2 -3 9 C.o mIpendium Theologioe
conlëquens negat noftram quæ caulatur e x fa a , ficut
e re d io membrorum fequitur ad eredionem capitis.
Unde Auguftinus. V i s a ften d e re a d c t e lt tm , afcen den -
tem pene, e ten im p e r te ip jum l e v a r i non p e te r is . Si ergo
vis afcendere, membrum illius efto qui folus afcén-
dit. Joannis Z. N em o a fc en d it in coe lum , n iji q u i
d e fe e n d it d e co s lo , F i l iu s horn in is q u i e f t in coelo.
Expofitio feptimi Articuli Fidei.
240
liena ab eflëntia eorum , nec dare vitam gratiæ
nec inlpirationem 6c ideo additum e f t ,' D om m u m &
v iv i f i c a n t em . E t ad æqualitatem fignificandam op-
politum e f t , q u i e x P â tr e F ilio q u e p r o c e d it , q u i cum
P a tr e & F ilio J im u l a d o ra tu r & con g lo r ifica tu r . Monta-
nus autem quidam hæreticus 6c Porphyrius quidam
alius p o ll eum , dilcipulis fuis dixerunt Prophetas
^ non divinQ Sp ir itu, led tanquam profanaticos locii-
tos fuilfe, ficut loquuntur energumeni 6c arreptitii.
E t ut eorum error excluderetur , addiderunt q u i lo-
c u tu s e f t p e r P r o p h e ta s , quia Spiritu lan d o infpirante
locuti Hint fa n d i D e i homines.
C E p t i m d s Articulus principalis in numéro, fox-
^ tus vero 6c ultimus eorum qui fecundiim iftam af-
fignationem pertinent ad F ilium , e ll de reditu ad
judicium, quoniam u t dicitur Joan. f . H a t e r omne
Expojitio noni Articuli Fidei.
ju d i c iu m d é d it F i l io , u t Icilicet ille qui vivus judicatus
ell: 6c exindè mortuus, judicet vivos 6c moituos.
'VT' O n u s Articulus in ordineprincipali, 6c fecun-
E t eft ille. In d e v en tu ru s e f t ju d i c a r e v iv o s & m o r tu o s .
dus eorum qui fp ed ant ad Spiritum fandum ,
Inde Icilicet id eft poftmodum. V e l in d e , id eft de
fecundiim fcilicet quod lignât ÔC unit generaliter Ec-
coelis quo alcen dit, v en tu ru s e f t , fcilicet in die ju -
c le liam , eft ifte. S a nE tam E c c le f tam C a th o licam . Et
dicii 5 ju d i c a r e v iv o s & m
A d literam quia tunc nota quod illud quod fequitur fcilice t S anElorum Com -
6c v iv i 6c mortui reperientur judicandi,I '■ u t innuit ' A A -
wst«»wwfw,adiungunt aliqui ifti articulo : alii v ero adjuugunt
poftolus. I . ad Theflalon. 4. E t m o r tu i q u i in C h r i f -
articulo fequenti. Secundum primum modum ex-
t o f i t n t , r e fu r g e n tp r im i , d e in d e nos q n i v i v im n s , q u i r e -
ponitur lie. C r e d o , fupple S anElam E c c le f tam C a th o licam t
lin q u im u r , f tm u l r a p iem u r c u m Hits in n u b ib u s o b v iam
livemilitantem, five triumphantem,elfe Com m u n io n em,
Q o r ifto in a é r a , 6cc. Illi tamen v iv i qui reperientur, id eft congregationem w _
v el focietatem SanElorum : vel
morientur 3 fed ftatim in momento refulgent, judi- „ lie. Cr edo S a nE lam E c c le f tam C a th o lic am adhuc in terris
cium cum refufeitatis recepturi 3 ubi non putetur p e r 15 militantem,6c credo Sa n t to rum C om m u n io n em ,id eft Sane-
torum focietatem in coelo fcilicet e lfe , h o c eft Ec-
clefiam triumphantem 3 quafi d icere t, utramque Ec-
clefiam credo. V e l credo fa n E lam E c c le f tam Catholic
c a m , ho c eft five triumphantem, 6c credo SanElorum
C om m u n io n em , id eft liiffragia ipfius E c c le fiæ cui
communicamus. V e l C om m u n io n em , id eftEucharif-
tiam elfe fcilicet in A lta r i, quod negant Albigenfes.
