cut funt qutedam adbuales cognitiones quarum fuf-
ficiens habitualis memoria praxeflit, vel quando fit
proceflus de una cogitatione ad aliam, quae folum
fit ex imperio voluntatis, tanquam ex caufa effedbi-
v a , vel principali. Itaque in tali proceflii velprodu-*
dbione, magis fit ordo liberi arbitrii, quam ordona-
turalis. Sed refpedbu talium non poteft efle aliqua
ratio cognofcendi diftindbe naturaliter , quia in natura-
licognitione tabs eft ordo motionis in intelledbu, qua-
lis eft naturalis ordo rerum producendi in efle 3 fed
in hujulmodi rebus non eft aliquis tabs ordo. Igitur /
propofitum.
Nona eft, quod ilia quae funt liberi arbitrii primo
modo colligata cum aliquo effedbu naturali, qui na-
turaliter procedit ab illis, poflunt natui aliter cognofci,
8c diftindbe apprehendi ab intelledbu Angeli. Patet:
quia tabs effedbus naturaliter produdbus, poteft naturaliter
cognofci. Sed Angeli vident ampliori perfpica-
citatc quam homines, 6c homines, cognito effedbu,
pro ftatu ifto poll'unt devenire in cognitionem caufa; ,
licet non Temper in cognitionem fimplicem 6c pro-
priam. Igitur a multo fortiori, Angeli, cognito effedbu,
naturaliter poflunt de venire in cognitionem cau-
fte, 8c per coufequens talia qua; funt liberi arbitrii
poflunt diftindbe cognofcere 6cc. Et quanto plus ex-
cellunt in donis naturalibus, tanto facilius 6c verius
poflunt devenire in cognitionem talem 6cc.
Decima propofitio eft, quod ilia qua; funt liberi
arbitrii lecundo modo, qua; cum hoc quod princi-T
paliter imperantur a voluntate 3 tamen dependent ex
caufis naturalibus immediate, poflunt naturaliter 6c
diftindbe apprehendi ab intelledbu Angeli, ficutfunt
qua;dam operationes intelledbus 8c phantafise, 8c fen-
fationes, 8c exteriores operationes, utlocutio 5c am-
bulatio 8cc. Patet: quia omnia talia funt effedbus a
caufis naturalibus immediate procedentes 3 fed refpedbu
omnium talium poteft habere Angelus prin-
cipium naturaliter cognofcendi unde poteft moveri
.in aftum diftindbe cognofcendi effedbus hujufmodi.
Igitur 8cc.
Ex praedidbis patet quod in hoc differt cognitio
creatura; rationalis a divina cognitione, quia Deus
cognofcit omnia qua; funt bberi arbitrii per fe : intel-
lecbualis verb creatura non cognofcit per fe ea qua;
funt bberi arbitrii 3 led per quasdam indicia , & lie *
adhuc non cognofcit omnia ilia. Unde hie dicit Auguftinus:
Libro, DeEcclefiafticisdogmatibus. Cap. 49.
Ubi concludit: Secreta autem cordis Joins Deus novit
ad quern dicitur. 7 u folus nofti cor da fliorum hominum
See. Item in Libro De natura, vel divinatione da-
monum: dicit quod damones aliquando hominum dif-
poJition.es, ideft voluntates, vel cogitationes , non folum
voce prolatas, verum etiam cogitationes conceptas, e-
tiam cum figna qu&dam ex animo exprimuntur in cor-
pore , 'tota facilitate pradicunt, atque hinc etiam mul-
ta futurapr&nunciant. 8tc. Ex quibus apparet quo-
modo per alia, fcibcet per effedbus, poflunt Angeli de-
venire in diftinctam cognitionem illorum qu« funt
liberi arbitrii, 8c quomodo non poflunt. Sed quia
ex dido Auguftini aliquis poflet credere,ubi dicit quod
Qu&dam fgna ex. animo exprimuntur in corpore, ex
quibus sAngcli qu&dam futura pradicunt 8cc. Ex hoc ,
inquam,.. aliquis poflet credere quod folum ex ta-'
libus fignis expreflis ex animo in corpore J, Angc-
Ii cognofcerent ea qua; funt liberii arbitrii : propter
hoc in 2,. Libro RetraElationum. Cap. y6. 8c Libro
6 o declarat quomodo debet intelligi, dicens: Quodam
loco, inquit, dixi damones aliquando hominum difpofi-
tiones non folum in voce pralatas, verum etiam cogitatione
conceptas, etiam cum fgna qu&dam 8tc. fern occultijfimam
dixi audaciori aftertione quam debui j nam per venire i(la
ad not itiam d&monum per nonnulla experiment a com-
pertum eft. E t fequitur: Sed utrum qu&damfigna dentur
ex corpore cogitantium ilia fenfibilia , nos autem laten-
tM> an *ka vi fpirituali ifta cognofcant j aut dijftcillime
poteft ab hominibus, aut omnino non poteft in venir 1 UkT
vult dicere Auguftinus quod ilia (juæ liberi arbitrii
fu n t, poflunt à pofteriori cognofci per A ngelum fi
ve per experientiam temporum, five per quofeuraqu»'
effectus naturales, five corporales, five naturales fi.
