modo tendit ars notoria ad ilium finem 5 quia cum
ad hoc non tendat per modum homini naturalem,
confequens efl quod ifte effebfcus expebletur vel a
dæmonibus, vel à Deo : fed hoc non debet a dæmo-
nibus exfpebtari} quia ad eos non pertinet intellebtum
per fcientiam illuminare, feu ab ignorantia expurga-
re. Quia ficut docet Auguftinus. Lib.x.cap.p. De
Civitate Dei , contra Porphiriùm : Ex operationibus
à&monum intellebluali anime, nihil purgationis accedit,
ut infra dicetuK' ; Necetiam à D eo , quialicêt con-
ftet aliquos à Deo fcientiam per infufïoriem habuif-
fe, fîcut fupra dibtum efl: de Sàlomone : Luce. xxi.
I f . dicitur. Ego dabo vobis os & fapientiam , eut non
poterunt reftftcre , & contradicere adverfarit veftri. Tamen
hoe donum non datur unicuique, aut cum certa obfer-
vatione, led fecundùm arbitrium Spiritus fanbti} juxta
illud 1. ad Chorinthios xii.8. Alii quidem datur per Spin-
tum fermo fapientie : alii fermo feientia, 6tc. Et fequi-
tur. if. 1 1 . fiée omina opérât ur un us at que idem Spiritus
faniïus, dividens Jingulis prout vult. Et ideo apparct
quod obfervatio hujus vanitatis non folùm eft illicita,
fed etiam inefficax 6c inutilis. Unde ad confirma-
tionem patet refponfio : quia illi pueri non abltine-
bant fecundùm vanam obfervantiam artis notoriæ y
féd fecundùm authoritatem Legis divinæ, nolentes
,, deant hoc ipfos Apoftolos, non nifi collebto fra-
„ trum ccetu , 6c precibus ad Deum fufis eeif-
„ le See.,,
Ad rationem autem principalem dicendum eft *
quod Judicium ferri calentis , vel aquse ferventis,
in quantum ordinatur ad alicujus peccati occulti in-
quifitionem, convenit cum fortibus : fed tamen in
quantum in hoc exfpebtatur aliquis effebfcus miracu-
lofus, excedit communem fortis rationem : unde
hoc illicitum redditur, turn quia ordinatur ad judi-
canda occulta, qua; divino Judicio reiervantur, cum
quia hujufmodi Judicium divina authoritate non fan-
citur vel approbatur. Sicut patet 2. Quaft. y. exDe-
creto Stephani Papa;. Et eadem ratio efie videtur
de Judicio Monomachiae, feu L ege vel confuetudi-
ne duellorum, nifi quod plus accedit ad communem
rationem fortium, in quantum non exfpebtatur ibi
miraculofus eventus, nifi forte quando pugiles funt
valde difpares virtute vel arte. £ t htec de 2. parte
hujus dubitationis.
Tertio. Videndumeftutrum divinatio qua; fit per
aftra fit licita. Et arguitur quod fic , quia Aftro-
nomia eft feientia licita } 6c tamen hujufmodi feientia
divinatjideft futura denuntiat per altra, quia in-
de dicitur Aftronomia vel Aftrologia. Igitur 6cc.
inquinari cibis Gentilium : 6c ideo ex merito ©be- B Minor patet, 6c Major prob atur. Primo, quia Adientiæ
confecuti funt à Deo fapientiam, juxta illud
Pfalmi cxvm. 16\mSuper fenes intellexi quia Mandata
tua exquifivi 6cc.
Ad tertium refpondetur quod fors tripliciter di-
ftinguitur : quia fi aliquid quæratur forte , cui fit
exhibendum, five res fit pofleffa, five honor, five
dignitas, five pcena, aut abtio aliqua -, vocatur fbrs
divifbria. Si autem inquirattfr quid agere opporteat,
vocatur fors confultoria. Si verb inquiratur quid fit
futurum, vocatur fors divinatoria. In hiis autem tripliciter
poteft ex forte exfpebtari aliquqrum abtuum
eventus. Uno modo, ex ftellarum difpofitione vel
influentia, 6c fi hac. intentione quis utatur forte in
abtibus humanis liberis, 6c ut in eis ex conftellatio-
nibus aliquem fortiatur effebtum ; dicitfanbtus Thomas
quod eft vana, 6c falfa opinio, 6c per confequens
non carens dæmonum ingeftione : ideo talis divinatio
eft illicita. Secundo modo , in talibus poteft exftronomia
eft una de feientiis feu Artibus Liberali-
bus, quæ per excellentiam quamdam dicuntur Liberales,
quia in eis olim vacabant pofitiinapice liber-
tatis. Unde Hugo, in Didafcalicon , 6c lfidorus. 3.
