j;u8 ;j Compendium Theolopioe
U T R Ü M C O N S E N S U S
— 3 8 4
nem feu ratiocmationem. N e c enim (ut clarum elt)
ratio ipfa in deledbationem aliquam confentire poflet t
nifi frius ejus apprehenfionem. de ea quodam-
modo dijudicaret feu ratiocinaretur. Ifta autem
dijudicatio feu ratiocinatio non eft aliud nifi quidain
iplius rationis adbus interior 6c in mente exiftcns
qui proprie fieri non poteft nifi per modum cujuf-
^ dam cogitationis feu meditationis, qua: in hoc pro-
pofito pro eodem accipiuntur 6c reputantur. £t
Qfuperius Mne elt quod talis ipfius rationis dijudicatio feii L_
tiocinatio valde frequenter 6c quafi communitcr co>
. fipr qualitatum fe circa deledbationem habendi gitatio dicitur 6c appellatur, immo ut modicum, fu-.
piius rationis fxpe de conienfu in deledtationem fadba pra tadbum eft, quando confenfiis in deledbationem
lbmentio interdumque tadbum quomodo confenfus e- principaliter rationi inferiori attribuitur, intcllio-enj
j j j t " ’"’'' - ....................r- dum eft de dcledbatione quas eft in cogitatione f &
non de ilia quae eft in adbu feu adbus executione.
Quartum, advertendum quod quandoqne contingere
I N
D ELECT ATIONEM Sit femper peccatim, & quod.
U 1 a in fuperiüs tadbatis 6c fpecialiter modi-
I cum fupra in declaratione fex modorum feu
.. fex qualitatum fe circa deledbationem habendi
ipfi;
tiam verus 6cdeliberatus,6c etiam ipfius rationis fuperio-
rjs in deledbationem non femper elb peccatam mortale.
Pro hu jus nec non ahqaorum ex prascedentibus majori
declaratione quinque rememoranda 6c advertenda
veniunt.
Primum , quod omnis deledbatio habet aliquod proprium
6c principaie objedbum circa quod fertur 6c
verfitur : nec enim aliter ut clarum eft, pofiet deledbatio
cauiari Sc haberi, fi non circa aliquid principaliter
ferretur 6c verfaretur.
Secundum, quod etiam juxta didbum Philifophi,
omnis deledbatio live fit in appetitu fenfitivo, five in
appetitq intelledbivo, five ut modicum fupra tadbum
elb, fit in cogitatione foliim five in adbu feu executione
adbus, aiiquara operationem confequitur. Ete-
nim ut in fuperioribus declaratum elb , omnis deledbatio
poteft, quod aliqua operatioeritmetipfumproprium
6c principaie deledbationis objedbum, ficut pofiet eile
aliqua alia res ab extra, quia forfan illa operatio (ut
jam tadbum eft) accipietur a ratione , ut bonum 6c
finis in quo aliquis deledbando requiefcat. Juxta exemp-
lum jam pofitum, cogitabit aliquis. de aliqua magna
complacentia quam alias habuerit , vel in vifione
alicujus rei pulchras vel in guftatione aiicujus reifä-
pidx vel hujufmodi 6c in ifta cogitatione feu rememoratione
deledbabitur , certum 6c clarum eft quod
ifta deledbatio habet pro fuo proprio 6c principali ob-
jedbo illam operationem quas fic cogitatur 6c reme-
moratur , fcilicet illam Vilionem vel illam guibatiofcilicet
ex trium concurlii cauiari habet 6c caufatur,B nem, vel hujufinodi,
ex boni 6c convementias per viam appetiti-
i am adeptione 6c ad earn appficatione, prout fcilicet
tale bonum 6c conveniens fentitur vel qualitercumque
percipitur, qux duo Hint, Icilicet ipfum bonum 6c
conveniens quod fic fentitur 6c percipitur, 6c ipfa vis
appctitiva quae fic illud lentit 6c appetit 3 6c tertii
fcilicet cognitionis talis adeptionis 6c applications: nunc
igitur ad propofitum, clarum eft iftud fieri non pofle,
quinprimo ut jam tadbum eft ibi fit aliquod proprium
