Compendium Theologmim 3 zo
D E P E C C A T O
319 merit ipfi animx jam illi carni unit« neceflitas qux-
dam ad concupifcendum, nec poteft anima iliam car-
nem feu ienfualitatem cohibere , ficut anima Ad«
ante peccatum potuiflet, qux habuit poteftatem fu-
per Ienfualitatem, 6c etiam libertatem concupifcendi
vel non concupifcendi.
Patet igitur quod per pcccatum 6c poft peccatum
primi hominis ineft animx duplex neceffitas. Una
non poflendi fenfualitatem retinere feu cohibere, 6c A
alia neceffitas concupifcendi: 6c prima eft quxdam
neceffitas non valendi facere quod debet, 6c fecunda eft
quxdam neceffitas faciendi quod non debet. Et ita
ineft ei carentia utriufque partis juftitix, qux funt de-
clinare a malo, 6c facere bonum. Ex quopatet quod
peccatum originale 6c eft in carne 6c eft in anima} fed
in carne originaliter 6c materialiter, in anima verb
formaliter 6c tanquam in fubjedto: fola enim anima
eft ffifceptibilis virtutis6c vitii, 6c tamen ( ficut dictum
eft) ex conjundtione ipfius ad corpus , contrahit
ACTUALI MORTALI:
Et circa ipfum in generali occurrenti-
bus.
CI r c a peccatum autem adtuale mortale aliqua
finit videnda. Primo quid fit. Secundo
de diverfis ejus nominibus feu appellation^
bus. Tertio; de hujus peccati effedtibus. Qiiaitö
de diverfis ejus generibus feu divifionibus. Quinto
de quolibet feptem peccatorum capitalium ac eo-
rum filiabus feu fpeciebus aliquid in ipeciali declara-
bitur.
Quid fit peccatum atfuale mortale in fpeciali,
vitium illud, ficut quando quis cadit in lutum, fee-
datur 6c maculatur. Talis autem animx infedtio non
tantum eft poena, fed etiam culpa} ipfa verb culpa
ér quomodo definitur.
qux macula eft, deletur in Baptifmo: pcena autem
qu« fomes five peccandi pronitas appellatur, rema- t) E c c a t u m igitur adtuale mortale fic definitm-
net poft Bapfinum; lie enim m Baptifmo curatutg T recundiim Auguftinum. Peccatum, eft diSumZl
culpa quantum ad reatum damnation» M em » ; fed y-„S(OT vel cmc„p,mm contm Legem Dei. E t ponitur
non quin remaneat ipfa poena quantum ad motum & in diljal definitione USeem, propter peccatum oris
actum concupifcentix, cumquaoportet nosquandiu factum y propter peccatum opens, emeupuam, prop!
ter peccatum cordis. Delinitur & after lecundum
vivimus pugnare, mii cxtmguatur concuphcentia per
fpecialem gratiam , ficut in Beatiffima Virgine in
Conceptione Filii Dei. Originale etiam peccatum fic
in hominepcrBaptifmum curatur, quod nihilominùs
ab eo qui curatus eft, tranfmittatur in prolem quam
generat, ficut Judæus circumcifiis generat filium cum
præputio, 6c granum nudum 6c purum feminatum,
procréât granum cum palea. Quod hinc e ft, quia homo
non generat filium fecundiim quod in mente curatus
eft } led fecund um quod in carne.
De nominibus Peccati originalis fecundiim
quod operatur ad animam..
r i R i .g in a l e peccatum diverfis in facra Scri-
ptura nominibus , multiplicibus.de caufis nominatur.
