pofitione. Anima nobiliores habet operations 6cc. quod
intentio Philofophorum eft, quod motores cceleftes
ipfarum ftellarum, feu orbium, principaliter impref-
fionem faciunt in animabus. Sic fcilicet, quod li
Mercurius fortis fuerit horâ principii generationis ali-
cujus, vel horâ nativitatis quæ illi proportionate ;
motor orbis Mercurii faciet fortis memoriæ animam
talis nati, 6c ad hoc dirigit corpus ejus virtus ipfius
orbis Mercurii. Ita quod ficut motor orbis ad mo-
torem corporis j ita mobile ad mobilem : 6c de ifta
fubordinatione caufarum magis ftatim dicam.
Secundo, poteft anima diiponi ad vifiones ex do-
ftrina. Scilicet quando ex confuetudine per mores
acquifitos àpaffionibus requiefcit, 6c fic aptatur intel-
ligibilibus , quod earn nulla talis paflio inquiétât,
vel turpis phantafia difturbat. Unde fic poteft tan-
tus elfe habitus honeftatis in vigilando, quod anima
non aflentiat foedis voluptatibus carnalibus in dormiendo
> ficut dicit Auguftinus i. Confelfionum : quia
Virtute illius habitus dijjipantur phantafia mala, f i qua ne-
gantur dormienti. Si cut e contra dediti fcedis voluptatibus
vilia fomniam.
Tertio, poteft ad hoc anima difponi ex follicitudine
vel diligentia: unde homines folliciti 6c cogitativi circa
aliqua, frequenter fomniant de illis. Ideo dicit Macro-
bius,fuperSomnioScipionis:S<efè/n ut cogitationesfiermo-
nes que noflri, pariant aliquidin fomno tale,quale vigilantJa-
pijfime folebat agit are vel loqui, propter quod Claudianus
ait:
Omnia qua fenfu volvuntur vota diurno
PeCtore fopito reddit arnica quits.
Venator defefid thoro cum membra reponit,
Mens tamen ad jylvas & fua lufira redit,
fudicibus lites, auriga (omnia currus. 6Cc.
Unde Eccle. v. 2. dicitur Multas curas fcquuntur fom-
nia. Occurrunt enim phantafiæ in dormiendo ilia
circa quæ hominis cogitatio fuit minorata in vigilando.
Et hæc eft caufà cur homines frequentius fomniant
de amicis fuis, 6c cettiùs de eis quàm de extra-
neis j quia maximè folliciti funt de eis: hæceftetiam
caula cur nobiliora funt fomnia illis quibus de publia
s utilitatibus eft follicitudo , 6c cura vigilantior.
Propter quod, dicunt quidam ex fapientibus Latinis
quôd Credendum erat Regio fomnio. Qui enim loca fo-
blimitatis 6c regiminis obtinent, plerumque magis folliciti
funt de rebus publicis quibus præfunt, avi- ,
diorique defiderio.mehorationem cupiunt 6c affrétant:
cur non eft mirum fi de hiis fiunt eis fomniorum vifiones.
De hoc multa narrat exempla Valerius Maximus
: Lib. i.° Capitulo y 6c T ullius : Libro De Divi-
natione, quæ tranfeo, brevitatis gratia. 6cc. Et pa-
tet de caufa intrinfeca fomniorum, tarn ex parte corporis,
quàm animæ.
Quarto, notandum quod ipfbrum caufa quandoque
eft extrinfeca, Ôc hæc eft duplex ; quia quandoque
eft corporalis, quandoque fpiritualis. Eft enim quandoque
corporalis, fcilicet inquantùm imaginatio dor-
mientis immutatur vel à qualitate aeris continentis,
vel ex impreffione cceleftis corporis $ 6c fic dormienti
aliquæ phantafiæ apparent conformes eorum im-
preffioni.^ Nam fecundum Philofophum vih. Phyfi-
corum : à continente nos multæ fiunt immutationes
in nobis j fed continens nos eft multiplex. Primum
enim continens fenfible, eft corporale elementum,
cujus quahtatibus multipliciter alteramur. Secundum,
eft ccelum, cujus figuris 6c virtutibus immutamur. t
T ertium, eft motor cceli. Quartum, eft caufa prima,
quæ abfolutè omnia virtualiter continet, 6c in cujus
virtute , omnia alia continentia agunt ; 6cideoa£tio-
nes eorüm ad fuam adlionem referuntur 6cc. Et ifta
quatuor inter fe fubordinantur, ficut in arte fehabet
artifex, phantafia, manus, 6c dolabrum : quia ficut
dolabrum fcindit ad figuram ad quam manus dirig
it, 6c ipfa- dirigit ad imaginationcm phantafiæ , 6c
phantafia imaginatur 6c dirigit ad formam arris j ita
elementum, 6c ccelum, 6c motor cceli dirigunt ad tor-
mam virtutis divinæ. Ideo Philofophus i.° 'De anL
malibus, naturam appellavit artem divinam.