6c principaie objedbum, fcilicet illud bonum 6c conveniens
quod fic adipifcitur 6c applicatur, quin etiam
fecundo ibi fit aliqua operatio, fcilicet tarn ilia ipfius
boni 6c convenientis adeptio 8c applicatio, quas fine
aliqua operatione fieri non poteft, quam etiam ipfius
adbualis talis adeptionis 6c applications cognitio, quse
etiam quxdam operatio eft,immo ipfa propria operatio
etiam de fe quoddam bonum 6c conveniens eft. Exempli
gratia. Deledbatur aliquis in vifione alicujus rei pul-
ch rx , vel in guftu alicujus rei fapidas feu faporofie
Quintum, advertendum quod ampliüs contingere
poteib, fcilicet quod illamet propria operatio quam
de fadbo ipfa deledbatio confequitur , erit proprium 6c
principaie illiufmet deledbationis objedbum, fcilicet vis
animas äppetitiva, cujus eft proprie deledbari in illam
operationem, lieu tin quoddam iibi bonum 6c conveniens
complacendo refledbetiu'. Ut gratia exempli
juxta cafum jam fupra tadbum. Cogitabit aliquisre-
memorando de aliqua magna complacentia quam alias
in aliqua re vel in aliqua operatione habuerit, 6c in
ifta cogitatione feu rememoratione deledbabitur, non
quidem quod illam deledbationem quam fic habebat,
refledbat in illam rem feu in illam operationem de
qua fic cogitabatj, fed in ipfam propriammet cogi-
tationem quam fic habebit, utputa quia deledbabitur
ex eo folum quod fic cogitat, vel quod fic rememora-
turj certum 6c darum eft quod in ifto cafu ifta deledbatio
habet pro fuo proprio 6c principali objedbo
vel in rememoratione alicujus magni honoris habiti,
vel aliqua fimili cogitatione 5 clarum eft in talide-
ledbatione tria concurrere, fcilicet primo ipfam rem
quæ fic deledbabiliter videtur , vel guftatur vel re-
memoratur, vel cqgitatur 6c ilia eft iilius deledbationis
proprium 6c principale objedbum. Secundo, ipfam
vim appetitivam , quæ per quandam operationem
utputa talem vifionem, guftationem, rememo-
rationem.vel cogitationem illam rem tanquam Ilium
objedbum complacenter adipifcitur , 6c fibi application
habet 6c in eo quietatur. Et tertio, cognitio-
nem iilius adeptionis , 6c applications , quæ fi non
interveniret, nulla proprie eflet deledbatio , utfatisin
fuperioribus exemphficatum eft de infantibus 6c in-
fenfiitis. Ex quibus iterum videri poteib quomodo
deledbatio quælibet poteft ad duo comparari feu reiporofæ
C ipfammet cogitationem circa quam verfatur.
Nunc igitur prasdidba ad propofitum applicando,
triplex reperitur cujuflibet deledbationis. proprium
6c principaie objedbum. Aut enim deledbatio fic aliquam
(ut femper fieri jam tadbum eft) operationem
lequens. Et ut fermo per aliquod particulare exem-
plum 6c quod juxta fupra tadbacommuniuscontingit,
clarius procedat, ponatur, juxta cafum jam pluries
fuperius tadbum, quod aliquam cogitationem confequa-
tur: aut igitur talis deledbatio habet pro fuo proprio
6c principali objedbo aliquam rem ab extra qua: tunc
forlan cogitatur: aut habet pro fuo proprio 6c principali
objedbo aliquam aliam operationem quafi rem
qua: cqgitatur: aut habet pro fuo proprio 6c principali
ob jedbo ipfammet cogitationem circa quam adbua-
liter verfatur.
Si primomodo, fcilicet quod deledbatio ilia fic coferri^,
vel fcilicet ad ilium proprium 6c principale ^ gitationem aliquam confequens pro flio proprio 6c
objectum circa quod vel m quo fic verfatur , vel ad n 1 ’ • • 1 r
illam operationem quam fic confequitur.
