Auguftinus di&um Virgilii, quod habetur 4.0 is£-
neidos : ubi Dido alloquitur Annam fororem fuam :
deteftando artes magieais, dicens fe invitam accingi -
artes'magicas, ideft invite uti artibus magicis tan-
quam illicitis. Unde ait;
Tefiorcara Deos, & tegermana tuumque
■ 'Dulce caput magicas invitam accingier artes.
Accingi autem idem eft quod uti ad fuam defenfio-
nem-, vel ftudere aut expedire. Ad hoc etiam M|
ducit di&um Virgili alio loco * fcilicet in Bucolicis.
Eclog. 8. ubi improbando artes magicas dicit
Atque fat as alio vidi traducere mejfes.
Quod ideo di&um eft, ut ait Auguftiinus, quiahac •
peflifera fceleratdque doUnna 9fruflus alteniin alias terras
transferri perhibentur. Infuper allegat authoritatem
Apulei, qui apud Chrifiianos Radices de magicis artibus
accufttus eft 6cc. Et notat ibi Auguftinus Libellum
Apulei quem intitulavit De Magica. 6c incipit. Cer-
fus ecjuidem eram, proque vero obtinebam. ubi conti-
netur ejus oratio .agitata fub Claudio Maximo P10-
confule, qua deftendit fe contra xmulum fuum,
eum de magica aecufantem , & ibi obje&a negat j
quod non debuiflet fecifle, ft reputaflet magicas artes
efle licitas. Tamen Auguftinus, Epiftola prima
ad Marcellinum dicit eum in ilia orationefefalso def-
fendijfe , & artibus magicis intendifi'e, de quo infra di-
cetur. Patet ergo ex omnibus, quod non licet uti artibus
magicis, nec etiam appetere fcire eas} propter
ufum ipfarum. Unde dicit fan&us Thomas inqua-
dam quxftione de quarto quolibet, quod ft quisap-
petat eas fcire, ut eas confutet & reprobet, fic eft
bonum 8c licitum: dum tamen earum notitiam non
prxferat aliis utilioribus rebus, 6c non fit talis pcr-
i’ona ad quam hoc non pertineat fcire: aliter hoc inordinate
appetit. - Ex di&o videtur fequi quod ad
Theologos pertineat-de artibus magicis fcire, fcilicet
ad finem prtedictum. Et hx c de prima ratione.
Ad fecundam dicendum eft, quod aliud eft quxrere
aliquid adxmone fponte occurrentej quod quandoque
licet, propter utilitatem aliorum, maxime quando, vir-
tute divina, poteft compelli ad aliqua vera dicendum:
8c aliiideft dxmonem invocare, ad habendum ab eo
cogriitionemoccultorum. Secundum non fecit Chrif-
tus.fed primum.Et ficut dicit Bed a fuper Luc.vm. Non
velut in fetus Dominus inquirit, fed ut confejfa pefte quam
tolerat, virtus cur antisgratior emicaret.
Ad confirmationem dicendum eft quod ficut ait Auguftinus
Lib. 2. ad Simplicianum. „ Non eftabfur-
„ dum credere, ex aliqua difpenfatione divinx volun-
„ tatis permifium fuifle, utnon invitus, nec dominante
„ atque fubjiigante magica potentia, fed volcns, atque
„ obtemperans occulta; difpenfationi D e i, qux 6c Py-
,, thoniflam illam 6c Saiilem latebat, confentiret fpi-
„ ritus Prophxtx fan&i, fe oftendi afpe&ibus Regis,
„ divina eum fententia percuflurus. U t non vere
,, fpiritum Samuelis a requie fua excitatum efle credamusj
fefd aliquod phantafma, 6c illufionem ima-
„ ginariam diaboli machinationibus fa&am , quam
,V propterea Scriptura Samuelis nomine appellat, f i-
,, cut folent imagines, rerum fuarum nominibus ap-
„ pellari. „
Ad tertiam patebit inferius} fed adhuc fpecialitcr
dicendum eft de divinatione quae fit exprefla dx-
monum invocatione. 6cc. Hie eft prxmittenda hxc *
diftin&io,quod cum divinatio,ut prxdi&umeft, im-
portet quamdam futurorum prxcognitionem , feu
prxnuntiationem, hujufmodi futura dupliciter p rx -
cognofci pofluht. Uno modoinfeipfis, 6c hie modus
non eft ad propofitum, quia fic prxcognofcere
futura, non eft naturalis humanx facultatis. Alio-
modo pofllint prxcogno fei- in fuis caufis 3 6c hoctripli-
citer,fecundum quod caufx futurorum tripliciter fe
habent: quxdam enim producunt ex naturali neceflita-
t e , 6c fempeiy fuos effe&usj 6c futura per certitudincm
pofiunt -præcognofci, 6c ex cognitione fuarum cau-
farum prænuntiari, ficut Aftrologi prxnun tiant eclyp-
fes futuras : quxdam vero caufx producunt fuos ef-
fe&us, non ex neceffitate naturae, 6c fern per , fed in
particularibus j 6c frequenter, rarb tamen deficiunt:
6c pofiunt præcognofci eventus futuri, non quidem
per certitudinem, fed per quamdam conje&uram -, ficut
Aftrologi, per confiderationem ftellarum quxdam
prxcognofcere 6c prxnuntiafe pofllint de pluviis 6c
ficcitatibus ; 6c Medici, de fanitate vel morte : quxdam
verb caufx funt, qux fi feeundiim fe confide-
rentur, fe habent ad utrumlibeti quod prxeipuevi-
^ detur de potentiis rationabilibus 6c liberis, qux fe
habent ad oppofita, fccundùm Philofophos 6c Theologos.