Secundum enim quod originale peccatum com-
paratur ad animam , vocatur quandoque infirmitas,
quia reddit animam impotentem ad refiftendum mo-
tibus : quandoque vocatur feeditas, quia per iplam
anima maculatur : vocatur quandoque pronitas propter
continuam appetitus inclinationem ad malum :
vocatur quandoque corruptio} quia ad nihilum ducit
6c peccatum : vocatur quandoque vitium, quia eft
diminutio bonorum naturalium : vocatur quandoque
languor naturæ, quia durât in natura corrupta. Ha-
bet etiam nomina fecundùm quod comparatur a.d corpus
: vocatur enim quandoque lex carnis, eo quod
Lege divina fit carni inflidta}unde quandoque lex mem-
brorum vocatur3 quia movet organa ad operationcm
iconcupifcentiæ : vocatur quandoque tyrannus propter
dominationem quafi violentam in iplâ çoncupif-
centia : vocatur quandoque fomes, quia ficut ignis
fovet ignem, ita per ipfum fovetur in carne peccatum
fecundu m adtus generativæ 6c nutritivæ: vocatur quandoque
ftimulus carnis , quia ftimulat carnem ad pri-
umdem Auguftinum. Peccatum, efi voluntas retinen-
di, faciendi vel confentiendi quod juftitia vetat. lnfu-
per feiendum quod peccatum proprie non eft lub-
ftantia vel res aliqua, led defedtus 6c corruptela :
circa quod tamen advertendum e f t , quod aliud eft
peccati adtus, aliud eft peccati habitus , aliud peccati
mos motus, 6c animum ad confenfum. Habet quoque p>ver
nomina fecundùm quod comparatur ad adtus deledta-
biles s 6c fecundùm hoc vocatur concupifcentia quæ
fonat vitium in adtu, prout eft in adultis : item con-
cupifcibilitas quæ fonat vitium in potentia, prout eft
in parvulis. Habet etiam nomen fecundùm quod
comparatur ad primum hominem à quo contrahitur
6c fic vocatur originale, quod eft carentia debit« juft
itiæ.
reatus. Peccati adtus aliquid e ft : fed quando
non amplius fit, definit efle,* etiam fine gratia. Sed
peccati habitus qui ex malis adtibus relinquitur, e-
tiam aliquid eft, 6c remanet interdum ceflantibus e-
tiam ipfis adtibus, ac etiam poft infulam gratiam
peccatique remiffionem. Peccati verb reatus five
macula fecundum rem nihil eft, deformat tamen a-
nimam non per modum pofitionis, fed per modum
Cprivationis} ficut truncatio membri per modum pri-
vationis corpus deformat 6c maculat. Dicit etiam
Auguftinus, quod „ ficut abftinentia nulla fubftantia
„ v e l res eft, 6c tamen ex ea corpus languefcit} ita
,, peccatum non eft aliqua fubftantia vel res, ex eo ta-
,,men natura.minuitur 6c corrumpitur} deletur tamen
,, femper per gratiam.,, Notandum prxterea quod peccatum
quandoque tranfit adtu, 6c remanet reatu, ficut
peccatum adtuale adtu completo ante pceniten-
tiam: quandoque e contra peccatum tranfit reatu, Sc
remanet adtu 3 ficut in peccato originali poltBaptif-
mum: quandoque tranfit peccatum adtu fimul 6c reatu
} ficut peccatum adtuale adtu completo , 6c poft
poenitentiam : Quandoque peccatum remanet adtu
6c reatu , ficut pcccatum originale ante Baptilmum.
De diverfis nominibus peccati atfualis mortals.
T \ f v e r s i s frequenter nominibus peccatum ipfum
mortale per Dodtores nominatur fecundiim di-
verfas ejiis proprietates 6c operationes 6c effedtus : vocatur
enim quandoque macula, 6c hoc ideo , quia
imagincm Dei deformat 6c maculat. Vocatur quandoque
reatus, quoniam ad æternam poenam obligat:
vocatur quandoque pollutio, 6c hoc quantum ad con-
tagionem contradtam ex terrena deledtatione :• vocatur
quandoque delidtum, 6c hoc fecundùm quod eft
recelfus à dignitatc gratiæ habitæ : vocatur quandoque
culpa, oc hoc prout relpicit poenam quam mc-
retur 6c incurrit : vocatur quandoque oftcnlii, &
hoc eft quia contra Deum e lt , 6c contra Deum facit:
D e vitus natura & voluntatis. j z z
confenlfi. Circa procefiiim autem peccati notandum
eft} quod aliqua iplùm peccatumantecedunt, aliqua
ipfum .lùblèquuntur, aliqua ipfum concomitantur. I-
tem relpedtu primi. Aliqua peccatum antecedunt ex
parte averfi'onis ) 6c aliqua antecedunt ex parte con-
verfionis : ex parte autem averfionis , id eft quando
quis à bono incommutabili quod Deus eft, a-
verti 6c feparari incipit, antecedunt peccatum con-
£ temptus, omiffio j ingratitudo, inobedientia} ex par-
te verb converfionis, Icilicet quando homo le in peccatum
convertit, antecedit peccatum cogitatb , libido,
concupilcentia, deledtatio, pervërfaintentio,
confenfus. Peccatum autem fublèquuntur macula ,
id eft deformatiö imaginis D e i, reatus 6c obligatio
ad poenam æternam. Peccatum concomitantur cir-
cumftantiæ, quæ ipfum vel aggravant vel minuunt ,
6c funt odto, quæ ex verfu lequenti notificari pof-
fimt; Unde verliis :
Quis, quid, ubi ,per quos, quotient, cur^ quomodo, quando.