Tertium, advertendum quod etiam ipfe confenfus in
deledbationem, qui multùm ampliiis quam ipfa fola deledbatio
ponit 6cimportât, quique (ut in fuperioribus
pluries tadbum eft) ipfi rationi lemper attribuitur, con-
fequitur, etiam fi interveniat, quandam aliani ipfius
rationis operationem, fcilicet quandam dijuducatioprincipali
objedbo habeat rem aliquam ab extra qua;
cogitatur, fic fcilicet quod licet talis deledbatio circa
illam cognitionem verfetur, non tamen ex principali
ipfius cogitationis intuitu , nec in fola reflexione
ad earn, fed principali intuitu, principalique refiexio-
ne in ipfam rem qux fic cogitatur. Ettunc quando
talis deledbatio 6c etiam confenfus in adbum, peccatum
fit 6c quale 5 fatis ex eis qux modicum fupra circa
^85 Xltrum confenfus m deledàtionem f i t peccatum. 386
naturam ipfius deledbationis tradbata funt, perpendi cogitatione fornicationis. Etenim ut dicunt, cogi-
potcll, confiderando fcilicet ( ut ibi tadbum eft) an tans de operatione feu adbu fornicationis, fic cogi-
talis deledbatio fit naturalis, an voluntaria, 6c an fit tando duobus principaliter refpedbibus deledbari po-
circa rem licitam. autilficitam, 6c an fit moderata teft: aut enim fic cogitando, in ipfa fua cogitatio-
aut immoderata, 6c an talis confenfus fit verus 6c ex- ne deledbabitur in relpedbu 6c reflexione ad iplum ac-
preflùs, aut interpretativus 6c æquivalens, 6c an fit turn feu ipfam operationem fornicationis quam fic co-
ipfius rationis fuperioris vel folum mferioris, 6c hu- gitat, fic fcilicet quod principali intuitu talis operatio-
jufmodi quæ ibi dift'ufe explicata funt. . nis fornicationis principalique reflexione in earn in tali
Si vero fecundo modo, quod fcilicet illa deledbatio A cogitatione deledbatur : aut fic cogitando in ipfa cogita-
•o fuo proprio 8c principali objedbo habeat aliquam a- tione deledbatur folo refpedbu, folaque reflexione in ipfi
ham operationem qua: cogitatur, fic fcilicet quod
quamvis, ut jam ftatim tadbum eft , talis deledbatio
circa talem cogitationem verfetur, non tamen ex principali
ipfius cogitationis intuitu, nec in fola reflexione
ad earn fed principali intuitu, principalique reflexio-
ne in ipfam aliam operationem quas fic cogitatur: 8c
tunc h talis operatio fic cogicata quas eft proprium 6c
principaie objedbum iilius deledbationis, fit dele pec-
cutum veniale, tunc confenfus etiam verus 6c delibe-
ratus in talem deledbationem quas fic circa talem de-
lsdbationem verfatur, non erit nifi veniale peccatum.
Si autem illa operatio fic cogitata, quas eft proprium 6c
principaie objedbum iilius deledbationis, fit peccatum
mortale, tunc etiam confenfus verus 6c deliberatus
in deledbationem quas fic circa talem cogitationem
verfatur, etiam fi tunc, juxta quod modicum fupra
declaratum eft , non ad fit voluntas deliberata perfi-
ciendi adbum fi facultas adeflet, erit peccatum mortale
: quia quod homo in cogitatione talis öperationis
principali ejus intuitu, principalique reflexione in earn
deledbetur, non contingit nifi ex eo quod ejus affec-
tus feu appetitus eft in illam operationem fic Cogitatam
inclinatus. Et ideo etiam quod in talem deledbationem
confentiat, nihil aliud eft quam quod ipfe ex de-
liberatione eligat feu in hoc confentiat quod affec-
tus fuus feu appetitus in illam operationem. fic cogitatam
inclinatus permaneat 6c perfiftat: nullus ciiiin
deledbatur nifi in eo quod fuo affedbui feu appetitui
eft confbrme. Quod autem aliquis ex deliberatione
eligat feu confentiat quod affedbus fuus feu appetitus
his quas peccata mortalia funt conformetur, eft peccatum
mortale. Et ideo talis confenfus in talem deledbationem
quas circa cogitationem operationis pec-
cati mortalis tali refpedbu verfatur, eft peccatum mortale.
%
Si verb teitio modo, quod fcilicet illa deledbatio
pro fuo proprio 6c principali objedbo, habeat ipfam-1
met cogitationem circa quam adbualiter verfatur, fic
fcilicet quod ipfa deledbatjo circa talem cogitationem
feratur in fe principalique ipfius cogitationis intuitu,
principalique reflexione in earn, utputa juxta fupra
tadta, quod quis in talem cogitationem ex eo foliim
quod fic cogitat deledbetur: 6c tunc quia talis
cogitatio etiam fi verfetur circa rem aut operationem
quas de fe peccatum mortale exiftat, non
eft tarnen de fe peccatum mortale , immo vel ve-.