Horum autem quatuor nos continentium, duo pri.
ma funt corporalia , alia fpiritualia, de quibus fpe-
cialiter dicam. Sed tamen ab hac communi virtute
nos continente contingitjnos 6c invigiliis6cinfomniis
^ multipliciter moveri 6c inclinari, nunc ad hoc, nunc
ad illud imaginandum, vel appetendum, vel etiam
volendum > nifi valdè cautè per intelleélum in con-
trarium renitamur, vel nifi motibus alienis difturbe*
mur : ficut in ebrietatibus, vel aliis quibufdam paf-
fionibus, ubi motus intrinfeci funt ita fortes , quod
impreffio exteriorum continentium nonapparet, fed
apparet hiis remotis, ficut contingit in fomno circa
auroram, prima 6c fecundadigeftionecompletis,cum
convenientia corporis, qualiseft temperies Veris,vel
Automni : tempeftuofa enim tempora difturbant nos
quandoque, ne in nobis fiant veræ vifiones fomnio-
rum. Sic ergo ex difpofitione aeris continentis, 8c
impreffione corporis cceleftis, alterantur fæpè corpora
noftra in fomno : Unde phantafia format fibi fpecies
6c idola conformia qualitatibus ab eis caufatis j 8c
quandoque ab eis caufantur 6c figurantur in phanta-
fia imaginationes illorum eflèéluum ad quos difpo-
nunt illæ impreffiones, fecundiim fimilitudinem vel
^ magis vel minus exprefifam, fecundùm quod virtus im-
primens eft fortior vel debilior,6c virtus recipiens magis
vel minus difpofita, vel magis aut minus ab aliis impe-
dimentis quieta -, 6c fie anima quandoque fbmniat de
aliquibus eflèèlibus. Ab illis impreffionibus cavendum,
ficut fuit de fomnio Pharaonis, de feptem bobus 8c
feptem fpicis. Genef. xlii. ex quibus fignificabatur fe-
cunditas vel fterilitas terræ.
Per hunc etiam modum quædam animalia præco-
gnofcunt quædam futura de difpofitione aeris, fereni-
tate , vel tempeftate , ficut fupra diélum fuit de
quibufdam pifcibus , 6c de formicis, 6c quibufdam
aliis, quorum imaginationes funt magis quietæ quàm
humanæ, propter multipliées motus rationis. Et
patet de caufa extrinfeca fomniorum 6c fpecialiterde
caufa corporali.
Quinto, notandum eft quod caufa fomniorum extrinfeca
quandoque eft fpiritualis, 6c hoc contingit
dupliciter. Scilicet à fpiritibus bonis, 6c à fpiriti-
l bus malignis. Primo modo, fomnia poffunt fieri dupliciter.
Uno modo, pofîimt fieri a prima caufà 6c
cceleftibus motoribus vel intelligentiis , natürali 6c
caufueto modo, fcilicet medianribus corporibus cceleftibus,
6c aliis caufis fecundis , ficut jam taètum
eft : 6c ifte modus non pertinet ad Prophetiam propriè
didlam : alio modo, poffunt fieri à Deo immediate,vcl
medianribus Angelis bonis ab eo miffis, fcilicet modo
fupernaturali 5 6c ifte modus eft propheticus 6c
fomnium eft fpecies Prophetiæ. De tali fomnio habetur
Matthei 11. de Angelo quiapparuit in fomno Jo-
feph, 6c de Angelo qui apparuit Magis Ôc multa fi-
milia leguntur in Scripturis. -
Taie etiam videtur fuiflè fomnium illius Symonidis
Poëtæ, de quo narrat Valerius, Lib. 1. cap. y. quod
,, Cùm ad littus navem appuliftet , inhumatumque
„ corpus jacens reperiflet, 6c illud fepulturæ man-
„ daffet, admonitus fuit ab eo per fomnium , ne
„ proximo die navigaret. Ideo in terra remanfit,un-
,, de alii qui inde naves à terra folverunr, fluélibus 6c
,, procellis in ejus confpeétu obruti funt: Ipfevero
,, lætatus eft quod vitam fuam fomnio magis quàm
„ navi credere voluiffet, 6c memor bencficii, cle-
„ gantiffimo carmine æternitati confecravit, melius
„ illi 6c diutunim in animis hominum fepulchrum
„ conftituens, quàm in defcrtisôc ignotis arenisftru-
xe rat,,. Hæc Valerius. Unde verilimile eft hoc fomnium
ab aliquo bono fpiritu fieri, in recompenfàtio-
nem pietatis illius.
