6o 7 Pttw de
parietes, habet murum, habet feneftras, habet of-
tium, poftremo habet columnas, .& defuper habet
tedium. Hæc autem omnia plena funt myfteins ot
abundant fpiritualibus documentis: habet namque Ec-
clefia fuos lapides, fingulos fcilicet Chriftianos eC nde-
IcsjperFidei ftabilitatem quadras, per patientiæ virtu-
temfirmos, per exercitationempofitos, pcrimmobi-
litatem ftabilitos j habet cementum Fidei unitatem, per
quam dùm fideles concordi glutino conneftuntur,lapides
in Deiædificio copulantur; habet parietes, veros
Aïïuico 608
„ • quibus coërcio, quibus difciplina, cjuibus objur-
’’ gatio, quibus poena, oftendens qemadmodùm non
„ omnibus omnia > fed omnibus charitas, 6c nulli
„ debeatur injuria.,,
• Audiftis igitur qualiter fa era Scriptura Ecclefiam
ædificat, 6c tanquam ejus folidum fundameimim,
ei incrementum præftat. Sed adhuc audite quid
fuper hoc Beatiffimus Auguftinus , in quodam Ser-
mone, de facræ Scripturæ laudibus dicat. Ipfa , in_
quit, docet juvenes , provocat déclinantes , revocat errantes
Rcligiofos 6c fpirituales, à terrenis elevatos, a code-A
ftibus non remotos, à tranfitoris ad æterna erectos ,
à corporalibus ad fpiritualia fublimatos ; habet murum
inexpugnabilem, Spei virtutem, per quamdum
æterna præmia proponuntur , temporalia quæque et
adverfantia mala facile repclluntur -, habet feneftras,
viros fpeculativos, Prædicatores 6tïDo6lores, per
quos veri folis radio illuftramur, 6c à cæcitate igno-
rantiæ liberamur j habet oftium , divini eloquii ve-
ritatem, quæ dùm in fenfus varios vertitur, ccelel-
tis lecreti co^nitio, 6c occulti confilii nobis llluftra-
tio aperitur: poftremo habet columnas, viros adti-
vos, Paftores & Redlores ,;per quos in Chrifti ædifi-
cio fuftentamur 6c firmitate conftantiæ fblidamui y
qui ideo feptem columnæ dicuntur, quia per feptem
virtutès, tanquam feptem bafes fondantur j per feptem
beatitudines elevantur | per feptem Spiritus îan-
&i dona firmantur, 6c per feptem Chrifti Sacramen- B
ta ftabiliter roborantur : denique habet Ecclefia lu-
per has feptem columnas tedium fuum , ipfam fcilicet
Dei 6c proximi Charitatem , quæ dum veram
diledlionem operatur, totam Legem compledlitur j
quoniam, ipfo Legiflatore tcftc, In his univerfa Lex
pende: & Tropheta. Matth, xxii. 40. Audiftis igitur
qualiter ex diverfis partibus domum fuam ædificat
Chriftus : fed audite rursùs qualiter ad ædificandum
cum Chrifto hortatur Apoftolus. Dei, intuit, ad-
jtitores fumus ; mufquifque erg» videat quomodo & cjüæ
fuperædiûcet, quoniam unufquifque propnam mercedem,
fee und urn fum labor cm accipjet i.C o r . 111.8.9110.
Ad hanc itaque vocem ad operam excitatur uni-
verfus Sandtorum coetus ,6c cum Chrifto ædificant
omnes 5 fed pro ftatuum qualitate, alii plus , alii minus
: alii namque lapides parant, alii cæmentum (
præparant, alii parietes fuftentant, alii murum corroborant,
alii feneftras aperiunt, alii oftium cufto-
diunt, alii columnas erigunt, alii tedium fupponunt.
Sic ergo Sandli cum Chrifto ædificant Ecclefiam ;
fed fruftrà laborant, qui fine Chrifto ædificare fata-
gunt domum fuam, quia juxta Prophetæ fenten-
tiam: Nifi Dominus adificaverit domum, in vanum la-
borant qui ædificant ea rn . Pf. exxvi. 1.
