Ali.1 etiam exempla Legum adducit, quæ admixtum habent aliquid dc Juic Divino ; Sc
ideo minime militant adverlùs hypothefim Geifbnii, __ ^
N ec veto tam latum eft ac 'vulgö creditur , inter Gerfonii opmionem, vulgaremquc dif-
crimenj Sc ii rem ex æquo Sc bono æftimare velimus, in idem ferè recident. Nam qui L e ges
Humanas fub pcena peccati mortalis obligare cenfent, non omnes Leges Humanas ejus
generis elle arbitrantur » fatenturque aliquas ferri turn à Prælatis, turn à Principibus, circa
res lèves, putà circa' coeremonias, aliaque hujufmodi, quæ ad decentiam tantum pertinent ;
quas qui trangrediuntur, non ftatim peccati mortalis rci fiunt Sc damnationi obnoxii : atque
hujufmodi multas elfe nemo dubitat. Ccrtum eft à Prælatis St Principibus,quantumvis legi-
timis , ferri pofle Leges injuftas, Divinæ Sc Naturali répugnantes. His homines non teneri,
nemo eft qui non credat.. Nullus etiam, ut puto, bene cordatus, tenebit Conftitütiones Sc
Leges ab iis pro libito de rebus plané indifferentibus latas, Reipublicæ Sc Ecclefiæ omnino inutiles,
fub poena peccati quemeumque privatum, in quolibet, cafu obligare.
Reftat ut id dicatur de Legibus, quæ Legi Divinæ Sc racioni confentaneæ funt; Sc hæ ple-
rumque admixtum habent aliquid de Lege Divina, ut oblérvat Geribnius : atque ita iis tene-
bitur homo fub poena peccati, fecundiim Gerfonii mentem, non ut funt Leges Humanæ , fed
quatenùs in Lege Divina fundantur. Ad hoc autem fufficit, ut id quod præcipitur in généré,
aliquo Præcepto Dei affirmativo comprehendatur. Nam quotiefeumque aliquid Præcepto Di-
vino mandatum eft, licèt tempus autmodusexequendi Mandati non fint in Lege;Divina præf-
cripta, toties Ecclefiæ eft, tempus Sc modum præfcribere; Sc Mandatum Ecclefiæ, hoc in cafu
cenferi debet Divinum, ejufquevi, omiffio talisaut talisoperis, hoc vel illo tempore (quæ
fiiolùm Præceptum Divinumfuifiet, mortalis non fuiflèt) accedente Ecclefiæ, vel Prælatorum
Mandato, mortalis fit.
Exempla multa aftérri poffent, De Communione, de Sanélificatione Sabbathi, de oratio-
ne Scc. quæ Præcepta funt Juris Divini, fed affirmativa, quæ obligant ad femper, fed non pro
femper; fed obligant eo.tempore, quoEcclefia ea obligare declaravit, Sc eâ ratione funt exe-
quenda quâ præcepit.
Hæc eft refolutio, fecundùm quam Gerfonius omnia diéla fua vult intelligi : ex qua intelli-
gitur, fecundùm hujus opinionem, vix ac ne vix quidem ullam elfe Ecclefiæ Legem antiquam
Sc univerfaleïn, quæ non obliget fub peccato. Aliud etiam obfervandum , Leges Humanas licèt
non obligent lùb peccato, vi PræceptiHumani, obligare fæpe fæpius vi alteriùs cujufdam
PræceptiDivini, putàiftorum; quodnulli fit licitum Politiam, five Écclefiafticam five læcu-
larem interturbare3 quod Superiores tam Ecclefiafticosquàmfæcularescontemnere,grandema-
lum fit j quod occurrente dubio probabili de aliqua L e g e , utrum Divina fit, aut Divinæ con-
nexa , feu pertinens, pro Divina fufeipienda eft; quia exponens fe difcrimini peccati mortalis,
peccat mortaliter ; quod fcandalum fratribus infirmis dare, peccatum fit ; aliaque hujufmodi,
quibus opinio Gerfonii cum vulgari opinione facile conciliari poteft, ita ut in praxi utraque in
unum recidat.
Vide prætereà Régulas Morales, in quibus doétrina Gerfonii breviter Sc methodicè exponitur.
T. in. p. 80. ÔC 81 : vide etiam Orationem ad Licentiandos in fure Canonico. T. iv. p. 688.
An omis Lex Divina obliget.
Quæritur infuper, utrùm fit aliqua Lex Divina, quæ non fit obligatoria : nam de obligatoria
fermo duntaxat habitus eft. Videturnempe L e x , Divina totidem modis dici, quot modis Divina
voluntas nominatur. Dicit autem Magifter primo Sententiarum, quod qüinque funt Dei volun-
tates, fumendo fignum pro fignato, Sc hæ lub hoc metro complexæ funt.
Dracipit, & prohihet, perniitiit, confulit, implet.
