fignum quærat.
Monicas. Ecce relabimur in id quod ab initio quze-
fitum e lf , qua ratione poterit aliquis quidquam ag-
gredi Tub dubio conftitutus, an agat rçdè, fi exin-
teriori confcientize motu Tufficiens certitudo non habetur
: peribit denique omnis ars diftinguendi ve-
ras a falhs immifliones Propheticas aut revelationes.
Volucer Habes, fupçr hoc ultimo. Tcripta non pau-
ca Peregrini noftri. Primum verb refpcdu eomm
quæ’futura Tunt (de præteritis quippe jam diximus),
lie obfervare convenir : ut non reputetur culpa ubi
culpa non eft : alioquin cauTatur erronea confcientia,
contra quam fi quidiibet attentetur fieri, jam
Gcrfami 176
que doeeri pofllint, neque . docentibus aflentiri vo-
lunt. Quibus relictis (hint enim plus diTcoli quàm
multa bruta quæ per humanam domantur induftri-
am, ut canes, ut eqni, ut fimeæ, ut aves aliquæ)
fiat Termo“ de reliquis.
culpa eit fi fluduat .animus. Præterea, Tub hac du-
bitatione velut ad utrumlibet neTciens quid adurus
fit, confilium eit ut non agat5 quoniam exponeret
Te diferimini, quo calii certum habeat quod peccat.
Vis igitur quiequam Tecurus agere ? Certus lis illud
eile bonum, neque viituti contrarium. Sed refert
qua certitudine 3 fufficit nempe certitudo moralis,
qualem notavimus, ut vel non fis inpeccatodumfa-
cis quod inte e it, ’aut Taltem peccatum non incur-
ris novum per temeritatem, exempli gratia 3 cele-
brandi : oita eit enim ex diligentia tuæ præparatio-
nis excuTatio. Ceterum moralis hæc certitudo per
doctrinam colligitur altero trium modorum. Unus
provenit ex alterius audoritate : alter ex propria e-
ruditione : tertius ab experimentali coniuetudine.
Sub primo vivunt incipientes Sc animales : Sub Te- ~
cundo proficientes Sc rationales : Sub tertio perfec- u
ti Sc Tpirituales. ConTonat Philolbphus tradens très
hominum maneries ad dodrinam inveniri. Pauci
per feipfos dociles Tunt propter claram Tuæ comple-
xionis harmoniam, addo vel aliam gratiam gratis da-
tam, qua faciliter agenda concipiunt, feripturas ut
Augultinus intelligent: Multi ab aliis erudiuntur,
recipientes ab eis intelligentiam Scripturarum : aut fi
nequeunt, credünt Taltem dicentibus Sc obediunt.
Tertium genus defperatum eit ad dodrinam, qui ne-
Puto quod Rcligionum inltituendarum principalis
^ caula fuit audoritas regiminis, cui magis obedien-
tia præltaretur, quàm propriæ rationi, quæ in plu-
rimis dubia valde eit, debilis Sc incerta. Prævalere
fiiniliter habet hæc audoritas relpeStu juniorum
quorumlibet ad Magiltros vel Parentes 3 quoniam
judicium propriæ rationis vel nullum vel imperfectum
habent. Hoc Pythagoræ Ichola fervabat : Sic
jubet Dominus dicens : Interroga patres tuos & dicent
tibi, majores tuos & annunciabunt tibi, Deuter. 32. 7.
Majores intelligo qui multis experimentis eruditi
liint in agibilibus humanis, quorum judicia traditA-
riltoteles eile recipienda tanquam principia propter
multa vidifie. Extenditur hoc ad eos qui refpeótu di-
vinorum propter confuetudinem exercitatos habent
Tenlus, quaies jam in lblitudine fibi vivere Tuffi.
ciunt.