Sexto, notandum eft quod à malignis fpiritibus quan-
doque
<4 9
doque in nobis caufantur fomnia, quorum caufa 6c
modus magis infra patebit, quando dicam de divi-
naiionibus qu» fiunt mifiifterio d»monum. T a le
enim fuit fomnium illius uxoris Pilati, quae ante
Paffionem Chrifti, dormiendo multa paffa fuit per
vifutn, fcilicet daemone immilcente phantafias 6c ap-
paritiones in e a , ut fic per earn redemptionem no-
ftram impediret. Unde mandavit viro fuo dieens:
Quid tibi & jufio illi, multa enim pafia fum hodie per A
vifurn propter eum. Matth, xxvii. 19. Et confimiliter
à tali lpiritu videtur illud fomnium fuifle caufatum
quod narrat Valerius , ubi priiis, fcilicet de Caffio
Parmenfi, cui dormienti apparuit homo ingentisma-
gnitudinis, coloris negri, fqualidus barba, Ôccapil-
lo demiifo , qui interrogatus quifnam efïèt i ref-
pondifle videbatur. Çacodamona. Unde perterritus
Caffius familiam excitavit, 6c quæfivit fi quem talis
habitus aut intrantem cubiculum, aut exeuntem vi-
diffentj ôcrefponderunt quod non: rursùsigiturob-
dormivit, 6c iteriim eadem fpecies apparuit -, ideb-
que lumen auferri fecit 6c pueros fibi affiliere præ-
cepit. Unde inter hanc no£lem 6c fupplicium quo
ipfum capitis reum Cæfar affecit, parvulum valdè
temporis fpatium intercefïït. Ex prædièlis ergo patet
quid fit fomnium, 6c de diverfis caufis fomniorum.
Et hæc de primo punéto.
eonvenientius rerum fimilitudines conjectural.
Quartus modus, eft quando jam fub propria fpe-
cie res futura videtur fine-tegumento_ metaphor» cu-
jufcunque.
Quintus eft, quando qu is per feremfuturam non vi*
det, fed per aliam: Ita quod videtur fomnianti quod
quis fibi rem futuram proponat \ non tamen proprie,
fed fub metaphora 6c »nigmate alicujus fimilitudinisi
Sextus grad us addit fupra iftum , fcilicet quando
affiflens rem futuram proponit proprie, non per me-
taphoram occultam, 6c in hiis duobus gradibus pro-
phetaverunt multi Prophet».
Gradus primus, eft quando ver» intelligcnti» fu-
turorum jam vere apparent intelle£lui , 6c illud eft
altius quod in hac vita contingit hominibus , ficut
patebit in declaratione caufarum pr»di&orum gra-
duum feu modorum.
Secundo ergo, pro intclle£lu hujufmodi caufarum j
notandum eft quod ex caufis fomniorum priiis ta-
£tis, poffunt haberi cauf» diverforum graduum, 6C
fubordinationis eorum. Quando enim homo fecun-
dum corpus, 6c fecundiim animam, vel fecundiim u-
trumque eft ita difpofitus , quod in ipfo, propter
alios motus, coeleltis impreffio diflblvitur, ficut in e-
briis vel vehementius iratis, vel hujufinodi paflio-
natis; tunc non moventur ab hujufmodi impreffione
Quantum ad fecundum, dicendum eft de varia-6c g coe lefti, nec fecundum motivas, nec fecundùm fenmultiplici
fomniorum differentia: unde primo fcien-
dum e f t , quod virtus pr»di£tarum caufarum natu-
ralium, de quibus ad pr»fens foliun loquor , tairr
fcilicet caufarum generalium, ficut eft virtus ipfius
cceli 6c totelligentiarum} 6c aliarum caufarum extrin-
fecarum ab eis dependentium, quam etiam lpiritua-
lium caufarum, 6c magis particularium fomniorum,
ficut funt ill» qu» fe tenent ex parte corporis hu-
mani^ vel anim», de quibus dixi 5 multipliciter 6c di-
verfimode reperiuntur movere, fecundum fortitudi-
nem vel debilitatem ipfarum, 6c etiam fecundum
quod diverfimode, fecundum magis vel minus difpo-
nimur ad moveri 6c fecundum h o c , fi ea qu» in nobis
experimur volumus advertere, inveniemus impreffio-
nem pr»di£l» virtutis feptem modis maxime variari.
Quorum primus extitit, 6c minimus gradus qui in fb-
laanimi confidentia denotatur,ex quo quis ad aliquid
agendum movetur quodam impetu naturali motivarum C
virtutum, abfque figno in virtutibus cognitiyis recepto:
unde tales fic moti refpondent qu»rentibus caufara
motus: hoc nobis cor didlat, nec hujus aliam ratio-
nem affignant. Hunc gradum tangit Ariftoteles , in
Libello, De bona fortuna: iftum etiam experimur in
vigilia, potius quam in fomno.