Secundum verb eos qui tantummodo ponunt iftud
pro articulo , fa n E lam E c c le f tam C a th o lic am exponitur
l i e , id eft Ecclefiam univerfalem : catholicum e-
nim G ræ c è , L a tin e lignât univerlàle. E t dicitur
E ccle fia univerlalis fecundum Boëtium duabus de
caufis. Prima fc ilice t, quia e ft univerfaHter prædi-
cata per quatuor partes terræ. Unde dicitur in PC
18. y . In om n em te r ram e x i v i t fo n u s eo rum . Secunda
caulà, quia articulos habet univerlaliter veros , qui-
bus fcilicet nullum falium poteft lubelfe.
Expojitio decimi Articuli Fidei.
■ p\ E C 1 m u s Articulus in ôrdine principali, ôc ter-
U tius eorum qui fp ed ant ad Spiritum fandum fecundum
Icilicet eflfedum gratiæ contra peccatum, eft
c u m g lo r ia , quia licet Chrillus in forma lërvi in qua
judicatus e f t , fit iplë judicaturus 3 tamen in forma
gloriolà apparebit 6c in came glorificata. V e l c um
g l o r ia , id eft cum focietate gloriolà ele&orum fimul
judicantium 3 quia ut dicitur liai. 3. D om in u s a d ju d
i c ium v en ie t c um fe n io r ib u s po p u li f u i & P r in c ip ib u s e -
ju s . E x quo patet quod quidam ib i judicabunt, &
non judicabùntùr, u t p e r fe c t i, qui omnia propter
Chriftum reliquerunt, & fecuti Hint eum, qui Chrifi-
t i in judicando afleflores erunt. A lii non judicabunt, ^
fed judicabuntur, fcilicet fideles, qui fecundum opera
ifte. H em i f i io n em p e c c a to r um , fc ilice t C r ed o . Etiri-
telligatur generaliter de remilîione peccatorum, fiv
e quæ fit in Baptifmo five quæ fit extra Baptifmnm ,
ficut in Poenitentia. T amen aliud Symbolum non vide*
tur loqui nifi de remilîione peccatorum quæ fit in Bap-
tifmo : dicit enim C o n fiteor u n um B a p t ifm a in remijfioneni
traébum & moram temporis .fingulorum examinatio-
nem fieri 3 lëd uno eodemquemomento 6c mérita fin-
gulo aim difeutiet & difeufta judicabit. Unde Auguftinus.
N o n e f t in i l lo ju d i c io ftn g u lo rum h om in um v i c i j j im ope-,
r a n d a difcujfto , J e d m om en taneo d if c u f îu f tm u l om n ia f i c u t &
f e c i t , f i e & ju d i c a b i t . V el aliter. V e n tu r u s e f t ju d i c a r e v i v
o s , Icilicet vita gratiæ, & m o r iu o s , Icilicet morte culpæ.
U b i no ta , quod aliud Symbolum addit ifta vema,
lua recipient juXta difculfionem de qua habetur
M a tth. 2,y. E J u r iv i & d ed ift is m i h i m a n d u c a r e , 6CC.
cum aliis ibidem tam refpeébu eledtôrum, quàm ref-
peebu reproborum expofitis : judicabuntur enim
quidam eorum ad g loriam, 6c quidam eorum ad pce-
nam. A lii nec judicabunt, nec judicabuntur fcilicet
infidèles , quia jam judicati funt. U n d e, Joan. 3.
Q u i n o n c r e d i t , j a m ju d i c a tu s e ft .