Ethicorum, Reges Egypti, ficut Ptolomeum 6c re-
liquos, aflerunt hiis artibus fic fuifleimbutos, quod
non folùm noverunt à prioribus tradita , fed addi-
derunt etiam, componentes Libros pofteris profu-
turos.
Similiter idem dc Romanis legitur , ut patet dc
Numa Pompilio , quô poft Romulum fècundô régnante,
Imperium Romanum, fecundùm Titum Li-
vium incredibili crevit augmento. Ifte autem in
Aftrpnomia pleniflïmè dobtus fuit, fecitque Romanis
Kalendarium , 6c in duodecim Menfes Annum
divifit, tefte Ovidio in Libro Faftorum. Sic etiam
Scipio Africanus Romanorum optimus , Cartha-
gine fubabta , naturas 6c curfus lyderum perfebtè
fpebtari eventus ex fortuna, 6c hoc locum habere Cdeferipfit, prout narrat Tullius De %epublica.
poteft in forte diviforia, 6c ibi non videtur locum ha- WM, 6.
I ____________________bere vitium , nifi vitium vaniWtaMt iKs ; iu»t !fi -a--l-iq--u--i -n--o-n- M
volentes aliquid concorditer dividere , velint ad di-
vifionem fortibus uti, quafi fortunæ exponentes quid
çujusfit. Tertio modo, poteft exfpebtari hujufmodi
eventus ex aliqua fpirituali caufa , 6c fi hoc à dæmonibus
exfpecfcetur , illicitum eft , ficut Ezechiel.
xxi. 21. legitur de Rege Babylonis. Siverb à Deo,
hoc ex fe non eft illicitum, ut dicit Auguftinus, juxta
illud Proverbiorum xvi. g 3. Sortes mittuntur inftnum)
fed a Domino temperantur.
In hoc tarnen poteft incidere pabtum quatuor mo-
dis. Primo: Si abfque ulla neceflïtate ad fortes recur-
ratur, quia hoc videtur ad Dei tentationem pertinc-
re. Secundo. Si quis etiam in neceflïtate, abfque re-
verentia fortibus.utatur, ficut notât BedafupcrAfti-
bus Apoftolorum. Tertio. Si divina oracula ad terre-
Sed etiam non folùm Gentiles , immb 6c fideles
Aftronomiam ferutati funt. Unde ille Rex pacifiais
Salomon profitebatur«fe feire difpofitionem Or-
bis terrarum , 6c virtutes Elementorum, commu-
tationes temporum, Anni curfus, 6c ftellarum dif-
pofitiones, 6c reliqua quæ recitantur Sapient ia. 7.
Cap.
Similiter 6c Sanbtus Job , tanquam Aftronomiæ
dobtus, in Libro fuo dc ftellis loquitur, 6c fæpèeas
propriis nominibus defignat. Inlùper Moyfes Dux
Hebræorum , ut hillonæ fcolafticæ referunt, fuit
vir peritus aftrorum, ut fupra tabtum eft. Immô,
utantiquiorareferamus, quidam oftendunt Libros de
hac feientia, ab Adam, ab Enoch, 6c à filiis Noë
intitulatos : 6c Jofephus, afterit Abraham lanbtum
Patriarcham primum inftruxifle Ægyptios Altroliona
negôtia convertantur', ficut notât Auguftinus ad D miam. Unde 6c in primo Libro Anttquitatum, loquens
inquifitionesjanuarii. Quarto. Si in elebtionibus Ec-
clefiafticis quæ ex Spiritus lanbti infpiratione fieri de-
beht, in fortibus confidatur : fecùs autem eft in tem-
poralibus djgnitatibus quæ ad terrena difponenda or-
dinantuf. Si vero necelfitas immineat, licitumeft,
cum débita reverentia , fortibus divinum Judicium
implorare, ficut notât Auguftinus tn Eptftola, ad Ho-
-noratum, 6c in primo,' De Doctrine Chrifliana. Et hoc
modo ufi ïunt Sanbti iortibus, ficut in confirmatione
râtionis allegatum eft. Unde Beda, ubi fupra, dicit:
„ ' Si qui putaiit, nec«ffitate- aliqua Deum fortibus,
exemple-Apoftolorum , eflë-confulendum : vH
de longiflimis annorum fpatiis, fic dicit. Demùm ,
propter virtutes & gloriofas militâtes quas jugiterperferu-
tabantur $ tdefi lAftrologiam & Geometriam , Deus eis
ampltits vivendi fpatia condonaviJ]'et. Ex quibus au-
thoritatibus 6c exemplis patet quod Aftrologia eft
feientia licita, feu Ars Liberalis utilis 6c honelta.