Secundus gradus attollitur fuper iftum, in tantum
fcilicet quod ex hoc quod eft impreffum virtutibus
motivis, aliquid in cognofcitivis refultat non tamen
fub fpecie propria rei futur» , nec fob convenienti
metaphora j fed magis per contrariam fpeciem pr»-
fentatur , ficut contingit illis qui fe pr»vident in fe-
flis 6c in gaudiis nuptiarum , 6c poftea contingit eis
quod font in plandluofis fblemnitatibus mortuorum,
Et ifte gradus fit fecundus,refpe&u
tis univerfaliter refpedlu
fitionis noftr», eft tamen primus , refpedtu eo-
rum 'qu» accipiuntur in fomniis ad fignificandum aliquid
ae futuris, ficut ftatim patebit in lecundonota-
bifi. ' ‘ ' ; ■ • ’ . t ■ ' : . ’ s
Tertius gradus, eft quando utimur nondiftorte fi-
militudine imprefi'a, nec per contrariam fpeciem rei
futur» apparet ipfum quod eft futurum, fed per ali-
quam convenientem metaphoram defignatur. In ifto
gradu vifiones frequentius contingunt, 6c multipliciter
variantur, fecundum diverias proprietates return
, fecundum quas metaphora rei futur» adaptatur.
Unde Philofophus, quantum ad ilium gradum, lo-
quens in Libro De fomno & vigilia: capitulo De Divina-
tione. Dicit quod: IUe eft artificiofiffimus interpret, qui
Appendix ad Tom. T.
fitivas virtutes. Si autem corpus, quantum ad vires
motivas proportionetur fuperiori virtuti, quantum ad
fenfum, aut vel fenfitivas virtutes anima ad aliud fit
intenta $ tunc movetur fecundùm ordinem primi gradus.
Si autem uiteriùs anima incipiatdifponi, quan-
tùm ad cognitiones, tamen debiliter 6c diftorte j
tunc movebitur aliquando fecundùm formam gradus
fecundi. Si autem debiliter, non tamen dillortè, led
reélè, tunc fecundùm formam tertii gradus. Si autem
fortiter 6c rêèlè anima fit difpofita j movebitur
fecundùm ordinem quarti gradus. Si autem fortiùsj
fecundum quinti gradus ordinem. Si autem fortilfi-
mè j fecundùm ordinem fexti aut leptimi gradus«
Unde fi ad phantalmata moveatj ad fextum pertinebit
gradum : fi autem ad intelligentias, ad feptimum pertinebit
j facilius enim eft ad phantafmata, quàm ad
intelligentias movere.
Et hiis ergo patet quod diftinctio graduum præ-
didlorum accipitur penes diverfitatem difpofitionum
in corpore vel anima, ut diélum eft. Poteft etiam
alio ,modo accipi penes gradus fortitudinis aut debi-
litatis, circa coeleftem virtutem j ficut magis habet
videri in fcientia dejudiciisaftrorum. Verbi gratia,
fecundùm Allronomos i fi Mercurius Soli corpora-
liter fit conjunèlus in aliqua domorum Saturni,6c Luna
fuerit in domo Mercurii ejufdem triplicitatis} tunc
virtus cceleftis multiim fortiter mo vet ad occultas 6c
profundas cognitiones rerum. Unde dicit Philofophus
quod Tota terra intelletiu repletur : ÔCnati con-
ftellationis hujus, profund» font inquifitionis in rebus
arduis 6c longinquis, 6c de facili font in quali-
bet parte Philofophi perfe<5li>6c tunc non folùm anima
gradus quamvis litlecundus, reipectu virtu- ad aliquid fignificandum movetur , fed etiam inparti-
srlaliter moventis, 6c etiam relpe&u difpo-^ cularibus aliis rebusefficiunturpr»lagiafutiirorum.Et
' *' * ■ ' ■ '^ caufa hujus e ft, quia abeifdem caufis a quibus vifiones
dependent, ad quas anima movetur, caufantur etiam
quidam effedlus, qui etiam figna futurorum expri-
munc, 6c pr»fagia feu prodigia vocantur: ficut narra-
tur quod in nativitatc Alexandri, aquila qu»dam,
extenfis alis fuis, per totam diem fupra fummitatem
palatii volitavit: quod pr»fagium magnitudinem foi
Imperii defignavit. Movebatur enim ilia aquila j
ficut 6c alii motores particulares in hoc mundo ad a-
liquod fimile vel proportionale illius ad quod movent
feu difponunt foperiores 6c univerfales motores.
Sic etiam narrat Valerius lib. i.°cap. De prodigiisf
duo exempla notabilia: unumdeMida, cujus Impe-
rio Phrygia fuit fubje&a. Unde dicit quod libipuero
M m 2 dor