Et tales effe&us hujufinodi caufarum, per
confiderationem earum præcognofci non pofiunt j
qüia eorum caufx non funt ad eos determinatx, 8c
ideo cognofci non pofllint, nifi in fe ipfis confide-
rentur, quod fieri non poteft ab homine, nifi dum
ei prxfentia funt j ficut cum homo videt forte cur-
rere vel ambulare ; fed talia antequam fiant in fe ipfis
prxcognofcere, eft proprium Dei prxfcientix,
qui folus in fua xternitate videt futura quafi eflent
prxfentia, 6c ideodicitur Ifàiæ. xli . i 3. Annuntiate qua
ventura funt, & feiemus quoniam dti eft is vos.
Hac diftin&ione prxmifia, poteft poni h x c ge-
neralis régula, quod omnis futurorum prxcognitio
aut prxnuntiatio humana , qux non nititur divinx
revelationi, aut humanx rationi naturali, eft divi-
gnatio illicita. Patet: quia in omni tali divinatione,
D homo ufurpat quod Dei eft , 6c hoc eft illicitum,
etiam fi in hoc non interveniat exprefla dxmonis in-
vocatio, ficut patet ex deferiptione divinationis, 6c
aliis fupradi&is. Si quis autem prxnuntiet ea qux
ex caufis naturalibus neceflario, vel ut in particula-
ribus eveniunt, nitendo humanx rationi naturali j
vel etiam fi quis alia futura contingentia prxnuntiet,
non quidem nitendo humanx rationi, fed divinx revelationi
, non eft illicitum, nec eft propriè divina-
tio, quia non eft indebita, feu indebito modo ufur-
pata futurorum prxnuntiatio.
Ex hac régula fequuntur aliqua corollaria. Pri-
mum eft,quod prxnuntiatio futurorum perAtiguria
vel per Omina, aut per alias hujufmodi rerum exte-
riorum obfervantias, eft divinatio illicita. Et hoc ve-
rum eft, in quantum hujufmodi divinatioextenditur
ultra id quod poteft pertinere , feeundiim ordinem
- naturæ, vel divinx providentix, 6c fic intelligitur
Deut. xviir. 10. 7fon inveniatur in te qui obftrvet au-
guria. Unde hiis qui talibus nituntur communitcr
malè eyenit: nam Augurium fuit occafio quare Romulus
interfecit Remum fratrem futm, ficut narrat
Livius. Lib. 1. Prima Decadis. D c quo fratricidio
dicit Lucanus.
Frateruo primi maduerunt Janguine muri
Et quod dicitur deAuguriis, confimili rationein-
telligendum eft de Ominibus, 6c de quibuflibet vanis
obfervantiis, ad prxcognitionem futurorum, vel notitiam
occultorum pertinentibus , ficut funt illx dc
quibus dicit Anguftinus 2. De Dottrina ‘Chriftiana.
quod Ad paSta cum damonibus ini ta , pertinent millia
inaniarum obfervationum. Puta , fi membrum aliquod
falierit, fi jun&im ambulantibus amicis,lapis autcanis
aut puer médiusintervenerit........limen calcareclim
ante domum fuam tranfitj redire ad le&um, fi quis
dum fe calciat fternutaverit -, redire domum, fi pro-
cedens oflènderit. ciim veftisàforicibusroditur, plus
timere fuperftitionem mali futuri, quàm prxfens dam-
nem dolere. Ex eadem ratiorte dicendum eft de obfervantiis
aftis notorix, qux fiunt ratione feientix
acquirertdx. Unde ibidem dicit Anguftinus, quod
Ars notoria penitùs eft repudianda & fugienda Chriftia-
no , ficut & alia artes nugotaria, vel noxia fuperftitioms.