Expofiio offavi Articuli Fidei.
r \ U i i n q^q_u e autem A rticuli fequentes pertinent ad
ad p e c c a to rum . Sed hoc quod fpecialiter ibi dicit de Baptif-
' s4 ^Spiritum fa n d um , tam in fe quam in donis luis, m o , fuit contra hæreticos certos impugnantes Sacra*
In le dico , quia in o d a v o articulo in ordine mentuni Baptilmi. E ft ergo lënfus. Credo remiflîo*
omnium duodeeim articülorum, primo verb in or- nem peccatorum fie r i,fupple per Deum five in Baptil-
dine iftorum quinque,, exprimitur perlonalitas lua. mo triplici, fcilicet fluminis, flaminis 6c fanguinis,
E t eft if te : Credo in S p ir itum fa n E lum . E t circumlo- five poll Baptifmum in Poenitentia. Secundum alios
cutivè loquitur: quando e n im hæ cv o x Spiritus lan c -Dautem qui (u t fu pra tad um e ft) iftud adjungunt cum
tu s , capitur didionaliter , tunc folam tertiam per- articulo præ ced enti, u t fcilicet fit unus articulus,
lonam in T rinitate defignat3 quando autem vi
tionis tenetu r, eflentialiter lumitnr & convenit tó-
ti T r in ita t i, fcilicet D eo. E t nota quod in alio Svm-
bolo ad majorem expreflionem iftius articuli addun-
tur plura Icilicet in S p ir itum fa n E lum D om in um & v i - .
v i f i c a n t em , q u i e x P a r t e F ilio q u e p r o c e d i t , q u i cum P a tr e
d r F i l io f im u l a d o ra tu r d r co n g lo r ifica tu r , q u i lo cu tu s e ft
E c c le f tam fa n E tam C a th o licam S a nE lo rum Com m u n ion em ,
T { em ijfio n em p e c c a to rum , ( ficut inferiùslatiusdicetur)
lie expone. ( r e d o E c c le f iam C a th o lic am , id eft uni-
verlalem Ecclefiam habentem m o db , v el habituiam
in futurO, Com m u n io n em S a n E lo rum , id eft omnem.u-
nionem vel focietatem Sandborum 3 quando Icilicet
Regn um militans veniet ad regnum triumphans. Et
p e r P rophe tas . E t ho c propter quafdam hærefesquæ Credo liiper hanc confecutam vel confecuturam3Remijft-
poftea pullulaverunt. Impiiflimi enim Neftorius & o nem p e c cato rum f c i l i c e t per ecclefialbica Sacramenta &
Eutichius dixemnt Spiritum landbum elle fervum bona opera , quafi d icat: credo peccatadimitti his qui
Patris 6c Filii 6c eis dbedire, ficut virtus quædama- font de Ecclefia fidclium , 6c non aliis : quamvisenim
Deus
2 -4 D e Articulïs Fidei.
Deus per f e dimittat pe ccata, non tamen dimittit
iiilï per prasfentiam Sacramentomm, nifi neceftitas
excluderet beneficium Sacramenti. P rio r tamen modus
exponendi convenientior apparet. -
Expofitio tmdecimi Articuli Fidei.
u ;r N dec imus Articulus in ordine principali, 6c _____ __
quartus eorum qui fpedbant ad Spiritum fandbum, Ap rimö v el fecundo modo,
eft de Spiritu inlufflante liiper interfedbos veneno
primi pa rentis, de quo prædixit Ezech iel. E z e -
ch. 37- A q u a tu o r v e n t i s v e n i fp i r i t u s , d r infuffla Jup er
interfeElos ifto s d r r e v iv if ia n t . E t eft ifte : C a rn is R e -
fu r r eE lio n em , 6ceftfonfos:' Credo Spiritum fandbum
per redudbionem fpiritus creati ad corpus facientem
iüa virtute C a rn is Re fitr r cElion em . Q u od etiam innuit
Pfalm. cum dicit : E m it t e S p i r i tum tu um d r c r e a b u n tu r ,
dr r enovabis fa c i em terra. Pf. 103. 30.
In qua reforredbione credendum eft idem corpus
quod per mortem c e c id it, ad eumdem fpiritum , id
eft ad eamdem animam reditunun 3 five cfijullibet
membri materia ad idem membrum in quo e ra t,
redeat, u t exponunt aliqui ; five eadem materia to-
ta corporis redeat ad totum corpus : non tamen ne-
ceflario materia cujullibet membri ad idem membrum,
fecundiim exemplum quodponit Auguftinus., , Quanhæréfis
ponentium animam in terire cum t o x p o x e .A m e n .