De voluntate præceptiva Sc prohibitva, multa jam funt diéta. De permifliva verb, diftin-
guendi funt modi diverû, quibus dicitur Deus aliquid permittere.
Primo, quia non vult prohibere, aut præcipere oppofitum. Hoc modo permifit Libellum
repudii, Sc uxorum pluralitatem in Antiqua Lege.
Secundo, permittit, quia non punit poenâ temporali. Hoc modo permittit fieri mala, quæ
non punit in injuftis.
Deinde tertio, aliqua permittere dicitur, non quia non puniat, fed quia non impediat ea
fieri, cùm utique poflet, quanquam hoc juftiflîmè faciat, eliciendo ex his malis bona.
Dcnique quarto, poteft aliquid permitti, non quia judicetur faciendum , aut quod denun-
tieturper Leges ScStatutapuniendum ; fed quia de fàéto non executioni mandantur Leges pu-
nitivæ contra delinquents tales, nedeterioremexitum res habeat. Hoc modo tolerantur quan-
doque hæretici Sc fchifmatici, Sc alii hujufmodi inter Chriftianos, dum feiflura deterior,exeo-
rumdem exterminatione verifimiliter timeretur.
De hac igitur Lege permifliva, fimiliter Sc de impletiva, quæ dicitur efficaxoperatio D e i, Sc
quæ non eft dc per fe obligativa, in tantum diéta fint.
Supereft dicere de Confilio, quod Lex appellatur , non quod liget ad obfervatîonfem fui,
earn quippe deferens poenam non incurrit; impletio tamen ejus præmium meretur Sc coronam.
Eam prætereà Legem Confiliorum Divinorum nihil pendere, velut inutilem,’ Sc tanquamob-
fervatores eorum non inde perfeétiores fiant, improbare, damnationem nonevadit.
Lex infuper adjici poteft media inter Confilium Sc Præceptum ; quæ monitio, vel mandatum,
vel ordinatio, aut alio nomine abfque controverfia nominetur.
In Lege porro Antiqua ScNova,multæ funt Traditiones,quæ quandoque Præcepta , quan-
doque Mandata, quandoque Juftificationes, quandoque Leges Divinæ nominantur ; quarumali-r
quæ funt Præcepta ftricto modo , alité monitiones, aliæ confilia , aliæ confummata juftitia:
non eft autem par tranlgreflio in primis , Sc in tribus reliquis. Hinc etiam erantin VeteriTel-
tamento Leges Judiciales pure poenales, quæ non obligabant nifi ad poenam.
Sunt
Suntdenique multæ Leges Coeremoniales Sc Pofitivæ ad tempus iatæ, quæ quamquam D ivinæ
fint, quia Deum autorem habebant ; non taméh sèternæ funt ac invariables, ut eæ quæ
Juris funt Naturalis.
In Novo Teftamento multa funt Confilia Evangelica, quæ non funt Præcepta propric diéta:
Ita qui fe afti'ingit ad obfervationem Chriftiana! Religionïs, non intendit fe obligare , nifi ad
ilia quæ cadunf fub Præcepto propriè diéto; reliqua vero obfervabit profit mandantur , Monitiones
fcilicet ut Monitiones, Confilia ut Confilia, Sc ita de confummata juftitia. Hæc Gerfo-
niiis in totiës laudato libro ‘De Pita Spirituals. LeSlioney. X . in. p. Leïlione 6. p. 64.
De Legitm jußitia vel injußitid.
Lex Divina Sc Naturalis femper ScAufallibiliter juftæ SC véræ feint, cüm æternæ veritati Sc
juftitiæ neceflar^b confentaneæ fint. 3Sron ita de Legibus Humanis fe res habet. Cùm enim
homines falleré póflint Sc fafti, Leges etiam ferre poflunt iniquas Sc damnofas. Igitur Le x
Humana ut bona f it, hbnefta efle debet, jufta, poflibilis, juxta naturam Sc confuetudinem
Patiiæ, loço tempôrique conveniens, necéflaria, utilis Sc manifefta , ut habetur ex diétis
Ifidori. Ex his .liquido confiât, quàrii temerarium fit Sc iniquum; veile omnia Décréta, five
Ecclefiaftica five Civila, ad omne tempus, ad omnem Gentem Sc Patriam extendere: quo-
niam Lex quæ prb uno tempore Sc loco, aut perfonis effet utilis; effet in aliis tetnpore, Sc loco
Sc perfonis impofiibilis autdamnofa; imo yelle fie omnia Statuta ftabilire, hominum eft de-
lirantium, Sc quafî contendentium, ut oppofitæ Leges fimul oBferventur. Prætereà pofitum
eft in Decretis quod Leges inflituuntur cum promulgatitur, firmantur cum moribus utentium approban-
tur. Igitur per argumentum à contrario fenfu, fi môribus utentium nequaquam approbantur,
illæ nullum habent firmamentum ; Sc ita populus habet multùm in fua poteftate, dare robur
Legibus, aut tollere, præfertim ab, initio. Sicut autem pcenæ reftingendæ funt; ita Leges
Humanæ nbn funt fine manifefta utilitate multiplicandæ. Hoc animadvertant, qui ad omnem
motum capitis, ad omne quod bonum agi phantafiâtum fuerit, condere fatagunt novas Leges^
poenas poénis adjicere; quafi fuper omnirequæ bona eft, fi fieret, bonum fit Sc expediens L e gem
poenalem addere. T. 11. p. Z42. D.