Unde hujus artis ufus in errorem inducit : nam quidam
Apollonius hujus artis fuperftitiofus Author* dicit,
Ç y
OppôFitum arguitur authoritate Auguftini, 4. Con-
fSimmfapra allegata, t lb i dicit „ lllos Planetafios
. nuos Mcchanicos. vocant, facrificia & preces ad
11 aljquem ipiritum ob divinationem dirigere, quod
” tarnen Chriftiana pictas cxpelliC & damnat.
’lib . f- IV C « « £><•/. «/>. 7. conclbdk:' „ Cuin
Aitrologi mii abiliter vera lcfpondent, occulto
’’ inltinâu fieri fpirituum non bonorum „ Sec. Igi-
tur 6cc. • • ■ m o
Circa iftam matcriam, do&rinam Sanctorum 6c
Do&orum fequendo, tria declararepropono.
V Primo, videbitur de viaftrorum,feu de eo-
j rum virtute 6C; efficacia.
f Secundo, de habitudine ipforum ad prxco-
i gnofeendum fatura.
i Tertio, de Aftronoraia, & quae pars ipfius fit
) licita, 6c qux illicita.
Quantum ad primum, feiendum eft quod nullus
poteft rationabiliter negate cceli 6c aftrorum virtu-
[em & efficaciam in ifta inferiora, quia hoc effet negate
fenfum 6c experientiam. Sed in modo ponen-
di quidam erraverunt, prxeipue quantum ad ea qux
humanos a&us concernunt. Unde circa hoc tangit
Auguftinus quatuor opiniones , Lib. f . De Civitate
Dei. Cap. l. . . i
Prima opinio eft illorum, „ qui fine Dei volun-
, tate decernere opinantur fyderaquid agamus, ve*
fed divinum arbitrium, feQ decretum fequantur, ac
omnino Dei jufla implent, etiam in fceleribus inge-
rendis pofl'unt ingerere j notaret qualitatem feu effi-
cientiam incitantem aut cogentem : hoc utique fal-
fum eft, quia fic intelligendo, hujufmodi opinio ab
hominibus fcelera committentibus arbitrii libertatem
aufferret j fi hoc verb intelligatur, quod ftellx coo-
perando divinx voluntati 6c ordinationi, feu juffioni,
fceleraingerunt, aut pofl'unt ingerere, notaret qualitatem
quid bonorum habeamus , malorum ve patumur. B
Sed H x c opinio, Idt ^Auguftinus dicit , ab auri-
bus omnium repellenda eft , non folum illorum
” qui veram Religionem tenent, fed etiam illorum
qui deorym quuliumcumque, licet fiilforum, vo-
”, lunt efle cultores: quia ipfa nihil aliud agit, mfi
/ ut nullus omnino colatur,aut rogetur Deu s.„ Et
ratio hujus eft, quia „ fi fine Dei providentia, qua-
,, dam fatali neceffitate , omnia nerent, fruftia in
Deo ponerentur fpes 6c preces : ,, ficut dicit rBoe-
tius: 6c per confequens Deus ab hominibus inutili-
ter coleretur. .
Secunda opinio illorum eft, qui pofitianem JteUarum
quodammodo decernentium qualis qutfque f it , & quid ei
provemat boni, quidve mali accidat , ex Dei volun-
tate fufpendum, ideft, dependere aflerunt
ftellas put ant habere hanc poteftatem tr adit am .
ma illius poteftate, ut volentcs ifta décernant. Etloqui-
tur Auguftinus quod ftellx haberent voluntatem vel
arbitriiun voluntatis > quia veluti fuo decreto noftns
agendis Legem imponerent 5 quod poteft intelligi
fimilitudinariè, ut ftellarum voluntas intelligatur earum
potefias 5 vel hoc ad ipfas^ intelligentias qux
ftellis 6c orbibus coeleftibus affiftunt poteft refern,
qux utique voluntatem habere nolcuntur. Sed hanc
opinionem improbat Auguftinus , dicens quod ,
Magnam ccelo faciunt injuriam, „ qui fic opinanturs
in cujus Velut ckriffimo Senatu ac fplendidiflima
,, Curia opinantur fcelera facienda decerni , qualia
” fi aliqua terrena civitasdecreviffet^ genere huma-
* no decernente, fuerac evertenda,,. Secundo,
contra eum arguit dicens : ,, Quale deinde Judicium
„ de hominum fa&is Deo relinquitur , quibus cce-
leftis neceflitas adhibetur, cum Dominus file fit
,, fyderum 6c hominum? • .