Sed audite infuperquæfo, qualiter fuper facræ Scripturæ
fimdamento tota hæc domus ædificatur , 6c
inftruitur omnisEcclefiæ coetus, omnis flatus, on>
nis gradus, omnis fexus. Nam ut Beati Auguftmi
paulo minus verba fequar, Libro , De Montas Ec-
clef a C. 32. „ Ipfa pueriliter pueros, former juve-
nes, quietè fenes , pie mulieres exercet, corri-
m g it , docet, 6c inftruit. Ipfafeminas viris fuis, pro
, rei familiaris focietate, cafta 6c fideli obedientia
g fubjicit, 6c viros conjugibus finceri amoris Le-
’ gibus præficit. Ipfa parentibus filios libera qua-L
” dam fervitute fubmittit, 6c parentes filiis, pia di-
" ledlione, præponit. Ipfa Dominis fervos, non
” tam conditions neceflitate, quàm officii diledlio-
” ne 5 adhærere conftringit, 6c Dominos fervis, u-
** nius fummi Dei communis Domini confideratio-
” ne, piacabiles facit. Ipfa cives civibus , gentes
gentibus, 6c prorsùs homines omnes, primorum
’ ’ parentum recordatione, quadam fraternitate con-
” jungit. Ipfa docet Reges proficere populis j mo-
99 net populos fe fubdere Legibus:docet quibus honor
99 debcatur, quibus reverentia, quibus timor,quibus
” obedientia, quibus monitio , quibus dodtrina ,
, mftruit ignorantes, fanat agros, roborat inJirmos>
improbat pigros y increpat otiojos, fomnolentos excitât, labor
antes Uttficat, Reges humiliât, humiles vifitat , fa.
pientiam erogat, retlam viam indicat, gradum dat ,gh-
riam multiplicat. Et hæc quantum ad fecundum ar-
ticulum in quo videre volebamus Ecclefiafticiædifi-
cii incrementum; . .
Sed tandem perfpiciamus Ecclefiaftid ædificii
complemëntum. Ecclefiam meam. Ecclefia namqué
primitùs parva fuit -, quando fcilicet Chriftus primo
in ea fundamentum pofuit : pofteàvero incrementum
coepit i quando Chriftus eam domum ædificavit ; fed
poftremo complementum accepit, quando Chriftus
eam civitatem conftituit. Priùs ergo fuper Scriptu-
ram faCram ædificatur Ebclefia, ut domus magna j
pofteriùs verb ædificata eft, ut civitas ampla. Sic e-
nim de ea prædixerat prophetica veritas, ferufalem
qua ædificatur ut civitas. Scribitur Pial. cxxi. 5.
Sed audiamus qualiter huic civitati Jerufalem infi-
diatur civitas Babylon j 6c eivitati Dei femper civitas
diaboli pertinaciter adverfatur. Harum ergo dua-
rum civitatüm videnda funt çertamina , numeranda
bella, confiderandi triumphi, penfaiidæ viôtoriæ.
Igitur, ut ab urbe condita, hoc eft à fùndatione ci-
vitatis D e i, 6c ab initio nafeentis Ecclefiæ fumamus
exordium, ecce prineeps mundi, dux inferni, actor
fcandali, patermendacii,adversùs civitatem Dei
erigit machinas j tendit infidias, parat bella, movet
prælia : 6c in prima belli acie ponit idolâtras facri-
legos, plures aeos atque deas,in contemptum unius
veri Dei colentes, ac per hoc contra veræReligio-
nis cultum turpiter oberrantes j adversiis quos pu-
gnant Apoftoli, pugnant Martyres , ex quibus alii
^arétantur vinculis, 6c verberibus confringuntur} a-
lii detruduntur carceribus j 6cjejuniis maceranturj
alii coedunlur fuftibus , vel gladiis jugulantur i alii
cremantur flammis, vel lapidibus obruuntur 5 alii
ligantur laqueis, 6c feorpionibus flagellantur 5 alii lùf-
penduntur patibulis, & tormentis variis perimuntur:
fed contra hæc tormentorum genera, inter perfecu-
tiones diaboli, 6c confolationes Dei pugnando vincit
Ecclefia. Nam ficut dicit Scriptura : Sanôtiper Fi-
dern vicerunt régna. Heb.x1.33. 6c ut ait Doôlor veri-
dicus Auguftinus, Lib. 18. De Civit. Dei. c. l . ,,In-
„ ter horrendas perfecutiones , 6c varios cruciâtus,
„ ac fimera Martyrum, prædicatum eft toto Orbe
„ Evangelium, lta ut populi gentium credentes in
„ éum qui pro eorum redemptione crucifixus eft,
„ Chriftiano amore venerarentur fanguinem Mar-
„ tyrum, quern diabolico furore fuderant j ipfique
„ Re ge s , quorum Legibus vaftabatur Ecclefia , ei
„ nomini falubriter fubderentur, quod de terra cru-
deliter auferre conati funt -, 6c falfos deos incipe-
„ rent perfequi, quorum caufa cultores veri Dei fue-
„ rant antea perfecuti.,, Ha^c Auguftinus.