Jfte teminus, A m e n , quandoque tenetur adverbiali-
t e r , 6c fie interpretatui* f id e l i t e r lècundum Aquitain,
6c fonat tantùm ficut ita fia t , 6c ponitur Deut. z .y .
E t d i c e t om n tsp o p u lu s , tA m e n . Aliquando nominaliter,
aliquando verbalitei*, u t dari potelb exemplum Apo*
calypfis 3. 14. H a c d i c i t : A m e n , id eft veritas. V e l
A m e n id eft veritatem annuncians. E t poteft hfc fumi
An fint alia credenda ultra Articulos.
C I autem queeratur, an teneamur aliqua credere
_ q u « non iunt A rticuli 3 ficu t verbi gratia , for*
nicationem eile peccatum mortale 6c conlimiliac D ic i
debet quod l ie : oportet enim multa credere qüas non
fimt a r ticu li, 'maxime ea quee articulos prcecedunt.
Credere enim D e o , non e it articulus, fed articulos
p ro c ed it , 6c tarnen oportet D e o credere, quia ante-
cedit. articulos. ; U n d e cum credere D e o , lit credere
verbis ejus, five läcras Scriptural, qu^e dicit fornica-
tionem eile peccatum mortale, quod patet quamvis non
fit articulus, oportet credere. E t ficut qui negaret prin-
cipia alicujus a itis , diceretur hx reticus in illa a r te ;
lie qui negaiet fornicationem d ie peccatum mortale,
vel aliquid quod allerit läcra Scriptura quod quidem
do de ftatua ænea fufa fît malîà, 6c iterum de e a -B articulos Fidei antccedit, hæreticus in Fid e deberec
„ dem mafia fit fta tua, ubi eft omnimöda identitas reputari.
„ materialis 6c numeralis inter ftatuam priorem 6c
„ pofteriorem 3 quia materia eft eadem numero 6c
„ forma naturalis, fcilicet ameitas , 6c tamen forte
5, quod priüs fuit materia pedis in ftatua priori infulä,
,, erit materia brachii in ftatua pofteriöri. „ E t fimi-
liter in propolito. Argumentum autem infallibile quod
Refurredio erit quotidie habemus. Unde dicit Petrus
Ravennas. „ Cred e te homo in morte polle refor-
„ g e r e , qui antequam viveres nihil fiiifti , aut
„ quare dubitas quod reforgas , cum totum quod
„ in rebus eft continue fic refurgat ? So l enim o cc i-
„ dit 6c reforgit, dies fepelitur 6c red it, menfes, an-
n ni, fm d u s , tempus, femina cum tranfeunt ipla
„ moriuntur 3 cum r ed eun t, ipla fua morta viref-
„ cunt. E t tu etiam quotiens dormis 6c doraiien-
» do evigilas, tecum quafi moreris 6c refurgis.
Expoßio duodecimi Articuli Fidei.
■ p\ u o d e c i m i is Sc ultimus Articulus in ordine prin-
^ cipali, 6c quintus eorum qui fp ed ant ad Spiritum
ländum, eft de Spiritu fando a:ternaliter e ledo s prse-
miante , 6c eft ifte. V ita rn a t e r n a m , 6c eft fenfus.
(r ed o v t tam a t e r n am , a Spiritu lan d o in premium ele-
discollatam. In hoc etiam articulo mors seterna do-
cetur debere credi reprobis fu tu ra , quafi dicat. ( r e do
v itam a tern am premium bonorum, 6c mortem «eter-
nam fupplicium malorum. Hase autem v ita s tern a
conliftit inftola an ims 6c corporis. Stola autem ani-
mx in tribus con liftit, fcilicet in manifefta cognitione
fummaeTrinitatis, quze fucceditFidei Joan. 17 . H a c
e ft v ita a t e r n a : u t cognofcant t e fo lum v e r u m D e u m , d r
q u em m ifift i f e fu m C h r i f tum . Item in pe rfeda ejus fmi-
tione quas lüccedit Spei : item in pe rfeda ejus dile-
dione quia non evacuabimr, led perficietur charitas ip-
Unde fumitur numerus & dißinClio Articularum
Fidei.