Secundo. H oc ipium confirmatur rationejquia feientia
humana per experimentum originem fumit , ut
patet per Philofophum, in principio Mechanicæ : fed
per multa expérimentacompertum eft, ex confide-
ratione fÿderum , multa futura per Aftronomiam
pofle præcognofci. Igitur 6cc. ,
Opclés:
nam ex lineamentis manûs divinatio fumpta
Chyromantia vocatur, quafi divinatio manus, chy-
rosenim Græcc dicitur manus. Divinatio autem,
• ex quibufdam futuris in fpatula alicujus animalis ,
fpatulimantia vocatur, 6c diverfæ fpecies divinatio-
nis notantur, fecundùm ea in quibus fiunt.
Secundo modo, abfque exprefla dæmonum invo-
catione fit divinatio, ex confideratione eorum quæ
eveniunt ex quibufdam quæ ab hominibus ferio fiunt,
fuperjlitiofum eft. Superftitio autem eft Religioni contraria}
quia ficut Religio eft debitus cultus Deitatis,
fie fuperftitio eft indebitus cultus, 6c ideô omnis
divinatio quæ fit per pabtum, vel fbeietatem cum
dæmonibus, eft fuperftitio illicita.
Quarta ratio fumitur ex parte divini honoris : 6c
ilia quæ funt fupra facultatem naturæ à folo Deo qui
eft fupra naturam expetenda funt} 6c ideô ficut contra
Dei honorem graviùs peccant qui illud quod eft
ad quid occultum inquirendum, five per protrabfio- A Dpi per idolatrie cultum creaturaeimpendunt ^ ita 6c
nem punblorum, quod pertinet ad artem Geoman- *1L ~ ^
tia; • five per confiderationem figurarum quse pro-
veniunt ex plumbo liqucfabto in aquam projebto}
five ex quibufdam cedulis feriptis, vel non feriptis, in
occulto repofitis, dum confideratur quis hanc vel
illam accipiat} vel etiam taxilomm ^rojeblione, quis
plura punbtaprojiciat} vel etiam dum confideratur
quidaperienti Librum occurrat, quse omnia fortium
nomen habent. . .
Sic igitur patet triplex efie divinatioms genus:
quorum primum eft per expreffam dxmonum invo-
cationem, quod pertinet ad Negromanticos. Secundum
autem, per folam confiderationem difpofitionis,
vel motus alicujus rei, quod generaliter pertinet ad
Augures. Tertium eft, dum facimus aliquid ut nobis
manifeftetur aliud occultum , quod pertinet ad
Sortes: fub quolibet autem horum generum, multa;
fpecies continentur. . . . B
Tertio, notandum a quibus iftas divinationumfu-
perftitiones proceflerunt. Unde Auguftinus. Libro,
De natura demonum : 6chabetur in Decreto 2(5. quas-
ftione 3. 6c 4. Ubi qu£eritur,a quibus genus divina-
tionis fumpfit exordium , quot fut divinationis ge-
nera.t ■ _
Genus divinationis a Perils allatum efie fertur.
Varro autem dicit divinationum quatuor efie genera,
feilicet quod ad materiam, videlicet terram, aquam
aërem, ignem, .de quibus fatis dibtum eft. Sed ifta
fuperftitio , fecundum Valerium Maximum, Lib.
primo, in principio , Etrufcadifciplina, id eft ex more
6c dobtrina Tufcias, videtur proceflifTe.
Secundo, videndum eft de dubitatione propofita:
6c priiis dicendum eft de divinatione qua; fit per ex-
preflam dxmonuminvocationem. Deinde videndum
de divinatione, qua; fit non per expreflam, fed per
tacitam confcederationem. v
Quantum ergo ad primum : dicendum eft quod
illi qui ea quæ à Deo expetenda funt auxilio dæmonum
implorant : 6c hujuimodi eft vaticinatio de futuris,
quæ per facultatem humanam feiri nequeunt,
6c fimiliter etiam alia opera magica quæ à dæmonibus
exquiruntur. In omnibus enim eft apoftafiaquæ-
dam à Fide, per pabtum initum cum dæmone} vel
verbo tenùs, fi invocatio interfit} vel fabto aliquo,
etiam fi facrificia defint: Nam in hiis ferviendo diabolo,
derogatur honori 6c fervitio divino} quia,ficut
dicitur Mathci. vi. 24. Nemo poteft duobus Do-
mini fervire , feilicet Deo & Mammom. Igitur 6cc.
Sed huic ultimæ rationi, contra illud quod dibtum
eft, quod non licet uti minifterio dæmonum : ob-
jicitur quia Paulus Apoftolus quemdam tradidit fa-
thanæ, ininteritumc.arnis,- ut dicitur I. Corinth, v. f .
Sed ex hoc non dicitur peccafle. Igitur licet uti ob-
fequio dæmonum.