P 1 Clt: vocattir quahdoqiie prcevaricatio, 6c hoc in quantum
Mandatum Dei refpicit quod tranfgrediendo pr«-
varicatur; vocatur quandoque peccatum prout con-
verfio fit ad bonum commutabile cum averfione a
bono iiicommutabili: vocatur quandoque Icelus propter
magnam injuriam qu« peccando Deo f i t v o c a tur
etiam quandoque nefas prout eftillicitum perfon«
perpetranti: vocatur etiam quandoque crimen, prout
eft dignum accufatione 6c poena.
De diverfis ejfettibus peccati atfualis mor*
tails.
HU j u s M o DI autem peccati Multiplex fecundùm
Dodtores reperitur effedtus 3 fed quantum ad præ-
fentem concernit Tradtatum, fatis erit aliquos enu-
merare. Unus effedtus. Et primo naturaua vulne-
rat} quod fignatur in illo qui juxta Evangelium défi
cendens ab Jerufalem id Jerico, incidit in latrones.
Alius, intelledtum obfeurat in cognitione veri , 6c
affedtum tepefeere facit in opereboni. Alius, gra-
tuitis fpoliat} ne tamen bonum aliquod pereat, bona
De tribus afîionem depravantibus.
opera quæ quis peccando mortificat, aliis juxta tria etiam principaliter depravari folet adtio,
Alius, a- 1 etiam ilia quæ eft de genere bonorum. Quan-
difpenlàtioncm Dei elargitur falvandis;
doque in liii principlo 3 quandoque in fui medio}
quandoque in lui fine, Icilicet per malam intentio-
nem 3 per negligentiam, per vanani gloriam.
Quibus caufis unum peccatum dicitur majus.
nimam maculat, ad poenam «ternam obligat, con-
feientiam amaricat, cor indurat. Alius, hominem
quafi infenfibilem reddit: exemplo canis fubmergen-
di, qui lapidem in collo fuo non fentit, donee abeo
in fundum aqu« trahitur. Alius, animam occidit,
quia Deo qui vera vita eft, privat. Alius, ad alia
peccata trahit. Unde Gregorius Peccatum quod perB A / f U l t is etiam caufis feu refpedtibus unum pec--
m/im aneaiteav ««/,*. Uae, j ... - catum dicitur majus leu gravius altero } videlicet
caulahtate, ut peccatum Luciferi; Generalitate, ut
peccatum primi hominis. Deformitate, ut peccatum
Jud« proditoris. Remillionis feu veni« difficultate, ficut
peccatum in Spiritum fandtum. Periculo, ficut
Poenitentiam non diluitur, mox fuo pondéré ad aliud
hit. Alius, bona quæ in peccatisfiunt, infrudtuola
2c quantum ad meritum 6c quantùm ad præmium
reddit. Alius, ex homine quemdam effedtivè infir-
mum facit 3 nam in peccatore eft ignis avaritiæ, foe-
tor luxuriæ, tenebræ ignorantiæ, vermis confcien-
tiæ, fitis concupifcentiæ,6c.‘dæmones per eftèdtum,
& hujufmodi. Alius, vacuum hominem tandem re-
linquit, 6c merito 3 quia mundo adhærentia fugunt
ubera arentia : fallendo decipit, ficut efca in ha-
mo vel lignum putridum de nodte lucens. Alius ,
hominem verè ftultum demonftrat, ferviendo fcili-
cet illi qui iplùm torquere quærit, 6c tandem tor-
quebit, componendoque 6c congregando fupra fe
unde torqueatur 6c cremetur. Unde Auguftinus Lib.
de Civitat. Dei. Hoc vitium adimit integritatem, pul-
chritudinem, falutem, virtutem, & quidquid boni per
vitium de trahi feu minui confuevit,
In quo Peccatum habet ejfe ortum.