ve fpirituales : homines.autem tanttrm poflunt per
effeaus corporales, & tanto tardiùs, & minus per-
fpicaciter, quanto minore vivaeitate intelleaus vi*
geat. E t ideb patet quod affedtiones , & illa quæ
lunt liberi arbitrii per multa indicia ab Angelis p0f.
^ lunt dilcerni, & per aliqua nobis occulta, 6c dequi*
bus non eft nobis certum definire. Eft hoc eft quod
intendit Auguftinus, Libro RetraUationum. Et per
ifta patet qualiter etiam Angeli cafualia, Sc acciden*
taliter evenientia, feu contingentia, naturaliter cog-
nofeunt; quia^ omnia talia vel funt mere ex libère)
arbitrio, vel à caufa naturali; velpartim ex libero
arbitrio, & partimàcaufanaturali: & quodcuthque
illorum detur , patet quomodo hujulmodi futura
poflunt ab Angelo naturali cognitione cognofci, &
per eadem probatur folutio ad argumenta hujus diffi-
cultatis.
-, Quantum ad tertiam diflicultatem, fcilicet quibus
taodis ipli dæmones cognofcunt futura, vel alia no*
bis occulta, eft generaliter dubium, utrum ipfi Angeli
cognofcant res naturaliter in proprio genere : & vi*
detur quod non,quia.omniscognitiopotentiæcogni*
tivæ creatæ, eft perquamdam aflimilationem cogni.
3 noms ad cognitum , ut patet per Philofophum 2.
De Ammo. SedinteUedus Angelicuspernihil aflimi-
latur rebus aliisàfe; quiafl fie, vel hoc effet per ip.
fammet cflentiam Angeli, aut per fpecies acceptas à
rebus, aut per fpecies eis innatas & concreatas. Sed
nulle mod<3 poteft dici. Unde contra primum arti-
culum, quod fi Angelus cognolceret omnia alia à fe
immediate, per fuam eflentiam, tunc cognitio An-
gelorum non effet variabili?, plus quàmefléntiaAn*
geli eft variabilis. Confequens eftfellum, quia, ut
dichrm eftp riiis , aliqua de. novo addifeunt, quod
non poflet eflè, fi immediatè per fuam eflentiam omnia
cognofcerent ; quia hujufmodi eflentia diet naturaliter
principiura cognofcendi: & cbm femper lit
effentialiter unita & approximata intelleâui Angeli*
, c o , femper movetur ab.ilia, adaâualiterhujufmodi
' cognpfcibilia cognofcenda, Item, quia non apparet
imaginabilis modus per quern Angelicus intellettus
moveretur de novo de potentia ad aâum : quia
non ab aliquo intrinfeco, cum nihil ponatur præter
eflentiam Angeli; nec ab aliquo principio extrinfe-
c o , ficut à Deo vel ab alio Angelo» velipflirecog-
nicaj quia ad hoc quod aliqua res extra intelle&um
fit principium quo intellecms exit de potentia ad
actum, opportet quod illa res fit debito modo um-
ta , vel m fe ipfa, vel in aliqua fimilitudine fuacum
intellectu , ficut res fenfibilis eft unita intclledui
noftro per fimilitudinem fuam invirtute imaginativa.
Sed res fenfibilis non poteft uniri cum intelle&u Angelico
per talem ipiritualem fubltantiam ei extrinfe-*
cam, feu per ipfam rem cognitam, fine aliquo medio.
Igitur &c. n
Contra fecundum modum arguitur: quia fi intel-
lectus Angelicus aflimilaretur rebus creatis per fpe-*
cies, vel fimilitudines acceptas à rebus, cùmipfeha-
beat cognitionem de rebus corporalibus, ut didtum
eft, fequitur quod hujufmodi res caularent fuas fpe-
ciesm eo: quod eft contra Auguftinum in Libro, De
Trinit ate, dicentem : 2\(ec putandumeft corpus aliquoda-
&ere } n Jpditum. Et Caufam reddit , quia omnino
præftantior eft res quæ facit, ilia rede qua facit, nec
ullo modo corpus præftantius eftfpiritu, fèd è con-
v.erfo. Item, fi res creatæ corporales in ratione ob-
jedti, poflent fie caufare fuam cognitionem in natura
m mei e Ipiritualem, fequitur quod pro ifto ftatu,
anima noftra ad cognofcendumcorporalia, nonindi-
geret fenfibus & potentiis inferioribus •„ quia poflet
fine
fine eis in cognitionem illam pervenire: Sed confe-
quens eft manifeftè falfum, quia omnis noftra cogni-
cio intelledtiva, ortum habet à fenfu; , Igitur &c.