Profpiciens itaque diabolus ille prineeps viétani
efîe primam belli lui aciem, fecundam parat , fcilicet
hæreticorum cohortem ; 6c, ut verbis utar præ-
memorati Dodloris, ejufdem Libri. cap.y 1.Fidensdiabolus
templa damonum deferit & in nomen liber antis Mediator
is curr ere genus humanum, hareticos movit, qui fub
vocabulo Chrifitano dottrina refifterent (fhrifiiana. Hi fue-
runt Manichæi, Arriani, Sabelliani, Pelagiani, aliique
innumeri, qui variis timoris ftimulis, doloris tormenfis*
laboris moleftiis, 6c tentationum periculis, Chrifti
PrincipiuM tn Qurfum Pïblue. >10
6 09
Ecclefiam infeftarunt : adverstis quos Do£lores Ca-
tholici per Scripturæ facræ Fidem viéloriofiffi*
me pugnaverunt, facrâ dicente Scriptura ; Hac efivi*
ftoria qua vincit mundum, Fides nofira. 1. Joan. v. 4-|Sed
efto victi fint 6c ad veritatis viam redu6li hæretici,
ad obedientiam fchifmatici, quod quando erit nef-
cio Deus fit i numquid ideö pax eft Ecclefiæ Dei ?
Numquidideo ceffant perfecutiones diaboli? Sane
qui hoc crediderit decipitur, 6c falfa ffbi paceblan-
ditur : nam juxta præallegati Dodloris definitivam
" ” ^ verbum Dei. Per hæc igitur arma, hoc eft , per
divini eloquii verba defenditur Civitas Dei adversuô
civitatem diaboli, dicente Apoftôlo. Induite vos ar-
maturam Dei, ut pojfitis fiare aduersks infidias diaboli.
Ephef. v i. i i . Per hæc arma vincuntur errortei, cor-
riguntur hæretici, feriunturfchifmàtici, percutiun-
tur iniqui, percuffiquàflàntur,quâflati cörnminuun-
tur, comminuti in pulverein convertuntür, in pul-
verem converfi ad nihilum rediguntur. Quoniam.,
ut ait Apoftolus : Vivus efi fermo Dei & ejficax &pefententiam,
c. f ;. non eil definiendus numérus perfe- a netrabiliorgladto ancipiti, pertmgens ufque ad divifionem
cutionum quibus exerceri oportet EccleGaçi. Quod " H“hr ” P - ’W l o * . , . . «
fi forte ab his qui foris funt non fævientibus videa-
• tur elfe tranquillitasj, tarnen fævit mundus, frémit
diabolus, 6c adversùs fpiritum pugnat carnis ftimu-
lus, nec unquam défunt qui cordibus piè viventium
fuis perditis moribus inférant cruciâtus j propter quod
Apoftolica tuba fonat, 6c Chrifti fidelibus proteftatur .
quod Omnes qui pie volant vivere in Chrifto , perfecu*>
tionem patientur z.Timoth.m. 12.
Quamvis ergo paeem habere videretur Ecclefia,
five ab idolatris, five ab hæreticis , five à fehifma-
ticis tarnen continue perfecutionem patitur, 6c ex-
pugnatur ab iniquis, ipiamet dicente de feipfa : Ex-
pugnaverunt me a juventute mea. Pfal. cxxvm. 1. 2.
quod pulchrè declarans Auguftinus fuper Pfalmo præ-
di6lo : „ Aliquando, inquit, in folo Abel Ecclefia e- B
rat, 6c expugnatus eft à fratre malo 6c perdito Cain :
% aliquando in folo Enoch Ecclefia era t, 6c tranf-
*, latus eft ab iniquis : aliquando in fola domo Noë
” Ecclefia erat,6c pertuliteos quidiluvioperierunt;
’ ’ & fola Area natavit in fludibus 6c evafitad ficcum:
1 aliquando in folo Abraham Ecclefia erat, 6cquan-
, ta pertulerit ab iniquis novimus : aliquando in fo-
lo filio fratris fui L o th , 6c in dora® ejus Ecclefia
J erat, 6c pertulït Sodomorum iniquitates , quouf-
„ que eum Deus de medio eorum liberavit : ali-
„ quando coepit e(Te in populo Ifraël Ecclefia, 6c
pertulit Pharaorem 6c Aegyptios. Tandem ven-
„ turn’eft ad Dominum Jefum Chriftum, prædica-
„ tum eft Evangelium, 6c adhuc pertulerunt jufti
„ iniquos. Hæc ille.
Nemo ergo cum jam fene&us Ecclefiæ expugna-
tur, aut miretur aut timeat j fed cùm de juventute
Ecclefiæ hæc audiat, fefe confoletur, 6c ex prætc-
ritis exemplis difeat quia etiamfi expugnari poffit
Ecclefia,nequit tarnen pcnitùsfuperari.Sape , inquit,
expugnaverunt me a juventute mea f fed non potuerunt mthi.