male tantüm 3 utputa cum aliquis ( ut interdum
contingit) vane 6c inutilitcr cogitat, vel omnino fine
peccato, utputa cum aliquis utiliter ficut pro pras-
dicando vel difputando de tali re vel operatione cogitat
3 ideo confenfus etiam verus 6c deliberatus in
talem deledbationem, non eft peccatum mortale, led
folum juxta quod jam tadbum eft, vel veniale tantum
,vel nullum: quia quod homo etiam ex deliberatione
fuum aftedbum feu appetitum in his quas de fe peccata
non flint 3 vel non nifi venialia, eligat vel confentiat i
cfle inclinatum, non poteft effe peccatum mortale de
fc, nifi alias circunibantias concurrercnt 3 quia cogitatio
quascunque fit in feipkm folum reflexa, nifi alia,
l{t jam tadbum eft, concurrerent, nunquam de fe8c
fecundum fe eft peccatum mortale. Et quia iftud
nonnullis pofiet ahqualiter intricatum feu obfeurum
yidevi 3. ad clariorem intelligentiam exemplifisant
podbores refpedbu duorum ultimorum membromm
iftius diftindbionis hie immediate fuprapofitas de
Tomi /. Pars I I I . •
fuam cogitationem m e t, ex eo folum fcilicet delec-
tatus quod fic cogitat. Si primo modo 3 tunc confenfus
deliberatus in talem deledbationem quæ fiefu-
per tali cogitatione fornicationis verfatur, etiam fi de-
fit voluntas deliberata perficiendi adbum, eft peccatum
mortale 3 quia talis confenfus juxta quod ftatim
fupra declaratum eft , nihil aliud eft quam quod
ex deliberatione quis eligat feu confentiat quod affec-
tus fuus feu appetitus permaneat 6c perfiltat inclinatus
in fornicatione, quod eft peccatum mortale,cum
fornicatio de fe peccatum mortale exiftat. Ex deliberatione
etenim, ut fæpè fupra tadbum eft, eligere
feu confentire quod affedbus fuus feu appetitus permaneat
6c perfiftat inclinatus in aliquid, feu conformetur
alicui quod de fe peccatum moitale exiftit, eft pec-
tum mortale. Si fecundo modo deledbetur 3 cum talis
cogitatio de fe 6c fccundùm fe non fit peccatum mortale,
immo ut fupra tadbum eft, poffit utiliter ut pro
prædicando vel difputando de fornicatione haberi, fic
nec etiam confenfus deliberatus in talem deledbationem
erit peccatum mortale , vel veniale tantum,
vel forfan nullum 3 quia, ut etiam fiepe fupra tadbum
e ft, ex deliberatione eligere feu confentire affedtum
fuum feu appetitum effe inclinatum in aliquod , feu
conforme alicui quod de fe 6c fecundhm fe peccatum
mortale non exiftat, non eft etiam mortale peccatum.
Et propter ifta, in declaratione ultimi fex
modorum feu fex qualitatum fe circa deledbationem
habendi ipfius rationis fupra pofitorum, notante* ad-
dita eft ilia claufula, maxime fi feratur file confenfus
in ipfam illecebram feu camalem deledtationem , tanquam
in rem aut operationem feu actum fupra*., quo
vel circa quern ipfa illecebra feu camalis deledbatio
fic infurgit 8c verfatur, 6c qui talis illecebrasfeucar-
nalis deledbationis eflet principale objedbum, ut eft
ibi videre. Et intelligantur femper in omnibus pras-
miflis, juxta quod late in modicum fupra tadbis declaratum
e ft, confenfus verus 6c deliberatus effe ,
quando fcilicet ratio fliperior in hujufinodi deledtacio-
nibus exprefle confentiendo concurrit vel eas poll fuf-
ficientem deliberationem debitamque advertentiam
feu animadverfionem periculi 6c peccati quod hide
imminet 6c incumbit, reprimere negligit.
Et hæc quoad ea quæ circa materiam deledbationis
8c confenfus in earn, an fcilicet 6c quando 6c qua-
lia peccata exiftant, ex dictisDodborum quantum ad
hunc Tradbatum fpedtare 6c fufficere vifum eft, re-
colligi 6c elici potuerunt.
D E C O N S E N S U
In Aftum an fit peccatum , & quod.
U i a verb prout in fuperioribus, ubi de hae præ-
^-4*fenti materia, fcilicet de natura primorum motuum
deledbationis 6c confenfus in adbum peccat
i, tradtan inccepit, adbum eft 3 licet ut jam proxime
monftratum e ft , poflit circa confenfum deliberatum in
deledbationem peccatum mortale formaliter infurgere
6c contingere, immo communiùs, juxta tamen mo-
dificationes modiciim fiipra pofitas, infurgat 6c con-
tingat, non proptereà tamen in tali confenfu in deledbationem
adeo eft compléta tentatio , quin ulte-
riùs progredi poffit, fcilicet ufque ad ipfum confenfum
in adbum exteriorem, immo in ipfo folo con-
B b fenfu