Superelt TanStus doStrinæ modus, propofito nof-
tro vicinior , unde Tumitur in agendis lulficiens Sc
moralis certitudo : oritur modus iite nutriturque ex
ltudiola perfcrutatione divinorum mandatorum, qua- g lem Tuadet Tapiens : y#<e tibi pracepit Deus, ilia cogita
femper, Cv' inpluribses operibus ejus ne ftteris cttriofus. Eccli.
3- 2.2.. Et iterum,nihildulcius quamrefpicerein manda-
tis Dei. Ec cli.23. 37. Hincbeatum dicit PTalm.quiin
lege Dei meditatur die ac notie, PT 1. 2. cum cæteris
ablque numero cadentibus in hanc lèntentiam. Itaque
femel in Sa'ipturis Tuis locutus efi Deus , & idip-
fam, ait Job, non rep et et, Job. 33. i4.quia Tufiicien-
ter erudiunt Sc conTulunt, tantummodo relegantur
puro fidelï, Sc integro corde. Malevolis quidem
SC incredulis tenebrofior inde naTcitur errorum caü-
g o , quod in hæteticis olim, neTcio fi amplius noltra
hac ætate peripicuum fuit 3 quando cæcutientes facti
fimt multi circa fores principiorum moralium,
quæ Tunt de.primis impreflionibus naturæ, quæ rur-
lus digito proprio fcripfit Deus in tabulis lapideis,
ad indelebilem memoriam, repetens ea tertio, per
Fidei Traditionem in Evangelio : itaque lugere,
plangereque compellimur.
C
T E R T I U M M E T R U M
L I B R I, Q^U A R T I.
icolon Diftrophon. Primus verfus Iambicus
Archilochius T rimeter Acalefticus : fecundus
Elegiacus: currit cum tertio tertii d e c o n s o -
latione Philqsqphiæ : Q u am v is fitten-
t e .
A Enigma (juamvis firferxt ficum fidej,
■ n-Eft a feme tarnen lucis arigo fua j
P er hanc, fophia veritas recondita.
Quam multra mqmt inpmtafte, palet-,
Révélât ecce parvulis, amans eos.
Atque docens, & cum femplicibus graditur,
Qui fuper bis mente cordis clauditur,
Vult intelleftus fubfit ut omnis ci,
Petitque, fenfus omnis ut fa deneget.
Debet homo totus obfaquium Domina,
Par nempe befiiis peccando fabius eft |
Indiget hincfidei fubdere colla jugo,
V t ambulet vita vias, nec offendat.
Pandit qualis fit finis habendus ei,
Pracepta rurfus inculcat priùs data,
7S(am mos perverfus obnubilar.at ea.
Vis ingredi vit am, mandata conferva « • É
Rob.orat hic decadem Cbnftm malta levant.
S i
177 D e confoldtwne Theologize.
Si prima per fa nota pracepta decern ^ "
Mens feeler at a docet falfa vel ambigua,
In his fides fi fit obfeurior, plena
•JMeridie palpans , amodo quid fuperefi
Jefu benigne, quid potefi magis tuam
JExternis legem tradere ludibrio,
tJfyCodos & regulas vivendi deinceps.
Quos his everfis plebs tua fufeipiet ?
PROS A Q^UARTA
L I B R I Q_U A R T I.
M O N / C V S.
HOc eft, Volucer, quod ftomachabar nupermc-
cum, dum Theologiamefferres, unde fit quod
nonnullos ex Theologis experimur innullomeliores,
utinam non deteriores ceteris hominibus.
polucer. N o lo , Monice, de aliena vita Theolo-
gorum. nec aliorum Tcrutator efle, vel cenTor curioTus:
178
Qiiia deorfum oculum mergere Toliti flint, ubi 110ft
afpicitur Tol, nifi circumvolutus caligine. Plane
lucis natura, nedum Tenfibilis, Ted intelligibilis, ita
habet, ut quanto longius ab origine protenditur, eo
fiat debilior, craflior Sc Tuboblcurior. Propterea,
fi lumen intelleStuale jugiter ad infima confideran-
da demergitur, grofleTcit Sc craTeTcit quodammo-
do, ineptumque redditur Tuperiora quamvis lucidio-
A ra confpicere j fed neque lumen veritatis accipiunt
ifti, nifi circumvolutum f it, quadam veluti caligine
traduStionis humanæ.
tJMonicus. Experimur id fæpè quod dicis, Ted
quid proinde faciendum fit infinüa.