Item ad hoc quod corporalia agant quacumque
flctione-,requiritur débita diftantia inter agens & paf-
fum : fed nulla requiritur ad cognitionem Angeli, inter
ejus intelle&um & objeebum cogtiitum, unde in-^
tel led! us Angeli éxiftentis in Oriente, poflet cognofcere
cognitione naturali, illud quod eft in Occidente.
Igitur illa cognitio non caufatur à rebus. &c.
Contra tertium modum arguitur : quia fi intellé-
dtus Angelicüs aflimilaretur rebus fenfibilibus, &
cognofeeret éas per fpecies innatas ; vel ergo illæ
effent finitæ, vel infinitæ : non infinitæj quia tunc cognitio
Angelorum in proprio genere eflet infinità in-
tenflve, quia in infinitum iplàm excederet cognitio-
nem humanam j nam ex illis infinitis fpeciebus poflet
in fe educere infinitas cognitiones diftin^las adluales:
nec poteft dici quôd eflent finitæ j quia tunefequi-
tur, quôd fi effet jam de facto una creatura denovo
creata, Angelus non poflet earn diftinétè cognofcere
, nifi Deus crearet novam fpeciem in intelledlu
Angeli, & per confequens natura Angelica minus
fufficeret fibi ipfi, quam humana. Item, tunc Angeli
non poflent proficëre in cognitione rerum, nifi
per novam creationem fpecierum , quod patet efle
ialfum. Item, fi ponerentur tales fpecies concreatæ,
ficut ponit landtus Thomas , ôc quidam alii Doéto- ,
res antiqui j tunc intelle&us Angeli non poflet ex t a - J
libus devenire in cognitionem alicujus veritatis com-
plexæ de rebus corporalibus, 8c ita fruftrà ponerentur
: fed quoniam probatur quia cum fint naturales fi-
militudines rerum, 6c repræfententnaturaliter rebus
hujufmodi corporalibus exiftentibus, vel non exif-
tentibus 5 æqualiter omnimodô repræfentarent apud
intelledtum Angeli, 6c per confequèns non plus
poflet per tales judicare de re exiftente quodexif-
teret , quam quod non eflet. Igitur uniformi-
ter , quantum eft de fe , femper repræfentant ,
6c ideb uniformiter intellectus per eas judicat. Igitur
6cc.
Oppofitum arguitur : quia, ficut di&um eft, dæmones
de rebus exiftentibus, fcilicet de fenfibilibus
6c corporalibus ac fingularibus habent aliquam noti-
tiam, fed nullam habent cognitionem in verbo j ergo
habent cognitionem in proprio genere, 6c natu-
ralem, non intufam.
Circa iftarri diflicultatem fuerunt diverfæ opinio-
nes: U n a ,fuit quod ipfa effentia Angeli 8c fimilitu-
do eft exprefla imago omnium creaturarum 5 ita quod
ipfa per hoc quod aflimilatur Deo ultimata 6c per-
fedtilfima aflimilatione, qua creatura poteft fibi affi-
m ila r i6 c per hoc aflimilatur aflimilatione perfedla
omnibus aliis, ratione cujus aflimilationis per le ipfam,
quia eft quoddam lumen intelle&uale , fine fpeculo
6c fine alia imagine vel fpeciej quando vult dirigere
actum intellcdtûs fuper res ipfas , poteft videre 6c
diftindte cognofcere adtualiter, 6c non eft aliud medium
quo intellcdtus Angeli dicitur efleinadfcu intel-
ligcndi, nifi ipfa diredtio aciei intelledûs fuper ip-
lum intelligibile 3 quæ diredtio procedit ex libertate
voluntatis Angeli : 6c in hoc differt in intelligendo
à Deo, quia Deus femper adbualiteromniaintelligit,
6c nullo alio mediante> fed per fuam naturam intelligit,
adtu feeundo* omnia intelligibilia, præterita,præ-i-
fentia,6c futura : fed Angelus nôn omnia intelligit,
6c ea quæ poteft intelligere non femper adbualiter intelligit.
Et licet per fuam eflentiam, 6c nullo alio medio
fit in adtu primo, refpedtu intelligibility ab eo tamen
nullum intelligibile, adtu fccundo & dittindbe intel-
ligitur, nifi mediantc adbuali intelledbione, quæ eft
res diftindta ab eflentia Angéli. Et fie , fecundùm
iftam opinionem, Angelus videt res per duplex medium,
fcilicet per fpeculum 6c lumen fpirituale, quod ipfe
db 3 6c fuum velle, eft principium ducendiinadtum
nAppendix ad Tom. I.
fecundum , per diredtionem aciei intelledbus fuper
rem cognitam 3 8c licet non modo, tamen poft hanc
vitam fie videbit anima noftra , ut dicit ilia opinio,
quia tunc erit ficut fpeculum intelledbuale. Et pro
ifta opinione videtur efle Dionyfius De divinis nominibus.