Pf.cxxvni.2. Non poflunt igitur Ecclefiam vince-
re ejus adverlarii, quia qui fundavit eam Altiffimus,
qui ædificavit eam Chriltus, ipfe eft qui cuftodit Civitatem
D e i, ipfe eft qui défendit eam adversus civitatem
diaboli : Nam juxta Prophetæ fententiam.
Nifi Dominus cuftodierit civitatem , fruftra vigilat qui
cuftodit eam. Pf. cxxvn I . Cuftodit itaque Civitatem
fuam Dominus : fed cum eo cuftodiunt eam 6c vigilant
Sanétorum exercitus, quos Chriftus excitât ad
pugnam , 6c roborat ad vidtoriam 5 aflereris 6c promittens
taliter munire Ecclefiam fuam, quod porta in-
ferri, non pravalebunt adverfus eam. Matth, xvi. 18.
Portæ fi quidem inferi, vitia funt mundi, quæ im-
pugnare Ecclefiam fatagunt : fed adversus earn præ- ^
Valere non pofliirtt, quia ipfa eft Civitas mûris firma-
ta, armis vallata, 6c velut caftrorum acies ordina-
ta, Civitas invincibilis ab’hoftibus, infuperabilis a fal-
fitatibus, inobliquabilis ab erroribus : Civitas inter
minas fecura, inter prefiùras fida, inter pugnas femper
invidta : Qua, ut Beatus Hilarius, Eib. 7. de TW-
nitate, dicit, Dumopprimitur erefeit, dum contemnitur
proficit, & dam Uditur vincit. Sed quibus armis vin-
cat Ecclefia , quæfo diligenter attendamus. Certe
non in curribus, non in equis , non in multitudine
exercitûs, non in pompa Regii apparatüs : fed lan-
ceâ perfeverantiæ, baliftâ fapientiæ, loricâ Juftitiæ,
galea fpei, Scuto Fidei, 6c gladio fpiritus, quod eft
Appendix ad Tom, I.
anima y & fpiritus. Hebr.iv. 12. Per hæc igitur
ma, hoc eft per divini fermonis 8c ftcræ Scripturæ
documenta Ecclefia pugnando vincit, vincendo creft
c it , crefcendo proficit, proficiendo complementurn
accipit j hîc fcilicet per gratiam, ôc in futuro per
gioriam, quamnobis concédât qui fupraPetram fuam
ædificavit Ecclefiam , Dominus nofterjefus, per
omniafæcula benediëtus. Amen.
I N C I P I T P R I N C I P I U M
Ejufdem Cardinalis
I N C U R . S U M
B I B L I Æ;
Præfertim
IN E V A N G E L I U M MA R C I .
In quo Trincipio, Theologicam feientiam aliis 3
ut æquum e ft, proefert fcientiishumanitusad-
inventis , multifliater eam commendans &
extollens.
Quanam doÜrina hæc nova ? Ifta quæftio movetur
Marei. 1. 27.
R E veren di Patres , Magiftri 6c Domini
Chariffimi, fæpè 6c multùm hoc mecum co-
gitavi , quidnam expedientius eflèt, quodve
mihi foret utilius, vel facræ do&rinæ, divinæ videlicet
Scripturæ laudes edicere, veleafdem fub filen-
tii pace tranfire ; qua in re variis faélus agitationi-
bus temulentus, varia mihi fiipereft agitatio, fed
perplexa. Nam diverfis 6c adverfis perplexitatisfù-
niculis hinc inde contentiosè protraólus , nunc lo-
qui prohibeor, nunc tacere non pollum: loqui enini
prohibet laudantis demeritum , quo me indignum
reperioverbolaudis, quia Non eft fpeciofa laus in orè
peccatoris. Eccli XV. 9. Et ut venerabilis verba Alani
fequar :
Nec mirthi præ funt làuris, oleafter olivis.
Nfec faliunca rofis, vilismec alga hyacintkii
præfertur, gemmisve latum violisvè ciùuta,
Nec ovis a capra mendicatvelleris ufum.
Nec tumidus torrens à rivo poftulat undam.
Nec feiet a Davo Narcijfus quærere formam.
Nec addit lucem candclæ flamma diei.
E t ideo loqui prohibeor. Sed tacere dimiadet
laudis debitum , quo me totum fentio enarrandis &•*
cræ doôlrinæ præconiis obligatum, de quibus ma-
gis, ut puto, veniam mereat fi paucà dixerô, cùm
plura non poflîm, quàm fi taccam omnia, cùmde-
beam univerfa, 6c ideö tacere non poflùm. Imô
cögor in admirativæ quæftionis prorumpere verba
dicens : jQuænam doftrina hæc nova r
Cùm verb meæ intelligcntiæ detrimentà confide-«
Q*q roj