Tertia opinio eft illorum qui non dicunt, ftellas,
accepta quidem poteftate a fummo Deo, arbttno fuo ifta
decernere-, fed in talibus necejfitatibus mgerendis ilhus
omnino julfa complere. Sed hanc improbat Augul-
tinus., Dicens : Itane de ipfo Deo fentiendum eft,
quod indionifftmum vifum eft de ftellarum . volantate fenfire?
quali dicens, quodindignum eft (enurede Deo
quod ipio decernente, vel jubente hominum lce-
lera fiunt, cum indignum fit hoc attribuere decreto
fyderum , ut contra leCundam opinionem dictum
eft. H x c autem tertia opinio poteft 6cm<ue, 6c bene
intelligi; fi enim intelligatur quod ftellx non iuum»
, feu efficientiam difponentem & inclinantem.
A Hoc fatis probabile eft, ut infra patebit.
Quarta opinio eft dicentium ftellas figniftcare potius
ifta, quam facere, ut quafi locutio quadam fit ilia pofitio,
feu difpofitio fyderum pradicens futura , non agens<.
Unde dicit Auguftinus quod Non med-iocriter Dotlo-
rum hominum fuit ifta fententia. Subdit tamen quod
non it a folent loqui Mathematics, ut, verbsgratia, dicant:
tJMarsit a pofitus homicidam fignificat, fed, homicidam
facit. Licet autem , ut Auguftinus ait, Aftronomi
non itacommuniter loquantur. Tamen Albumazar,
Lib. de- fudiciis, verbo fignificationis utitur. Dicit
quod Mars fignificat, fecundam mam fuipartem , inter-
feflionem (ft latrocinia. Sed quidquid fit de ifto mo-
do loquendi, quia hanc opinionem arguit Auguftinus
, Ibid. 8c facir rationem de duobus geminis fimul
6c fub eadem fyderum pofitione conceptis, quxren-
do ab Afitronornis: „ Cur in vita geminorum, in a&io-
, nibus , in eventis, in profeflionibus, artibus, hono-
„ ribus, ceterifque rebus ad humanam vitam perti-
„ nentibus, atque in ipfa morte fit plerumque tan-
„ ta diverfitas, ut fimiliores eis fin t , quantum ad
„ h x c attinent, multi extranei, quam ipfi inter fe
,, gemini perexiguo temporis intei’vallo in nafeen-
„ do feparati0 in conceptu autem per unum con-
* cubitum uno etiam momento feminati?,,^ Non
enim videtur quod fignificationem iftorum tam di-
verforum effe&uum poffint aflignari ex pofitione fyderum
3 ficut poftea in fequentibus capitulis diffuse
profequitur. Sed quia ifta ratio etiam videtur . pro-
cedere, five aftra ponantur efficere, five folum con-
cedantur fignificare futura: ideo ad prxfen$ , ratio
prxdi&a judifeufla, fed poftea profequenda relinquitur,
6c contra opinionem prxmiflam aliter arguitur.
, f i eafdem Unde fan&us Thomas in Secunda Secunda, improbat
'fibi a f u m opinionem illorum qui dixerunt, quod ftellx fignifi-
~ cant potiùs quàm faciant ea qux ex eoium confiderationc
prxnuntiantur 3 quod hoc dici’uur per
iftam rationem, quia omne corporale lignum, vel eft
eftectus ejus- cujus eft lignum, ficut. fumus fignificat
ignem à quo caulàtur, vel procedic ab eadem cau-
la , Sc diim fignificat caufam, per confequens aliquo
modo fignificat effe&um; ficut Jris quandoque fignificat
feremtatem, in quantum cau fir ejus eft ca'ula le-
renicatis. Sed non poteft dici quod dilpofitiones epe-
leftium corpqrum & mo.tus, .fint eft'ectus Futuiorum
eventuum, nec étiam pofiunt reduci in aliquam caufam
generalem quæ fit coi-poralis. Pofiunt autem
reduci in aliquam caulam generalem fpiritualem, quæ
eft providentia divina .* led alia ratione dilponuntur
à divina providentia motus & finis cceleftium corpo-
rum, & alia vacipne eventus futurorum contingen-,
tium, quia ilia difponuntur fecundum rationem ne-
D ceffitatis, fcilicet naturalis, ut femper eodem modo
pro.yeniant : hæc autem feeundiim rationemjcpnfin-
gentiae, ut variabilibus contingunt. Unde concluait
quod non poteft efle quod ex infpeaione fyde-
rum accipiatur eventus futurorum, nifi ficut ex caufis
præcognofcuntur effeficus, Sc hocutiquc verum çft. Et
patet primum declarandum , fcilicet quod in aftris
eftlyis feu virtus e ffeâiva, etiamrefpeaufumrprum ;
fedqualitcrhpc fit, rnagis potferi. declsjrabitur. E t hoc
de priuio:. ;;j , . „ Ç.
" Quantlim.ad fecundum ., ill gup videndum elt de
habitudine aftroniin ad pnecognîtipncm futurorum:
feiendum eft quod’ juxta .iochuum fanai Thomæ,
loco