Lex Divina Sc Naturalis, cùm æterna fit, neqüe abrogari poteft, neque in defuetudineni
abire; adversùs ream nihil valet præfcriptio, nec epikiam patitur, nec difpenfationem admit-
tit. Contra in Legibus Pofitivis accidit, ad vérsùs quas prælcribi poteft, quæ multis modis abrogari
poffunt, in .defuetudinem abire,aut contraria confuetudine convelli; quæque prudenti epi-
kia molliuntür, quafum onera difpenfationc alleviantur.
De his omnibus pauca ex Gerfonio hîc referenda funt;
De Abrogatione Legis.
Omnis Le x Humana vèl Pofitiva poteft abrogari, in eo quod non neceflario participai cuni
Naturali Sc Divina. Hæc autem abrogatio fit per confuftudinem oppofitam; juxta quod di-
cunt Junftæ, Sc verum eft, quodConluetudo eft optima Legum interprès; nec unquam di-
cenda dft corruptela, nifi ubi Legem Divinam aut Naturalem lædere couvincitur : nam ficut
confuetudo dicit alteram naturam ; fie Lex confudtudinis, quafi Lex Naturalis habenda eft.
Fit etiam abrogatio, per expreflàm, aut interpretativam revocationem faélam ab illo, quicon-
dendi habuit poteftatem. Fit denique abrogatio, causa rftanifëftæ damnofitatis, fi L e x ilia
fervajretur.
. Sunt autem hîc quæftiories difficiles ; qualis, fcilicet, debet elfe confuetudo, ad abrogandanà
Legem a liqu amSc quanti temporis » . Sc fi poffit confuetudo introduCi contra Legem illam ,
quam cum renovatione juramenti quilibet intrans aliquam Policiam , profitetur; Sc quid fit
interpretative revocare. Dicimus autem, quod ubi non eft tàxatum tempus a Legibus aliis,
debet fieri abrogatio, prout fapiensjudicabit, nunc tardiùs, nünc citiùs, juxta neceflitatis aut
ucilitatis qualitatem. Per peccaÉum etiam pbteft aliqua Le x abrogari: quo in cafu locum habet
id quod vulgo dicitur: Communis error facit fus\ ad hune fenfum intclleélum vel fimiles^
quód Prælati Sc Principes aliqua fàciunt, aut permittunt juftiflîmè, ob errórem fubditorum
communçm, quæ alias , fi fièrent aut committërentur, ad culpam eofdem obligarent. Hinc
communis inobedientiaf culpa quandoque abfolvit, per âceidens, ab obedientia, Sc à culpa,’
pro futuro ; Sc hoc in Legibus Pofitivis,ut taies funt. Confuetudo quippè optima Legum in-
terpres, fi'de Pofitivis fermo fiat. Et cùm confuetudo fit altera natura, Leges afîùetæ, Sc quafi
jam in naturales verlæ, non debent abfque manifefta utilitate vel neceflîtate tolli vel mutari.
Fundatur enim in hac radice Habilitas Legum quod Confuetudo eß optima Legvm ^ofitivarum inter-
pres: atque fi neque Juri Divino, neque Naturali Juri fuerit contraria. N ec dandum eft præmium,
fecundùm Ariftotelem, invenientibus rtovas Leges; quoniam rrtutatio Legum ffc-
quens, caufat inftabilitatem ; neque permittit eas in confuetüdinis fixa radice roborari. Con-
fentireverè cenfendi funt Superiores in abolitione Legum fuarüm Pofitivarum, quandd paflim*
.eas.diù non obfervari.fcire poflunt, Sc nec verbo nec faélo reclamant. Hæc in libro D t Pitd
Spirituali,T. ui. p. 46. & in Regulis. fbid.p. 81 , Sc in libro De ^Poteßate Eccl.T. u. p.242,.
P er confuetudinem igitur contrarjam, vel etiam per defuetüdinem, contra Leges Humana^
acquiritpr præfcripto. Non folùm adversùs Leges Pontificias, fed etiam erga Leges Sc Statuta
Cóiiciliorum generalium, quæ ad difciplinam pertinent : quamvis quælibet Ecclefiafticæ
Leges explicari, & tolli Sc abrogari poflint per Concilium generale, quod ftatuendifupremam1
m Ecclefia poteftatem habet. T. 11. 276.
, 1^ Legibus Humauis locum habent exceptio , interpretatio Sc ^ae/aSc difp'enfatio : quod ùt
intelligatur, fequentes attendantur Regulæ.