Volucer. Monendi funt ab ingreflu ftudii, non ita
figerè folaminCqnftitutionibus luis rétinendis memoriam,
ut plurimum mos eft, quin exerceant in-
telleclum, rationémque confulant, ex quibus prin-
cipiis vel moralibus , vel Xheologicis originentur
hujufmodi Conftitutiones : ita enim fiet ut colluf-
trentur lumine primorum principiomm, quod fi vel
noluntvel nequeunt, credant illuftratis. Recogihoc
unum c r e d id i, propter quod Sc locutus Turn, tent infuper præftantiam humanæ conditionis , quæ
quod T h e o lo g ia non admixta F id e i , Spei Sc C h a - ad h o c condita e f t , u t totum Tenfibilem mundum
litati,inflat 8c officit,quemadmodum d e Philofophia ( q u i per TenTuum portas ingreditur , imprimendo
Romanorum refert Apoftolus 3 quoniam propter in- Tpecies Tuas atque fimulachra ) reducant in primum
gi atitudinem dati funt fuper alios homines in reprô- principium Deum , cum quadam fimplificatione Sc
bumTenfum: caufam red d it, quia cum cognoviffcnt puritate. Ita procedens à D e o mundus, fit eo con-
Deum , non ficut Deum glorificaverunt, neque grattas B tinuè utilior in fuis partibus, q u o long inq u ior,prou t
egerunt. R om . i . 21. Ingratitudinem vero majorem in dementis videre eft Sc in folis lumine. Rurfus au-
elle in contemptu v el abufu T h e o lo g iæ quàm P hi- tern redditur fpiritualior magis ac magis per operatio-
lofophiæ nemo d ub ita ve rit3 p ro p te re a , ficut apud nem intelle&us agentis in phantalmata corporalia
Ciceronem Orator diTcribitur,quod eft vir bonus di- ex quibus e licit Tua virtuteTpecies intelligibiles, fim-
cendi peritus, ita T h e o lo gum nominamus bonum virum plices Sc incorporeas. E t ficut natum e x came
in facris litteris eruditum 3 non quidem eruditione To- TenTuum, caro erat fuo modo 3 lie quod naTcitur e x
lius intelle6tuS3 fed multo magis afFe<ftûs3 u t e aquæ intelligibili fp iritu , fpiritus e f t , adeo quidem u t non
per T heologian! in te llig it, traducat per jugem ru- dubitaverit Apoftolus dicere , qui adh&ret Deo unus
minationem in affe&um cord is , Sc executionem o- fpiritus efi cum eo. 1. C o r . 6 . 17. H æ c opera tio, præ-
peris : quatenus Tapientia, Tecundum nomen Tuum, cipuè fp ed a t ad elevatos T h e o lo g o s , exercitaiites
Te ad Theolog'iam myfticam , quæ per abnegatio-
nem tendit in fimplificationem: v e rum , quando ve-
niendum eft ad agibilium trad ationem, oportet rurfus
in inferiora refpicienda defeendere 3 alioquin ,
fallerentur ifti modo ad primos contrario , fi lumi-
ni principiorum hærerent adeo quod conclufiônum
vifionem omitterent 3 exemplo Aftrologi cadentis in
lapida fit in bonis , fuaviter 8c jucundè 3 in malis
tnftabiliter Sc acerbe 3 alioquin taies, inftar Vriæ,
ferunt litteras damnationis liiæ, dant adverlus femet
ipfos ex ore proprio judicium, plus inficiunt exemplo
vitæ , quàm inftruant verbo doSlrinæ 3 facras
denique Litteras impudenter fuis inquinatis moribus
Sc delideriis fubfervire compellunt, fenfum à TanStis
Patribus traditum diftorquentes, imo fæpe nelcienquemadmodum
x x ------ fo v e am , dum ambulaiis relpicit aftra.