Cap. 7. Ubi dicit quod Angeli feittrit ilia qud
funt intelleSliva, fecundumpropriam mentis naturam.
Sed contra iftam opinionem funt refopnfiones fu-
pra tadba;, 6c particulates alia; quas tranfeo * gratia
brevitatis. Et adauthoritatem Dionyfii, dicendum
eft, quod cum dicitur Angelum feeundhm naturam
fuam res cognofcere, ly fecundum, non determinat
medium cognitionis, quod eft fimilitudo cogniti 3 fed
virtutem cognitivam, quasconvenit Angelo, fecundum
fuam naturam.
Etideo ponit alia opinio, quod eflentia Angeli noil
eft ratio ex parte intelledbiva qua intellebtus Angeli
de intelligente in potentia , fiat adbu intellegens 3
quia verifimile dicit ifta opinio. Poteft efle ratio vel
in adbu primo, vel in adbu quo plura diferte intelli-
gantur, nifi ipfa divina eflentia, qua; eft caufa omnium
, 8c virtualiter, fecundum omnem modum per-
fedbionis, omnia COntinens.
. Sed ifta opinid triplex eft: quia quidam ponunt
ficut Sandbus Thomas infecundo Summarum, 6c in
prima parte Summa; fuse, 6c quidam a lii, quod cum
ipfa natura Angelica concreata; funt fpecies conna--
turales naturse Anglicse , qu« funt rationes cognof-
° eendi omnia cognofcibilia ab Angelo, 6c quibus intelledbus
Angeli eft in adbu primo ad cognofcen-
dum ilia, 6c mediantibus illis j per motum liberi arbitrii
, ducitur intelledbus Angeli de adbu primo, ad
adbum fecundum. Sed contra hoc funt refponfiones
aliqua; priiis fadba;: 6c etiam , fi ita e fle t , fequitur
quod tot eflent fpecies in intelledbu Angeli, quotfunt
ab eo diftindbe cognofcibilia 3 quia fpecies diftindbe
repr«fentativa unius, quamvis imprimatur ab aliquo
agente fupernaturali alio ab illo cujus eft fpecies, non
tamen propter hoc eft diftindbe reprefentativa alterius,
plufquam fi eflet imprefla ab iplamet re cujus eft re-
pra;fentativa: fed nulla fpecies imprefla ab una refin-
gulari, diftindbe 6c fingulariter illam reprtefentans,
a qua imprimitur effedbive, poteft aliam rem diftindbe
repraTentare: ergo Cadem ratione, etiam talis fpecies
pofita ab eo in intelledbu, fi fit principium difi
tindbe cognofcendi aliquam rem, non poteft efle principium
aliam rem cognofcendi diftindbe. Et ideb,
vel opportet ponere quod intelledbus Angeli non pof-
fet habere dilbindbam cognitionem de rebus intelli-
gibilibus, vel quod infinitas eflent tales fpecies concreata;
in intelledbu Angeli, quorumutrumque videtur
abfurdum.
Et ideb ponit tertia opinio, quod in intelledbu Angelico
, principium quo de adbu primo ad adbum fecundum
educitur , non eft talis fpecies connatura-
lis, fed eft quidam habitus fcientialis fibi connatura-
lis, 6c a Deo cum ipfa natura Angelica concreatus:
ita quod intelledbus hujufmodi iiiformatus habitu
fcientiali, eft principium adtualis intelledbionis • quia
five verbo, five diftindbe, intelligitur quodcumque in-
1 telligibile ab Angelo , 8c hoc inprop^o genere , 6c
naturali cognitione, 6c per talem habitum aflimilatur
intelledbus intelligibili: ratione cujus aflimilationis,
poteft procedere per imperium voluntatis in
adbu intelligendi, fine quocumque alio extrinfeco,
vel intrinfeco 3 6c fecundum hanc opinionem poteft
poni omnis cognitio intelledbiva A ngeli, qua adbualiter
cognofcit res intelligibiles , five prasfentes, five
pr«teritas ,• vel futiiras , naturaliter 6c in propio genere.
Sed quarta opinio eft , quod nec per fpecies,nec
per habitus concreatos foliini , intelligunt Angeli 3
fed aliqua intelligunt per qu«dam figna ab ipfis rebus
extra recepta, five vocentur fpecies, five alio nomine
nuncupentur, quod negat fandbus Thomas 3 dicens
N i l i quod