"VT O t a n d u m eft ulterius quod quamvis peccatum
_ ipfi bono contrürium fit 3 non tamen habet elfe nifi
m bono, nec ortum nifi à bono 3 quod quidem bonum
eft liberum arbitrium ac voluntas à qua peccatum
eft, ficut à prima origine, 6c in qua eft ficut in prô-
prio fubjedto. Voluntas igitur eft caulà peccati,
caufam dico non efficientem , fed deficientem :
voluntas enim fecundùm quod habet refpedtum ad
flium principium à quo eft, fcilicet Deum, non eft
nata elicere ex fe nifi bonum 3 led fecundùm quod
habet refpedtum ad principium ex quo eft, quod eft
omnino nihil, cum ipfa voluntas ex nihilo f i t , lem-
per tendit ad defedtum. Si ergo velimus feireunde
malum culpæ fit materialiter, dicendum quod ex
iïihilo : fi vero velimus feire unde fit terminaliter ,
dicendum quod ex ablèntia debiti modi, debit« fpeeiei
6c debiti ordii
original.ter, dicendum quod à voluntate five vilibero
arbitrio.
peccatum ignorantiæ. Infeparabilitate, ut peccatum
cupiditatis. Pronitate, ut peccatum carnis. Offenfio-
ne, ut pccatum idolatriæ. Expugnandi difficultate, ut
fuperbia 6c vana gloria. Mentis cæcitate, ut peccatum
De quinque operum generibus.
■V T O t a n d u m eft etiam quod inter c«tera quin-
que reperiuntur genera bperum: nam qu«dam
funt mala in fe, ut ilia qu« de fui natura feu in fuo
genere mala Hint 3’ led tamen per aliquas circum-
ftantias bona fieri poflunt, ut homicidium quod in
Me malum eft 3 fed per circumftantiam aliquam poteft
effici bonum, utputa quando fit per debitam Jufti-
tiam: vel fe legitime defendendo, cum mortis pericu-
lum evadi non poffit, 6c hujufmodi. Qu«damfiint
mala fecundum fe, lit ilia qu« fecundum totumffium
efie mala funt, nec per circumftantias aliquas bona
effici poflunt, ficut eft odire Deum vel fomicari,
6c hujufmodi. Qu«dam e contrario Hint bona infe^
ut ilia qux de fui natura funt bona ex genere 3 fed
tamen per aliquas circumftantias poflunt fieri mala ,
ficut eft dare eleemolynam, quod in fe bonum eft j
fed per circumftantiam aliquam poteft fieri malum,
utputa fi daretur pro fola vana hominum laude ac-
quirenda, vel hujufmodi. Quxdam funt bona le-
cundiim fe, ut ilia qiix fecunduna totum fuum efle
bona funt, nec per circumftantias aliquas poflunt fieri
mala, ficut diligere Deuni ex charitate. Qu«-
dam lunt indifferentia, fcilicet qu« fuo efle nec bona
nec mala funt} poflunt tamen fecundum circum-'
led ß velimus feive unde fitD ftan,ti“ .b0n? vel maja fien,: ficut moverepedemli-
N 1 >e ProgreJJu peccati.
O t a quod peccatum initiatur in cogitatione,
procedit 6c crelcit in deledtatione, perficitur in
Tomi I. Pars III.
-me deliberatione, vèl quandoque comedere , quod
fecundùm circumftantiam aliquam bonum fieri poteft-
utputa in neceffitate corpus luum débité fuftentan-
d>, ut cfficaciùs Deo fervire poflit 3 6c é contrario
malum, utputa fi ad fuperfluitatem 6c ex fola libidine
vel voluntarie Præcepta Ecclefiæ tranfgregien-
do fiat.
XX Ht