s: nefeia profeSto eft pars magna talium qui Te c Denique perfeétus e r i t , qui ftudiofa circumfpec-
Theologiæ profeflbres ja étitàn t, ita u t experiri ftu- tione veifabitur in utroque , hunc Juriftam T h e o -
porfit. Ideo quippe T heolog iam n e fe iu n t, quia logum Sc cum T h e o lo g o Juriftam judicabo 3 quale
curis aliis quotidie tradunt : efto Tciant, vides les fuerunt primi D o é to r e s , e x quorum Tententiis
ratio (dos hominum prceclai'iflima)
vertitur reprobis ad luam aliorumque perniciem. Vi-
num quoque, quanto melius , tanto furiofiores eos
qui ad fobrietatem iplo non utuntur, reddit, non
vini vitio, Ted potantium. Di£ta funt hasc interim,
quatenus animo tuo trifti mos gereretur Sc Tolvere-
tur quxftio faSta 3 fimul ut ea qu£e de Theologize
conlolatione leribimus , qualiter Sc a quibus acci-
piendalint, utiliter. infinuaremus. Confido in Domino,
quod apud idiotas follicitos de falute Tua,
•m quibus eft limplex Fides, certa Spes Sc Tuavis
Charitas inlidebunt TruSluoTius in animo Theologi-
Decretales Decrctaque compabta limt.
Monicus. Raro fert zetas noftratales, caufam Tci-
re delidero.
Volucer. Pauci tolerant laborem ftudii, in multis
vel astas , vel ingenium , vel lumptus non fuppe-
tunt: evenit przeterea quod myftica Agar ancilla,
videns Te peperifle, habet contemptui SaramDomi-
nam, quam fterilem exiftimat. Rachel infuper for-
taflis lympidos habens oculos , irridet aliquando
mordaeiüs fororis L i^ lippitudinem, cum Te mutuo
jure fororio conveniat honorare3 iplam quoque Ä -
gar, imperio Domin« fux fubjici, didatifque per
cæ Tententiæ,. (ideo non fruftra funt) quàm apud eam æquum fuerat obedire.
regietos litteris, gignentibusTcientiam illam, quamD Subinde perpendis difficultatem infinitam, quam
habet morale negotium nflare dicit Apoftolus : oculum verb , quis nefeiat , dum profeqtii quæritur:
quantum turbat aut excæcat inflatio ?
Sunt alii minus culpabiliter ( neTcio fi minus tole-
mbiliter ) errantes , quos ex do&rina, dum moralem
quærunt certitudinem , nullum lumen rationis
movet ad aflenfum cujufvis agibilis 3 tantummodo
latis eft fi dicere potuerint, hoc feriptum eft, hoc
talis Dodor in ledura fua Tenfit, hoc alius ita po-
illit : fimiles afpicientibus verfo ad Tolem dorlo,
Iplendorem ejus in montibus 3 quos ad afpedum folis
nuilus Tufficit oftendentis digitus attollere. Cur ita ?
Tomi I. Pars I.
quia non Tatis eft iiitelligere quid verum fit Sc quid
redum ( lîcut cadit fub aite tradere ) fed particula-
res circumftantias, quæ variabiles fu n t .n e q u e Tub
arte , neque Tub dodrina veniunt. Circumlpicere
necefle eft ftatum inprimis Reipublicæ, cum moribus
eam regentium 3 fi juxta confilium Toceri Moy-
fi. Exod. 18. 21. fint viri potentes, timentes Deum
in quibus fit veritas & qui oderunt avaritiam, neque fit
apud eos perlonarum acceptio, neque inconftantia,
neque depravatum confilium : Alioquin, non exibitab
M