Ad hoc refpondetur quod Paulus 6c alii Sanbti, legitur
aliqua per dæmones fecifle } non pabto cum
eis inito, fed in eos divinam virtutem 6c authorita-
tem exercendo, ficut etiam præfentatum coeleftium
officium dicitur dæmones arcere. Et ficut dibtum
eft de pabto velconfcederationecum dæmonibus} ita
dicendum eft, 6c inditum efle videtur de malis feu
damnatis hominibus, poftquam ab hac vita in damna-
tionem decedunt, juxta illud Deuteronomi. xvm.
1 1. Non inveniatur in te qui quarat a mortuis vtritatem.
Sed quamdiù vivunt, quia membra Chrifti fieri pof-
fun t, quantumcumque videantur in malitia obftina-
t i , ab eis auxilia recipi poflunt, 6c ab eis impendi
obfequia} dum tamen charitatis ordo fervetur.
Tunc ad rationes in principio hujus dubii fàbtas.
Ad primam dicendum eft quod artesquædam difcipli-
næ funt ad præcognofcendum futuros eventus qui ex
naturali neceflïtate vel frequenter proveniunt, quod
ad divinationem non pertinet} Jed ad^alios futuros
eventus cognofccndos. Non funt aliquæ veræ artes
oinife divinatio^uæ f i t t e r expreflam dæmonum in • C feu difeiplinæ, fed^fallaces 6c vanæ , ex deceptione
vocationem eft illicita :6c hoc oftenditur quadiuplici
ratione. . . . . . . r ,. Ï .
Prima fumitur ex parte pnncipn hujuimodi divi:
natioms, quod eft quoddam pabtum expi else cum dæ-
inone initum , per ipfam dæmonis in vocationem,
6c hoc eft ornnino illicitum. Unde contra tales di-
citur : Haix. xxvm. i f . D ix iß ii, fzdus
cum merle, & cum inferno fecimm paSlum. Et ad hue
gravius d ie t , fi facrificium, vel reverentia datmo-
ni invocato exhiberetur ; quia efiet idolatrias fpe-
cies.
Secunda ratio fumitur ex parte finis. Daemon enim,
qui tanquam finem intendit perditionem hominum,
ex hujufmodi infs relponfis, etiam fi aliquando ve-
ra dicat, intendit homines afluefacere ad hoc quod
fibi credatur, 6c tandem intendit perducere in aliquid
quod fit humana; faluti nocivum, ficut fupra
dtemonum introdubt^} ut dicit Auguftinus. 21. De
Civitate Dei.
Sed ad confirmatipnem dicendumleft quod homo
habet naturalem inqiinatiónem ,ad cognofeendumfux
tura .fecundum.humanum modum ynon autem lecun-
dum indebitum divinationis modum.. Immo talisin-
clinatio eftinordinata,& innaturalis. Unde Statius
ThebaidosegregiusPoeta, inquirensundein Orbem
yenerit mortalibus itte appetitus, Sc unde atger crevit
amor &c. fubdit, quod id noli eft ex munere divino,
8c fequitur f d ipfigemavidn &c. quafi dicens quod
amorTciendi futura, procedit ex aviditate, 8c mordicaqi
affedione humana. Ét ideo msfgica;artes tanquam ar-
tes failaces 8c vante non folum ex' Tacris Scriptmisj.
fed etiam a Philofophis oftenduntur illicitae, neqfo-
lum divina Lege, fed etiam humanis. Legiflatorum
Conftitutionibus condcmnantur, ficut oftendit Augufif
ium eft. Unde etiam Athanafius.eipoiiens illud D ^ 8.' De
Lucie iv. 7 f Jncrepa vit ilium plicens i obmutefce. Sic ait:
Quamvis vera fateretur Mmon ; tamen Chriftus ejusfer-
monern increpdvit, ne ft mu l cum veritate etiam Juam ini-
qmtatem promulget, ut nos etiam ajfuefaciat , ne cure-
mus de talibus, etft vera loqui vdeatur :; nefas enim eft
m cum adfit nobis Scriptura diuina, a diabolo infiruamur.
Tertu fumitur. ex parte fuperftitionis} quia fecun-
durn Auguftinum 2. Lib. De Doctrina Chriftiana.
Quidquid procedit ex focietate damonum & horninum ,
arauiter ifta plettuntur feveritate Legum fe opera funt nu-
minum colendorum. Ubi notât Leges XII. Tabularum,
quæ ab Athenienfibus conditæ , 6c a Romanis re-
ceptæ funt, de quibus pofteà in eodem capite lubdita
ftlonne in duodecim Tabulit, id eft Romanorum antiquifli-
mis Leeibus Cicero commémorât ejfe confcriptum ti qui
hoc feccrit ,id eft qui artemmagicam exercuerit fupplicium
conftitutum. Et hoc quod jiîc à Cicerone allegatur,
habetur in Libro, De Republica. Allegat etiam ibi
Ö 6 2. Aij-4