X T U m e rum autem A rticaîorutn & (liftincHonem fe-
cundum p re tad um modum exponendi fic accipe:
cum enim credere habeamus quod Deus in fua eflen-*
tia unus 6c fimplex , trinus fit in perfonis 3 qui-
bus quidem perfonis juxta fuas proprietates perlönales ,
certè erga nos 6c noftram falutem attribuuntur opera-
tiones particulares, quas etiam credere habemus 3 ind
e infurgit numerus 6c diftindio duodecim articulorum
F id e i, juxta duodecim quæ fienobis deipfis Perfonis
divinis credenda incumbunt. E t quia ju x ta ipfum
modum e x p o n e n d iu n u s attribuitur Perfonæ P a tr is ,
fex v eroPerfonæ F i l i i , 6c quinque Perfonæ Spiritus
fan d i 3 ideo duodecim Articuli Fidei alfignantur, unus
refpedu Patris, le x refpedu F ilii, 6c quinque r elp ed u
^Spiritus làn d i.
D e vnico articulo qui r t tribui tur Perfonæ Patris.
Primus enim articulus qui (u t ta d um e lb ) attribuitur
Patri exprimit ejus perlonalitatem 6c omnipotentiam,
cum dicit : C r ed o in D e u m Har r e rn Om n ip o ten tem Cr ea to-
r em c c s li & t e r r a , 6c hunc articulum poiuit Petiais. D e
primo fex articulorum attributorum Perfonæ Filii.
Primus vero fex articulorum qui attribuuntur F ilio ,
exprimit ejus perfonalitem, cum dicit : <*■
C h r if tum F ilsum e ju s u n i c um D om in um n o ftrum . E t hunc
pofoit Andreas. D e lëcundo 6c tertio. Secundus expri-
mit utramque ejus Nativ itatem, cum dicit. Q u i conce*
p tu s e ft d e S p i r i tu fa n E lo , n a tu s e x eJMfar ia V ir g in e 6c hunc
poiuit Joannes Evangelifta. T ertius exprimit Pafiîonis
liiæ làcramentum, cum dicit. P a ß u s f u b P o n t io P ila to
c r u c if ix u s , m o r tu u s & fe p u ltu s 6c hunc poiuit Jacobus
major. D e quarto. Quartus exprimit ejus delcenfom
ad inforos, 6c confequentcr R e liir red io n cm , cunj di-‘
f f l ö e i : ftola autem corporis in quatuor etiam con -D c it . D e fe e n d it a d in f e m a , t e r t ia d ie refit
fiftit, fcilicet in agilitate , fubtilitate, claritatc, in
inipaftibilitate. D e quibus dicitur Sap. z . F u lg eb u n t
ju f t i d r ta n q u am f e in t i l la in a ru n d in c to d ifcu r r e n t . Si igi-
tur fulgebunt 3 e rgo habebunt claritatem. Si ju l t i ,
c>go habebunt immortalitatem feu impafiibilitatem,
quia oap. I . f u f t i t i a pe rpé tua e ft & immort,a lis . Si fint fcin-
tillæ, ergo habebunt fobtilitatem. Si difcurrent, ergo
babebunt agilitatem.Pcr hunc articulum deftruitur hæ-
refis ponentium D eum non curare fa d a hominum, 6c
T om i I . H a r s . I I I .
6c hunc poiuit Thomas. D e quinto. Quintus exprimit
afcenfum fuum ad fuperos, oc jariuas caeleftis apertio-
n em , cum dicit. A J e e n d t t a d coelos, f t d e t a d d e x t e r am
D e i P a t r i s omnipotent i s , 6c hunc poiuit Jacobus minor:
D e foxto. Sextus exprimit ejus judiciariam potefta-
tem cum d ic it: In d e v e n tu r u s e f t ju d i c a r e v iv o s & mortuos.
6c hunc pofuit Philippus.De quinque articulis attributis
Perfona; Spiritus fandi. Primus verb quinque articulo*
rum qui attribuuntur Spiritui la n d o , exprimit ejus per-
Q_ f®-